Dịch tễ học

D ch t h cị ễ ọ
C NG D CH T H CĐỀ ƯƠ Ị Ễ Ọ
N i dung:ộ
Câu 1: Trình bày t l m i m c: nh ngh a, các lo i t l m i m c, ng d ng. 1ỉ ệ ớ ắ đị ĩ ạ ỷ ệ ớ ắ ứ ụ
Câu 2: Trình bày c tr ng c n mô t v con ng i trong nghiên c u d ch t h c mô t . 4đặ ư ầ ả ề ườ ứ ị ễ ọ ả
Câu 3: Trình bày các bi n pháp phòng ch ng d ch các b nh truy n nhi m ng hô h p 8ệ ố ị ệ ề ễ đườ ấ
Câu 4: Trình bày s các b c ti n hành i u tra s c kh e c ng ng 12ơ đồ ướ ế đ ề ứ ỏ ộ đồ
Câu 5: Trình bày n i dung mô t v th i gian trong nghiên c u d ch t h c mô t 12ộ ả ề ờ ứ ị ễ ọ ả
Câu 6: Trình bày các bi n pháp phòng ch ng d ch các b nh TN ng tiêu hóa 14ệ ố ị ệ đườ
Câu 7: Trình bày t l hi n m c: nh ngh a, các lo i t l hi n m c, ng d ng và các m i liên quanỉ ệ ệ ắ đị ĩ ạ ỉ ệ ệ ắ ứ ụ ố
gi a t l hi n m c và m i m c. 21ữ ỷ ệ ệ ắ ớ ắ
Câu 8: Trình bày c ch truy n nhi m và phân lo i b nh truy n nhi m: 23ơ ế ề ễ ạ ệ ề ễ
Câu 9: Trình bày s các thi t k nghiên c u d ch t h c 25ơ đồ ế ế ứ ị ễ ọ
N I DUNG:Ộ
Câu 1: Trình bày t l m i m c: nh ngh a, các lo i t l m i m c, ng d ng.ỉ ệ ớ ắ đị ĩ ạ ỷ ệ ớ ắ ứ ụ
1. nh ngh a:Đị ĩ
− Có nhi u ý ngh a h n, nhi u ng d ng thi t th c h n trong d ch t h c là s m i m c và t l m iề ĩ ơ ề ứ ụ ế ự ơ ị ễ ọ ố ớ ắ ỷ ệ ớ
m c.ắ
− Ng i ta ch thu c s m i m c khi ti n hành nghiên c u d c (là m t nghiên c u c ti nườ ỉ đượ ố ớ ắ ế ứ ọ ộ ứ đượ ế
hành trong m t kho ng th i gian dài, mà trong kho ng th i gian ó ng i ta ch m s m i m c),ộ ả ờ ả ờ đ ườ ỉ đế ố ớ ắ
ngh a là s ng i b nh có th i i m phát b nh n m trong kho ng th i gian nghiên c u (ch khôngĩ ố ườ ệ ờ đ ể ệ ằ ả ờ ứ ứ
bao g m s có m c b nh nh ng th i i m phát b nh x y ra tr c th i i m b t u c a th ì gianồ ố ắ ệ ư ờ đ ể ệ ả ướ ờ đ ể ắ đầ ủ ơ
nghiên c u).ứ
− em s m i m c này chia cho t ng s cá th i di n cho cá th c a qu n th nghiên c u trongĐ ố ớ ắ ổ ố ể đạ ệ ể ủ ầ ể ứ
kho ng th i gian nghiên c u, s c t l m i m c.ả ờ ứ ẽ đượ ỷ ệ ớ ắ
2. Các lo i t l m i m c:ạ ỷ ệ ớ ắ
T l m i m c c bi u th d i nhi u d ng khác nhau, tu theo tính ch t và m c tiêu c a nghiênỷ ệ ớ ắ đượ ể ị ướ ề ạ ỳ ấ ụ ủ
c u.ứ
2.1. T l t n công:ỷ ệ ấ
− T l t n công là m t bi u hi n riêng c a t l m i m c trong m t tr ng h p c bi t: S ki nỷ ệ ấ ộ ể ệ ủ ỷ ệ ớ ắ ộ ườ ợ đặ ệ ự ệ
x y ra trong m t th i gian ng n (thí d nh t nhi m c th c n, m t v n nguyên t , ) màả ộ ờ ắ ụ ư đợ ễ độ ứ ă ộ ụ ổ ử

ngoài th i gian ó có s m c r t ít trong qu n th , và vi c theo dõi nh n bi t các tr ng h p b nhờ đ ố ắ ấ ầ ể ệ ậ ế ườ ợ ệ
ó là không chính xácđ
S m c trong v bùng nố ắ ụ ổ
T l t n công = ỷ ệ ấ
T ng s cá th có nguy cổ ố ể ơ
− Ng i ta còn phân nh ra, sau t bùng n u tiên c tính d i t l t n công tiên phát v iườ đị đợ ổ đầ đượ ướ ỷ ệ ấ ớ
nh ng cá th b m c ngay t lúc u ó làm t s ; còn tính ti p sau ó t l t n công th phát baoữ ể ị ắ ừ đầ đ ử ố ế đ ỷ ệ ấ ứ
g m t s nh ng tr ng h p m c u tiên, và m u s là t ng s các th có nguy c ã tr iồ ở ử ố ữ ườ ợ ắ đầ ở ẫ ố ổ ố ể ơ đ ừ đ
s m c u tiên. Cách tính này th ng áp d ng i v i các b nh có " uôi d ch" thí d nh các vố ắ đầ ườ ụ đố ớ ệ đ ị ụ ư ụ
nhi m c th c n có kèm c nhi m khu n.ễ độ ứ ă ả ễ ẩ
− Ngoài ra, t l t n công còn di n t t l m i m c trong m t tu i mà b nh ch xu t hi n ỷ ệ ấ ễ ả ỷ ệ ớ ắ ộ độ ổ ệ ỉ ấ ệ ở độ
tu i ó, ho c s m i m c trong m t th i gian nh t nh c n nh s n. Thí d : t l m i m c iổ đ ặ ố ớ ắ ộ ờ ấ đị đượ ấ đị ẵ ụ ỷ ệ ớ ắ đố
v i m t b nh ngh nghi p cho t t c m i công nhân làm ngh ó t 20 - 65 tu i, là th i gian t i aớ ộ ệ ề ệ ấ ả ọ ề đ ừ ổ ờ ố đ
có th ti p xúc v i y u t nguy c trong i ngh nghi p c a h .ể ế ớ ế ố ơ đờ ề ệ ủ ọ
− Còn trong nh ng tr ng h p b nh ch a bi t c c n nguyên, thì t l t n công có th c tínhữ ườ ợ ệ ư ế đượ ă ỷ ệ ấ ể đượ
là t l m c trong su t i.ỷ ệ ắ ố đờ
2.2. T c m i m c:ố độ ớ ắ
− T c m i m c c nêu b ng các t l m i m c trong nh ng kho ng th i gian b ng nhau cố độ ớ ắ đượ ằ ỷ ệ ớ ắ ữ ả ờ ằ đượ
coi là n v th i gian tính t l m i m c. đơ ị ờ để ỷ ệ ớ ắ
− Tùy di n bi n c a b nh mà n v th i gian tính có th là ngày, tu n l , ho c tháng. Khi em soễ ế ủ ệ đơ ị ờ để ể ầ ễ ặ đ
sánh các t l m i m c theo n v th i gian này, s có khái ni m v t c m i m c c a b nh, soỷ ệ ớ ắ đơ ị ờ ẽ ệ ề ố độ ớ ắ ủ ệ
v i s thay i v t l m i m c c a b nh ó theo cùng n v th i gian, c a qu n th ó vào th iớ ự đổ ề ỷ ệ ớ ắ ủ ệ đ đơ ị ờ ủ ầ ể đ ờ
gian tr c, ho c có th so v i s thay i v t l m i m c c a b nh ó theo cùng n v th i gianướ ặ ể ớ ự đổ ề ỷ ệ ớ ắ ủ ệ đ đơ ị ờ
c a m t qu n th khác vào th i gian ó, ho c còn có th em so sánh v i t c c a m t b nh khácủ ộ ầ ể ờ đ ặ ể đ ớ ố độ ủ ộ ệ
c a qu n th ó, tu theo nh ng k t lu n mu n có.ủ ầ ể đ ỳ ữ ế ậ ố
2.3. T l m i m c:ỷ ệ ớ ắ
− T l này c dùng nhi u nh t, i v i b t k hi n tr ng nào, x y ra nh th nào là thu c haiỷ ệ đượ ề ấ đố ớ ấ ỳ ệ ạ ả ư ế ộ
d ng sau ây: T l m i m c tích lu và m t m i m c.ạ đ ỷ ệ ớ ắ ỹ ậ độ ớ ắ
2.3.1. S m i m c tích lu (Cumulative incidence: CI) c bi u th d i d ng t l , g i là t l m iố ớ ắ ỹ đượ ể ị ướ ạ ỷ ệ ọ ỷ ệ ớ
m c tích lu (Cumulative incidencerate: CIR) ắ ỹ

− CIR c tính b ng cách m s m i m c tích lu c trong các n v th i gian ph kínđượ ằ đế ố ớ ắ ỹ đượ đơ ị ờ ủ
kho ng th i gian nghiên c u l y làm t s , còn m u s là t ng s cá th có trong qu n th su t th iả ờ ứ ấ ử ố ẫ ố ổ ố ể ầ ể ố ờ
gian nghiên c u .ứ
S m i m c b nh/qu n th /th i gian nghiên c u ố ớ ắ ệ ầ ể ờ ứ
CIR =
T ng s cá th có nguy c /qu n th ó/th i gian óổ ố ể ơ ầ ể đ ờ đ
− T l m i m c tích lu ngoài ý ngh a chung c a t l m i m c, còn cung c p m t c l ng c aỷ ệ ớ ắ ỹ ĩ ủ ỷ ệ ớ ắ ấ ộ ướ ượ ủ
xác su t mà m t cá th trong qu n th s có th phát tri n b nh trong m t kho ng th i gian nh tấ ộ ể ầ ể ẽ ể ể ệ ộ ả ờ ấ
nh.đị
− Ví d : Trong nghiên c u v k t h p gi a nhi m khu n ni u v i vi c dùng viên tránh thai OC,ụ ứ ề ế ợ ữ ễ ẩ ệ ớ ệ
ng i ta ã theo dõi 2390 ph n 16 - 49 tu i c th m khám xác nh ban u là không có nhi mườ đ ụ ữ ổ đượ ă đị đầ ễ
khu n ni u, trong ó có 482 ph n có dùng viên tránh thai t n m 1973; n 1976 ki m tra l i, th yẩ ệ đ ụ ữ ừ ă đế ể ạ ấ
có xu t hi n trong s này 27 ng i có phát tri n nhi m khu n ni u. T l m i m c tích lu c aấ ệ ố ườ ể ễ ẩ ệ ỷ ệ ớ ắ ỹ ủ
nhi m khu n ni u do vi c dùng viên OC sau 3 n m là ễ ẩ ệ ệ ă
CIR = 27/482 = 5,6% trong 3 n mă
= (27:3)/482 = 1,87% trong 1 n mă
2.3.2. M t m i m c (Incidence density: ID) c bi u th d i d ng t l , g i là t l m t m iậ độ ớ ắ đượ ể ị ướ ạ ỷ ệ ọ ỷ ệ ậ độ ớ
m c (Incidence density rate, IDR). ắ
− IDR có c khi ng i ta c l ng m t t l m i m c trung bình trong m t n v th i b ngđượ ườ ướ ượ ộ ỷ ệ ớ ắ ộ đơ ị ờ ằ
cách thi t l p m t phân s mà t s là s tr ng h p m i m c và m u s là t ng s n v th i gianế ậ ộ ố ử ố ố ườ ợ ớ ắ ẫ ố ổ ố đơ ị ờ
theo dõi c i v i t ng cá th trong qu n th nghiên c u su t trong kho ng nghiên c u ó. nđượ đố ớ ừ ể ầ ể ứ ố ả ứ đ Đơ
v c a m u s nh v y là th i gian - ng i (c th là: n m - ng i khi theo dõi 1 n m i v i 1ị ủ ẫ ố ư ậ ờ ườ ụ ể ă ườ ă đố ớ
ng i, ho c tháng - ng i khi theo dõi 1 tháng i v i 1 ng i)ườ ặ ườ đố ớ ườ
T ng s m i m c/qu n th /th i gian nghiên c u ổ ố ớ ắ ầ ể ờ ứ
IDR = 
T ng s n v th i gian có nguy c theo dõi c i v i t ng cá th /qu n th /th i gian nghiênổ ố đơ ị ờ ơ đượ đố ớ ừ ể ầ ể ờ
c u ứ
− Thí d : m t thu n t p 101 ng i c theo dõi trong 2 n m, trong quá trình theo dõi ó th y 99ụ ộ ầ ậ ườ đượ ă đ ấ
ng i không bi u hi n b nh, và có 2 ng i m i m c có th i I m phát hi n b nh chính xác vàoườ ể ệ ệ ườ ớ ắ ờ đ ể ệ ệ
ngày chính gi a th i gian theo dõi, thì t ng s th i gian theo dõi thu n t p này s là (2 n m x 99ữ ờ ổ ố ờ ầ ậ ẽ ă

