(Luận văn thạc sĩ) đánh giá công tác bồi thường hỗ trợ và tái định cư công trình hồ hua khao huyện tràng định thuộc dự án đảm bảo an toàn và nâng cao năng lực hồ chứa nước tỉnh lạng sơn
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (639.46 KB, 70 trang )
1
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
HÀ THỊ HỒNG
Tên đề tài:
ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ
CƠNG TRÌNH HỒ HUA KHAO HUYỆN TRÀNG ĐỊNH THUỘC DỰ ÁN
ĐẢM BẢO AN TOÀN VÀ NÂNG CAO NĂNG LỰC HỒ CHỨA NƯỚC
TỈNH LẠNG SƠN
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Hệ đào tạo
: Chính quy
Chuyên ngành
: Quản lý đất đai
Khoa
: Quản lý Tài nguyên
Khoá học
: 2013 – 2015
Giáo viên hướng dẫn: Th.S Nguyễn Quang Thi
Thái Nguyên, năm 2014
n
1
LỜI CẢM ƠN
Sau một thời gian dài học tập và nghiên cứu tại trường em đã được
phân công về thực tập tốt nghiệp tại phịng Tài ngun và Mơi trường huyện
Tràng Định. Đến nay em đã thực tập xong và hồn thành bản khố luận tốt
nghiệp này.
Em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban chủ nhiệm khoa cùng
tồn thể các thầy giáo, cơ giáo trong Khoa Quản lý Tài nguyên - Trường Đại
học Nông Lâm Thái Nguyên đã giúp đỡ tạo điều kiện cho em trong suốt quá
trình học tập và nghiên cứu; đặc biệt là thầy giáo hướng dẫn Th.S Nguyễn
Quang Thi đã hướng dẫn giúp đỡ em tận tình và chu đáo trong suốt quá trình
học tập và triển khai nghiên cứu đề tài.
Em cũng xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới ban lãnh đạo và tồn thể
các anh, chị, cơ, chú cán bộ của phịng Tài ngun và Mơi trường huyện
Tràng Định đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và trực tiếp giúp đỡ em trong quá
trình thực tập tốt nghiệp.
Bên cạnh đó em cịn nhận được sự quan tâm, động viên, tạo điều kiện
và giúp đỡ tận tình của gia đình, bạn bè; với tấm lòng biết ơn sâu sắc em xin
chân thành cảm ơn trước sự giúp đỡ quý báu đó.
Em xin chân thành cảm ơn !
Thái Nguyên, ngày 25 tháng 08 năm 2014
Sinh viên
Hà Thị Hồng
n
2
DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT
BT
Bồi thường
GPMB
Giải phóng mặt bằng
TĐC
Tái định cư
BT - GPMB
Bồi thường và Giải phóng mặt bằng
TT
Trung tâm
UBND
Uỷ ban nhân dân
QĐ
Quyết định
NĐCP
Nghị định Chính phủ
CNH-HĐH
Cơng nghiệp hóa - Hiện đại hóa
CNQSDĐ
Chứng nhận quyền sử dụng đất
HĐBT
Hợp đồng bồi thường
RST
Đất rừng trồng
CHN
Đất trồng cây hàng năm
CLN
Đất trồng cây lâu năm
ONT
Đất ở nông thôn
NCS
Đất núi đá chưa sử dụng
LNK
Đất trồng cây lâu năm khác
HNK
Đất trồng cây hằng năm khác
XDCB
Xây dựng cơ bản
GTNT
Giao thông nông thôn
n
3
DANH MỤC BẢNG
Bảng 4.1. Cơ cấu dân tộc năm 2013 của huyện Tràng Định ............................................. 35
Bảng 4.2. Hiện trạng sử dụng đất năm 2013 ..................................................................... 36
Bảng 4.3. Thống kê diện tích đất thu hồi ........................................................................... 41
Bảng 4.4. Kết quả bồi thường về đất .................................................................................. 42
Bảng 4.5. Kết quả bồi thường về cây ăn quả .................................................................... 42
Bảng 4.6. Kết quả bồi thường về cây lương thực thực phẩm ........................................... 45
Bảng 4.7. Kết quả bồi thường về cây lấy gỗ ..................................................................... 45
Bảng 4.8. Kết quả bồi thường về cây công nghiệp ........................................................... 46
Bảng 4.9. Kết quả bồi thường các loại cây trồng khác ..................................................... 47
Bảng 4.10. Kết quả Bồi thường về tài sản, cơng trình, vật kiến trúc................................. 48
Bảng 4.11. Kết quả hỗ trợ của dự án .................................................................................. 50
Bảng 4.12 Một số hỗ trợ khác ............................................................................................ 50
Bảng 4.13. Kinh phí bồi thường, hỗ trợ và chi phí thực hiện ........................................... 51
Bảng 4.14. Sự hiểu biết chung của người dân về công tác BT & GPMB ........................ 52
Bảng 4.15. Nhận thức của người dân về mức độ ảnh hưởng của công tác GPMB đến đời
sống người dân........................................................................................................... 53
Bảng 4.16. Ý kiến nhận xét của người dân về công tác BT & GPMB ............................. 54
n
4
MỤC LỤC
PHẦN 1 MỞ ĐẦU ................................................................................................. 1
1.1. Đặt vấn đề................................................................................................................... 1
1.2. Mục đích của đề tài .................................................................................................... 2
1.3. Yêu cầu của đề tài ...................................................................................................... 2
1.4. Ý nghĩa của đề tài....................................................................................................... 2
1.4.1. Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu ..................................................................... 2
1.4.2. Ý nghĩa trong thực tiễn ........................................................................................... 2
PHẦN 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU ....................................................................... 3
2.1. Khái quát về công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư............................................... 3
2.1.1 Khái niệm về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư .......................................................... 3
2.1.2. Đặc điểm của cơng tác bồi thường, giải phóng mặt bằng .................................... 4
2.1.3. Một số quy định chung về công tác giải phóng mặt bằng ..................................... 5
2.1.4. Những quy định về trình tự, thủ tục của cơng tác bồi thường giải phóng mặt
bằng ................................................................................................................................... 7
2.1.5. Những yếu tố tác động đến cơng tác bồi thường giải phóng mặt bằng.............. 11
