Những vấn đề về cải cách hành chính quốc gia

I.Những vẫn đề lý luận về cải cách hành chính quốc gia:
1.Khái niệm về nền hành chính quốc gia:
Theo nghĩa thông thường, HC được hiểu:
1) Hoạt động quản lí chuyên nghiệp của nhà nước đối với xã hội. Hoạt động
đó và sự quản lí đó nằm trong phạm vi quyền hành pháp, được thực hiện bởi
một bộ máy quan chức chuyên nghiệp. Một mặt nó là một bộ phận của quyền
lực chính trị, có mối liên hệ mật thiết với quyền lực chính trị, quyền lập pháp và
quyền xét xử phục vụ chính trị; mặt khác nó độc lập tương đối so với các bộ
phận đó về tính chất phục vụ lợi ích công cộng.
2) Tổng thể các cơ quan chấp hành - hành chính của nhà nước bao gồm chính
phủ, các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan khác thuộc chính phủ, uỷ ban nhân dân
và các cơ quan chuyên môn thuộc các bộ và uỷ ban nhân dân các cấp.
3) Ban giám đốc, ban lãnh đạo các cơ quan hành chính, sự nghiệp, các xí
nghiệp.
4) Cán bộ (nhân viên) điều hành của cơ quan, tổ chức.
HC còn được hiểu theo nghĩa hẹp là công tác nghiệp vụ như bảo đảm trật tự
an toàn xã hội, hộ tịch, hộ khẩu; các công tác sự vụ bảo đảm hoạt động thường
ngày, trật tự, nền nếp chung trong cơ quan tổ chức nào đó.
HC hiểu theo nghĩa rộng là nền HC nhà nước (hay gọi là nền HC công, nền
HC quốc gia - Public Administration), là tổng thể các tổ chức và định chế hoạt
động của bộ máy hành pháp, có trách nhiệm quản lí công việc công hàng ngày
của nhà nước; do các cơ quan có tư cách pháp nhân công quyền tiến hành bằng
các văn bản dưới luật, nhằm thực thi chức năng quản lí của nhà nước, giữ gìn,
bảo vệ quyền lợi công và phục vụ nhu cầu hàng ngày của dân trong quan hệ
giữa công dân với nhà nước. Theo ý nghĩa trên, thường gọi nền HC nhà nước là
"quyền hành pháp trong hành động". HC là hành động quản lí thực tiễn, và
cũng là khoa học (HC học). Về mặt quản lí, nền HC nhà nước gồm ba bộ phận
chính: 1) Thể chế nền HC; 2) Tổ chức bộ máy HC; 3) Nền công vụ. Về mặt
khoa học, HC học là khoa học nghiên cứu các quy luật, nguyên tắc tổ chức và
hoạt động của bộ máy hành pháp.
2.Bộ máy hành chính:

Bộ máy hành chính nhà nước là hệ thống các cơ quan được thành lập từ trung
ương đến địa phương để thực hiện chức năng quản lý nhà nước trên tất cả các
lĩnh vực của đời sống xã hội và để triển khai thi hành hiến pháp, pháp luật trong
phạm vi đơn vị hành chính lãnh thổ. Các cơ qan trong bộ máy hành chính có
mối quan hệ mật thiết với nhau để cùng phối hợp thực hiện có hiệu quả chức
năng quản lý nhà nước.
3.Thể chế hành chính:
Thể chế hành chính là mối quan hệ giữa các cơ quan trong bộ máy hành
chính.Các cơ quan trong bộ máy hành chính Nhà nước Việt Nam có mối quan
hệ một cách hệ thông theo nhiều chiều và chủ yếu là theo nguyên tắc tập quyền.
4.Thủ tục hành chính:
Thủ tục hành chính là cách thức tổ chức thực hiện hoạt động quản lý hành chính
nhà nước được quy định trong các quy phạm pháp luật hành chính bao gồm
trình tự thủ tục, nội dung, mục đích, cách thức tiến hành các hoạt động cụ thể
trong quá trình giải quyết các công việc của quản lý hành chính nhà nước.
TTHC rất đa dạng, nhưng có thể phân thành 2 loại cơ bản:
1) Những thủ tục tiến hành những công việc thuộc quan hệ nội bộ các cơ quan
nhà nước.
2) Những thủ tục tiến hành những công việc thuộc quan hệ của cơ quan nhà
nước đối với công dân và các tổ chức xã hội. Mỗi loại thủ tục bao gồm nhiều
thủ tục riêng áp dụng trong từng loại việc, từng lĩnh vực quản lí. TTHC trong
quan hệ với công dân gồm có 2 loại quan trọng:
a) TTHC trong việc các cơ quan nhà nước xét, giải quyết những quyền chủ
quan hợp pháp của công dân, trong việc công dân kiện một cơ quan nhà nước.
b) TTHC trong việc các cơ quan có thẩm quyền xét vấn đề trách nhiệm hành
chính và xử phạt các vi phạm của công dân. Còn gọi là thủ tục xử lí vi phạm
hành chính, hoặc tố tụng hành chính.
5.Sự cần thiết của cải cách hành chính:
Trong nhiều năm nay, để tăng cường năng lực quản lý của nhà nước trong
điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, mở cửa hội nhập kinh