ng i) + (1 n m x 2 ng i) = 200 n m - ng i trong ó có 2 tr ng h p m i m c; v y IDR s làườ ă ườ ă ườ đ ườ ợ ớ ắ ậ ẽ
2/200 n m - ng i hay 1/100 = 0,01 = 10.10-3 n m - ng i.ă ườ ă ườ
− T l m t m i m c c coi là ph ng pháp tính t l t c th i c a s phát tri n b nh trongỷ ệ ậ độ ớ ắ đượ ươ ỷ ệ ứ ờ ủ ự ể ệ
m t qu n th . Nó r t có ích và ti n l i trong d ch t h c, vì trên th c t nh ng ng i d cu c có thộ ầ ể ấ ệ ợ ị ễ ọ ự ế ữ ườ ự ộ ể
không cùng vào nghiên c u m t lúc, c ng có th thôi không tham d nghiên c u cùng m t lúc,ứ ộ ũ ể ự ứ ộ
ngh a là th i gian theo dõi nghiên c u i v i t t c m i ng i d cu c không ng u b ng nhau,ĩ ờ ứ đố ớ ấ ả ọ ườ ự ộ đồ đề ằ
do ó có th tính t l m i m c vào lúc toàn b qu n th ã cung c p xong thông tin c n thi t, màđ ể ỷ ệ ớ ắ ộ ầ ể đ ấ ầ ế
không b t bu c ph I xong cùng m t lúc. H n n a v i n v th i gian - ng i, ng i ta có th cóắ ộ ả ộ ơ ữ ớ đơ ị ờ ườ ườ ể
nhi u cách th c hi n: n u n v là n m - ng i ch ng h n, thì trong 1 nghiên c u chúng ta ã theoề ự ệ ế đơ ị ă ườ ẳ ạ ứ đ
dõi c 100 n m - ng i, thì i u ó có ngh a là ã theo dõi c 100 n m i v i 1 ng i, ho cđượ ă ườ đ ề đ ĩ đ đượ ă đố ớ ườ ặ
ã c 10 n m i v i 10 ng i, ho c ã c 50 n m i v i 2 ng i, ho c ã c 1 n m iđ đượ ă đố ớ ườ ặ đ đượ ă đố ớ ườ ặ đ đượ ă đố
v i 100 ng i, ớ ườ
3. ng d ng:Ứ ụ
− T l m i m c là m t ch s quan tr ng cho các nhu c u phòng b nh, r t có ích cho các b nh c pỷ ệ ớ ắ ộ ỉ ố ọ ầ ệ ấ ệ ấ
tính, và cho c các b nh m n tính. Nó cho phép ánh giá hi u l c c a các bi n pháp y t ã ápả ệ ạ đ ệ ự ủ ệ ế đ đ
ng trong qu n th : N u các bi n pháp có hi u l c ( i v i t ng cá th và c qu n th ) thì t l m iứ ầ ể ế ệ ệ ự đố ớ ừ ể ả ầ ể ỷ ệ ớ
m c s gi m i.ắ ẽ ả đ
− Có s liên quan gi a t l và b nh k : n u b nh k dài mà t l m i m c gi m n h t trùng v iự ữ ỷ ệ ệ ỳ ế ệ ỳ ỷ ệ ớ ắ ả đế ế ớ
lúc có t l hi n m c cao thì v n có ngh a là s lan tràn c a quá trình b nh trong qu n th ã k tỷ ệ ệ ắ ẫ ĩ ự ủ ệ ầ ể đ ế
thúc, m c dù lúc ó t l hi n m c v n còn cao.ặ đ ỷ ệ ệ ắ ẫ
− Tóm l i, nghiên c u v t l m i m c r t có ích cho vi c ánh giá nguy c phát tri n b nh theoạ ứ ề ỷ ệ ớ ắ ấ ệ đ ơ ể ệ
th i gian, cho vi c nghiên c u ch ng minh vai trò c a các y u t nguy c nghi ng m t cách sátờ ệ ứ ứ ủ ế ố ơ ờ ộ
h p và có hi u qu .ợ ệ ả
Câu 2: Trình bày c tr ng c n mô t v con ng i trong nghiên c u d ch t h c mô t .đặ ư ầ ả ề ườ ứ ị ễ ọ ả
Nghiên c u mô t là m t nghiên c u v hình thái xu t hi n b nh có liên quan n các bi n s nhứ ả ộ ứ ề ấ ệ ệ đế ế ố ư
con ng i, không gian, th i gian. Nó tóm t t m t cách có h th ng s li u c b n v s c kho ,ườ ờ ắ ộ ệ ố ố ệ ơ ả ề ứ ẻ
nguyên nhân gây b nh ch y u và t vong. ệ ủ ế ử
ϖ c tr ng mô t v con ng i tr l i câu h i "Ai b b nh?".Đặ ư ả ề ườ ả ờ ỏ ị ệ
1. Tu i:ổ
− Nhìn chung, tu i là y u t quan tr ng nh t trong các c tr ng v con ng i. ổ ế ố ọ ấ đặ ư ề ườ

− T l m c b nh và t vong c a nhi u b nh u có liên quan n tu i.ỷ ệ ắ ệ ử ủ ề ệ đề đế ổ
+ Tr em d m c các b nh nhi m khu n ng hô h p. Kháng th c a m truy n sang cho con quaẻ ễ ắ ệ ễ ẩ đườ ấ ể ủ ẹ ề
rau thai giúp cho tr b o v ch ng l i các b nh nhi m khu n trong 6 tháng u. Sau ó t l m cẻ ả ệ ố ạ ệ ễ ẩ đầ đ ỷ ệ ắ
b nh c p tính tr em t ng d n và t nh cao tu i i h c. ệ ấ ở ẻ ă ầ đạ đỉ ở ổ đ ọ
+ Tr c khi có vacxin phòng b nh, các b nh nhi m khu n có mi n d ch su t i th ng x y ra trướ ệ ệ ễ ẩ ễ ị ố đờ ườ ả ở ẻ
nh tu i. Nh ng sau khi áp d ng các vac xin phòng b nh, tình tr ng mi n d ch c a qu n th thayỏ ổ ư ụ ệ ạ ễ ị ủ ầ ể
i, và tu i nhi m khu n c ng thay i. đổ ổ ễ ẩ ũ đổ
− Nhìn chung, các b nh mãn tính có xu h ng t ng lên theo tu i. Các b nh m n tính nh ung th ,ệ ướ ă ổ ệ ạ ư ư
b nh tim m ch, b nh v kh p l a tu i 45 - 64 tu i cao g p 10 l n so v i d i 45 tu i. Tu i càngệ ạ ệ ề ớ ở ứ ổ ổ ấ ầ ớ ướ ổ ổ
t ng, t l t vong càng cao do các nguyên nhân sau:ă ỷ ệ ử
+ T ng ti p xúc tích lu .ă ế ỹ
+ Gi m mi n d ch phòng v c a c th , ki t s c không c hi u.ả ễ ị ệ ủ ơ ể ệ ứ đặ ệ
+ T ng d d ng nhi m s c th .ă ị ạ ễ ắ ể
+ Thay i n i ti t.đổ ộ ế
− Tu i không ch có liên quan n t n s m c các b nh nhi m khu n mà còn liên quan m c n ngổ ỉ đế ầ ố ắ ệ ễ ẩ ứ độ ặ
c a b nh. Ví d các nhi m khu n do Pneumoccoccus và Salmonella th ng gây b nh r t n ng ủ ệ ụ ễ ẩ ườ ệ ấ ặ ở
tr nh và ng i già. Tr em và ng i già th ng nh y c m v i các vi khu n nh các vi khu nẻ ỏ ườ ẻ ườ ườ ạ ả ớ ẩ ư ẩ
d ng Coli và Staphylococcus aureus là nh ng vi khu n th ng không gây b nh các nhóm tu iạ ữ ẩ ườ ệ ở ổ
khác.
2. Gi i:ớ
− Có s khác bi t r t rõ i v i nhi u b nh v t l m c b nh t vong gi a nam và n .ự ệ ấ đố ớ ề ệ ề ỷ ệ ắ ệ ử ữ ữ
− T l ch t nam cao h n n nh ng t l m c b nh nhìn chung n cao h n nam. ỷ ệ ế ở ơ ở ữ ư ỷ ệ ắ ệ ở ữ ơ ở
− S khác bi t v t l t vong theo gi i có th là do c tính c a gi i, s khác nhau v th ng b ngự ệ ề ỷ ệ ử ớ ể đặ ủ ớ ự ề ă ằ
n i ti t, môi tr ng hay do thói quen s ng. ộ ế ườ ố
− Ng c l i, t l m c b nh c a n cao h n nam, có th là do ph n th ng n bác s khám khiượ ạ ỷ ệ ắ ệ ủ ữ ơ ể ụ ữ ườ đế ỹ
b b nh và do ó c ch n oán phát hi n b nh s m h n và c i u tr s m. T l bu n chánị ệ đ đượ ẩ đ ệ ệ ớ ơ đượ đ ề ị ớ ỷ ệ ồ
và mu n t t n cao h n nam nh ng t l t t th t nam l i cao h n n .ố ự ử ở ữ ơ ư ỷ ệ ự ử ậ ở ạ ơ ở ữ
3. Nhóm dân t c, ch ng t c:ộ ủ ộ
− S phân b v t l m c b nh tim và t vong khác nhau rõ r t gi a các nhóm dân t c và ch ngự ố ề ỷ ệ ắ ệ ử ệ ữ ộ ủ
t c. ộ

