Hinh anh con nguoi nguyen khuyen qua bai tho cau ca mua thu

Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

Đề bài: Hình ảnh con người Nguyễn Khuyến qua bài thơ Câu cá mùa thu
Ngữ văn 11
Dàn ý chi tiết
1. Mở bài
- Giới thiệu tác giả Nguyễn Khuyến và bài thơ Câu cá mùa thu, dẫn dắt vào đề:
Tác giả Nguyễn Khuyến là tác giả nổi bật trong thi ca Việt Nam bởi sở hữu cho
mình chùm ba bài thơ thu, trong số chùm ba bài thơ thu đó có tác phẩm “Câu
cá mùa thu”.
2. Thân bài
- Khái quát chung và những cảm nhận về vẻ đẹp tâm hồn nhà thơ
- Khái quát chung: Bài thơ là một bức tranh mùa thu đầy sự sống động và chân
thực, khơng kém những nét bình dị đơn sơ mà thân thuộc
- Tình yêu thiên nhiên, quê hương, đất nước. Tác giả hơn nữa rất thành công
trong việc lột tả mùa thu ấy bởi chính ơng đang cảm nhận vẻ đẹp ấy trên mảnh
đất quê hương của mình
- Tâm trạng thời thế của tâm hồn thanh cao: Tâm trạng ấy mang trong mình nỗi
u hồi, đơi khi lặng lẽ trầm ngâm, lúc thì giật mình thảng thốt
3. Kết bài
- Nêu cảm nhận chung về tâm hồn Nguyễn Khuyến: Qua bài thơ “Câu cá mùa
thu” chúng ta cảm nhận được trong tâm hồn của nhà thơ Nguyễn Khuyến là sự
gắn bó tha thiết với thiên nhiên.
Bài Mẫu Số 1:
"Gió vàng hiu hắt cảnh tiêu sơ
Lẻ tẻ bên trời bóng nhạn thưa
Giếng ngọc sen tàn bông hết thắm
Rừng phong lá rụng tiếng như mưa."
Có thể nói thu là bức ảnh thiên nhiên đặc sắc trong bức tranh bốn mùa: xuân,
hạ, thu, đông. Cũng vì lẽ đó mà từ bao đời nay, mùa thu luôn là đề tài muôn
thuở của biết bao thi nhân, là nơi gửi gắm tâm tư, tình cảm của họ. Trong văn

học trung đại cũng thế, bên cạnh các tác phẩm có đề tài mùa thu như "Thu dạ"
của Nguyễn Du hay "Ngẫu hứng" của Nguyễn Bỉnh Khiêm thì sẽ là một thiếu
sót nếu khơng nhắc đến chùm thơ thu của Nguyễn Khuyến mà nổi bật là bài
"Thu điếu". Qua bài thơ ta thấy được tâm trạng thời thế và tấm lòng sâu nặng
của Nguyễn Khuyến đối với đất nước.
Xưa nay, khi nói đến mùa thu, các thi nhân thường sử dụng những hình ảnh
đẹp tráng lệ như sen tàn, từng phong lá đỏ, lá ngô đồng rụng... nhưng đối với
"Câu cá mùa thu" của Nguyễn Khuyến thì hồn tồn khác, ơng đưa vào thơ
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

những khung cảnh quen thuộc như ao thu, ngõ trúc, lá vàng... những cảnh vật
tuy giản dị nhưng lại phản ánh rất thực mùa thu của làng quê Việt Nam, toát
lên được cái hồn dân tộc. Cảnh thu trong thơ Tam Nguyên hiện lên với cái vẻ
đẹp thanh sơ, dịu nhẹ nhưng vẫn có nét hấp dẫn riêng, đầy vẻ thuần Việt chứ
không phải mùa thu mượn ở nơi khác.
Con người yêu thiên nhiên của Nguyễn Khuyến được thể hiện qua những vần
thơ miêu tả cảnh vật rất thực của ông. Trong "Thu điếu" tác giả đã đặt điểm
nhìn của mình từ ao thu lên bầu trời xanh ngắt rồi từ vùng trời ấy trở lại ao, trở
lại với chiếc thuyền câu. Nguyễn Khuyến cảm nhận mùa thu từ gần ra xa rồi từ
xa trở lại gần nhằm khái quát cảnh vật nhưng vẫn không làm mất đi vẻ yên ắng
của mùa thu.
Đầu bài thơ ông viết:
"Ao thu lạnh lẽo nước trong veo
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo"
Điểm sơ qua ta nhận ra hình ảnh ngư ông ngồi câu cá trong khí thu lạnh lẽo
giữa chiếc ao thu nhỏ hẹp nhưng ẩn chứa trong hai câu thơ vốn là bối cảnh đất
nước đương thời. Người xưa có câu: "Thủy chí thanh tắc vơ ngư" nghĩa là nước