2.1.6. Đối tượng và điều kiện được đền bù .................................................................... 12
2.2. Cơ sở pháp lý của công tác bồi thường GPMB ...................................................... 13
2.2.1. Các văn bản pháp quy của Nhà nước có liên quan đến cơng tác bồi thường, hỗ
trợ và tái định cư.............................................................................................................. 13
2.2.2. Những văn bản pháp quy của tỉnh Lạng Sơn liên quan đến công tác bồi thường
hỗ trợ và tái định cư ........................................................................................................ 15
2.3. Công tác bồi thường giải phóng mặt bằng trên thế giới và ở Việt Nam ................ 16
2.3.1. Cơng tác bồi thường giải phóng mặt bằng ở singapore ....................................... 16
2.3.2. Công tác bồi thường giải phóng mặt bằng ở Trung Quốc ................................... 17
2.3.3. Cơng tác bồi thường giải phóng mặt bằng ở Việt Nam....................................... 20
2.3.4. Cơng tác giải phóng mặt bằng trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn ................................. 23
PHẦN 3 ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .... 25
3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 25
3.1.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................... 25
3.1.2. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................. 25
3.2. Địa điểm và thời gian thực tập................................................................................. 25
3.2.1. Địa điểm ................................................................................................................ 25
n
5
3.2.2. Thời gian ............................................................................................................... 25
3.3. Nội dung nghiên cứu................................................................................................ 25
3.3.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Tràng Định, tỉnh Lạng
Sơn ................................................................................................................................... 25
3.3.2. Tình hình quản lý và sử dụng đất huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn................. 25
3.3.3. Đánh giá công tác bồi thường GPMB trên địa bàn huyện Tràng Định, tỉnh Lạng
Sơn ................................................................................................................................... 25
3.3.4. Những thuận lợi, khó khăn và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả trong
công tác bồi thường GPMB trên địa bàn huyện Tràng Định, tỉnh Lạng sơn. ............... 26
3.4. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 26
3.4.1. Phương pháp điều tra số liệu thứ cấp ................................................................... 26
3.4.2. Phương pháp điều tra số liệu sơ cấp ..................................................................... 26
PHẦN 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .................................... 28
4.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Tràng Định ................................... 28
4.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................................. 28
4.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội...................................................................................... 32
4.2. Tình hình quản lý và sử dụng đất đai tại huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn ......... 36
4.2.1. Hiện trạng sử dụng đất của huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn.......................... 36
4.2.2. Tình hình quản lý và sử dụng đất của huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn. ......... 36
4.3. Đánh giá công tác bồi thường và giải phóng mặt bằng trên địa bàn huyện Tràng
Định, tỉnh Lạng Sơn. ....................................................................................................... 37
4.3.1. Khái quát về dự án bồi thường hỗ trợ và tái định cư công trình Hồ Hua Khao
huyện Tràng Định thuộc dự án đảm bảo an toàn và nâng cao năng lực hồ chứa nước
tỉnh Lạng Sơn. ................................................................................................................. 37
4.3.2. Đánh giá kết quả bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cơng trình Hồ Hua Khao
huyện Tràng Định thuộc dự án đảm bảo an toàn và nâng cao năng lực hồ chứa nước
tỉnh Lạng Sơn. ................................................................................................................. 41
4.3.3. Tổng hợp ý kiến của người dân về công tác bồi thường GPMB của một số dự án
trên địa bàn huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn.............................................................. 52
4.4. Những thuận lợi, khó khăn và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả trong công tác
bồi thường hỗ trợ và tái định huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn. ..................................... 55
4.4.1. Đánh giá những thuận lợi, khó khăn trong công tác bồi thường GPMB .............. 55
4.4.2. Đề xuất các giải pháp và rút ra những bài học kinh nghiệm ............................... 56
n
6
PHẦN 5 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ................................................................... 58
5.1. Kết luận .................................................................................................................... 58
5.2. Đề nghị ..................................................................................................................... 59
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 60
n
1
PHẦN 1
MỞ ĐẦU
1.1. Đặt vấn đề
Nói đến đất đai thì khơng ai có thể phủ nhận được vai trị to lớn của nó
đối với sự sống của con người cũng như của các sinh vật trên hành tinh này.
Nếu không có đất đai thì khơng thể nào có sự tồn tại của con người và các
sinh vật khác. Nó như là một sản phẩm của thiên nhiên đã ban tặng cho con
người và bằng trí thơng minh cũng như sự sáng tạo của mình mà con người đã
biết đón nhận và khai thác nó để phục vụ cho nhu cầu phát triển của mình.