+ nh ng ng i da en có t l ch t m t s b nh cao h n da tr ng: b nh tai bi n m ch máu não,Ở ữ ườ đ ỷ ệ ế ộ ố ệ ơ ắ ệ ế ạ
t ng huy t áp, giang mai, tai n n, ung th c t cung. ă ế ạ ư ổ ử
+ Ng c l i, i v i m t s b nh, t l t vong ng i da tr ng l i cao h n ng i da en, ví dượ ạ đố ớ ộ ố ệ ỷ ệ ử ở ườ ắ ạ ơ ở ườ đ ụ
nh b nh x m ng m ch, t t , b nh ung th máu, b nh ung th vú. ư ệ ơ ỡ độ ạ ự ử ệ ư ệ ư
− Nguyên nhân c a s khác bi t này có th là do: di truy n, môi tr ng, l i s ng, m c và ch tủ ự ệ ể ề ườ ố ố ứ độ ấ
l ng ch m sóc y t .ượ ă ế
4. T ng l p xã h i:ầ ớ ộ
− T ng l p xã h i là m t khái ni m c s d ng chia qu n th thành nh ng nhóm nh d a trênầ ớ ộ ộ ệ đượ ử ụ để ầ ể ữ ỏ ự
thanh th , s giàu có và quy n l c. ế ự ề ự
− M c dù có s không th ng nh t trong vi c phân lo i t ng l p xã h i nh ng vi c phân lo i ó cóặ ự ố ấ ệ ạ ầ ớ ộ ư ệ ạ đ
liên quan n ngh nghi p, tình tr ng giáo d c, tình tr ng nhà , thu nh p kinh t và l i s ng. đế ề ệ ạ ụ ạ ở ậ ế ố ố
− S khác nhau v i u ki n kinh t xã h i góp ph n quan tr ng làm nh h ng n s phân bự ề đ ề ệ ế ộ ầ ọ ả ưở đế ự ố
c a b nh. ói nghèo kéo theo tình tr ng dinh d ng kém, i u ki n s ng th p, nhà ch t ch i,ủ ệ Đ ạ ưỡ đ ề ệ ố ấ ở ậ ộ
chen chúc, v sinh không m b o, không có kh n ng s d ng các d ch v ch m sóc s c kho vàệ đả ả ả ă ử ụ ị ụ ă ứ ẻ
phòng b nh. ó là lý do gi i thích mô hình b nh nhi m khu n và suy dinh d ng các t ng l pệ Đ ả ệ ễ ẩ ưỡ ở ầ ớ
nghèo và các n óc nghèo.ư
5. Ngh nghi p:ề ệ
− Ti p xúc ngh nghi p có nh h ng r t rõ r t n s c kho , n s phân b khác nhau v t lế ề ệ ả ưở ấ ệ đế ứ ẻ đế ự ố ề ỷ ệ
m c b nh và t l t vong thông qua các y u t : ắ ệ ỷ ệ ử ế ố
+ i u ki n v t lý: nong, l nh, thay i áp su t không khí.Đ ề ệ ậ ạ đổ ấ
+ Hoá ch t.ấ
+ Ti ng n. ế ồ
+ Sang ch n ngh nghi p. ấ ề ệ
− R t nhi u i u tra d ch t h c ã ch ng minh nh h ng c a ti p xúc ngh nghi p n s phátấ ề đ ề ị ễ ọ đ ứ ả ưở ủ ế ề ệ đế ự
tri n b nh: ể ệ
+ X ph i do b i silic, ung th d dày và ph i công nhân ti p xúc v i ami ng, ung th bàng quangơ ổ ụ ư ạ ổ ở ế ớ ă ư
công nhân ti p xúc v i thu c nhu m anilineở ế ớ ố ộ
+ Ung th ph i công nhân ti p xúc v i chromateư ổ ở ế ớ
+ T l ch n th ng do tai n n cao công nhân m , xây d ng và nông nghi p. ỷ ệ ấ ươ ạ ở ỏ ự ệ
− Ngoài ra, các môi tr ng tâm lý c ng nh h ng n s phát tri n c a b nh. Nghiên c u s c ngườ ũ ả ưở đế ự ể ủ ệ ứ ự ă

th ng ngh nghi p c a nhân viên i u khi n giao thông hàng không cho th y nh ng nhóm nghẳ ề ệ ủ đ ề ể ấ ở ữ ề
nghi p này có t l cao b t ng huy t áp, loét d dày, tá tràng và ái ng.ệ ỷ ệ ị ă ế ạ đ đườ
6. Tình tr ng hôn nhân: ạ
− Tình tr ng hôn nhân có liên quan v i m c t vong c nam và n . T l ch t i v i h u h tạ ớ ứ độ ử ở ả ữ ỷ ệ ế đố ớ ầ ế
các b nh và do t t c các nguyên nhân k t h p l i thay i t th p n cao theo th t sau: L y vệ ấ ả ế ợ ạ đổ ừ ấ đế ứ ự ấ ợ
(ch ng), c thân, goá, ly d .ồ độ ị
− i v i ph n , tình tr ng hôn nhân có liên quan n s c kho thông qua gi i tính, có thai và choĐố ớ ụ ữ ạ đế ứ ẻ ớ
con bú. Nh ng y u t này là nguyên nhân d n n phát tri n các b nh khác nhau. ữ ế ố ẫ đế ể ệ
− Ví d :ụ
+ Ung th c t cung là m t b nh ph bi n ph n có ch ng h n là ph n c thân. Nguyênư ổ ử ộ ệ ổ ế ở ụ ữ ồ ơ ụ ữ độ
nhân c a s khác bi t này có th do ho t ng tình d c s m, có nhi u b n tình.ủ ự ệ ể ạ độ ụ ớ ề ạ
+ Ung th vú hay g p nhi u ph n s ng c thân h n là ph n có ch ng. Các y u t làm gi mư ặ ề ở ụ ữ ố độ ơ ụ ữ ồ ế ố ả
nguy c ung th vú là có thai s m và mãn kinh nhân t o tr c tu i 40.ơ ư ớ ạ ướ ổ
7. Các c tr ng v gia ình: đặ ư ề đ
− S ng i trong gia ình: N u s ng i trong gia ình nhi u và n u gia ình nghèo s nh h ngố ườ đ ế ố ườ đ ề ế đ ẽ ả ưở
b t l i cho tr em, d n n làm t ng t l ch t s sinh và ch t tr nh , và làm ch m phát tri n tríấ ợ ẻ ẫ đế ă ỷ ệ ế ơ ế ở ẻ ỏ ậ ể
óc tr em.ở ẻ
− Th t sinh: Có m t s k t h p gi a th t sinh v i nhi u b nh: Hen ph qu n, tâm th n phânứ ự ộ ự ế ợ ữ ứ ự ớ ề ệ ế ả ầ
li t, loét d dày, h p môn v . Nh ng ng i con c nh n c s quan tâm và ch m sóc t t h n c aệ ạ ẹ ị ữ ườ ả ậ đượ ự ă ố ơ ủ
gia ình và nhi u ng i trong s h là nh ng nhân v t n i ti ng, có h c v n cao.đ ề ườ ố ọ ữ ậ ổ ế ọ ấ
− Tu i c a m : Tu i c a m có khi óng vai trò quan tr ng v b nh c n c a nhi u d d ng b m sinh.ổ ủ ẹ ổ ủ ẹ đ ọ ề ệ ă ủ ề ị ạ ẩ
M t ví d i n hình là h i ch ng Down. châu Âu, t l m c h i ch ng này tr s sinh là 1/1000ộ ụ đ ể ộ ứ ở ỷ ệ ắ ộ ứ ở ẻ ơ
khi m d i 30 tu i. T l này t ng lên theo tu i c a m : ph n t 40-44 tu i t l d d ng làẹ ướ ổ ỷ ệ ă ổ ủ ẹ ở ụ ữ ừ ổ ỷ ệ ị ạ
1/100, trên 45 tu i là 1/50.ổ
− M t b , m : M t b m , do ch t,ly hôn hay b nhau s d n n làm t ng r i lo n tâm th n và tinhấ ố ẹ ấ ố ẹ ế ỏ ẽ ẫ đế ă ố ạ ầ
th n, lao, ý nh t và tai n n nhi u l n tr em. Do ó c n thi t ph I t ng c ng giám sát s cầ đị ự ạ ề ầ ở ẻ đ ầ ế ả ă ườ ứ
kho nh ng tr em m t cha hay m hay c hai.ẻ ở ữ ẻ ấ ẹ ả
8. Các c tr ng khác v con ng i:đặ ư ề ườ
− Nhóm máu: Nhóm máu có liên quan v i nhi u b nh. ớ ề ệ
+ Nh ng ng i có nhóm máu A có nguy c cao b ung th d dày (Aird, 1953)ữ ườ ơ ị ư ạ

+ Nh ng ng i có nhóm máu O có nguy c cao phát tri n loét d dày hành tá tràng (Clarke, 1995). ữ ườ ơ ể ạ
+ Nh ng ng i có h ng c u hình li m ít có nguy c b s t rét do Plasmodium Falciparum (Allison,ữ ườ ồ ầ ề ơ ị ố
1954).
− Tính mi n d ch: Tính mi n d ch c hi u óng vai trò quy t nh giúp c th kháng i v iễ ị ễ ị đặ ệ đ ế đị ơ ể đề đố ớ
nhi u b nh nhi m khu n. Tính mi n d ch có c thông qua tiêm vacxin (mi n d ch nhân t o) hayề ệ ễ ẩ ễ ị đượ ễ ị ạ
sau khi m c b nh (mi n d ch t nhiên).ắ ệ ễ ị ự
− Các y u t môi tr ng: Các y u t v môi tr ng xung quanh c ng có th nh h ng n sế ố ườ ế ố ề ườ ũ ể ả ưở đế ự
phân b b nh, bao g m các ch t hoá h c trong t nhiên, các y u t môi tr ng cá nhân (nh hútố ệ ồ ấ ọ ự ế ố ườ ư
thu c lá), môi tr ng làm vi c (nh ami ng) hay do ô nhi m n c và không khí.ố ườ ệ ư ă ễ ướ
− Cá tính c a con ng i: Cá tính c a con ng i c ng có nh h ng n s ti n tri n c a b nh, củ ườ ủ ườ ũ ả ưở đế ự ế ể ủ ệ đặ
bi t i v i nhi u b nh tim m ch. Rosenman và Friedman (1970) qua nghiên c u nh h ng vệ đố ớ ề ệ ạ ứ ả ưở ề
cách ng x n nguy c m c b nh m ch vành cho th y r ng nh ng ng i thu c typ A (xông xáo,ứ ử đế ơ ắ ệ ạ ẩ ằ ữ ườ ộ
ua tranh, có nhi u tham v ng, luôn có ý th c g p rút v th i gian ) có t l b b nh m ch vành caođ ề ọ ứ ấ ề ờ ỷ ệ ị ệ ạ
h n nh ng ng i thu c typ B (không có nh ng cá tính trên).ơ ữ ườ ộ ữ
Câu 3: Trình bày các bi n pháp phòng ch ng d ch các b nh truy n nhi m ng hô h p:ệ ố ị ệ ề ễ đườ ấ
1. Các bi n pháp i v i ngu n truy n nhi m:ệ đố ớ ồ ề ễ
Các b nh truy n nhi m ng hô h p có ngu n truy n nhi m duy nh t là ng i (riêng b nh lao cóệ ề ễ đườ ấ ồ ề ễ ấ ườ ệ
th có ngu n truy n nhi m vài lo i súc v t nh ng c ch truy n nhi m khác h n).ể ồ ề ễ ở ạ ậ ư ơ ế ề ễ ẳ
1.1. Ch n oán phát hi n s m:ẩ đ ệ ớ
− Ch n oán lâm sàng:ẩ đ
+ i v i m t s b nh i n hình ph bi n, ch c n ch n oán lâm sàng c ng nh s i, thu u,Đố ớ ộ ố ệ đ ể ổ ế ỉ ầ ẩ đ ũ đủ ư ở ỷ đậ
ho gà, quai b . Xét nghi m th ng ch n oán phân bi t.ị ệ ườ để ẩ đ ệ
+ i v i cúm lâm sàng ch có th bao g m trong "h i ch ng cúm" và c ng d nh m v i nhi u b nhĐố ớ ỉ ể ồ ộ ứ ũ ễ ầ ớ ề ệ
khác.
− Ch n oán xét nghi m: C n thi t trong ch n oán xác nh b nh b ch h u và b nh viêm màngẩ đ ệ ầ ế ẩ đ đị ệ ạ ầ ệ
não do não mô c u.ầ
− Ch n oán d ch t h c: D a vào các c i m d ch t v l a tu i, tính ch t mùa và d a vào i uẩ đ ị ễ ọ ự đặ đ ể ị ễ ề ứ ổ ấ ự đ ề
tra d ch t h c giúp cho chúng ta có h ng ch n oán s m v lâm sàng và xét nghi m.ị ễ ọ ướ ẩ đ ớ ề ệ
1.2. Khai báo:
− Các cán b y t các tuy n y t c s , phòng khám a khoa khu v c, b nh vi n u ph i ghiộ ế ở ế ế ơ ở đ ự ệ ệ đề ả