tế quốc tế, Đảng ta chủ trương cải cách hành chính một cách mạnh mẽ, toàn
diện.
Cải cách hành chính nhằm góp phần xây dựng bộ máy nhà nước trong sạch,
vững mạnh, có hiệu lực và hiệu quả. Trên cơ sở đó làm cho bộ máy nhà nước
thực hiện tốt nhiệm vụ thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng và tổ chức
tốt việc điều hành, quản lý đất nước thông suốt, tạo điều kiện cho nền kinh tế
nhiều thành phần phát triển, giải quyết tốt các vấn đề xã hội, củng cố quốc
phòng, an ninh, mở rộng quan hệ đối ngoại, chủ động và tích cực hội nhập kinh
tế quốc tế. Đây là việc làm không đơn giản, đòi hỏi trong quá trình cải cách
hành chính phải tính toán kỹ lưỡng, lựa chọn chính xác tập trung giải quyết
từng bước các vấn đề để tạo sự chuyển biến vững chắc theo chiều sâu.
Mục tiêu cụ thể trong tiến trình cải cách hành chính:
1. Hoàn thiện hệ thống thể chế hành chính, cơ chế, chính sách phù hợp với
thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hóa đất nước, trước hết là các thể chế về kinh
tế, về tổ chức và hoạt động của hệ thống hành chính. Tiếp tục đổi mới quy trình
xây dựng và ban hành văn bản quy phạm pháp luật, khắc phục tính cục bộ trong
việc chuẩn bị, soạn thảo các văn bản; đề cao trách nhiệm của từng cơ quan
trong quá trình xây dựng thể chế, phát huy dân chủ, huy động trí tuệ của nhân
dân để nâng cao chất lượng văn bản quy phạm pháp luật.
2. Xoá bỏ về cơ bản các thủ tục hành chính mang tính quan liêu, rườm rà,
gây phiền hà cho doanh nghiệp và nhân dân; hoàn thiện các thủ tục hành chính
mới theo hướng công khai, đơn giản và thuận tiện cho dân.
3. Các cơ quan trong hệ thống hành chính được xác định chức năng, nhiệm
vụ, thẩm quyền và trách nhiệm rõ ràng; chuyển được một số công việc và dịch
vụ không cần thiết phải do cơ quan nhà nước thực hiện cho doanh nghiệp, tổ
chức xã hội, tổ chức phi Chính phủ đảm nhận.
4. Cơ cấu tổ chức của Chính phủ gọn nhẹ, hợp lý theo nguyên tắc Bộ quản lý
đa ngành, đa lĩnh vực, thực hiện chức năng chủ yếu là quản lý vĩ mô toàn xã hội
bằng pháp luật, chính sách, hướng dẫn và kiểm tra thực hiện. Bộ máy của các
bộ được điều chỉnh về cơ cấu trên cơ sở phân biệt rõ chức năng, phương thức