Đối với mỗi quốc gia, đất đai đóng vai trị quan trọng trong sự phát
triển kinh tế - xã hội. Đất đai là địa điểm, là cơ sở của các Thành phố, làng
mạc, các cơng trình cơng nghiệp, giao thông... Đất đai tham gia vào tất cả
các ngành sản xuất vật chất của xã hội như là một tư liệu sản xuất đặc biệt,
là nguồn đầu vào không thể thay thế.
Trong những năm qua, trên khắp các vùng, miền của đất nước, nhiều khu
công nghiệp, khu đô thị mới được xây dựng, hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội được nâng cấp, xây mới ngày càng đồng bộ và hiện đại. Nhờ đó, bộ mặt
của đất nước đã thay đổi nhanh chóng theo hướng cơng nghiệp hóa, hiện đại và
văn minh. Việc thu hồi đất bao gồm cả đất ở và đất nông nghiệp để phục vụ lợi
ích quốc gia dẫn đến đất cho sản xuất - kinh doanh của người dân bị thu hẹp,
phải thay đổi chỗ ở và điều kiện sống. Vì vậy việc thu hồi, bố trí, sắp xếp lại đất
đai đáp ứng cho nhu cầu trên một cách khoa học, tạo điều kiện cho sự phát triển
lâu dài và bền vững là một vấn đề lớn và cấp thiết. Hiện nay một trong những
nguyên nhân chủ yếu dẫn đến việc các dự án đầu tư được triển khai chậm là do
công tác đền bù thiệt hại GPMB gặp rất nhiều khó khăn vướng mắc.
Nhà nước ta đã ban hành nhiều chính sách và đã được các địa phương
nỗ lực vận dụng để giải quyết vấn đề bồi thường, tái định cư, bảo đảm việc
làm, thu nhập và đời sống của người dân có đất bị thu hồi. Song tình trạng
thiếu việc làm, thất nghiệp, không chuyển đổi được nghề nghiệp, khó khăn
trong cuộc sống sinh hoạt nơi ở mới, đặc biệt đối với người nông dân bị thu
hồi đất đã và đang diễn ra ở nhiều địa phương.
Xuất phát từ những vấn đề trên và nhận thức được tầm quan trọng của cơng
tác bồi thường giải phóng mặt bằng và hỗ trợ tái định cư, được sự đồng ý và giúp
n
2
đỡ của Ban giám hiệu nhà trường, Ban chủ nhiệm khoa Quản lý Tài nguyên, cùng
với sự giúp đỡ của Phịng Tài ngun & Mơi trường huyện Tràng Định. Đặc biệt
dưới sự hướng dẫn trực tiếp của thầy giáo Th.S Nguyễn Quang Thi, em tiến hành
nghiên cứu đề tài: “Đánh giá công tác bồi thường hỗ trợ và tái định cư cơng trình
hồ Hua Khao huyện Tràng Định thuộc dự án đảm bảo an toàn và nâng cao
năng lực hồ chứa nước tỉnh Lạng Sơn”.
1.2. Mục đích của đề tài
- Đánh giá được kết quả công tác bồi thường và giải phóng mặt bằng
(GPMB) của dự án hồ Hua Khao trên địa bàn huyện Tràng Định, tỉnh Lạng Sơn
- Rút ra được một số bài học kinh nghiệm và đề xuất giải pháp nâng
cao hiệu quả công tác bồi thường GPMB
1.3. Yêu cầu của đề tài
- Nắm chắc Luật Đất đai, các Nghị định, Thông tư văn bản luật dưới
luật, các Quyết định có liên quan đến Bồi thường, Giải phóng mặt bằng.
- Điều tra, thu thập kết quả của việc Giải phóng mặt bằng từ đó phân
tích và nhận xét.
- Tài liệu, số liệu đảm bảo tính chính xác, trung thực, khách quan.
- Đề xuất các giải pháp trên cơ sở các văn bản pháp quy và những bài
học kinh nghiệm đã thu được.
1.4. Ý nghĩa của đề tài
1.4.1. Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu
- Giúp cho người học tập nghiên cứu củng cố lại những kiến thức đã học,
biết cách thực hiện một đề tài khoa học và hồnh thành khóa luận tốt nghiệp.
- Nắm chắc các quyết định về bồi thường và giải phóng mặt bằng bằng
việc áp dụng trực tiếp vào thực tế.
1.4.2. Ý nghĩa trong thực tiễn
- Góp phần đề xuất các giải pháp để thực hiện công tác BT & GPMB
khi Nhà nước thu hồi đất ngày càng có hiệu quả hơn.
- Đánh giá được thực trạng sử dụng đất, xác định những tồn tại chủ
yếu trong công tác thực hiện BT&GPMB, nguyên nhân và giải pháp khắc
phục cho huyện Tràng Định trong việc thực hiện BT&GPMB đạt được
hiệu quả cao nhất.
n
3
PHẦN 2
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. Khái quát về công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
2.1.1 Khái niệm về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
Bồi thường là đền bù những tổn hại đã gây ra sao cho tương xứng với giá
trị hoăc công lao cho một chủ thể nào đó bị thiệt hại vì hành vi của chủ thể khác.
Bồi thường khi nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trả lại giá trị
quyền sử dụng đất và tài sản có trên diện tích đất đó cho người bị thu hồi đất.
Hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước giúp đỡ người bị thu
hồi đất thơng qua đào tạo nghề mới, bố trí việc làm cũng như giúp đỡ về hành
chính đối với những người bị thu hồi đất để dảm bảo đời sống cho người dân.