phi u khai báo cho các trung tâm y t d phòng theo úng quy nh.ế ế ự đ đị
1.3. Cách ly:
− V nguyên t c t t c các b nh trong nhóm này u ph i cách ly b nh vi n k t khi phát hi nề ắ ấ ả ệ đề ả ở ệ ệ ể ừ ệ
n khi kh i b nh và xét nghi m không còn mang m m b nh. Tuy vi c cách ly này ít có hi u l c vìđế ỏ ệ ệ ầ ệ ệ ệ ự
nhi u b nh lây t cu i th i k b nh nh ng r t c n thi t trong m t s b nh nh b ch h u và viêmề ệ ừ ố ờ ỳ ủ ệ ư ấ ầ ế ộ ố ệ ư ạ ầ
màng não do não mô c u.ầ
− i v i nh ng b nh nh s i, quai b , thu u có th cách ly nhà.Đố ớ ữ ệ ư ở ị ỷ đậ ể ở
1.4. Kh trùng:ử
− Kh trùng th ng xuyên và l n cu i i v i b nh b ch h u, lao, u mùa.ử ườ ầ ố đố ớ ệ ạ ầ đậ
− Các v t dùng có th b ô nhi m nh kh n m t, qu n áo, ca c c, bát a, ch i, ch n màn uậ ể ị ễ ư ă ặ ầ ố đũ đồ ơ ă đề
ph i kh trùng.Ví d : bát a ph i un sôi; bàn gh lau b ng cloramin 2 - 5%; ch n màn ngâm n cả ử ụ đũ ả đ ế ằ ă ướ
nóng xà phòng gi t s ch, ph i n ng.ặ ạ ơ ắ
− i v i nh ng lo i m m b nh có s c kháng y u ngo i c nh nh cúm s i, ho gà, thu u,Đố ớ ữ ạ ầ ệ ứ đề ế ở ạ ả ư ở ỷ đậ
não mô c u khu n không c n ph i áp d ng các bi n pháp kh trùng c bi t mà ch c n m c aầ ẩ ầ ả ụ ệ ử đặ ệ ỉ ầ ở ử
bu ng thông gió, thoáng khí là .ồ đủ
1.5. i u tr :Đ ề ị
− Nh ng b nh do vi khu n ph i i u tr c hi u, tri t nh m thanh toán tình tr ng kh i mangữ ệ ẩ ả đ ề ị đặ ệ ệ để ằ ạ ỏ
m m b nh.ầ ệ
− Nh ng b nh do virut, ch y u là i u tr tri u ch ng, nâng cao th tr ng, ch dùng kháng sinhữ ệ ủ ế đ ề ị ệ ứ ể ạ ỉ
phòng b i nhi m. ộ ễ
1.6. Qu n lý, giám sát :ả
− i v i nh ng b nh có tình tr ng kh i mang m m b nh nh b ch h u, viêm màng não do não môĐố ớ ữ ệ ạ ỏ ầ ệ ư ạ ầ
c u c n ph i qu n lý giám sát b nh nhân sau khi kh i b nh, nh t là khi h là giáo viên, cô nuôi d yầ ầ ả ả ệ ỏ ệ ấ ọ ạ
tr , ng i bán vé ẻ ườ
− Các b nh khác không có tình tr ng kh i mang m m b nh thì không c n ph i qu n lý.ệ ạ ỏ ầ ệ ầ ả ả
− Trên ây là các bi n pháp i v i ngu n truy n nhi m là ng i b nh th i n hình. i v i ngu nđ ệ đố ớ ồ ề ễ ườ ệ ể đ ể Đố ớ ồ
truy n nhi m là ng i b nh th không i n hình, th nh và ng i lành mang m m b nh khó phátề ễ ườ ệ ể đ ể ể ẹ ườ ầ ệ
hi n và không th phát hi n h t nên trong v d ch c phép coi t t c các tr ng h p này nh làệ ể ệ ế ụ ị đưọ ấ ả ườ ợ ư
ng i b nh th i n hình và áp d ng các bi n pháp nh ã nêu trên.ườ ệ ể đ ể ụ ệ ư đ
2. Các bi n pháp i v i ng truy n nhi m :ệ đố ớ đườ ề ễ

− Vì các b nh trong nhóm này lây truy n theo ng hô h p v i các y u t truy n nhi m là khôngệ ề đườ ấ ớ ế ố ề ễ
khí có ch a các gi t n c b t nh mang m m b nh, nên r t khó ng n ng a.ứ ọ ướ ọ ỏ ầ ệ ấ ă ừ
− Ng i ta ch có th kh trùng không khí trong nh ng phòng kín i v i nh ng b nh nh : b chườ ỉ ể ử ữ đố ớ ữ ệ ư ạ
h u, u mùa b ng cách dùng èn c c tím, dùng foocmôn phun d i d ng khí dung.ầ đậ ằ đ ự ướ ạ
3. Các bi n pháp i v i kh i c m nhi m :ệ đố ớ ố ả ễ
T t c m i ng i không có mi n d ch u có kh n ng c m nhi m v i b nhấ ả ọ ườ ễ ị đề ả ă ả ễ ớ ệ
3.1. Huy t thanh phòng b nh :ế ệ
− Là bi n pháp gây mi n d ch th ng nhân t o cho nh ng tr em ã ti p xúc v i b nh nhân, hi nệ ễ ị ụ độ ạ ữ ẻ đ ế ớ ệ ệ
ang trong giai o n b nh, nh m ng n ng a không cho b nh x y ra. Ng i ta có th dùng máuđ đ ạ ủ ệ ằ ă ừ ệ ả ườ ể
m , huy t thanh ng i m i kh i b nh, nh ng ngày nay ng i ta th ng dùng gamma globulin. ẹ ế ườ ớ ỏ ệ ư ườ ườ
− Ví d : B nh s i, dùng globulin mi n d ch cho nh ng ng i c m nhi m trong h gia ình, nh ngụ ệ ở ễ ị ữ ườ ả ễ ộ đ ữ
ng i ti p xúc khác có nguy c bi n ch ng r t cao ho c nh ng ng i ch ng ch nh dùng vacxinườ ế ơ ế ứ ấ ặ ữ ườ ố ỉ đị
s i. Li u globulin mi n d ch là: 0,25ml/kg n li u t i a là 15ml.ở ề ễ ị đế ề ố đ
3.2. Vacxin phòng b nh c hi u :ệ đặ ệ
− ây là bi n pháp có hi u qu nh t. Th c t ã ch ng minh, ví d : Nh có vacxin phòng b nhĐ ệ ệ ả ấ ự ế đ ứ ụ ờ ệ
phòng b nh u mùa mà chúng ta ã thanh toán c b nh u mùa trên toàn th gi i.ệ đậ đ đượ ệ đậ ế ớ
− Hi n nay chúng ta ã có vacxin phòng b nh r t có hi u qu , b o m gây c mi n d ch b o vệ đ ệ ấ ệ ả ả đả đượ ễ ị ả ệ
cho kh i c m th không b m c b nh n u s d ng vacxin úng quy cách. ó là các vacxin: uố ả ụ ị ắ ệ ế ử ụ đ Đ đậ
mùa, s i, b ch h u, ho gà, lao. ở ạ ầ
− Vacxin cúm thì có hi u qu th p h n, gây mi n d ch không b n v ng và không ch c ch n.ệ ả ấ ơ ễ ị ề ữ ắ ắ
a) Vacxin BCG (Bacillus Calmette Guerin) :
− Vacxin BCG do 2 nhà bác h c Calmette và Guerin t o ra b ng cách c y truy n vi khu n lao nhi uọ ạ ằ ấ ề ẩ ề
l n trên môi tr ng m t bò. Vi khu n lao còn s ng nh ng r t y u, không có kh n ng gây b nhầ ườ ậ ẩ ố ư ấ ế ả ă ệ
nh ng v n có vai trò c a m t kháng nguyên.ư ẫ ủ ộ
− C. Chú ý luôn luôn b o v vacxin tránh ánh sáng m t tr i.ả ệ ặ ờ °C. Vacxin r t b n v ng n u b o qu nấ ề ữ ế ả ả
nhi t -20ở ệ độ °C - 8°Vacxin BCG là vacxin ông khô, nh y c m v i ánh sáng và nhi t . Vacxinđ ạ ả ớ ệ độ
ph i b o qu n nhi t 0ả ả ả ở ệ độ
− Hi u l c c a vacxin BCG: theo các nghiên c u m i ây c a T ch c y t th gi i, hi u l c vacxinệ ự ủ ứ ớ đ ủ ổ ứ ế ế ớ ệ ự
BCG là 52% - 90% tr nh , ch ng các th lao kê và lao màng não. Hi u l c th p h n v i các thở ẻ ỏ ố ể ệ ự ấ ơ ớ ể
lao khác.

− Vacxin BCG tiêm trong da, li u tiêm là 0,05 ml hay 0,1ml tu theo ch nh c a n i s n xu t. V tríề ỳ ỉ đị ủ ơ ả ấ ị
tiêm là m t ngoài c enta cánh tay trái. Vacxin BCG tiêm 1 l n, tiêm cho tr trong n m tu i uặ ơ đ ầ ẻ ă ổ đầ
tiên, càng s m càng t t. N u tr d i 1 tu i ã tiêm BCG nh ng ch a có s o c n c tiêm l i.ớ ố ế ẻ ướ ổ đ ư ư ẹ ầ đượ ạ
Ph n ng bình th ng sau khi tiêm là t i ch tiêm có n t qu ng r i thành n t s ng , h i au,ả ứ ườ ạ ỗ ố ầ đỏ ồ ố ư đỏ ơ đ
có m , loét ra và óng v y l i m t s o nh . S o BCG t t có ng kính 3-5 mm, b không d nủ đ ẩ để ạ ộ ẹ ỏ ẹ ố đườ ờ ă
dúm, m t s o ph ng ho c h i lõm, vùng c enta bên tay trái. ặ ẹ ẳ ặ ơ ở ơ đ
b) Vacxin phòng b nh b ch h u, ho gà, u n ván (vacxin BH- HG-UV). ệ ạ ầ ố
− Vacxin BH-HG-UV là vacxin ph i h p, g m 3 thành ph n: ố ợ ồ ầ
+ Gi i c t b ch h u (BH) là c b ch h u b t ho t.ả độ ố ạ ầ độ ạ ầ ấ ạ
+ Vi khu n ch t ho gà (HG). ẩ ế
+ Gi i c t u n ván (UV) là c t u n ván b t ho t.ả độ ố ố độ ố ố ấ ạ
− C. °Vacxin b h ng nhi t cao, nh ng c ng b h ng khi b ông l nh, nên ph i b o qu n ị ỏ ở ệ độ ư ũ ị ỏ ị đ ạ ả ả ả ở
nhi t t 2-8ệ độ ừ
− Hi u l c c a vacxin BH-HG-UV khá cao khi tiêm 3 li u, v i kho ng cách gi a 2 l n tiêm ít nh tệ ự ủ đủ ề ớ ả ữ ầ ấ
là 30 ngày. C n hoàn thành c 3 m i tiêm BH-HG-UV tr c khi tr 12 tháng tu i.ầ ả ũ ướ ẻ đủ ổ
− Vacxin BH-HG-UV tiêm b p, m i li u là 0,5ml. Tiêm 3 li u gây mi n d ch c b n cùng v i lúc choắ ỗ ề ề ễ ị ơ ả ớ
u ng vacxin Sabin.ố
− C, au, , n i c c ch tiêm. Nh ng ph n ng này không có gì áng ng i, s m t i sau ítđ đỏ ổ ụ ở ỗ ữ ả ứ đ ạ ẽ ấ đ
ngày. °Sau khi tiêm vacxin có th xu t hi n m t s ph n ng nh nh : s t 39ể ấ ệ ộ ố ả ứ ẹ ư ố
c) Vacxin phòng b nh s i.ệ ở
− Vacxin s i ch t o t vi rút s i s ng ã làm gi m c l c.ở ế ạ ừ ở ố đ ả độ ự
− C. °Vacxin s i nh y c m v i nhi t cao, c n c b o qu n ông l nh, tuy n y t c sở ạ ả ớ ệ độ ầ đượ ả ả đ ạ ở ế ế ơ ở
vacxin ph i b o qu n trong phích l nh nhi t 0- 8ả ả ả ạ ở ệ độ
− Hi u l c c a vacxin s i khá cao (95%). Hi u l c cao nh t n u tiêm cho tr vào lúc 9-12 tháng tu i.ệ ự ủ ở ệ ự ấ ế ẻ ổ