hoạt động của các bộ phận tham mưu, thực thi chính sách, cung cấp dịch vụ
công.
5. Đến năm 2005, về cơ bản xác định xong và thực hiện được các quy định mới
về phân cấp quản lý hành chính nhà nước giữa Trung ương và địa phương, giữa
các cấp chính quyền địa phương; định rõ chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền và
tổ chức bộ máy chính quyền ở đô thị và nông thôn. Các cơ quan chuyên môn
thuộc Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện được tổ chức lại gọn nhẹ, thực hiện
đúng chức năng quản lý nhà nước theo nhiệm vụ và thẩm quyền được xác định
trong Luật tổ chức Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân (sửa đổi). Xác định
rõ tính chất, cơ cấu tổ chức, chế độ làm việc của chính quyền cấp xã.
6. Đến năm 2010, đội ngũ cán bộ, công chức có số lượng, cơ cấu hợp lý,
chuyên nghiệp, hiện đại. Tuyệt đại bộ phận cán bộ, công chức có phẩm chất tốt
và đủ năng lực thi hành công vụ, tận tuỵ, phục vụ sự nghiệp phát triển đất nước
và phục vụ nhân dân.
7. Đến năm 2005, tiền lương của cán bộ, công chức được cải cách cơ bản, trở
thành động lực của nền công vụ, bảo đảm cuộc sống của cán bộ, công chức và
gia đình.
8. Đến năm 2005, cơ chế tài chính được đổi mới thích hợp với tính chất của
cơ quan hành chính và tổ chức sự nghiệp, dịch vụ công.
9. Nền hành chính nhà nước được hiện đại hoá một bước rõ rệt. Các cơ quan
hành chính có trang thiết bị tương đối hiện đại phục vụ yêu cầu quản lý nhà
nước kịp thời và thông suốt. Hệ thống thông tin điện tử của Chính phủ được
đưa vào hoạt động.
II.Pháp luật về cải cách hành chính quốc gia:
Các vấn đề về cải cách hành chính được quy định trong nhiều văn bản như văn
kiện đại hội Đảng IX, văn kiện đại hội Đảng X, luật tổ chức Chính phủ...
Chương trình tổng thể đã được quy định tại Quyết định số 136/2001/QĐ-TTg
ngày 17 tháng 9 năm 2001 của Thủ tướng Chính phủ.
1.Các văn bản về cải cách bộ máy hành chính:
1.Nghị quyết 16/2000/NQ-CP ngày 18/10/2000 của Chính phủ về việc tinh

giản biên chế trong các cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp.
2.Nghị định số 12/2001/NĐ-CP ngày 27/3/2001 của Chính phủ: Về việc tổ
chức lại một số cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực
thuộc Trung ương và Ủy ban nhân dân quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh.
3.Luật tổ chức Chính phủ.
4.Nghị đinh số 86/2002/NĐ-CP của Chính phủ: Quy định chức năng, nhiệm
vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của bộ, cơ quan ngang bộ.
5.Nghị định số 30/2003/NĐ-CP ngày 01/4/2003: Quy định chức năng, nhiệm
vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của cơ quan thuộc Chính phủ.
6.Luật tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân: Luật này quy định về
tổ chức và hoạt động của Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân.
7.Nghị định số 171/2004/NĐ-CP ngày 29/9/2004 của Chính phủ: Quy định tổ
chức các cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc
Trung ương
8.Nghị định số 172/2004/NĐ-CP ngày 29/9/2004 của Chính phủ: Quy định tổ
chức các cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân huyện, quận, thị xã, thành
phố thuộc tỉnh
9.Nghị định số 136/2005/NĐ-CP ngyaf 8/11/2005 của Chính phủ: Về quy
định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Văn phòng Ủy ban
nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương
10.Nghị quyết số 14/2005/NQ-CP ngyaf 02/11/2005 của Chính phủ: Về đổi
mới cơ bản và toàn diện giáo dục Đại học Việt Nam giai đoạn 2006-2020
11.Thông tư liên tịch số 22/2005/TTLT-BNG-BNV ngày 22/12/2005 của liên
bộ Ngoại giao và Nội vụ: Hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu
tổ chức cơ quan chuyên môn giúp Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, thành phố trực
thuộc Trung ương quản lý nhà nước về hoạt động đối ngoại ở địa phương
12.Nghị định số 159/2005/NĐ-CP ngày 27/12/2005 của Chính phủ: Về phân
loại đơn vị hành chính xã, phường, thị trấn
13.Nghị định số 02/2006/NĐ-CP ngày 05 tháng 01 năm 2006 của Chính phủ:
Về việc Ban hành Quy chế khu đô thị mới