Việc bồi thường, hổ trợ khi Nhà nước thu hồi đất được thực hiện:
- Bồi thường hoặc hỗ trợ đối với tồn bộ diện tích đất nhà nước thu hồi
- Bồi thường hoặc hỗ trợ vể tài sản hiện có gắn với đất và các chi phí
đầu tư vào đất bị nhà nước thu hồi
- Hỗ trợ di chuyển, hỗ trợ ổn định đời sống, hỗ trợ đào tạo chuyển đổi
nghề và các hỗ trợ khác cho người khác cho người bị thu hồi đất.
- Hỗ trợ để ổn định sản xuất và đời sống tại khu tái định cư.
Ngồi các khoản hỗ trợ cịn một hình thức bồi thường nữa là tái định
cư. Nghĩa là người sử dụng đất phải được hỗ trợ ổn định về chỗ ở, có điều
kiện sống tốt hơn hoặc bằng chỗ ở cũ, được hỗ trợ ổn định đời sống sản xuất,
hỗ trợ đào tạo chuyển đổi nghề, tạo điều kiện cho người dân sống và ổn định.
Quá trình tái định cư được hiểu là bồi thường thiệt hại về đất, tài sản, di
chuyển đến nơi ở mới và các hoạt động nhằm giảm nhẹ các tác động xấu đến
kinh tế-xã hội đối với một bộ phận dân cư vì sự phát triển chung.
- Bồi thường về đất là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với
diện tích đất thu hồi cho người sử dụng đất. (Khoản 12, Điều 3, Luật Đất đai 2013)
- Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trợ giúp cho người
có đất thu hồi để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển.(Khoản 14, Điều 3,
Luật Đất đai 2013)
n
4
- Tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước bố trí chỗ ở
mới cho các hộ gia đình, cá nhân bị Nhà nước thu hồi đất đang ở để giao cho
người khác sử dụng.
2.1.2. Đặc điểm của cơng tác bồi thường, giải phóng mặt bằng
Như chúng ta đã biết, để thực hiện được dự án theo đúng tiến độ thì
trước hết các chủ đầu tư cần phải giải phóng được mặt bằng. Cơng việc này
mang tính chất phức tạp, tốn kém nhiều thời gian, cơng sức và tiền của. Ngày
nay, công việc này ngày càng trở nên khó khăn hơn do đất đai ngày càng có
giá trị và khan hiếm. Bên cạnh đó cơng tác BT&GPMB liên quan đến lợi ích
của nhiều cá nhân, tập thể và của toàn xã hội. Ở các địa phương khác nhau thì
cơng tác BT&GPMB cũng có nhiều đặc điểm khác nhau. Chính vì vậy, cơng
tác BT&GPMB mang tính đa dạng và phức tạp:
- Tính đa dạng: Mỗi dự án được tiến hành trên một vùng đất khác nhau
với điều kiện TN-KT-XH và trình độ dân trí nhất định. Đối với khu vực nội
thành, khu vực ven đô, khu vực ngoại thành,... mật độ dân cư khác nhau, ngành
nghề đa dạng và đều hoạt động sản xuất theo đặc trưng riêng của vùng đó. Do
đó, cơng tác BT&GPMB cũng được tiến hành với những đặc điểm riêng biệt.
- Tính phức tạp: Đất đai là tài sản có giá trị cao, có vai trị quan trọng
trong đời sống KT-XH đối với mọi người dân. Ở khu vực nông thôn, dân cư
chủ yếu sống nhờ vào hoạt động sản xuất nông nghiệp mà đất đai lại là tư liệu
sản xuất quan trọng trong khi trình độ sản xuất của nơng dân thấp, khả năng
chuyển đổi nghề nghiệp khó khăn. Do đó, tâm lý người dân khu vực này là
phải giữ được đất để sản xuất. Mặt khác, cây trồng vật nuôi trên vùng đó cũng
đa dạng, khơng được tập trung một loại nhất định nên gây khó khăn cho cơng
tác định giá bồi thường.
Đối với đất ở lại càng phức tạp hơn do những nguyên nhân sau:
+ Đất ở là tài sản có giá trị lớn, gắn bó trực tiếp với đời sống và sinh
hoạt của người dân mà tâm lý, tập quán là ngại di chuyển chỗ ở.
+ Do yếu tố lịch sử để lại nên nguồn gốc sử dụng đất phức tạp và do cơ
chế chính sách chưa đáp ứng được với nhu cầu thực tế sử dụng đất nên chưa
giải quyết được các vướng mắc tồn tại cũ.
n
5
+ Việc quản lý đất đai chưa chặt chẽ dẫn đến các hiện tượng lấn chiếm,
xây dựng nhà trái phép nhưng lại khơng được chính quyền địa phương xử lý
dẫn đến việc phân tích hồ sơ đất đai và áp giá phương án bồi thường gặp rất
nhiều khó khăn.
+ Thiếu quỹ đất dành cho xây dựng khu tái định cư cũng như chất
lượng khu tái định cư thấp, chưa đảm bảo được yêu cầu.
+ Việc áp dụng giá đất ở để tính bồi thường giữa thực tế và quy định
của nhà nước có những khoảng cách khá xa cho nên việc triển khai thực hiện
cũng không được sự đồng thuận của những người dân.
2.1.3. Một số quy định chung về cơng tác giải phóng mặt bằng
Thực chất của việc GPMB là việc chuyển quyền sử dụng đất, chuyển
mục đích sử dụng đất dưới sự điều tiết của Nhà nước.
Theo điều 42 Luật đất đai 2003 của nước ta thì:
1. Nhà nước thu hồi đất của người sử dụng đất mà người sử dụng đất có
giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ) hoặc đủ điền kiện để được
cấp GCNQSDĐ theo quy định 50 của luật này thì được bồi thường, trừ các
trường hợp quy định tại khoản 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 và 12 điều 38 và các
điểm b, c, d, đ và g khoản 1 điều 43 của luật này.
2. Người bị thu hồi loại đất nào thì được bồi thường bằng việc giao đất
mới có cùng mục đích sử dụng, nếu khơng có đất để bồi thường thì được bồi
thường bằng giá trị quyền sử dụng đất tại thời điểm có quyết định thu hồi.
3. Uỷ ban nhân dân (UBND) tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương lập
và thực hiện các dự án tái định cư trước khi thu hồi đất để bồi thường bằng
nhà ở, đất ở cho người bị thu hồi đất ở mà phải di chuyển chỗ ở. Khu tái định
cư được quy hoạch chung cho nhiều dự án trên cùng một địa bàn và phải có
điều kiện phát triển bằng hoặc hơn nơi ở cũ.
4. Trường hợp khơng có khu tái định cư thì người bị thu hồi đất được bồi
thường bằng tiền và được ưu tiên mua hoặc thuê nhà ở thuộc sở hữu của Nhà
nước đối với khu vực đô thị, bồi thường bằng đất ở đối với khu vực nông thôn,
trường hợp giá trị quyền sử dụng đất bị thu hồi lớn hơn đất ở được bồi thường thì
người bị thu hồi đất được bồi thường bằng tiền đối với phần chênh lệch đó.
n
6
5. Trường hợp thu hồi đất ở của hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất
mà khơng có đất để bồi thường cho việc tiếp tục sản xuất thì ngoài việc bồi
thường bằng tiền, người bị thu hồi đất còn được Nhà nước hỗ trợ để ổn định
đời sống, đào tạo chuyển đổi nghề, bố trí việc làm mới.
6. Trường hợp người sử dụng đất được Nhà nước bồi thường khi bị thu
hồi đất mà chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính về đất đai theo quy định của
pháp luật thì phải trừ đi nghĩa vụ tài chính chưa thực hiện trong giá được bồi
thường, hỗ trợ.
7. Chính phủ quy định việc bồi thường, tái định cư cho người có đất bị
thu hồi và việc hỗ trợ để thực hiện thu hồi đất.
* Một số tiêu chuẩn về bồi thường và tái định cư:
- Cá nhân, hộ gia đình và tổ chức bị ảnh hưởng sau khi tái định cư và
nhận tiền bồi thường phải có cuộc sống tốt hơn hoặc ít nhất là khơng kém hơn
đời sống của họ trước khi di dời.
- Phải có hỗ trợ bổ sung cho tất cả các cá nhân, hộ gia đình sẽ bị mất
thu nhập do tái định cư đặc biệt, họ khơng thể duy trì nghề nghiệp trước đây
và phải đào tạo lại.
- Tái định cư kể cả bồi thường phải được xem xét và xử lý trên cơ sở
các quyền được hưởng của cá nhân, hộ gia đình và tổ chức bị ảnh hưởng cũng
như nguyên tắc tái định cư chứ khơng dựa trên khả năng thanh tốn bồi
thường có đủ ngân sách chi trả cho tất cả các khoản bồi thường và các chi phí
tái định cư khác trước khi tiến hành công tác tái định cư.
- Công tác tái định cư đặc biệt đối với những dự án lớn cần được lên kế
hoạch kỹ lưỡng trước khi tiến hành và phải chuẩn bị phương án tái định cư
thích hợp. Những phương án này là hết sức cần thiết cho việc lập dự toán
ngân sách cuối cùng để thực hiện dự án.
- Phải tiến hành thảo luận với cộng đồng dân cư sở tại, nơi bị thu hồi
đất và nơi tái định cư về các vấn đề có liên quan dựa trên cơ sở tham gia đầy
đủ và chân thực.
- Các phương án tái định cư cần phải được thống nhất với tất cả cộng
đồng dân cư đại diện cá nhân, hộ gia đình và các tổ chức có liên quan.
n
7
- Cần luôn luôn xem xét đến công tác bồi thường và tái định cư với những
người gặp khó khăn về thể xác hoặc tinh thần như: Người già, người độc thân
hay phụ nữ goá chồng, người dân tộc thiểu số, thiếu hiểu biết về văn hố.
- Trước khi cơng bố một dự án hay một cơng trình thì cần điều tra
tình hình dân số của khu vực bị ảnh hưởng. Làm như vậy để giảm thiểu khả
năng người dân cố tình chiếm diện tích đất bị ảnh hưởng nhằm địi thêm
tiền bồi thường.
- Việc định giá đất và cơng trình để tính tốn bồi thường ln phải dựa
trên cơ sở thực tiễn hoạt động của thị trường đất đai.
2.1.4. Những quy định về trình tự, thủ tục của cơng tác bồi thường giải
phóng mặt bằng
2.1.4.1. Trình tự, thủ tục thu hồi đất
Điều 130 nghị định 181/2004/ND - CP quy định:
- Căn cứ quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được cơ quan nhà nước
có thẩm quyền xét duyệt, UBND cấp có thẩm quyền có trách nhiệm giao cho
cơ quan Tài nguyên và Môi trường trực thuộc chỉ đạo Văn phịng đăng ký
quyền sử dụng đất làm trích lục bản đồ địa chính hoặc trích đo địa chính khu
vực đất thu hồi đối với nơi chưa có bản đồ địa chính, trích sao hồ sơ địa chính
để gửi cho cơ quan, tổ chức có trách nhiệm lập phương án bồi thường, GPMB
quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều này.
- Trường hợp thu hồi đất sau khi quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được
công bố mà chưa có dự án đầu tư thì UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung
ương giao cho Tổ chức phát triển quỹ đất lập phương án tổng thể về bồi
thường, GPMB trình UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương xét duyệt.
- Trường hợp thu hồi đất để thực hiện dự án đầu tư thì UBND huyện,
quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh có trách nhiệm lập phương án tổng thể về
bồi thường, giải phóng mặt bằng trình UBND tỉnh, thành phố trực thuộc
Trung ương xét duyệt.
- Sau khi phương án tổng thể về bồi thường, GPMB được xét duyệt,
UBND huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh nơi có đất bị thu hồi thơng
báo trước ít nhất chín mươi (90) ngày đối với trường hợp thu hồi đất nông
n
8
nghiệp và một trăm tám mươi (180) ngày đối với trường hợp thu hồi đất phi
nông nghiệp cho người đang sử dụng đất biết về lý do thu hồi, thời gian và kế
hoạch di chuyển, phương án bồi thường, GPMB.
- Trước khi hết thời gian thơng báo ít nhất là hai mươi (20) ngày, Tổ
chức phát triển quỹ đất hoặc UBND huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh
có trách nhiệm trình phương án bồi thường, GPMB và Sở Tài ngun và Mơi
trường có trách nhiệm trình quyết định thu hồi đất lên UBND tỉnh, thành phố
trực thuộc Trung ương quyết định. Quyết định thu hồi đất phải bao gồm nội
dung thu hồi diện tích đất cụ thể đối với từng thửa đất do tổ chức, cơ sở tôn
giáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, tổ chức nước ngoài, cá nhân
nước ngoài sử dụng và nội dung thu hồi đất chung cho tất cả các thửa đất do
hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư sử dụng.
- Trong thời hạn không quá mười lăm (15) ngày làm việc kể từ ngày
nhận được tờ trình, UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có trách
nhiệm xem xét, ký và gửi cho Sở Tài nguyên và Môi trường, UBND huyện,
quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh hoặc Tổ chức phát triển quỹ đất quyết định
thu hồi đất, quyết định xét duyệt phương án bồi thường, GPMB.
Trường hợp trên khu đất thu hồi có diện tích đất do hộ gia đình, cá
nhân đang sử dụng thì trong thời hạn khơng quá ba mươi (30) ngày làm việc
kể từ ngày nhận được quyết định về thu hồi đất của UBND tỉnh, thành phố
trực thuộc Trung ương, UBND huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh có
trách nhiệm quyết định thu hồi diện tích đất cụ thể đối với từng thửa đất do hộ
gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư sử dụng.
- Tổ chức phát triển quỹ đất có trách nhiệm thực hiện việc bồi thường,
GPMB đối với trường hợp thu hồi đất sau khi quy hoạch, kế hoạch sử dụng
đất được cơng bố mà chưa có dự án đầu tư, UBND huyện, quận, thị xã, thành
phố thuộc tỉnh có trách nhiệm tổ chức thực hiện việc bồi thường,GPMB đối
với trường hợp thu hồi đất để giao hoặc cho thuê thực hiện dự án đầu tư.
- Sau khi hoàn thành việc bồi thường và GPMB, UBND tỉnh, thành phố
trực thuộc Trung ương quyết định giao đất cho Tổ chức phát triển quỹ đất để
quản lý hoặc giao đất, cho thuê đất cho nhà đầu tư để thực hiện dự án.
n
9
2.1.4.2. Trình tự, thủ tục bồi thường, hỗ trợ và tái định cư
Ngay sau khi UBND tỉnh giới thiệu địa điểm, chấp thuận chủ trương đầu tư
hoặc dự án đầu tư được phê duyệt thì tiến hành đồng thời các công việc sau:
- Uỷ ban nhân dân cấp huyện thông báo thu hồi đất, trường hợp thu hồi
đất theo quy hoạch thì thực hiện thơng báo sau khi quy hoạch, kế hoạch sử
dụng đất hoặc quy hoạch xây dựng đô thị, quy hoạch xây dựng điểm dân cư
nông thôn đã được xét duyệt và cơng bố.
- Khi đã có thơng báo thu hồi đất của cấp có thẩm quyền, tổ chức, hộ
gia đình, cá nhân có nhà, đất nằm trong diện phải GPMB (kể cả khu vực
không bị thu hồi đất nhưng thuộc phạm vi ảnh hưởng) phải giữ nguyên hiện
trạng nhà, đất.
Bước 1: Xác định dự án, nếu dự án có phải di chuyển nhà thì ban Bồi
thường - GPMB tiến hành giải phóng mặt bằng để thu hồi đất.
Bước 2: Công khai cho các hộ và đại diện các hộ biết phạm vi thu hồi
của dự án để cho các hộ có kế hoạch di chuyển tài sản, cây cối, hoa màu,
nhanh chóng ổn định đời sống.
Bước 3: Hướng dẫn các hộ tự kê khai tài sản, đất đai và xác định số
khẩu, số lao động trong độ tuổi, diện tích đất được giao ban đầu, photo các
loại giấy tờ nhà đất có liên quan.
Bước 4: Cơng khai chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà
nước thu hồi đất, công khai tiến độ thực hiện dự án, thời hạn chậm nhất mà
các hộ phải di chuyển.
Bước 5: Công khai đơn giá bồi thường đất đai, tài sản, hoa màu cho các
hộ biết, giải đáp thắc mắc của người dân(nếu có).
Bước 6: Kiểm tra, kiểm kê so với tờ khai của các hộ bị thu hồi và các
loại giấy tờ nhà đất có liên quan. Nếu các hộ không kê khai, không ký vào
biên bản kiểm kê thì phải lập biên bản có xác nhận của chính quyền cơ sở.
Biên bản kiểm kê phải được ghi theo mẫu quy định và có đầy đủ chữ
ký của tổ công tác, xác nhận của UBND phường và của chủ dự án.
Biên bản kiểm kê đất đai phải thể hiện diện tích, loại đất, hạng đất, số
thửa trên bản đồ.
n
10
Biên bản kiểm kê tài sản, nhà của, vật kiến trúc, cây cối khối lượng
riêng biệt, ghi đủ các loại thông số, bồi thường quy định.
Bước 7: Công khai số liệu sau khi kiểm tra, kiểm kê cho từng hộ. Sau
khi kiểm tra lấy chữ ký của chủ hộ, tổ công tác, xác nhận của chủ dự án và
của UBND phường.
Bước 8: Lập phương án bồi thường, phương án bồi thường thiệt hại
(biểu tổng hợp và các biểu tính tốn chi tiết).
Phương án bồi thường phải có: Kế hoạch di dân, di chuyển tài sản, di
chuyển cơng trình, th đất...Nội dung kế hoạch cần xác định rõ khối lượng
công việc, cự li di chuyển, phương tiện vận chuyển, điều kiện để đáp ứng nhu
cầu của nơi ở mới, kinh phí, thời gian bắt đầu và kết thúc.
Phương án bồi thường thiệt hại phải lập rõ hai phần:
+ Bồi thường thiệt hại về đất;
+ Bồi thường thiệt hại về tài sản trên đất;
Trong phương án bồi thường thiệt hại phải thể hiện được bồi thường về
đất bằng đất hay bằng tiền, hay kết hợp giữa đất và tiền; diện tích là bao
nhiêu? Vị trí nào? Loại đất? Giá đất? Bồi thường thiệt hại về tài sản (nhà, của,
cơng trình kiến trúc, vườn cây, ao cá...), mức bồi thường như thế nào? Tổng
số tiền là bao nhiêu?
Bước 9: Tổ chức thực hiện:
Công khai phương án bồi thường, phương án bồi thường thiệt hại đã
được phê duyệt.
Công bố lịch trả tiền bồi thường theo dự án đã phê duyệt.
Tổ chức chi trả tiền bồi thường.
Quy định thời gian các hộ phải di chuyển và giao đất cho dự án.
Bước 10: Giải quyết những tồn tại.
Người bị thu hồi đất nếu chưa đồng ý với quyết định bồi thường, hỗ trợ
và tái định cư, thì được khiếu nại theo quy định của pháp luật. Trong khi chờ
giải quyết khiếu lại, người bị thu hồi đất vẫn phải chấp hành quyết định thu
hồi đất, giao đất đúng kế hoạch và thời gian đã được cơ quan Nhà nước có
thẩm quyền quyết định.
n
11
Việc thông báo thu hồi đất được thực hiện trên phương tiện thông tin
đại chúng của địa phương và niêm yết tại trụ sở của UBND cấp phường xã
nơi có đất, tại địa điểm sinh hoạt chung của khu dân cư có đất thu hồi.
Sau khi có quyết định thu hồi đất và phương án dự toán bồi thường, hỗ
trợ và tái định cư đã được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền xét duyệt. Được
cơng bố cơng khai, có hiệu lực thi hành, người bị thu hồi đất phải chấp hành
quyết định thu hồi đất.
Trường hợp người bị thu hồi đất không chấp hành quyết định thu hồi đất thì
UBND cấp có thẩm quyền quyết định thu hồi đất ra quyết định cưỡng chế. Người
bị cưỡng chế thu hồi đất phải chấp hành theo quyết định cưỡng chế.
2.1.5. Những yếu tố tác động đến công tác bồi thường giải phóng mặt bằng
BT&GPMB là hoạt động hết sức nhạy cảm và phức tạp do tác động tương
hỗ qua lại với nhiều yếu tố kinh tế, văn hố, xã hội... Chính vì vậy, tiến độ cũng
như kết quả của quá trình BT&GPMB phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố:
- Chính sách bồi thường, hỗ trợ GPMB và tái định cư của Nhà nước:
Chính sách của Nhà nước về bồi thường, hỗ trợ GPMB và tái định cư
quy định về trình tự tiến hành GPMB, quy định về quyền và nghĩa vụ của các
bên có liên quan, đồng thời cũng quy định cụ thể về mức bồi thường, hỗ trợ
và tái định cư. Do đó, chính sách có ảnh hưởng trực tiếp và xuyên suốt trong
quá trình BT&GPMB.
- Điều kiện Tự nhiên, Kinh tế - xã hội của địa bàn:
Quy mô, khối lượng GPMB, đặc điểm, tính chất, độ phức tạp trong
cơng tác BT&GPMB của từng dự án chịu tác động trực tiếp bởi điều kiện Tự
nhiên, Kinh tế - xã hội của địa bàn
- Công tác quản lý Nhà nước về đất đai:
Khi thực hiện bồi thường, hỗ trợ GPMB và tái định cư thì việc lập hồ sơ
pháp lý về đất đai và tài sản là một yêu cầu không thể thiếu. Việc xác lập hồ sơ
không chỉ dựa vào đo vẽ, khảo sát thực tế mà còn dựa vào các loại hồ sơ lưu
như: GCNQSD đất, hợp đồng chuyển quyền sử dụng đất, giấy phép xây dựng,
biên bản thống kê, kiểm kê đất đai... Do vậy, công tác quản lý Nhà nước về đất
đai được thực hiện đúng, đầy đủ, thường xuyên sẽ giúp cho việc xác lập hồ sơ
đơn giản, nhanh gọn, tránh sự tranh chấp giữa các bên và ngược lại.
n
12
- Tổ chức thực hiện:
Đây là yếu tố quyết định đối với cơng tác BT&GPMB. Trên cơ sở các
chính sách của Nhà nước, điều kiện thực tế của địa bàn và dự án, việc tổ chức
thực hiện (Trình tự, thủ tục, cơ cấu nhân sự, phương pháp làm việc...) được
tiến hành một cách hợp lý và khoa học sẽ mang lại kết quả cao, đảm bảo lợi
ích các bên.
- Ngồi các yếu tố trên còn nhiều yếu tố khác cũng ảnh hưởng trực tiếp
hoặc dán tiếp đến công tác BT&GPMB như:
+ Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất.
+ Việc ban hành và tổ chức thực hiện các văn bản pháp luật về quản lý
và sử dụng đất tác động đến công tác BT&GPMB.
+ Thanh tra chấp hành các chế độ, thể lệ quản lý và sử dụng đất.
+ Nhận thức và thái độ của người dân bị thu hồi đất, công tác tuyên
truyền, vận động người dân thực hiện theo chính sách pháp luật Nhà nước.
2.1.6. Đối tượng và điều kiện được đền bù
2.1.6.1. Đối tượng được đền bù theo quy định của pháp luật
Tổ chức, hộ gia đình, cộng đồng dân cư, cơ sở tôn giáo, cá nhân trong
nước, ngoài nước, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, tổ chức đang sử
dụng đất bị Nhà nước thu hồi (gọi chung là người bị thu hồi đất) được đền bù
thiệt hại về đất khi bị thu hồi đất sử dụng vào mục đích an ninh, quốc phịng,
lợi ích cơng cộng phải là người có đủ điều kiện được đền bù thiệt hại về đất.
Người được đền bù thiệt hại về tài sản trên đất phải là người sử dụng
hợp pháp tài sản đó, phù hợp với quy định của pháp luật.
2.1.6.2. Điều kiện được đền bù thiệt hại
* Điều kiện được đền bù thiệt hại về đất.
Theo quy định của Luật đất đai 2003 người bị Nhà nước thu hồi được
đền bù phải có một trong các điều kiện sau:
- Có giấy CNQSDĐ theo quy định của pháp luật về đất đai.
- Có quyết định giao đất của cơ quan Nhà nước có quyền theo quy định
của pháp luật đất đai.
n
13
- Hộ gia đình cá nhân đang sử dụng đất có hộ khẩu thường trú tại địa
phương và trực tiếp sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản làm
muối, tại vùng có điều kiện kinh tế, xã hội khó khăn ở niềm núi, hải đảo nay được
UBND xã, phường xác nhận là người sử dụng đất ổn định khơng có tranh chấp.
- Hộ gia đình cá nhân sử dụng đất theo bản án hoặc quyết định thi hành
án của tòa án nhân dân, quyết định thi hành án của cơ quan Nhà nước có thẩm
quyền đã được thi hành.
- Hộ gia đình cá nhân sử dụng đất mà trước đây cơ quan Nhà nước đã
có quyết định quản lý trong q trình thực hiện chính sách của đất đai của
Nhà nước, nhưng trong thực tế Nhà nước chưa quản lý mà hộ gia đình, cá
nhân vẫn chưa sử dụng.
* Điều kiện được đền bù tài sản trên đất.
Khi thu hồi đất, ngoài việc được đền bù trên đất thì người bị thu hồi sẽ
được đền bù về đất, đền bù về tài sản trên đất theo những nguyên tắc và điều
kiện sau:
- Chủ sử hữu tài sản gắn liền với đất khi Nhà nước thu hồi đất mà bị
thiệt hại thì được bồi thường.
- Chủ sử hữu tài sản gắn liền với đất khi Nhà nước thu hồi đất mà đất
đó thuộc đối tượng khơng được bồi thường thì tùy từng trường hợp cụ thể
được bồi thường hoặc hỗ trợ về tài sản.
- Nhà, cơng trình gắn liền với đất được xây dựng sau khi quy hoạch, kế
hoạch sử dụng đất công bố mà không được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền
cho phép xây dựng thì khơng được bồi thường.
- Tài sản gắn liền với đất được tạo lập sau khi có quyết định thu hồi đất
được cơng bố thì khơng được bồi thường.
- Chủ sở dụng tài sản là người có tài sản trên đất hợp pháp khi Nhà nước
thu hồi đất mà bị thiệt hại thì được đền bù thiệt hại theo giá hiện có của tài sản.
2.2. Cơ sở pháp lý của công tác bồi thường GPMB
2.2.1. Các văn bản pháp quy của Nhà nước có liên quan đến cơng tác bồi
thường, hỗ trợ và tái định cư
- Hiến pháp năm 1992 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
n