− Vacxin s i tiêm m t li u cho tr 9 - 11 tháng tu i, tiêm d i da 0,5ml. Vacxin s i có th tiêmở ộ ề ẻ đủ ổ ướ ở ể
ng th i v i các lo i vacxin khác.đồ ờ ớ ạ
− Vacxin s i không gây tai bi n, ôi khi có s t và phát ban nh , lành tính không lây sang tr khác.ở ế đ ố ẹ ẻ
d) V c xin cúm:ắ
− Có 2 lo i v c xin cúm: lo i b t ho t (flu-shot) và lo i s ng gi m c l c (LAIV) hay còn g i là v cạ ắ ạ ấ ạ ạ ố ả độ ự ọ ắ

xin xông h i qua m i. ơ ũ
− Cách t t nh t phòng cúm là tiêm v c xin b t ho t m i khi n mùa cúm. Ngh ng i, u ngố ấ để đề ắ ấ ạ ỗ đế ỉ ơ ố
nhi u n c, tránh dùng r u và thu c lá, u ng thu c gi m các tri u ch ng b nh. Lo i V c xinề ướ ượ ố ố ố để ả ệ ứ ệ ạ ắ
cúm c a n m 2003 và 2004 là lo i v c xin tam liên bao g m: A/New Caledonia/20/99 (H1N1),ủ ă ạ ắ ồ
A/Panama/2007/99 (H3N2), B/Hong Kong/330/2001-like virus
Câu 4: Trình bày s các b c ti n hành i u tra s c kh e c ng ng:ơ đồ ướ ế đ ề ứ ỏ ộ đồ
ánh giá CT Đ
Xác nh v n đị ấ đề

Ti n hành CTế
Th o lu n v i lãnh oả ậ ớ đạ


L p KH can thi p M c tiêu i u traậ ệ ụ đ ề

Ph bi n KQ cho c ng ng L p k h ach T, b câu h iổ ế ộ đồ ậ ế ọ Đ ộ ỏ

Vi t báo cáo Hu n luy n TVế ấ ệ Đ

Phân tích k t q a Pretestế ủ

Ti n hành T Hòan ch nh PPế Đ ỉ
Ch n m u ọ ẫ
Các b c ti n hành i u tra c ng ngướ ế đ ề ộ đồ
Câu 5: Trình bày n i dung mô t v th i gian trong nghiên c u d ch t h c mô tộ ả ề ờ ứ ị ễ ọ ả
S li u mô t theo th i gian tr l i câu h i" Khi nào b nh x y ra th ng xuyên hay ít x y ra" và "T nố ệ ả ờ ả ờ ỏ ệ ả ườ ả ầ
s c a b nh hi n nay có khác v i t n s t ng ng trong quá kh hay không?" ố ủ ệ ệ ớ ầ ố ươ ứ ứ
1. S t ng t n s m c b nh trong m t kho ng th i gian: ự ă ầ ố ắ ệ ộ ả ờ
− i v i nhi u b nh có th i k b nh ng n, vi c mô t s t ng t n s m c b nh trong m t kho ngĐố ớ ề ệ ờ ỳ ủ ệ ắ ệ ả ự ă ầ ố ắ ệ ộ ả
th i gian có th d n n các NC phân tích v m t nguyên nhân gây b nh nào ó. ờ ể ẫ đế ề ộ ệ đ

− Ví d , c vào cu i n m 1959 ng i ta thông báo m t tr ng h p d d ng b m sinh c c k b tụ ở Đứ ố ă ườ ộ ườ ợ ị ạ ẩ ự ỳ ấ
th ng chân tay và u ngón. n tháng 9-1961 có s t ng áng k s b nh nhân d d ng b mườ ở đầ Đế ự ă đ ể ố ệ ị ạ ẩ
sinh này. S li u mô t này a n m t gi thuy t là d d ng b m sinh gây ra do vi c s d ng m tố ệ ả đư đế ộ ả ế ị ạ ẩ ệ ử ụ ộ
lo i thu c. Vào gi a tháng 11- 1961, m t gi thuy t c nêu ra là thalidomide, m t lo i thu c ngạ ố ữ ộ ả ế đượ ộ ạ ố ủ
u tiên a vào c n m 1956 ã ch u trách nhi m cho các d d ng này. Xem xét l i t t c cácđầ đư Đứ ă đ ị ệ ị ạ ạ ấ ả
tr ng h p báo cáo t 1957-1961 cho th y r ng t n s c a d d ng b m sinh trong th i k này t ngườ ợ ừ ấ ằ ầ ố ủ ị ạ ẩ ờ ỳ ă
cao g p 200 l n. Thêm vào ó, trong các nghiên c u phân tích, các bà m c a các a tr d d ngấ ầ đ ứ ẹ ủ đứ ẻ ị ạ
ã c so sánh v i các bà m c a các tr em kho m nh, và m t i u nh n th y là có m t t l r tđ đượ ớ ẹ ủ ẻ ẻ ạ ộ đ ề ậ ấ ộ ỷ ệ ấ
cao các bà m c a tr d d ng ã s d ng thalidomide so v i nh ng bà m không s d ng thu cẹ ủ ẻ ị ạ đ ử ụ ớ ữ ẹ ử ụ ố
này nhóm ch ng. Trên c s nh ng quan sát này, thalidomide ã b c m l u hành trên th tr ngở ứ ơ ở ữ đ ị ấ ư ị ườ
c vào cu i tháng 11-1961.Đứ ố
2. Tính chu k : ỳ
S thay i có tính chu k là s thay i l p l i t n s c a b nh. Tính chu k có th là hàng n mự đổ ỳ ự đổ ặ ạ ầ ố ủ ệ ỳ ể ă
(theo mùa) hay theo t ng th i k nhi u n m:ừ ờ ỳ ề ă
a) Tính chu k nhi u n m: ỳ ề ă
− Ví d d ch s i và d ch cúm A th ng x y ra 2-3 n m m t l n. ụ ị ở ị ườ ả ă ộ ầ
− Nguyên nhân c a tính chu k nhi u n m này là do s thay i mi n d ch c a kh i c m th .ủ ỳ ề ă ự đổ ễ ị ủ ố ả ụ
b) Tính theo mùa:
− Tính theo mùa là thu c tính c a các b nh nhi m khu n. ộ ủ ệ ễ ẩ
+ Các b nh nhi m khu n ng hô h p nh cúm, s i, quai b , b ch h u, ho gà, th y u th ngệ ễ ẩ đườ ấ ư ở ị ạ ầ ủ đậ ườ
g p vào mùa ông. ặ đ
+ Các b nh nhi m khu n ng tiêu hoá nh a ch y, t , l , th ng hàn, viêm gan A l i th ngệ ễ ẩ đườ ư ỉ ả ả ỵ ươ ạ ườ
g p vào mùa hè. ặ
− Phân tích tính theo mùa c a b nh c bi t có ích cho vi c ánh giá vai trò c a các côn trùng trungủ ệ đặ ệ ệ đ ủ
gian truy n b nh s t xu t huy t, viêm não Nh t b n B, vì sinh thái c a côn trùng có liên quan nề ệ ố ấ ế ậ ả ủ đế
nhi t và m. Tính mùa c a các b nh là do s nh h ng c a môi tr ng n b n thân tácệ độ độ ẩ ủ ệ ự ả ưở ủ ườ đế ả
nhân gây b nh, n côn trùng trung gian truy n b nh, n t p quán, l i s ng và tính c m th c aệ đế ề ệ đế ậ ố ố ả ụ ủ
v t ch .ậ ủ
− Các tình tr ng b nh lý không nhi m khu n khác c ng có thay i theo mùa nh ch n th ng, taiạ ệ ễ ẩ ũ đổ ư ấ ươ
n n. Nhìn chung, s phân b c a các b nh ung th không có tính theo mùa tr m t tr ng h pạ ự ố ủ ệ ư ừ ộ ườ ợ

ngo i l là u h c t melanin tay. R t nhi u nghiên c u ã ch ng minh tính theo mùa c a b nhạ ệ ắ ố ở ấ ề ứ đ ứ ủ ệ
này, v i s kh i phát b nh t ng cao vào các tháng mùa hè so v i các tháng khác trong n m. Tínhớ ố ở ệ ă ớ ă
theo mùa c a b nh này có th là do s ho t hoá kh i u d i tác ng c a b c x t ngo i m nhủ ệ ể ự ạ ố ướ đọ ủ ứ ạ ử ạ ạ
trong m t kho ng th i gian ng n (Scotto, 1980). M t i u rõ ràng là ti p xúc v i ánh n ng m t tr iộ ả ờ ắ ộ đ ề ế ớ ắ ặ ờ
làm t ng nguy c u h c t melanin.ă ơ ắ ố
3. Chi u h ng c a b nh:ề ướ ủ ệ
Chi u h ng c a b nh là s thay i t l m c b nh và t vong trong m t kho ng th i gian dàiề ướ ủ ệ ự đổ ỷ ệ ắ ệ ử ộ ả ờ
nhi u n m, nhi u th p k và hàng th k . Theo dõi t n m 1930 n nay, ng i ta th y r ng có sề ă ề ậ ỷ ế ỷ ừ ă đế ườ ấ ằ ự
gi m t l t vong do ung th d dày và t cung, t ng t l t vong do ung th ph i và ung th tu .ả ỷ ệ ử ư ạ ử ă ỷ ệ ử ư ổ ư ỵ
Trong ó t l t vong do ung th vú ít thay i. Chi u h ng th k có th do m t hay nhi u y u tđ ỷ ệ ử ư đổ ề ướ ế ỷ ể ộ ề ế ố
khác nhau bao g m:ồ
− Thay i v k thu t ch n oán d n n t ng các báo cáo c a các ch n oán c bi t ngay c khiđổ ề ỹ ậ ẩ đ ẫ đế ă ủ ẩ đ đặ ệ ả
b nh th c s không còn ph bi n n a.ệ ự ự ổ ế ữ
− Thay i tính chính xác c a vi c th ng kê dân chúng có ph i nhi m v i nguy c phát tri n b nh,đổ ủ ệ ố ơ ễ ớ ơ ể ệ
d n n thay i t l m c b nh có th không ph n ánh s thay i t n s th c c a b nh.ẫ đế đổ ỷ ệ ắ ệ ể ả ự đổ ầ ố ự ủ ệ
− Thay i v phân b c a qu n th có th d n n thay i t l m b nh thô m c dù t l m cđổ ề ố ủ ầ ể ể ẫ đế đổ ỷ ệ ắ ệ ặ ỷ ệ ắ
b nh c hi u theo tu i không thay i.ệ đặ ệ ổ đổ
− Thay i t l s ng sót kh i b nh do c i ti n vi c i u tr hay nh h ng c a vi c i u tr s m.đổ ỷ ệ ố ỏ ệ ả ế ệ đ ề ị ả ưở ủ ệ đ ề ị ớ
− Thay i t l m i m c do thay i các y u t l i s ng và môi tr ng.đổ ỷ ệ ớ ắ đổ ế ố ố ố ườ
Câu 6: Trình bày các bi n pháp phòng ch ng d ch các b nh truy n nhi m ng tiêu hóa:ệ ố ị ệ ề ễ đườ
1. Các bi n pháp i v i ngu n truy n nhi m: ệ đố ớ ồ ề ễ
Ngu n truy n nhi m c a h u h t các b nh trong nhóm này là ng i, ch có m t vài b nh phóồ ề ễ ủ ầ ế ệ ườ ỉ ộ ệ
th ng hàn và ng c do th c n b nhi m vi sinh v t và c t c a vi sinh v t có ngu n truy nươ ộ độ ứ ă ị ễ ậ độ ố ủ ậ ồ ề
nhi m là ng i và ng v tễ ườ độ ậ
1.1. Ch n oán phát hi n s m:ẩ đ ệ ớ
1.1.1. Ch n oán lâm sàng:ẩ đ
Các b nh trong nhóm nàych n oán lâm sàng nói chung th ng khó chính xác và mu n. Tuy nhiênệ ẩ đ ườ ộ
n u k t h p th t t t v i tình hình d ch qua i u tra d ch t , có th có nh ng ch n oán nghi ngế ế ợ ậ ố ớ ị đ ề ị ễ ể ữ ẩ đ ờ
s m. Ví d :ớ ụ
− N i có d ch th ng hàn thì nh ng tr ng h p s t kéo dài t ng d n, kèm theo r i lo n tiêu hoáơ ị ươ ữ ườ ợ ố ă ầ ố ạ