14.Nghị định số 04/2006/NĐ-CP ngày 09 tháng 01 năm 2006 của Chính phủ:
Về việc thành lập và quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức
của Hội đồng xử lý vụ việc chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ
15.Quyết định số 53/2006/QĐ-TTg ngày 08 tháng 3 năm 2006 của Thủ tướng
Chính phủ: V/v ban hành Quy chế làm việc mẫu của Ủy ban nhân dân tỉnh,
thành phố trực thuộc Trung ương
16.Nghị định số 26/2006/NĐ-CP ngày 21 tháng 3 năm 2006 của Chính phủ:
Về tổ chức và hoạt động của Thanh tra quốc phòng
17.Quyết định số 75/2006/QĐ-TTg ngày 12 tháng 4 năm 2006 của Thủ tướng
Chính phủ: Về việc ban hành Quy chế làm việc mẫu của Ủy ban nhân dân
huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh
18.Quyết định số77/2006/QĐ-TTg ngày 13 tháng 4 năm 2006 của Thủ tướng
Chính phủ: Về việc Ban hành Quy chế làm việc mẫu của Ủy ban nhân dân xã,
phường, thị trấn
19.Nghị đinh số 179/2007/NĐ-CP ngày 03/12/2007 của Chính phủ: Ban hành
Quy chế làm việc của Chính phủ
20.Nghị định số 187/2007/NĐ-CP ngày 25/12/2007 của Chính phủ: Quy định
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Thông tin và Truyền
thông
21.Nghị định số 188/2007/NĐ-CP ngày 27/12/2007 của Chính phủ: Quy định
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Y tế
22.Nghị định số 189/2007/NĐ-CP ngày 27/12/2007 của Chính phủ: Quy định
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Công thương
23.Nghị định số 01/2008/NĐ-CP ngày 03/01/2008 của Chính phủ: Quy định
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Nông nghiệp và Phát
triển nông thôn
24.Nghị định số 18/2008/NĐ-CP ngày 04/02/2008 của Chính phủ: Quy định
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Đài Truyền hình Việt
Nam
25.Nghị định số 16/2008/NĐ-CP ngày 04/02/2008 của Chính phủ: Quy định

chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Đài Tiếng nói Việt Nam
26.Nghị định số 14/2008/NĐ-CP ngày 04/02/2008 của Chính phủ: Quy định tổ
chức các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân huyện, quận, thị xã, thành
phố thuộc tỉnh
27.Nghị định số 13/2008/NĐ-CP ngày 04/02/2008 của Chính phủ: Quy định tổ
chức các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc
Trung ương
28.Nghị định số 15/2008/NĐ-CP ngày 04/02/2008 của Chính phủ: Quy định
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Ngoại giao
29.Nghị định số 17/2008/NĐ-CP ngày 04/02/2008 của Chính phủ: Quy định
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Xây dựng
31.Nghị định số 24/2008/NĐ-CP ngày 03/03/2008 của Chính phủ: Quy định
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Thông tấn xã Việt Nam
32.Nghị định số 25/2008/NĐ-CP ngày 04/03/2008 của Chính phủ: Quy định
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tài nguyên và Môi
trường
33.Nghị định số 28/2008/NĐ-CP ngày 14/03/2008 của Chính phủ: Quy định
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Khoa học và Công
nghệ
34.Nghị định số 32/2008/NĐ-CP ngày 19/03/2008 của Chính phủ: Quy định
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Giáo dục và Đào tạo
35.Nghị định số 48/2008/NĐ-CP ngày 17/4/2008 của Chính Phủ: Quy định
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Nội vụ
36.Nghị định số 53/2008/NĐ-CP ngày 22/4/2008 của Chính phủ: Quy định
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Viện Khoa học xã hội
Việt Nam
37.Nghị định số 51/2008/NĐ-CP của Chính phủ ngày 22/4/2008: Quy định
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Giao thông vận tải.
38.Nghị định số 62/2008/NĐ-CP ngày 12/5/2008 của Chính Phủ: Quy định
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Viện Khoa học và Công