trong thì khơng có cá. Dù vậy, trong "Thu điếu", tuy là "nước trong veo" nhưng
ngư ông vẫn ôm cần, đó là một việc khơng thể, tác giả đang làm một việc vô
thưởng, vô phạt, đang đối mặt với một tình cảnh đau xót đó là tuy ơng là người
học rộng tài cao nhưng phải bó tay trước cảnh nước mất mà về dạy học, không
mang tài năng ra phụ dân, làm quan vì thời này làm quan chỉ để trở thành con
rối cho kẻ khác giật dây. Nguyễn Khuyến ln mang trong mình mong ước có
thể giúp nước nhưng hồi bão ấy khơng thể cất cánh trong xã hội nhiễu nhương
bấy giờ, tất cả đều vô vọng như việc câu cá nước trong. Đúng như ván cờ đang
vào hồi bế tắc trong bài "tự trào" của ông "cờ đương dở cuộc khơng cịn nước"
- " Bạc chửa thâu canh đã chạy làng". Trong mạch cảm xúc ấy, tác giả viết tiếp:
"Sóng nước theo làn hơi gợn tí
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo"
"Sóng nước theo làn" dùng để tả cảnh mặt nước gợn sóng theo làn gió thu,
tưởng chừng như tác giả muốn nói đến cái chuyển động khe khẽ của mặt hồ
gợn sóng nhưng thực ra đó chính là thái độ sống mà Nguyễn Khuyến muốn
người đời thông cảm, cảm thông cho hành động cáo quan về quê thay thái độ
"bình chân như vại" trước cảnh đất nước rơi vào tay giặc, thậm chí có lúc ơng
phải dạy học trong dinh của ông quan theo Pháp nhưng tất cả những điều đó
chỉ là vài làn sóng gợn trong cuộc đời trong sạch như ao thu của Nguyễn
Khuyến, ông vẫn thanh khiết như làn nước kia, vẫn một lòng hướng về Tổ quốc
và giữ vững hào khí của người quân tử.
Gam màu lạnh lúc này bị đâm ngang bởi màu vàng của chiếc lá. Nhiều người
cho rằng chiếc lá đã khẽ đưa thì khơng thể có độ "vèo" nhưng thực chất chi tiết
này lại rất hợp lý, chữ "vèo" vốn được dùng để gợi tả vẻ thanh mảnh của chiếc
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

lá khi bay hay cũng chính là hiện thực đất nước rơi vào tay giặc quá nhanh, thời

thế thay đổi trong chớp mắt, khiến tác giả không khỏi bàng hồng xót xa trước
tình cảnh đất nước đầy đau thương. Nguyễn Khuyến e rằng rồi đất nước này sẽ
như chiếc lá vàng kia, mục nát trên nền đất thu.
Cùng nghệ thuật tả cảnh ngụ tình, cảnh thu được tác giả miêu tả qua hai câu thơ
tiếp:
"Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo"
Trong cái vận nước điên đảo đương thời, ông quan thanh liêm về hưu liệu có
giúp gì cho nước, ơng đau xót, tủi hổ và muốn gửi gắm tâm sự vào khung cảnh
thu như bầu trời xanh ngắt hay ngõ trúc kia để làm vơi đi phần nào nỗi buồn vì
bất lực. Song những hình ảnh mộc mạc của làng quê lại càng làm ơng day dứt
vì trách nhiệm của bản thân. Hình ảnh ngõ trúc lúc này gợi lên một sự cô đơn,
trống vắng khôn cùng, vắng khách hay ý Nguyễn Khuyến muốn nói tới sự vắng
mặt của nhân tài, vắng đi những tâm huyết của nho sĩ lúc bấy giờ.
Tâm trạng thời thế của Nguyễn Khuyến được thể hiện rõ nhất qua hai câu cuối:
"Tựa gối buông cần lâu chẳng được
Cá đâu đớp động dưới chân bèo"
Qua hai câu thơ, ta thấy được tâm thế nhàn "tựa gối buông cần" song song với
tư thế chờ đợi "lâu chẳng được", khát vọng phục vụ quê hương của Nguyễn
Khuyến luôn dâng trào khiến ông không thể kiên nhẫn ngồi chờ thời. Cõi lòng
tác giả bấy giờ như đắm vào dòng suy tư trong khí thu yên ắng, tịch mịch đến
nỗi chỉ một tiếng cá đớp động cũng đủ làm ông thảng thốt. Tiếng cá ở đây cũng
có thể xem là tia hy vọng sáng lên giữ bầu khơng gian có phần yên ắng, ảm
đạm, một niềm tin khách quan đưa người đọc đến với bầu khơng khí đầy hy
vọng, một tín hiệu chuyển biến của thời cuộc, một phép màu xuất hiện ngay lúc
canh lạc đang bế tắc và thay đổi tất cả.
Qua bài thơ, ta thấy được tài năng của Nguyễn Khuyến trong phần gieo vần
"eo" vốn là từ vận oái ăm nhưng phù hợp với tâm trạng hẹp dần, đầy uẩn khúc
của tác giả. Cạnh đó, thủ pháp lấy động tả tĩnh cũng được ông vận dụng một
cách tài tình.

Bài "Câu cá mùa thu" đã vẽ nên nét thu đẹp tĩnh lặng nơi làng quê xưa, bộc lộ
một mối tình thu đẹp mà tràn đầy uẩn khúc của một nhà nho u thiên nhiên,
một lịng vì nước vì dân.
Bài Mẫu Số 2:
Nhắc đến Nguyễn Khuyến người ta nhớ ngay đến một nhà thơ được mệnh danh
là "nhà thơ của làng cảnh Việt Nam" của miền quê Bắc Bộ. Và cũng khi nhắc
đến ông, người ta nhớ ngay đến chùm thơ thu gồm ba bài: Thu vịnh, Thu điếu,
Thu ẩm. Ba bài thơ được coi là "nức danh nhất" trong các sáng tác của ông.
Mỗi bài thơ miêu tả bức tranh làng cảnh ở một góc nhìn, một khía cạnh khác
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

nhau nhưng đều gặp nhau ở hình ảnh một Nguyễn Khuyến có tình u thiên
nhiên tha thiết, một Nguyễn Khuyến với những nỗi niềm tâm sự riêng, nặng
lịng vì nước. Đến với "Thu điếu" (Câu cá mùa thu) ta sẽ càng hiểu rõ hơn về
con người ấy.
"Ao thu lạnh lẽo nước trong veo
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo
Tựa gối buông cần lâu chẳng được
Cá đâu đớp động dưới chân bèo".
Bài thơ dựng lên một bức tranh thiên nhiên ở vùng đồng bằng Bắc Bộ trong
một không gian rất đặc trưng là ao thu. Cái nhìn của bài thơ cũng được đặt từ
đây để hướng ra xa rồi lên cao rồi lại quay trở lại điểm nhìn thật gần. Trung
tâm của bức tranh mùa thu là hình ảnh "một chiếc thuyền câu bé tẻo teo", một

ngư ông ngồi "tựa gối buông cần". Từ một cái thuyền con giữa lịng ao, cái
nhìn của nhà thơ bao quát ra xung quanh: mặt nước ao thu lạnh lẽo, trong veo
đến hết độ sắc trong, sóng biếc chỉ hơi khẽ gợn, ngang tầm mắt người là "thu
rứt lá gọi mùa đi", hướng lên trên cao để thu vào một khoảng trời trong xanh
vời vợi, lơ lửng như n tĩnh tự mn đời; bao qt để nhìn thấy cái quanh co
của những ngõ trúc uốn lượn. Và tầm nhìn cuối cùng quay về thu lại ở chiếc
thuyền câu cá bởi tiếng "đớp động dưới chân bèo". Bằng ngòi bút tinh tế cùng
cách sử dụng ngôn từ, cách gieo vần tài tình nhà thơ đã đưa những thi liệu vốn
quen thuộc trong thơ ca cổ (thu thuỷ, thu thiên, thu diệp, ngư ông) để tạo nên
những vần thơ vừa cổ điển lại vừa hiện đại. Bút pháp lấy điểm tả diện, lấy động
tả tĩnh được sử dụng một cách đắc địa. Bức tranh thiên nhiên hiện lên tĩnh lặng
gần như tuyệt đối. Phải tĩnh lặng mới thấy rõ cái "hơi gợn tí" của mặt ao và
chút "khẽ đưa vèo" của lá vàng. Tĩnh đến độ con người và thiên nhiên nghe
thấy tiếng đớp động của chân bèo để mà giật mình sực tỉnh. Người đọc ấn
tượng về một cảnh thu thanh vắng, quạnh hiu, dường như chỉ có một thi nhân
trong vai ông già ngồi câu cá đối diện trước cảnh thiên nhiên thu nhỏ để lắng
vào cõi suy tư. Phải có một tâm hồn tinh tế và yêu thiên nhiên sâu sắc, Nguyễn
Khuyến mới có thể khám phá những đường nét trong bức tranh thiên nhiên hài
hoà đến vậy. Hồn quê xứ sở đã thấm vào hồn thơ để tạo nên một ấn tượng đặc
biệt. "Cái thú vị của bài "Thu điếu" là ở các điệu xanh, xanh ao, xanh bờ, xanh
sóng, xanh tre, xanh trời, xanh bèo, có một màu vàng đám ngang của chiếc lá
thu rơi" (Lê Trí Viễn). "Diệp lạc tri thu". Chỉ thống một chiếc lá vàng gọi hồn
thu vĩnh cửu trong thơ thu sách vở, và các gam màu xanh thì thật dân dã, đồng
quê, gần gũi.

Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

Bài thơ thiên về gợi nhiều. Khơng chỉ bức tranh thiên nhiên từ điểm gợi ra
được hiện mà từ bức tranh thiên nhiên ấy, hình ảnh thi nhân cũng được gợi ra
một cách rất cụ thể, chân thực và sinh động. Phải đến hai câu thơ cuối cùng
hình ảnh nhà thơ trong vai trị của một ngư ông mới được miêu tả trực tiếp
nhưng người ta đã bắt gặp bóng hình của ơng thấp thống hiện hữu trước đó.
Đó là ánh mắt chăm chú dõi theo mọi chuyển động tinh vi của thiên nhiên, sự
sống từ đầu đến cuối bài thơ. Và cịn là hình ảnh của một thi nhân trầm ngâm,
tư lự. Người ngồi trên thuyền trầm ngâm tĩnh lặng đến mức không làm cho
chiếc thuyền động đậy. Cái chuyển động của sóng nước mặt ao chỉ là hơi gợn tí,
nhưng cũng là do gió mà thơi. Nhà thơ cùng với con thuyền câu như hóa thành
một bức tượng mà chỉ có sự sống xung quanh là vận động, tuy buồn, tuy quạnh
hiu, vắng vẻ nhưng vẫn cứ gợi nhiều cảm xúc. Hẳn phải có cái gì đó lơi cuốn
thi nhân ghê gớm lắm mới có thể khiến ơng bị cuốn tồn bộ tâm trí vào như
vậy. Đến đây, Nguyễn Khuyến đã bộc lộ hình ảnh của một con người "đau"
đang có rất nhiều tâm trạng. Dường như có gì đó tương đồng giữa cảnh "Lá
vàng trước gió khẽ đưa vèo" của nhà thơ với tâm trạng của Tản Đà trước sự
biến ảo, đổi thay của thời thế trong câu thơ "Vèo trơng lá rụng ngồi sân". Có
cái gì đó như buồn, như nuối tiếc trước cái đổi thay, rối ren của thời thế. Hình
ảnh "bầu trời xanh ngắt" không chỉ xuất hiện trong bài "Câu cá mùa thu". Đó là
màu đặc trưng rất thu trong một khơng gian thu thống đãng. Nhưng trước suy
tư miên man của người trong cuộc, dường như trời xanh ấy, và cả đám mây
lững lờ trôi cũng chứa đầy tâm trạng. Thơ Nguyễn Khuyến đã xuất hiện khơng
ít lần câu thơ bày tỏ nỗi day dứt, "vò đầu mấy bạn làm thơ đi về". Và phải
chăng cái "lửng lơ", "quanh co", "vắng teo" chính là tâm trạng cơ quạnh, cơ
đơn của nhà thơ, là nỗi niềm, là tâm trạng thời thế được gửi gắm kín đáo và sâu
xa?
Chút "khẽ đưa vèo" của lá vàng
Mải mê với suy tư đến mức thi nhân phải giật mình bởi một thứ âm thanh gần
như rất mơ hồ:
"Cá đâu đớp động dưới chân bèo"

Bài thơ viết về câu cá mùa thu mà đến tận hai câu thơ cuối cùng mới đề cập
đến chuyện câu cá. Mà đề cập đến thì cũng chỉ là cái giật mình sửng sốt của
người đi câu trước tiếng đớp động. Thì ra là vậy! Người đi câu nhưng đâu có để
ý đến việc câu cá, bởi tâm hồn đang nặng trĩu suy tư. Đi câu chỉ là một cái cớ
để nhà thơ có thời gian n tĩnh một mình, chiêm nghiệm về cuộc đời, về
những nỗi niềm tâm sự thầm kín. "Thơ là âm nhạc của tâm hồn, nhất là những
tâm hồn cao cả và đa cảm" (Vôn-te). Bài thơ là tiếng lòng của một người thơ
lúc nào cũng ln nặng trĩu suy tư.
Phải hiểu được hồn cảnh riêng của nhà thơ và bối cảnh thời đại bấy giờ mới
thấy hết được tâm sự cũng như cái thanh cao trong tâm hồn Nguyễn Khuyến.
Là một nhà thơ có khí tiết thanh cao nhưng lại sinh ra vào thời buổi: "Vua chèo
còn chẳng ăn ai/ Quan chèo vai nhọ khác chi thằng hề" ông chọn con đường
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

cáo quan về ở ẩn để, giữ nguyên khí tiết. Nhưng nhàn thân mà chẳng nhàn tâm.
Ý thức của một nhà nho và một tâm hồn yêu nước, luôn nặng suy tư đã khiến
ông luôn mang mặc cảm của người: "Cờ đang dở cuộc khơng cịn nước/ Bạc
chửa thâu canh đã chạy làng". Trở về vườn Bùi chốn cũ, tâm hồn ấy vẫn còn
nặng lòng với thời cuộc: "Ngọn gió đơng ngoảnh lại lệ đầm khăn/ Tình thương
hải tang điền qua mấy lớp?". Là một người tài năng, một nhà nho yêu nước có
cốt cách thâm trầm, khí phách thanh cao, ơng gửi gắm tất cả nỗi niềm của mình
vào trong cảnh vật. "Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ". Thế nên bức tranh
thiên nhiên mới có độ thanh vắng, quạnh hiu, gợi nỗi buồn sâu đến vậy. Thế
nên đi câu là đi câu lấy cái tĩnh, cái thanh, cái trong, cái lắng, cái nhàn trong
tâm hồn nhưng tiếng "cá đâu đớp động" đã phá vỡ không gian im vắng. Cậu cá
để câu nhàn mà dường như khơng thể, bởi nhàn trước hồn cảnh hiện tại, đối
với một nhà thơ như Nguyễn Khuyến là một điều không thể thực hiện được.

"Câu cá mùa thu" cho ta biết thêm về Nguyễn khuyến, một tâm hồn thiết tha
với quê hương, đất nước.
Bài Mẫu Số 3:
Mùa thu là cảm hứng vô tận cho các thi nhân. Riêng Nguyễn Khuyến đã có
một chùm thơ thu vơ cùng đặc sắc: Thu vịnh, Thu điếu, Thu ẩm. Nhà thơ lấy
cảnh thu, tình thu mà nói lịng mình vậy. Và cùng qua thơ thu ta thấy hiện lên
một phần đáng trân trọng trong con người Nguyễn Khuyến. Trong bài thơ Thu
điếu - Câu cá mùa thu, Nguyễn Khuyến hiện lên với tấm lòng sâu nặng nghĩa
tình đối với đất nước.
Thơ thu xưa chẳng khi nào vui cả. Nhắc đến thơ thu là nhắc đến những tâm
trạng u hoài, man mác. Câu cá mùa thu của Nguyễn Khuyến cũng vậy.
Thơ gợi tình người mà người buồn thì thơ vui sao được? Bài thơ ra đời khi
Nguyễn Khuyến đã quá bất mãn với xã hội mà lui về ở ẩn ở quê nhà. Xã hội
nửa thực dân, nửa phong kiến cướp đi quyền tự chủ của nước nhà, gieo rắc bao
đau thương mất mát cho đất nước, con người Việt Nam. Buồn vì thảm cảnh",
bất hợp tác với thực dân Pháp, Nguyễn Khuyến thể hiện khí tiết học ơng ngư về
q câu cá. Bài thơ Câu cá mùa thu bước ra từ một tâm sự, một nỗi niềm như
thế để giãi bày với hồn thiêng sơng núi q hương một tấm lịng u nước thiết
tha, day dứt.
Điều dễ thấy trong Câu cá mùa thu là cảnh tuy buồn nhưng vơ cùng đẹp đẽ.
Điều đó thể hiện tấm lòng yêu nước ưu ái với thiên nhiên của thi nhân.
Bức tranh mùa thu hiện lên trong trẻo, xinh xắn làm sao.
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188

Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Cái se lạnh của mùa thu làm làn nước ao "lạnh lẽo" "trong veo". Câu thơ khơng
chỉ nói đến cái lạnh mà còn nhắc đến cái tĩnh lặng, cái vắng vẻ, cái buồn buồn
của khí trời, của cảnh vật. Phải rồi, "ao thu lạnh lẽo" thì mọi lồi cũng chỉ
muốn lặn mình xuống đáy, đâu muốn tung tăng bơi lội nơ đùa? Vì thế, làn nước
"trong veo" - trong trẻo, tĩnh lặng, cái trong có hình có khối. Tưởng đơi mắt
Thúy Kiều - "làn thu thủy" - cũng chỉ trong đến thế.
Mở đầu bài thơ là hình ảnh cái ao làng mùa thu - một hình ảnh hết sức quen
thuộc ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ. Và từ đây, mọi cảnh vật trong bài thơ
đều xoay quanh cái ao ấy, lấy cái ao làm điểm nhìn nghệ thuật. Hơi thu man
mác, lạnh lẽo, trầm buồn từ làn nước mùa thu "trong veo" đang lan tỏa thấm
dần vào từng hơi gió.
Trên nền ao thu vốn đã rất nhỏ là "Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo". Chỉ là
"một chiếc" thôi không hơn. số từ "một" khiến chiếc thuyền câu bơ vơ đơn độc.
Mà "một chiếc thuyền câu" lại "bé tẻo teo" nên càng mong manh tội nghiệp.
Điểm xuyết cho bức tranh thu xinh xắn là gợn "sóng biếc" là chiếc lá vàng.
Tưởng rằng thêm vào sẽ bớt vắng vẻ đìu hiu nhưng ở đây, làn sóng biếc, chiếc
lá vàng càng gợi cái nhỏ bé mong manh của sự vật. Bởi "sóng biếc" thì "theo
làn hơi gợn tí", chỉ "hơi" gợn, chăm chú lắm mới thấy, mà cịn là "gợn tí" một
chút cỏn con... Cịn lá vàng thì "đưa vèo" như chỉ tạo ra một vệt sáng vàng rồi
nhanh chóng nằm lặng im nơi nào đó.
Chiếc "lá vàng" ấy là lá gì? Là lá trúc, lá tre chăng? Có thể lắm bởi bờ ao đồng
bằng Bắc Bộ thường có những lũy tre xanh tỏa bóng êm dịu. Càng có thể bởi ở
hai câu sau nhà thơ đã viết:
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Không gian được mở rộng lên chiều cao, sang bề rộng. Vậy nhưng cũng không
bớt vắng vẻ cô đơn. Mây trắng "lơ lửng" giữa không trung không về với trời;

chẳng sà xuống thấp, lẻ loi trôi dạt trong bao la. Sắc trời "xanh ngắt" - xanh rất
đậm, xanh như có hình khối, sắc xanh tuyệt đối ấy càng khẳng định cái đơn côi
lẻ loi của sự vật.
Trời xanh cao mà buồn quá. Hạ tầm nhìn xuống thấp mong chờ sự giao hịa
đồng cảm nhưng nhà thơ chỉ thấy "Ngõ trúc quanh co khách vắng teo".
Đường làng vốn đã rất nhỏ nay lại quanh co khúc khuỷu, tưởng như một dải lụa
cố xoắn mình tự thu nhỏ lại. Đường vắng vẻ, vắng lắm, "vắng teo" Nếu chẳng
"vắng teo", dẫu có bóng người có lẽ cũng nhỏ bé, đơn độc lắm.
Một bức tranh thu xinh xắn hài hịa. Sự vật gì cùng thu mình lại để nhỏ hơn, để
hồ hợp hơn với khn hình của sự vật khác. Đặc biệt, cách dùng vần "eo" rất
tinh tế: "lạnh lẽo" "trong veo" "tẻo teo" "đưa vèo"... , ở đây có sự thống nhất
giữa nội dung và hình thức: vần "eo" khiến cảnh vật càng bé nhỏ, mong manh
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

đơn cơi hơn. Bức tranh thiên nhiên xinh xắn, đẹp đẽ thể hiện một tâm hồn thi
nhân tinh tế, nhạy cảm. Hơn thế còn bộc lộ một con người đồng cảm với thiên
nhiên, yêu thiên nhiên tha thiết.
So sánh thiên nhiên trong Câu cá mùa thu với những bài thơ thu khác ta còn
trân trọng hơn tấm lòng Nguyễn Khuyến. Thơ xưa tả mùa thu thường mượn lá
ngơ đồng, rừng phong đỏ để gợi tứ gợi tình "Một chiếc lá ngô đồng rụng/ Ai
cũng biết là mùa thu đã về" "Rừng phong thu đã nhuộm màu quan san". Bích
Khê của "thơ mới" cũng vần gị thơ theo khuôn như vậy.
0 hay! Buồn vương cây ngô đồng
Vàng rơi, vàng rơi thu mênh mông.
Ai cũng biết "lá ngô đồng" "rừng phong đó" là hình ảnh ước lệ tả mùa thu, hai
hình ảnh ấy tượng trưng cho mùa thu Trung Quốc. Các nhà thơ trung đại Việt
Nam theo lối "tập cổ" mà vẫn ưu ái những hình ảnh ấy. Thiên nhiên trong bài

thơ của Nguyễn Khuyến thì khác. Khơng một chút vay mượn, chỉ có cái thuần
cảnh vật quê hương. Ao làng, bụi trúc, lá vàng rơi... những hình ảnh ấy giản dị,
quen thuộc với người dân đồng bằng Bắc Bộ lắm. Đưa chúng vào thơ, Nguyễn
Khuyến đã thể hiện tấm lòng yêu thiên nhiên quê nhà tha thiết, lòng tự hào về
cảnh sắc quê hương. Tình yêu ấy cảm động ở việc đã phá bỏ những lề lối ước
lệ bền chắc xưa cũ.
Chưa hết, một bài thơ Đường luật năm mươi sáu chữ không một chữ nào không
thuần Việt. Chẳng ai -tìm được một từ Hán Việt nào, nhà thơ hồn tồn dùng
ngơn ngữ của đất nước để vẽ nên bức tranh tuyệt mỹ về quê hương. Chẳng
những vậy, nhà thơ cịn vận dụng rất tài tình vần "eo" - vần thơ rất đặc biệt, nó
nơm na xa lạ với thơ cổ nhưng lại đạt hiệu quả nghệ thuật rất cao. Sự tài tình
trên chỉ có thể có ở một nhà thơ yêu tiếng mẹ đẻ, trân trọng dân tộc, tự hào về
đất nước mình.
Thiên nhiên, đẹp đẽ nhưng tầng sâu của nó là một nỗi buồn, một tâm sự của thi
nhân. Cảnh đẹp nhưng sao buồn thế! Mọi vật đều hững hờ, đơn cơi đến vơ tình.
Nguyễn Du đã có một câu thơ thật hay "Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ".
Ở đây, cảnh thu cũng vậy. Nguyễn Khuyến buồn thì có cớ gì để cảnh vui?
Cảnh buồn, cảnh cô đơn bởi nhà thơ cũng đang mang nặng cảm giác ấy giữa
cuộc đời biến động. Bất mãn với xã hội, khinh bạc chốn quan trường nhưng
vẫn nặng lòng lo cho an nguy của Tổ quốc. Vậy nên, dầu lui về ở ẩn tâm hồn
nhà thơ vẫn canh cánh một niềm riêng.
Có lẽ vì nỗi buồn lớn q, nhà thơ không thể gửi gắm mãi vào thiên nhiên. Hai
câu cuối bài thơ hạ xuống cùng là lúc bài thơ vén lên bức màn để lộ một con
người với niềm ưu tư day dứt:
Tựa gối ôm cần lâu chẳng được
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.

Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188

Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

Tư thế "tựa gối ơm cần" là tư thế mang nặng tâm trạng. Chờ hồi khơng có cá
nên buồn bã, thất vọng "tựa gối" nhưng còn mong mỏi đợi chờ nên vẫn "ơm
cần". Nhưng có phải thi nhân đang câu cá? Nếu phải, tại sao lại có cảm nhận
mơ hồ "cá đâu đớp động dưới chân bèo?". Thực ra, Nguyễn Khuyến câu cá đâu
phải vì muốn câu cá. (Thế nên mới có cái ngơ ngác nhìn quanh: cá ở đâu đớp
động dưới chân bèo vậy? - Chăm chú câu cá sẽ khơng có chi tiết này). Nhà thơ
làm ơng ngư chỉ vì muốn lánh đời. Nhưng cuộc đời ở ẩn không làm tan đi nỗi
ưu tư với đời. Câu cá mà không tập trung câu cá, tâm hồn vẫn chơi vơi nơi đâu
không ở lại nơi cái ao làng nhỏ bé này.
Thi nhân ưu tư điều gì? Ưu tư về vận nước, ưu tư về lẽ đời. Niềm ưu tư dai
dẳng, khắc khoải dứt áo ở ẩn vẫn khơng ngi trăn trở. Nguyễn Khuyến, một
con người có tấm lòng yêu nước sâu nặng.
Con người Nguyễn Khuyến qua Câu cá mùa thu hiện lên ở nhiều góc cạnh: yêu
thiên nhiên đất nước, yêu tiếng mẹ đẻ, trân trọng và tự hào về dân tộc, luồn trăn
trở băn khoăn với vận nước, với cuộc đời... Tựu trung lại, bài thơ đã thể hiện
một tâm hồn yêu nước khắc khoải, trăn trở đầy xúc động.
Thơ Nguyễn Khuyến đa dạng về nội dung, nhiều màu vệ trong cách thể hiện
nhưng sẽ cịn mãi với thời gian. Và do đó, Câu cá mùa thu cũng luôn là một
trong những "kiệt tác xinh xắn" của thơ ca Việt Nam.
Bài mẫu số 4
Nguyễn Khuyến là nhà thơ của làng cảnh Việt Nam, ông nổi tiếng với chùm
thơ thu, ông đặc danh và mang trong mình một tâm hồn trong sáng và một tình
yêu với quê hương đất nước, con người đó thể hiện qua phong cách nghệ thuật
sáng tác thơ ca của ông.
Nguyễn Khuyến là một con người tài hoa, với một phong cách nghệ thuật cũng
vô cùng độc đáo, ông tài hoa trong việc cảm thụ để sáng tác lên những tác
phẩm nghệ thuật gần gũi và tạo cho con người có một cảm giác rất nhẹ nhàng
và vơ cùng tinh tế, đó đều là những hình ảnh thể hiện một thái độ rất say mê

với nghệ thuật. Trong tác phẩm câu cá mùa thu, ông đã thể hiện được phong
cách nghệ thuật của mình, qua cách sử dụng ngơn ngữ, và qua đó người đọc
cũng đánh giá được một con người có tầm quan sát tinh tế và một thái độ ung
dung:
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió sẽ đưa vèo.
Tác giả đang cảm thụ từng khoảng khơng gian của thiên nhiên, nó đang trơi
chảy nhẹ nhàng qua từng con chữ, với hình ảnh của ao thu lạnh lẽo, ở đây tác
giả đang thể hiện tâm hồn của mình, với một cảm xúc có chút cơ đơn, và tâm
trạng của thi sĩ cũng đang hòa nhập với khơng khí chung của khơng gian, tất cả
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

đang tạo nên một cảm giác mới mẻ, và cũng vô cùng hấp dẫn người đọc, người
thi sĩ đi câu cá, nhưng mang trong mình nhiều cảm xúc, ở đây có thể hiểu đó là
cảm xúc của những con người trước hoàn cảnh của thời cuộc, tác giả đang hình
dung ra những điều mới mẻ, trong thiên nhiên, dựa vào thiên nhiên để nói lên
cảm xúc của chính mình. Đúng như thi sĩ cổ đã từng nói: “ Người buồn cảnh có
vui đâu bao giờ”. Đúng như vậy thi sĩ cũng đang mang trong mình những suy
tư và biết bao nhiêu cảm xúc đang xen lẫn vào dịng tâm trạng và cảm xúc của
chính tác giả, tác giả đang thể hiện những nỗi lòng sâu lắng nhất đối với dân
tộc và đối với khung cảnh nơi đây:
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối ôm cần lâu chẳng đặng,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.

Trong những câu thơ trên tác giả vừa thể hiện được vùng cảnh của thiên nhiên
vùng nông thơn Bắc Bộ, và cịn tiếp tục thể hiện nỗi lòng của những người thi
sĩ trước những cảnh sắc thiên nhiên, đang mang đậm những dòng cảm xúc và
biết bao nhiêu sự cơ đơn, và hiu quạnh trong lịng người, có thể thấy được
những điều đó qua biết bao nhiêu những cảm xúc sâu sắc và mang lại nhiều cái
nhìn mới mẻ riêng của chính tác giả và khơng gian thanh bình nơi đây.
Những cảm xúc cơ đơn đang xen lẫn là những hồi niệm xa xơi, những cảm
xúc của thời cuộc, mặc dù viết về vùng nông thôn vùng Bắc Bộ nhưng tâm
trạng của thi sĩ nơi đây cũng mang một nỗi lòng nặng gánh với biết bao nhiêu
lo toan, và những cái nhìn mới mẻ nhất, đọc thơ của Nguyễn Khuyến, chúng ta
vừa thấy cảnh sắc thiên nhiên đang hiện ra và nó cịn mang nhiều cảnh sắc của
tâm hồn đang mang nặng những dòng cảm xúc riêng, đó là những cảm xúc của
những con người với thời cuộc.
Khung cảnh nơi đây thơ mộng, nhưng khách lại vắng teo, nó cũng để chứng tỏ
một điều đó là nơi đây đất nước đang rơi vào những khó khăn, nhưng những
người hiền tài, chưa thấy có, chính vì vậy, tâm hồn của tác giả đang mang nặng
những mối lo và suy tư về cuộc đời, cuộc đời của tác giả đang ngập tràn trong
những cảm xúc riêng, và nó thể hiện một tâm trạng thời thế của chính tác giả.
Với những dòng cảm xúc riêng tác giả đang thể hiện những cảm xúc của mình
qua khung cảnh thiên nhiên, viết về đề tài thiên nhiên nhưng khung cảnh thiên
nhiên, và cảm xúc của con người vẫn đang rất thấm đẫm trong đó, nó thể hiện
những cảm xúc riêng và đặc biệt, tâm hồn của tác giả đang lạc vào một thế giới
cảm xúc lẫn lộn, giữa đời người và thiên nhiên vô hạn. Tâm trạng thời thế của
Nguyễn Khuyến như chúng ta thấy nó hiện rõ lên ở hai câu cuối:
Tựa gối buông cần lâu chẳng được
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.

Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188

Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

Hai câu cuối đã mang đậm tâm trạng để nói về một tình u đất nước khơng
bao giờ nguôi ngoai của tác giả, dù cho thi sĩ của ngắm cảnh vãng lai, nhưng
lúc nào cũng luôn nghĩ về đất nước, muốn phục vụ cho đất nước. Ngồi thẫn thờ
và suy ngẫm về đất nước điều đó làm cho tác giả bỗng giật mình khi thấy tiếng
cá, đớp chân bèo, đây là cảm xúc và một tâm hồn yêu cái đẹp, nhưng tâm hồn
luôn nghĩ về quê hương, biết lo cho quê hương, đó là tất cả những gì mà tác giả
đã thể hiện trong tác phẩm của mình.
Tác giả đã thể hiện nỗi lịng của mình qua tác phẩm, đó là những tâm trạng thời
thế, và biết bao nhiêu cảm xúc, và dòng tâm trạng đang thấm đẫm trong dòng
cảm xúc của từng lời thơ, cảm xúc đó đã tạo nên những khung cảnh riêng và
đậm giá trị nhân văn sâu sắc trong từng giai điệu của tác phẩm.
Bài mẫu số 5
Nhắc tới Nguyễn Khuyến người ta nhớ đến những sáng tác của ông về mùa thu.
Trong đó có nhiều bài thơ viết về mùa thu bằng chữ Hán và chữ Nôm.Bài thơ
“Thu điếu” là một trong ba bài thơ Nôm nổi tiếng: Thu điếu, Thu ẩm và Thu
vịnh. Chính chùm thơ về mùa thu này đã giúp Nguyễn Khuyến bước lện vị trí
hàng đầu trong các nhà thơ viết về mùa thu. Những câu thơ nhẹ nhàng dễ đi
vào lịng người, sẽ khơng ai có thể quên, khi nhắc tới thơ về mùa thu Việt Nam,
Thu điếu cũng góp phần thể hiện góc nhìn và tâm tư tình cảm của tác giả được
gửi gắm qua đó.
Được mệnh danh là một nhà thơ của làng cảnh Việt Nam,ba bài thơ về mùa thu
của Nguyễn Khuyến đặc biệt là Thu điếu đã trở thành một trong những bức
tranh mùa thu đặc sắc của văn học Việt Nam. Vẻ đẹp của mùa thu được thi vị
hóa , trở thành một bức tranh độc đáo. Giống như mọi thứ đang diễn ra trước
mắt, hình ảnh nước trong veo, mặt hồ phẳng lặng là những đặc trưng của mùa
thu
Mỗi khung cảnh mỗi nét thơ cho ta một vẻ độc đáo riêng,mỗi cảnh có một sự
thể hiện riêng nhưng có một sự thật khơng thể phủ nhận đó chính là mỗi bài thơ

thu của Nguyễn Khuyến đều mang một dáng vẻ riêng. Riêng Thu điếu, mà nhà
thơ Xuân Diệu đã khẳng định là điển hình hơn cả cho mùa thu của làng cảnh
Việt Nam, là bài thơ tả cảnh ngụ tình đặc sắc: Cảnh mùa thu quê hương, tình
yêu thiên nhiên, yêu mùa thu đẹp gắn liền với tình yêu quê hương tha thiết.
Những hình ảnh trong sáng những đường nét mang chi tiết gợi rất lớn khiến
cho bài thơ càng thêm có hồn
Cả ao được nhuộm bởi sắc thu và khơng khí của mùa thu, ao thu đó có chút
lạnh lẽo không một chút gợn để chúng ta thấy được nước mùa thu nó có thê
xuyên tận đáy. Cảnh sắc mùa thu có thể hiển diện rõ nhất là màu nước và
khung cảnh thiên nhiên từ đó mà lan tỏa. Bên cạnh đó cảm hứng của nhà thơ
hồn tồn đắm chìm trong cảnh sắc mùa thu, một cảnh trong và tĩnh gần như
tuyệt đối, hình ảnh nước trong veo, trời xanh ngắt, khách vắng teo, giác quan
của nhà thơ cực kì tinh nhậy và hết sức chăm chú thì mới nhận ra được những

Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188


Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

biểu hiện nhỏ nhặt tinh vi chỉ làm tôn thêm cho cái trong và tĩnh của một khung
cảnh đầy màu sắc:
Trong bài thơ của Nguyễn Khuyến, những câu thơ ra đời trong hoàn cảnh tác
gải lui về ở ẩn để giữ tâm hồn thanh cao, có một lối sống giản dị. Cho nên bài
thơ giống như một cái cớ để ơng giãi bày nỗi niềm của mình với sơng núi với
q hương , đó là tình u quê hương đất nước day dứt. Khung cảnh trong thơ
độc đáo nhưng gợn buồn, ngơn từ của nó cũng được tắm trong nỗi buồn vô cớ.
Mọi thứ chỉ hơi gợn khơng một chút biến đổi mạnh nào, màu của sóng biếc pha
trộn với sắc vàng của lá vẽ nên bức tranh quê đơn sơ mà lộng lẫy. Nghệ thuật
trong phần thực rất điêu luyện, lá vàng với sóng biếc, tốc độ vèo của lá bay
tương ứng với mức độ tí của gợn sóng. Cách hiệp vần ở mỗi cuối câu khiến cho

ta đọc lên cảm thấy không gian vừa rất tĩnh lại vừa thu hẹp lại,tâm điểm của bài
thơ được nổi bật và tập trung điểm nhìn hơn.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Không gian dường như được mở rộng, bức tranh thu có thêm chiều cao của bầu
trời xanh ngắt với những từng mây lơ lửng trơi theo chiều gió nhẹ. Bầu trời
xanh ngắt là một đặc trưng của thơ miêu tả thu của Nguyễn Khuyến. Xanh ngắt
là xanh mà có chiều sâu và thăm thẳm. Xanh ngắt đã gợi ra cái sâu, cái lắng
của khơng gian, cái nhìn vời vợi của nhà thơ, của ông lão đang câu cá. Không
gian thu hẹp lại khi ơng lơ đãng đưa mắt nhìn về bốn phía làng q. Xóm thơn
vắng lặng, tĩnh mịch, con đường quanh co, heo hút, khơng một bóng người qua
lại.
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo
Mọi thứ trong bài thơ như thu lại,với việc sử dụng từ thuần việt bài thơ kết hợp
với vần “eo” đã vẽ ra bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp nhưng lại buồn bã, nỗi
buồn sâu kín trong chính lịng tác giả.cho nên hai câu cuối là 2 câu mà tâm sự
của tác giả được thể hiện mãnh liệt nhất.
Cảnh vật càng trở nên êm đềm, thoáng một nỗi buồn cơ tịch, hiu hắt chìm vào
khơng khí vắng lặng của mùa thu. Tất cả cảnh vật, từ mặt nước đến ao thu lạnh
lẽo đến chiếc thuyền câu bé tí teo, từ sóng biếc đến lá vàng, từ tầng mây lơ
lửng đến ngõ trúc… đều hiện lên với đường nét, màu sắc, âm thanh có chút
bâng khuâng, man mác, rất gần gũi, thân thiết với mọi người Việt Nam. Những
hình ảnh đó dường như đã q quen thuộc với người dân Việt Nam mỗi khi
nhớ về kỉ niệm tuổi thơ, và nó cũng gắn liền với nỗi buồn không đáy.Biết bao
thời gian trôi qua trong không gian của sáng tĩnh mịch ấy, nhưng tư thế ngồi
của người buông cần câu như cũng bất động trong thời gian:
Tựa gối ôm cần lâu chẳng được
Cá đâu đớp động dưới chân bèo

Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188

Thư viện Đề thi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí

Tư thế của người câu cá là tư thế tựa gối ơm cần , và khơng có chút gì là thay
đổi tư thế,như ơng đang chờ đợi điều gì xảy ra rất lâu và cứt thế, bình tĩnh để
nhìn thấy kết quả. Hình ảnh này cũng mang dáng dấp của những người vui thú
khi về ở ẩn, sống một cuộc sống đạm bạc . Bài thơ Thu điếu này cũng thể hiện
khát vọng câu thanh, câu vắng cho tâm hồn của một nha thơ có phẩm chất
thanh cao.Cái âm thanh cá đớp động gợi lên sự mơ hồ xa vắng, đánh thức tỉnh.
Qua bài thơ ta thấy được một Nguyễn Khuyến với giàu lòng yêu nước và cũng
gắn bó thiết tha với quê hương đất nước. Mọi hình ảnh chi tiết dáng dấp đều là
để thể hiện nỗi lịng sâu kín của tác giả, đó là một tâm hồn yêu thiên nhiên,yêu
con người yêu sự yên bình nhưng cũng sẵn sàng phản kháng mạnh mẽ trước
thời cuộc bằng chính vũ khí thơ văn của mình
Mời các bạn cùng tham khảo thêm />
Trang chủ: | Email hỗ trợ: | Hotline: 024 2242 6188