ph i c ch n oán s b là b nh th ng hàn. ả đượ ẩ đ ơ ộ ệ ươ
− i v i các b nh a ch y tuy không ch n oán c nguyên nhân song d ch n oán h n v lâmĐố ớ ệ ỉ ả ẩ đ đượ ễ ẩ đ ơ ề
sàng: có bi u hi n b t th ng c a s l n i ngoài (trên 3 l n m t ngày) và tính ch t phân (s ng,ể ệ ấ ườ ủ ố ầ đ ầ ộ ấ ố
l ng, toé n c), th ng kèm theo s t, nôn và m t n c ( i v i tr còn ang bú m , s l n i ngoàiỏ ướ ườ ố ấ ướ đố ớ ẻ đ ẹ ố ầ đ
ph i trên 5 l n m i ngày). ả ầ ỗ
− Riêng i v i l amíp thì vi c ch n oán lâm sàng d h n vì h i ch ng l amíp d th y: au qu n,đố ớ ỵ ệ ẩ đ ễ ơ ộ ứ ỵ ễ ấ đ ặ
mót r n, i ngoài ra ch t nh y có l n máu m i. ặ đ ấ ầ ẫ ũ
− i v i b i li t thì c n chú ý lo i li t m m v i r t nhi u th lâm sàng khác nhau. Bên c nh các thĐố ớ ạ ệ ầ ạ ệ ề ớ ấ ề ể ạ ể
i n hình, c n chú ý các th lâm sàng không i n hình mà khi có d ch ta c ng c phép coi nó làđ ể ầ ể đ ể ị ũ đượ
ngu n truy n nhi m. ồ ề ễ
− i v i b nh t , m i khi có m t vài tr ng h p b m c t i n hình thì t t c nh ng ng i khácĐố ớ ệ ả ỗ ộ ườ ợ ị ắ ả đ ể ấ ả ữ ườ
trong vùng d ch có r i lo n tiêu hoá ít nhi u u c coi là th t không i n hình và u c ápị ố ạ ề đề đượ ể ả đ ể đề đượ
d ng các bi n pháp c n thi t nh i v i th i n hình. ụ ệ ầ ế ư đố ớ ể đ ể
1.1.2. Ch n oán b ng xét nghi m:ẩ đ ằ ệ
− Ch n oán xét nghi m là ch n oán có tính ch t quy t nh. ẩ đ ệ ẩ đ ấ ế đị
− Còn các ch n oán lâm sàng và d ch t h c khó chính xác và th ng có tính ch t nh h ng choẩ đ ị ễ ọ ườ ấ đị ướ
các ch n oán xét nghi m.ẩ đ ệ
− T i các trung tâm y t d phòng có th ti n hành nuôi c y các lo i vi khu n ng ru t theoạ ế ự ể ế ấ ạ ẩ đườ ộ
th ng quy.ườ
− Vi c ch n oán các b nh do virút òi h i ph i có c s xét nghi m trang b y m i có thệ ẩ đ ệ đ ỏ ả ơ ở ệ ị đầ đủ ớ ể
phân l p c và có ch n oán xét nghi m chính xác.ậ đượ ẩ đ ệ
1.1.3. Ch n oán d ch t h c:ẩ đ ị ễ ọ
− Ch n oán theo ph ng pháp d ch t r t quan tr ng, t t c các tuy n y t t trung ng t i cẩ đ ươ ị ễ ấ ọ ở ấ ả ế ế ừ ươ ớ ơ
s , nó càng quan tr ng các tuy n huy n, xã là nh ng n i không có i u ki n xét nghi m s m vàở ọ ở ế ệ ữ ơ đ ề ệ ệ ớ
nhanh các b nh truy n nhi m.ệ ề ễ
− Mu n ch n oán theo ph ng pháp d ch t , ph i i u tra k l ng n m v ng th ng xuyênố ẩ đ ươ ị ễ ả đ ề ỹ ưỡ để ắ ữ ườ
tình hình b nh d ch trong ph m vi mình ph trách. Ví d :ệ ị ạ ụ ụ
+ T i xã ph i i u tra n m v ng thôn nào có b nh truy n nhi m, s m c th ng xuyên là baoạ ả đ ề để ắ ữ ở ệ ề ễ ố ắ ườ
nhiêu ghi vào bi u và b n theo dõi. để ể đồ ả đồ
+ N u n i ó hàng n m v n có b nh th ng hàn, nay có ng i b s t dai d ng nhi t t ng d nế ở ơ đ ă ẫ ệ ươ ườ ị ố ẳ ệ độ ă ầ

kèm theo r i lo n tiêu hoá thì tr c h t ph i ngh n b nh th ng hàn. ố ạ ướ ế ả ĩ đế ệ ươ
+ Nh ng n i mà ch a x y ra d ch t bao gi , nay có nhi u tr ng h p a ch y xu t hi n, n u trongữ ơ ư ả ị ả ờ ề ườ ợ ỉ ả ấ ệ ế
s ng i b nh ó và thân nhân c a h không có ai n i có d ch t n thì có th ngh là a ch y doố ườ ệ đ ủ ọ ở ơ ị ả đế ể ĩ ỉ ả
các nguyên nhân khác, không ph i t . Ng c l i, n u có ng i v a i t n i có d ch t v thì tr cả ả ượ ạ ế ườ ừ đ ừ ơ ị ả ề ướ
h t ph i ngh n b nh t .ế ả ĩ đế ệ ả
− Ph ng pháp này ôi khi phát hi n c s m và h ng nhanh cho làm các xét nghi m.ươ đ ệ đượ ớ ướ ệ
1.2. Khai báo:
− Cán b y t khám b nh các phòng khám a khoa và y t c s xã, ph ng c n th c hi n yộ ế ệ ở đ ế ơ ở ườ ầ ự ệ đầ
các quy nh v ghi và g i phi u báo d ch, ngay c khi m i nghi ng , i v i các b nh t , b i li t,đủ đị ề ử ế ị ả ớ ờ đố ớ ệ ả ạ ệ
th ng hàn y t c p trên giúp k p th i trong vi c ch n oán xác nh, i u tr và phòngươ để ế ấ đỡ ị ờ ệ ẩ đ đị đ ề ị
ch ng d ch.ố ị
1.3. Cách ly:
− T t c các b nh trong nhóm này sau khi phát hi n u ph i cách ly ngay t i b nh vi n, b nh xáấ ả ệ ệ đề ả ạ ệ ệ ệ
trong nh ng phòng ng n riêng, không chung ng v i nh ng ng i khác, c bi t là v n u ng.ữ ă đụ ớ ữ ườ đặ ệ ề ă ố
− Trong khi cách ly, ng i b nh ph i r a tay tr c khi n và sau khi i ngoài. ườ ệ ả ử ướ ă đ
− Th i gian cách ly kéo dài cho n khi kh i b nh và k t qu xét nghi m vi sinh v t gây b nh 3 l nờ đế ỏ ệ ế ả ệ ậ ệ ầ
cách nhau 3-5 ngày u âm tính.đề
1.4. Kh trùng:ử
− Ph i ti n hành kh trùng phân, ch t nôn và ôi khi n c ti u (trong b nh th ng hàn) c a b nhả ế ử ấ đ ướ ể ệ ươ ủ ệ
nhân trong su t quá trình b nh, ngay t khi phát b nh cho n khi thôi cách ly.ố ệ ừ ệ đế
− Ti n hành kh trùng phân và ch t th i c a b nh nhân nh sau:ế ử ấ ả ủ ệ ư
+ Dùng vôi b t, clorua vôi. ộ
+ Có th dùng các ch t có Clo nh cloramin d i d ng b t hay pha thành dung d ch n ng 2%ể ấ ư ướ ạ ộ ị ồ độ
ho c dùng dung d ch Crêzyl 5-10%. ặ ị
− Nguyên t c: làm sao cho các hoá ch t dùng kh trùng c tr n u vào b nh ph m và ph iắ ấ để ử đượ ộ đề ệ ẩ ả
m t th i gian ti p xúc ít nh t là 2 gi .để ộ ờ ế ấ ờ
− Sau khi chuy n b nh nhân i tr m y t , b nh vi n thì nhà c a b nh nhân ph i kh trùng l nể ệ đ ạ ế ệ ệ ở ủ ệ ả ử ầ
cu i: ố
+ T t c các dùng n u ng u ph i lu c sôi. ấ ả đồ ă ố đề ả ộ
+ Qu n áo ph i lu c sôi v i n c xà phòng.ầ ả ộ ớ ướ

+ Bàn gh , gi ng t ph i lau b ng dung d ch Cloramin 2% nhi u l n. ế ườ ủ ả ằ ị ề ầ
+ T ng và sàn nhà ph i quét b ng dung d ch vôi m i tôi 20% (phun Crêzyl ho c Cloramin).ườ ả ằ ị ớ ặ
+ Nhà xí c ng ph i dùng clorua vôi và Crêzyl t y u .ũ ả để ẩ ế
1.5. i u tr :Đ ề ị
− Các b nh do vi khu n và ký sinh trùng hi n nay chúng ta ã có nhi u thu c i u tr có hi u qu .ệ ẩ ệ đ ề ố đ ề ị ệ ả
Nh ng c n ghi nh là ph i i u tr b ng thu c c hi u, ch khi xác nh ch c ch n tác nhân gâyư ầ ớ ả đ ề ị ằ ố đặ ệ ỉ đị ắ ắ
b nh và ph i i u tr th t tri t , li u tiêu di t vi sinh v t gây b nh trong c th ch không chệ ả đ ề ị ậ ệ để đủ ề để ệ ậ ệ ơ ể ứ ỉ
kh i b nh v lâm sàng là .ỏ ệ ề đủ
− Các b nh d ch truy n nhi m ng tiêu hoá do virut gây ra ch a có thu c i u tr c hi u.ệ ị ề ễ đườ ư ố đ ề ị đặ ệ
− Nh trên ã trình bày, tác nhân gây b nh d ch ng tiêu hoá ch y u do Rotavirus (chi m 50%ư đ ệ ị đườ ủ ế ế
các tr ng h p a ch y nhi m trùng). Do ó, chúng ta c n chú ý cân nh c khi dùng kháng sinh ườ ợ ỉ ả ễ đ ầ ắ để
i u tr . đ ề ị
− i u tr a ch y b ng s d ng gói b t i n gi i ORS (oral rehydration salts) pha vào n c choĐ ề ị ỉ ả ằ ử ụ ộ đ ệ ả ướ
b nh nhân u ng s m b i ph n c và i n gi i. Thành ph n c a gói b t i n gi i nh sau:ệ ố ớ để ồ ụ ướ đ ệ ả ầ ủ ộ đ ệ ả ư
+ Natri clorua 3,5g
+ Natri bicacbonat 2,5g
+ Kali clorua 1,5g
+ Glucoza 20,0g
− N u không có dung d ch ORS có th dùng các lo i d ch khác nh súp, n c c m, n c cháoế ị ể ạ ị ư ướ ơ ướ
mu i. Các d ch này c n cho tr u ng ngay khi m i b t u a ch y. Có m t s lo i d ch không cố ị ầ ẻ ố ớ ắ đầ ỉ ả ộ ố ạ ị đượ
cho tr a ch y u ng nh các lo i súp công nghi p ch a n ng mu i cao, gây nguy hi m, ho cẻ ỉ ả ố ư ạ ệ ứ ồ độ ố ể ặ
các lo i n c hoa qu , gi i khát công nghi p quá ng t gây t ng th m th u vì ch a n ng ạ ướ ả ả ệ ọ ă độ ẩ ấ ứ ồ độ
sucrose cao.
− H u h t b nh nhân m t n c nh và v a có th i u tr b ng ng u ng dung d ch ORS, khôngầ ế ệ ấ ướ ẹ ừ ể đ ề ị ằ đườ ố ị
c n ph i tiêm truy n.ầ ả ề
1.6. Qu n lý, giám sát:ả
− Ng i b nh sau khi c i u tr kh i v lâm sàng v nguyên t c còn ph i ki m tra phân nhi uườ ệ đượ đ ề ị ỏ ề ề ắ ả ể ề
t sau khi ra vi n: 3 tháng, 6 tháng và 12 tháng. N u k t qu xét nghi m âm tính thì thôi khôngđợ ệ ế ế ả ệ
theo dõi n a. Nh ng ng i này ph i ng ký các trung tâm y t d phòng theo dõi. Ví d :ữ ữ ườ ả đă ở ế ự để ụ
B nh th ng hàn, sau khi ra vi n, t t c nh ng ng i kh i b nh u ph i theo dõi ngo i trú trongệ ươ ệ ấ ả ữ ườ ỏ ệ đề ả ạ

vòng 3 tháng, m i tháng 3 l n xét nghi m phân, n c ti u. Tháng th 3 lúc s p k t thúc theo dõiỗ ầ ệ ướ ể ứ ắ ế
c n xét nghi m ch t ch a trong tá tràng và làm ph n ng ng ng k t máu v i kháng nguyên vi,ầ ệ ấ ứ ả ứ ư ế ở ớ
n u ph n ng d ng tính v i hi u giá 1:20 và cao h n thì ph i ki m tra l i xem có tình tr ng mangế ả ứ ươ ớ ệ ơ ả ể ạ ạ
vi khu n mãn tính không. N u k t qu xét nghi m âm tính thì thôi không theo dõi n a, n u có ng iẩ ế ế ả ệ ữ ế ườ
mang vi khu n mãn tính thì ph i ng ký trung tâm y t d phòng theo dõi 2 n m n a.ẩ ả đă ở ế ự ă ữ
− Nh ng ng i mang m m b nh ph i ch u s giám sát c a y t và t m ng ng làm vi c n i s nữ ườ ầ ệ ả ị ự ủ ế ạ ừ ệ ở ơ ả
xu t th c ph m, ch m sóc tr em và b nh nhân.ấ ự ẩ ă ẻ ệ
− Nh ng nghiên c u g n ây cho th y dùng quinolôn u ng có k t qu r t t t i u tr ng i lànhữ ứ ầ đ ấ ố ế ả ấ ố để đ ề ị ườ
mang vi khu n th ng hàn. ẩ ươ
− Trên ây là các bi n pháp áp d ng i v i ng i b nh th i n hình. i v i ng i b nh thđ ệ ụ đố ớ ườ ệ ể đ ể Đố ớ ườ ệ ể
không i n hình, ng i kh i và ng i lành mang m m b nh thì trên th c t không th làm xétđ ể ườ ỏ ườ ầ ệ ự ế ể
nghi m h t mà c phép coi nh ng ng i b r i lo n tiêu hoá trong v d ch c ng là ngu n truy nệ ế đượ ữ ườ ị ố ạ ụ ị ũ ồ ề
nhi m và c ng c áp d ng nh ng bi n pháp gi ng nh ng i b nh th i n hình v i nh ng m cễ ũ đượ ụ ữ ệ ố ư ườ ệ ể đ ể ớ ữ ứ
khác nhau.độ
2. Các bi n pháp i v i ng truy n nhi m:ệ đố ớ đườ ề ễ
Các b nh trong nhóm này lây truy n theo ng: Phân - Mi ng. M m b nh xâm nh p vào c thệ ề đườ ệ ầ ệ ậ ơ ể
ng i qua mi ng cùng v i n c u ng ho c th c n. ườ ệ ớ ướ ố ặ ứ ă

− Nh m c t t ng lây truy n b ng các bi n pháp v sinh thanh khi t môi tr ng và cung c pằ ắ đứ đườ ề ằ ệ ệ ế ườ ấ
n c s ch.ướ ạ
2.1. X lý phân:ử
− Gi i quy t phân ng i m b o v sinh, gi gìn nhà xí không có ru i. ả ế ườ đả ả ệ ữ ồ
− Trên th c a phân ph i c chôn xa và phía d i dòng n c ch y c a ngu n n c dùng choự đị ả đượ ướ ướ ả ủ ồ ướ
sinh ho t. Không dùng phân t i bón ru ng, lo i b h xí thùng và h xí m t ng n.ạ ươ ộ ạ ỏ ố ố ộ ă
2.2. Cung c p n c s ch:ấ ướ ạ
− i v i thành ph ph i cung c p nhu c u n c, b o m l ng Clo th a t tiêu chu n quyĐố ớ ố ả ấ đủ ầ ướ ả đả ượ ừ đạ ẩ
nh cu i ng ng.đị ở ố đườ ố
− i v i nông thôn dùng gi ng kh i, gi ng khoan hay gi ng hào l c, ph i tôn tr ng tri t quy trìnhĐố ớ ế ơ ế ế ọ ả ọ ệ để
xây d ng, b o v và s d ng gi ng. Không dùng n c b m t nh n c sông, ao, h n u ngự ả ệ ử ụ ế ướ ề ặ ư ướ ồ để ă ố
và sinh ho t. C n xây d ng các b ch a n c m a.ạ ầ ự ể ứ ướ ư

− B o v , l ng l c, kh trùng Clo i v i ngu n n c sinh ho t c a c ng ng.ả ệ ắ ọ ử đố ớ ồ ướ ạ ủ ộ đồ
− N c dùng cho cá nhân ho c nhóm ng i i du l ch ph i c x lý b ng Cloramin ho c un sôi.ướ ặ ườ đ ị ả đượ ử ằ ặ đ

2.3. Di t ru iệ ồ
− Ru i là môi gi i trung gian truy n b nh quan tr ng trong các b nh truy n nhi m ng tiêu hoá,ồ ớ ề ệ ọ ệ ề ễ đườ
c bi t là b nh t và l cho nên t t c các b nh c a nhóm này trong công tác phòng ch ng d chđặ ệ ệ ả ỵ ấ ả ệ ủ ố ị
ph i chú ý di t ru i tri t .ả ệ ồ ệ để
− Phòng ch ng ru i b ng màn che phun hoá ch t di t ru i, dùng b ru i, b y ru i. Phòng ch ng ru iố ồ ằ ấ ệ ồ ả ồ ẫ ồ ố ồ
sinh s n b ng cách th ng xuyên thu d n, x lý rác, xây d ng và duy trì nhà xí h p v sinh. ả ằ ườ ọ ử ự ợ ệ
2.4. V sinh n u ng :ệ ă ố
− G m nhi u bi n pháp t khâu ngu n g c th c n n ch bi n b o qu n th c ph m. T ch c y tồ ề ệ ừ ồ ố ứ ă đế ế ế ả ả ự ẩ ổ ứ ế
th gi i ã xây d ng "M i nguyên t c vàng ch bi n th c ph m an toàn", ó là: ế ớ đ ự ườ ắ để ế ế ự ẩ đ
1. Ch n th c ph m ã ch bi n an toàn.ọ ự ẩ đ ế ế
2. N u k th c n.ấ ỹ ứ ă
3. Ch nên n nh ng th c n v a m i n u.ỉ ă ữ ứ ă ừ ớ ấ
4. B o qu n th c ph m ã n u c n th n.ả ả ự ẩ đ ấ ẩ ậ
5. Hâm nóng l i k th c ph m ã n u.ạ ỹ ự ẩ đ ấ
6. Tránh th c ph m t i s ng và th c ph m chín l n l n, ti p xúc v i nhau.để ự ẩ ươ ố ự ẩ ẫ ộ ế ớ
7. R a tay nhi u l n tr c khi ch bi n th c n.ử ề ầ ướ ế ế ứ ă
8. Gi s ch toàn b b m t c a b p.ữ ạ ộ ề ặ ủ ế
9. B o v th c ph m kh i côn trùng, ng v t g m nh m và các ng v t khác làm b n.ả ệ ự ẩ ỏ độ ậ ặ ấ độ ậ ẩ
10. Dùng n c s ch.ướ ạ
3. Các bi n pháp i v i kh i c m nhi m:ệ đố ớ ố ả ễ
T t c m i ng i ch a có mi n d ch u có th m c b nh.ấ ả ọ ườ ư ễ ị đề ể ắ ệ
3.1. Giáo d c s c kho :ụ ứ ẻ
− Giáo d c s c kho cho c ng ng là r t quan tr ng nh m làm cho m i ng i hi u rõ b nh lâyụ ứ ẻ ộ đồ ấ ọ ằ ọ ườ ể ệ
truy n nh th nào, làm nh ng gì thì có kh n ng tránh c b nh và nh ng tác h i do b nh gây raề ư ế ữ ả ă đượ ệ ữ ạ ệ
c ng ng t giác tham gia vào công tác phòng ch ng d ch. để ộ đồ ự ố ị
− Giáo d c cho c ng ng v t m quan tr ng c a r a tay s ch, có nh ng ph ng ti n thích h p ụ ộ đồ ề ầ ọ ủ ử ạ ữ ươ ệ ợ để
r a tay. c bi t quan tr ng tay c a ng i ch bi n th c ph m, ng i ph c v b nh nhân và trử Đặ ệ ọ ủ ườ ế ế ự ẩ ườ ụ ụ ệ ẻ

em.
− Khuy n khích nuôi con b ng s a m .ế ằ ữ ẹ
3.2. Bi n pháp c hi u:ệ đặ ệ
a) Vacxin Sabin:
− Vacxin Sabin là vacxin phòng b nh b i li t. Vacxin c ch t o t virút b i li t s ng ã c xệ ạ ệ đượ ế ạ ừ ạ ệ ố đ đượ ử
lý làm gi m s c c, là lo i vacxin u ng; m i li u 2 gi t. Cho tr u ng:để ả ứ độ ạ ố ỗ ề ọ ẻ ố
+ L n 1, khi tr 2 tháng tu i.ầ ẻ đủ ổ
+ L n 2, khi tr 3 tháng tu i. ầ ẻ đủ ổ
+ L n 3, khi tr 4 tháng tu i.ầ ẻ đủ ổ
− U ng khi s sinh (Sabin 0 n u tr vùng có nguy c m c b nh). ố ơ ế ẻ ở ơ ắ ệ
− Kho ng cách gi a 2 li u Sabin là 30 ngày.ả ữ ề
− Vacxin Sabin r t an toàn. Nguy c b b nh b i li t do u ng vacxin (d i m t ph n tri u) h t s cấ ơ ị ệ ạ ệ ố ướ ộ ầ ệ ế ứ
th p so v i nhi m b nh t nhiên n u không u ng vacxin.ấ ớ ễ ệ ự ế ố
− Vacxin Sabin có th cho u ng cùng m t lúc v i tiêm ch ng các vacxin khác nh : b ch h u, ho gà,ể ố ộ ớ ủ ư ạ ầ
u n ván, s i. ố ở
− thanh toán b nh b i li t, t t c tr em t m i n d i 5 tu i u ng 2 l n vacxin b i li t vàoĐể ệ ạ ệ ấ ả ẻ ừ ớ đẻ đế ướ ổ ố ầ ạ ệ
các ngày tiêm ch ng toàn qu c hàng n m.ủ ố ă
b) Vacxin th ng hàn:ươ
− Vacxin polysaccharide làm t v Vi tinh khi t c a Salmonella typhy.ừ ỏ ế ủ
− Li u dùng cho ng i l n và tr em nh nhau.ề ườ ớ ẻ ư
− Vacxin có th dùng cho tr em t 2 tu i tr lên.ể ẻ ừ ổ ở
− Tiêm b p m t li u 0,5 ml cho ng i l n và tr em trên 2 tu i.ắ ộ ề ườ ớ ẻ ổ
− B o v c 3 n m.ả ệ đượ ă
c) Vacxin t : ả
− Thành ph n: vacxin t i u ch t các vi khu n t thu c típ sinh h c c i n, Eltor và ch ng O139,ầ ả đ ề ế ừ ẩ ả ộ ọ ổ đ ể ủ
là vacxin toàn thân vi khu n ã b t ho t b i Formalin .ẩ đ ấ ạ ở
− Ch nh:ỉ đị
+ Vacxin dùng các a ph ng có d ch t l u hành th ng xuyên.ở đị ươ ị ả ư ườ
+ Dùng cho m i l a tu i. ọ ứ ổ
− Cách dùng và li u l ng:ề ượ

+ U ngố
+ Tr em ( t 2 tuôi tr lên ) và ng i l n m i l n 1,5 ml.ẻ ừ ở ườ ớ ỗ ầ
+ Mi n d ch c b n u ng 2 li u, kho ng cách gi a 2 li u là 14 ngày. ễ ị ơ ả ố ề ả ữ ề
d) i v i các b nh khác, vacxin có hi u l c kém h n hay ch a có vacxin phòng b nh c hi u.Đố ớ ệ ệ ự ơ ư ệ đặ ệ
3.3. i v i ng i ti p xúc:Đố ớ ườ ế
− i v i nh ng ng i ti p xúc g n g i, m t thi t v i b nh nhân có th dùng hoá d c d phòng Đố ớ ữ ườ ế ầ ũ ậ ế ớ ệ ể ượ ự để
b o v . Ví d : i v i b nh t , u ng thu c d phòng có ch n l c cho nh ng ng i trong m t giaả ệ ụ đố ớ ệ ả ố ố ự ọ ọ ữ ườ ộ
ình n chung, chung v i b nh nhân. đ ă ở ớ ệ
− Cho u ng càng s m càng t t sau khi phát hi n ra tr ng h p b nh u tiên. Ví d cho u ng:ố ớ ố ệ ườ ợ ệ đầ ụ ố
+ Doxycycline m t li u duy nh t ng i l n 300 mg.ộ ề ấ ườ ớ
+ Tetracycline 4 l n 1 ngày trong 3 ngày (tr em: 12,5 mg/kg; ng i l n 500 mg/kg). ầ ẻ ườ ớ
ϖ K t lu n: Trong các bi n pháp phòng ch ng d ch t ng h p ã nêu trên thì bi n pháp c t tế ậ ệ ố ị ổ ợ đ ở ệ ắ đứ
ng truy n nhi m là có hi u qu nh t trong công tác phòng ch ng ch ng d ch.đườ ề ễ ệ ả ấ ố ố ị
Câu 7: Trình bày t l hi n m c: nh ngh a, các lo i t l hi n m c, ng d ng và các m i liên quanỉ ệ ệ ắ đị ĩ ạ ỉ ệ ệ ắ ứ ụ ố
gi a t l hi n m c và m i m c.ữ ỷ ệ ệ ắ ớ ắ
1. S hi n m c và t l hi n m c:ố ệ ắ ỷ ệ ệ ắ
− T l hi n m c th ng c ký hi u là P. Ng i ta còn g i t l này b ng m t thu t ng khác là tỷ ệ ệ ắ ườ đượ ệ ườ ọ ỷ ệ ằ ộ ậ ữ ỷ
s hi n m c. T l hi n m c c nh ngh a nh sau:ố ệ ắ ỷ ệ ệ ắ đượ đị ĩ ư
T ng s các tr ng h p hi n m c b nh / th i gian/ qu n thổ ố ườ ợ ệ ắ ệ ờ ầ ể
P =
T ng dân s c a qu n th ó trong th i gian ó.ổ ố ủ ầ ể đ ờ đ
− T l hi n m c o l ng s ng i m c b nh trong m t qu n th t i th i i m, hay m t th i kỷ ệ ệ ắ đ ườ ố ườ ắ ệ ộ ầ ể ạ ờ đ ể ộ ờ ỳ
nh t nh. Tuy nhiên t l hi n m c ph thu c vào hai y u t ó là t l m i m c và th i gian kéo dàiấ đị ỷ ệ ệ ắ ụ ộ ế ố đ ỷ ệ ớ ắ ờ
trung bình c a b nh. ây t l hi n m c m t b nh b t k nào ó có s thay i thì t l này ãủ ệ ở đ ỷ ệ ệ ắ ộ ệ ấ ỳ đ ự đổ ỷ ệ đ
ph n ánh s thay i c a t l m i m c ho c th i gian kéo dài trung bình c a ho c c hai. T lả ự đổ ủ ỷ ệ ớ ắ ặ ờ ủ ặ ả ỷ ệ
hi n m c gi ng nh t tr ng dân s m c b nh trong m t qu n th nh t nh t i m t th i i m. ệ ắ ố ư ỷ ọ ố ắ ệ ộ ầ ể ấ đị ạ ộ ờ đ ể
ϖ Có hai s o c a t l hi n m c:ố đ ủ ỷ ệ ệ ắ
a) T l hi n m c i m (P i m):ỷ ệ ệ ắ đ ể đ ể
− T l hi n m c i m thu th p c khi ti n hành m t nghiên c u ngang, nó cho bi t chính xác tỷ ệ ệ ắ đ ể ậ đượ ế ộ ứ ế ỷ
l b nh trong qu n th vào m t th i i m nh t nh khi nghiên c u. Vì là m t t l , nên d u hi uệ ệ ầ ể ở ộ ờ đ ể ấ đị ứ ộ ỷ ệ ấ ệ

th i i m ph i nêu kèm theo : Thí d ng i ta nói t l hi n m c b ch h u trong s tr 5 tu i c aờ đ ể ả ụ ườ ỷ ệ ệ ắ ạ ầ ố ẻ ổ ủ
m t huy n vào ngày 31- 12 là x/1.000 ch ng h n.ộ ệ ẳ ạ
S hi n m c/ qu n th / vào m t th i i mố ệ ắ ầ ể ộ ờ đ ể
P i m = đ ể
T ng s cá th / qu n th ó/ th i i m óổ ố ể ầ ể đ ờ đ ể đ
− G i là th i i m cho d hình dung nh ng trên th c t th i i m ây c hi u là m t th iọ ờ đ ể để ễ ư ự ế ờ đ ể ở đ đượ ể ộ ờ
gian ng n : m t ngày, m t tu n, 2 tu n.ắ ộ ộ ầ ầ
b) T l hi n m c k (P k ):ỷ ệ ệ ắ ỳ ỳ
− T l hi n m c k c thi t l p khi ti n hành m t cu c nghiên c u d c (dù là NC h i c u hayỷ ệ ệ ắ ỳ đượ ế ậ ế ộ ộ ứ ọ ồ ứ
t ng lai) trong ó t s c a t l là t t c m i tr ng h p b nh b t g p trong th i gian nghiên c uươ đ ử ố ủ ỷ ệ ấ ả ộ ườ ợ ệ ắ ặ ờ ứ
(mà không c n xác nh th i i m phát b nh c a h ) còn m u s , nh trên ã nói, là s trung bìnhầ đị ờ đ ể ệ ủ ọ ẫ ố ư đ ố
c a t ng s các cá th c a qu n th trong su t th i k nghiên c u.ủ ổ ố ể ủ ầ ể ố ờ ỳ ứ
S hi n m c/ qu n th / th i k nghiên c uố ệ ắ ầ ể ờ ỳ ứ
P k = ỳ
t ng s cá th trung bình/ qu n th / th i k óổ ố ể ầ ể ờ ỳ đ
− T l hi n m c k là m t t l c dùng khá ph bi n, c n nh là khi nói t l hi n m c bao giỷ ệ ệ ắ ỳ ộ ỷ ệ đượ ổ ế ầ ớ ỷ ệ ệ ắ ờ
c ng xác nh th i i m kèm theo, n u không s không có ngh a gì c . Thí d nói: T l m c l tr cũ đị ờ đ ể ế ẽ ĩ ả ụ ỷ ệ ắ ỵ ự
khu n m t huy n trong n m 1990 là x/ 1.000 ch ng h n, m i có ngh a.ẩ ở ộ ệ ă ẳ ạ ớ ĩ
2. ng d ng:Ứ ụ
− T l hi n m c có ích trong quá trình ánh giá m t hi n t ng m c hàng lo t: n u có th i chi uỷ ệ ệ ắ đ ộ ệ ượ ắ ạ ế ể đố ế
v i nh cao nh t c a nguy c (x y ra trong quá kh ) v i nh cao c a t l m i m c, có th bi tớ đỉ ấ ủ ơ ả ứ ớ đỉ ủ ỷ ệ ớ ắ ể ế
c c l ng c a th i k b nh ho c th i k ti m tàng c a b nh, th i gian ti p xúc, và cùng v iđượ ướ ượ ủ ờ ỳ ủ ệ ặ ờ ỳ ề ủ ệ ờ ế ớ
thông tin khác v d ch t , có th cho ta ánh giá m t cách logic quá trình m c hàng lo t ó và ápề ị ễ ể đ ộ ắ ạ đ
d ng nh ng ph ng pháp h p lý và h u hi u trong giám sát b nh hàng lo t.ụ ữ ươ ợ ữ ệ ệ ạ
− T l hi n m c còn c dùng :ỷ ệ ệ ắ đượ để
+ ánh giá s c kh e qu n th i v i m t b nhĐ ứ ỏ ầ ể đố ớ ộ ệ
+ L p d án v các nhu c u ch m sóc s c kh e cho qu n th (s cán b , s gi ng b nh, )ậ ự ề ầ ă ứ ỏ ầ ể ố ộ ố ườ ệ
+ Khai thác các quan h nhân - qu (thí d trong vi c tính c m u s nhanh chóng và sát h p n uệ ả ụ ệ ỡ ẫ ẽ ợ ế
c n c vào s hi n m c )ă ứ ố ệ ắ
− i v i nh ng tr ng h p c th c n cân nh c th n tr ng, vì s hi n m c là c xác nh b i 2Đố ớ ữ ườ ợ ụ ể ầ ắ ậ ọ ố ệ ắ đượ đị ở

l i y u t : y u t xu t hi n b nh và y u t tr m tr ng c a b nh, n u không c cân nh c y ướ ế ố ế ố ấ ệ ệ ế ố ầ ọ ủ ệ ế đượ ắ đầ đủ
có th d n nghiên c u n nh ng k t lu n sai l m.ể ẫ ứ đế ữ ế ậ ầ
3. Liên quan gi a t l hi n m c P và t l m i m c I:ữ ỷ ệ ệ ắ ỷ ệ ớ ắ
a) Khái ni m v b nh k và b nh có tình hình d ng:ệ ề ệ ỳ ệ ừ
− B nh k là th i gian kéo dài t th i i m phát b nh n th i i m k t thúc b nh b ng kh i ho cệ ỳ ờ ừ ờ đ ể ệ đế ờ đ ể ế ệ ằ ỏ ặ
ch t. Nh ng b nh có b nh k t ng i n nh, không thay i m y (do ch a có nh ng can thi pế ữ ệ ệ ỳ ươ đố ổ đị đổ ấ ư ữ ệ
h u hi u c a ngành y t ch ng h n) là nh ng b nh có tình hình d ng.ữ ệ ủ ế ẳ ạ ữ ệ ừ
b) i v i nh ng b nh có tình hình d ng nh v y thì có th thi t l p m i liên quan gi a t l hi nĐố ớ ữ ệ ừ ư ậ ể ế ậ ố ữ ỷ ệ ệ
m c P và t l m i m c I nh sau:ắ ỷ ệ ớ ắ ư
− N u mà P th p d i 10%, thì có: P = I x Dế ấ ướ
trong ó D là b nh k c a b nhđ ệ ỳ ủ ệ
− N u mà P cao n 10% tr lên, thì có:ế đế ở
I x D
P =
1 + (I x D)
+ Thí d 1: m t b nh ung th có t l m i m c I = 60/105 c ch n oán m i n m, bi t r ng D c aụ ộ ệ ư ỷ ệ ớ ắ đượ ẩ đ ỗ ă ế ằ ủ
b nh là 2 n m, thì t l hi n m c P s là 60 x 2/105 m i n m, ngh a là m i 100.000 ng i có sệ ă ỷ ệ ệ ắ ẽ ỗ ă ĩ ỗ ườ ố
tr ng h p c n i u tr m i lúc trong n m s là 120.ườ ợ ầ đ ề ị ọ ă ẽ
+ Thí d 2: I = 50 tr ng h p / thángụ ườ ợ
P = lúc nào c ng có 10 ng i b nh n m i u tr b nh vi nũ ườ ệ ằ đ ề ị ở ệ ệ
Thì D = 10/50 = 0,2 tháng = 6 ngày
− S liên quan này chúng ta m t i u quan tr ng là, n u mu n gi m t l hi n m c thì có th th cự ộ đ ề ọ ế ố ả ỷ ệ ệ ắ ể ự
hi n bi n pháp:ệ ệ
+ Ho c làm gi m s m i m c (ch ng d ch h u hi u, nh b o v kh i c m nhi m, c t t ngặ ả ố ớ ắ ố ị ữ ệ ư ả ệ ố ả ễ ắ đứ đườ
truy n nhi m, không xu t hi n nh ng tr ng h p b nh m i, có bi n pháp phòng b nh c hi u)ề ễ để ấ ệ ữ ườ ợ ệ ớ ệ ệ đặ ệ