nghệ Việt Nam
2.Các văn bản về cải cách thể chế hành chính:
1.Chương trình nghiên cứu xác định vai trò, chức năng và cơ cấu tổ chức của
các cơ quan trong hệ thống Hành chính Nhà nước giai đoạn I (2003-2005) (Ban
hành kèm theo Quyết định số 121/2003/QĐ-TTg ngày 11 tháng 6 năm 2003 của
Thủ tướng Chính phủ)
2.Nghị định số 71/2003/NĐ-CP ngày 19/6/2003 của Chính phủ: Về phân cấp
quản lý biên chế hành chính, sự nghiệp nhà nước
3.Chương trình đổi mới cơ chế quản lý tài chính đối với các cơ qua hành
chính, đơn vị sự nghiệp giai đoạn 2004- 2005 (Ban hành kèm theo định số
08/2004/QĐ-TTg ngày 15 tháng 01 năm 2004 của Thủ tướng Chính phủ)
4.Nghị quyết số 08/2004/NQ-CP ngày 30/6/2004 của Chính phủ: Về tiếp tục
đẩy mạnh phân cấp quản lý nhà nước giữa Chính phủ và chính quyền tỉnh, thành
phố trực thuộc Trung ương
5.Nghị định số 115/2005/NĐ-CP ngày 05/9/2005 của Chính phủ: Về việc Quy
định cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức khoa học và công nghệ công
lập
6.Nghị định số 130/2005/NĐ-CP ngày 17/10/2005 của Chính phủ: Quy định
chế độ tự chủ, tự chịu trách nhiệm về sử dụng biên chế và kinh phí quản lý hành
chính đối với cơ quan nhà nước
7.Quyết định số 22/2006/QĐ-TTg ngày 24 tháng 01 năm 2006 của Thủ tướng
Chính phủ: Về việc giao nhiệm vụ xử lý các vướng mắc, kiến nghị của cá nhân,
tổ chức và doanh nghiệp về thủ tục hành chính
8.Thông tư số 18/2006/TT-BTC ngày 13 tháng 3 năm 2006 của Bộ Tài chính:
Về việc hướng dẫn chế độ kiểm soát chi đối với các cơ quan nhà nước thực hiện
chế độ tự chủ, tự chịu trách nhiệm về sử dụng biên chế và kinh phí quản lý hành
chính
9.Thông tư số 18/TTr-MTTW ngày 28 tháng 4 năm 2006 của Ủy ban Trung
ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam: Về việc hướng dẫn thực hiện "Quy chế Mặt
trận Tổ quốc Việt Nam giám sát cán bộ, công chức, đảng viên ở khu dân cư"

10.Nghị định số 43/2006/NĐ-CP ngày 25 tháng 4 năm 2006 của Chính phủ:
Quy định quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ
máy, biên chế và tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập
11.Quyết định số 1287/QĐ-TTg ngày 29 tháng 9 năm 2006 của Thủ tướng
Chính phủ: Về việc chuyển giao nhiệm vụ đứng đầu các tổ chức tư vấn, phối hợp
liên ngành do Thủ tướng Chính phủ thành lập
12.Thông tư số 99/2006/TT-BTC ngày 20 tháng 10 năm 2006 của Bộ Tài
chính: Hướng dẫn lập dự toán, quản lý và sử dụng kinh phí bảo đảm công tác
cải cách hành chính nhà nước
3.Các văn bản về cải cách thủ tục hành chính:
1.Nghị quyết 38/CP ngày 4/5/1994 của Chính phủ: Nghị quyết về cải cách một
bước thủ tục hành chính trong việc giải quyết công việc của công dân và tổ chức
2.Đề án tin học hóa quản lý hành chính Nhà nước giai đoạn 2001- 2005 (Ban
hành kèm theo Quyết định số 112/2001/QĐ- TTg ngày 25 tháng 7 năm 2001 của
Thủ tướng Chính phủ)
4.Chương trình đổi mới công tác xây dựng, ban hành và nâng cao chất lượng
văn bản quy phạm pháp luật (Ban hành kèm theo Quyết định số 909/QĐ-TTg
ngày 14 tháng 8 năm 2003 của Thủ tướng Chính phủ)
5.Quyết định 181/2003/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ: Về việc ban hành
Quy chế thực hiện cơ chế “một cửa” tại cơ quan hành chính Nhà nước ở địa
phương.
6.Chỉ thị số 10/2006/CT-TTg ngày 23 tháng 3 năm 2006 của Thủ tướng Chính
phủ: Về việc giảm văn bản, giấy tờ hành chính trong hoạt động của các cơ quan
hành chính nhà nước
7.Quyết định số 114/2006/QĐ-TTg ngày 25 tháng 5 năm 2006 của Thủ tướng
Chính phủ: Ban hành Quy định chế độ họp trong hoạt động của các cơ quan
hành chính nhà nước
8.Chỉ thị số 29/2007/CT-TTg ngày 11/12/2007 của Thủ tướng Chính phủ: Về
việc thực hiện cải cách hành chính trong công tác quản lý xuất cảnh, nhập cảnh
của cán bộ, công chức, công dân

9.Nghị định số 20/2008/NĐ-CP ngày 14/02/2008 của Chính phủ: Về tiếp
nhận, xử lý phản ánh, kiến nghị của cá nhân, tổ chức về quy định hành chính
4.Các văn bản về đào tạo bồi dưỡng cán bộ công chức: