Luạn án Áp lực cạnh tranh trên thị trường và đối sách của một số nước

1

PH
Ầ
N M
Ở
Đ
Ầ
U
1. Tính c
ấ
p thi
ế
t của đ
ề
tài lu
ậ
n án
Vi
ệ
t Nam
đ
ặ
t m
ụ
c tiêu v
ề
c
ơ
b
ả

n tr
ở
thành n
ư
ớ
c công nghi
ệ
p hoá
vào n
ă
m 2020. Quá trình công nghi
ệ
p hoá c
ủ
a Vi
ệ
t Nam có b
ố
i c
ả
nh khác v
ớ
i
các n
ư
ớ
c Đông Á, c
ụ
th
ể

là Vi
ệ
t Nam ph
ả
i tham gia vào quá trình h
ộ
i nh
ậ
p
kinh
t
ế
qu
ố
c t
ế
và tham gia vào m
ạ
ng l
ư
ớ
i s
ả
n xu
ấ
t khu v
ự
c và th
ế
gi

ớ
i. Bên c
ạ
nh
đ
ó, các n
ư
ớ
c trong khu v
ự
c nh
ư
Trung Qu
ố
c và ASEAN-4
1
đ
ã
đ
ạ
t
đ
ư
ợ
c
nh
ữ
ng k
ế
t qu

ả
r
ấ
t
đ
áng ng
ư
ỡ
ng m
ộ
trong phát tri
ể
n kinh t
ế
. Trong b
ố
i c
ả
nh
đ
ó, chính sách th
ươ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
có m
ộ

t v
ị
trí quan tr
ọ
ng trong vi
ệ
c h
ỗ
tr
ợ
th
ự
c hi
ệ
n chính sách công nghi
ệ
p và các chính sách khác.
Chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
là thu
ậ
t ng
ữ

đ
ang
đ
ư
ợ
c v
ậ
n d
ụ
ng trên th
ự
c
ti
ễ
n song không
đ
ư
ợ
c s
ử
d
ụ
ng m
ộ
t cách h
ệ
th
ố
ng c

ũ
ng nh
ư

ở
khía c
ạ
nh này
hay khía c
ạ
nh khác còn có nh
ữ
ng n
ộ
i dung và tên g
ọ
i khác nhau nh
ư
chính
sách xu
ấ
t nh
ậ
p kh
ẩ
u, ch
ư
ơ
ng trình xúc ti
ế

n th
ư
ơ
ng m
ạ
i tr
ọ
ng
đ
i
ể
m qu
ố
c gia,
ch
ư
ơ
ng trình nâng cao s
ứ
c c
ạ
nh tranh c
ủ
a s
ả
n ph
ẩ
m công nghi
ệ
p xu

ấ
t kh
ẩ
u,
bi
ể
u thu
ế
nh
ậ
p kh
ẩ
u
ư
u
đ
ãi theo CEPT,
Vi
ệ
t Nam
đ
ang
ở
giai
đ
o
ạ
n cu
ố
i c

ủ
a quá trình
đ
àm phán gia nh
ậ
p WTO,
đ
ã là thành viên c
ủ
a ASEAN, APEC, ký k
ế
t các hi
ệ
p
đ
ị
nh khung v
ớ
i
Liên minh châu Âu, hi
ệ
p
đ
ị
nh th
ư
ơ
ng m
ạ
i Vi

ệ
t Nam – Hoa Kỳ. Th
ự
c hi
ệ
n
công nghi
ệ
p hoá trong
đ
i
ề
u ki
ệ
n h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế

đ
ặ
t ra nh
ữ
ng v

ấ
n
đ
ề
v
ề
tính minh b
ạ
ch, ch
ủ

độ
ng c
ủ
a chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a Vi
ệ
t
Nam,
đ

ặ
c bi
ệ
t là s
ự
ph
ố
i h
ợ
p gi
ữ
a Uỷ ban qu
ố
c gia v
ề
h
ợ
p tác kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
,
B
ộ
Th
ư
ơ
ng m

ạ
i, B
ộ
Tài chính, B
ộ
Công nghi
ệ
p v
ớ
i các b
ộ
ngành, hi
ệ
p
h
ộ
i,
doanh nghi
ệ
p và
đố
i tác n
ư
ớ
c ngoài.
1

Các

n

ướ
c

ASEAN-4

nêu

ra

ở

đ
ây

bao

g
ồ
m

Malaysia,

Thái

Lan,

Indonesia

và

Philippines
2

Chính ph
ủ
Vi
ệ
t Nam
đ
ã th
ự
c hi
ệ
n nhi
ề
u c
ả
i cách v
ề
th
ư
ơ
ng m
ạ
i trong quá
trình h
ộ
i nh
ậ
p kinh t

ế
qu
ố
c t
ế
. Tuy nhiên, nhi
ề
u v
ấ
n
đ
ề
còn c
ầ
n
đ
ư
ợ
c ti
ế
p t
ụ
c
xem xét nh
ư
vi
ệ
c liên k
ế
t doanh nghi

ệ
p và Chính ph
ủ
trong vi
ệ
c hoàn thi
ệ
n
chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
; c
ơ
s
ở
khoa h
ọ
c và th
ự
c ti
ễ
n khi
đ
àm phán

ASEAN m
ở
r
ộ
ng, ký k
ế
t hi
ệ
p
đ
ị
nh song ph
ư
ơ
ng; phát huy vai trò c
ủ
a khu v
ự
c
kinh t
ế
có v
ố
n
đ
ầ
u t
ư
n
ư

ớ
c ngoài trong vi
ệ
c th
ự
c hi
ệ
n chính sách; và cách
th
ứ
c v
ậ
n d
ụ
ng các công c
ụ
c
ủ
a chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
trong
đ
i

ề
u ki
ệ
n
h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
. Chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
ph
ả
i
đ
ư
ợ
c hoàn thi

ệ
n
đ
ể
v
ừ
a phù h
ợ
p v
ớ
i các chu
ẩ
n m
ự
c th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
hi
ệ
n hành c
ủ
a th
ế
gi

ớ
i, v
ừ
a
phát huy
đ
ư
ợ
c l
ợ
i th
ế
so sánh c
ủ
a Vi
ệ
t Nam.
V
ớ
i nh
ữ
ng lý do nêu trên, vi
ệ
c xem xét chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố

c t
ế
c
ủ
a
Vi
ệ
t Nam trong
đ
i
ề
u ki
ệ
n h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
là vi
ệ
c làm v
ừ
a có ý nghĩa
v
ề

m
ặ
t lý lu
ậ
n, v
ừ
a có ý nghĩa v
ề
m
ặ
t th
ự
c ti
ễ
n, góp ph
ầ
n
đ
ư
a Vi
ệ
t Nam h
ộ
i
nh
ậ
p thành công và
đ
ạ
t

đ
ư
ợ
c m
ụ
c tiêu v
ề
c
ơ
b
ả
n tr
ở
thành qu
ố
c gia
công nghi
ệ
p hoá vào n
ă
m 2020.
2. Tình hình nghiên c
ứ
u đ
ề
tài
Chính sách th
ư
ơ
ng m

ạ
i qu
ố
c t
ế
là m
ộ
t thu
ậ
t ng
ữ
không còn m
ớ
i trên th
ế
gi
ớ
i. T
ổ
ch
ứ
c th
ư
ơ
ng m
ạ
i th
ế
gi
ớ

i (WTO) cung c
ấ
p thông tin c
ậ
p nh
ậ
t v
ề
các
n
ộ
i dung c
ủ
a chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
trên trang web c
ủ
a t
ổ
ch
ứ
c này.
Đây là m

ộ
t ngu
ồ
n tài li
ệ
u phong phú giúp ích cho vi
ệ
c nghiên c
ứ
u chính sách
th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
trong
đ
i
ề
u ki
ệ
n h
ộ
i nh
ậ
p kinh t

ế
qu
ố
c t
ế
b
ở
i vì nh
ữ
ng
nguyên t
ắ
c, quy
đ
ị
nh c
ủ
a WTO
đ
ang và s
ẽ
tác
độ
ng t
ớ
i không ch
ỉ
các ho
ạ
t

độ
ng th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
mà c
ả
các ho
ạ
t
độ
ng kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
và chính sách
th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố

c t
ế
c
ủ
a các qu
ố
c gia. Tuy nhiên, hi
ệ
n t
ạ
i Vi
ệ
t Nam v
ừ
a m
ớ
i
tr
ở
thành thành viên c
ủ
a WTO. Các rà soàt v
ề
chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố

c t
ế
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam c
ũ
ng ch
ư
a
đ
ư
ợ
c
đ
ư
a vào ch
ư
ơ
ng trình làm vi
ệ
c chính th
ứ
c c
ủ
a
Nhóm rà soát chính sách th
ư
ơ

ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a WTO.
3

T
ạ
i Vi
ệ
t Nam, D
ự
án H
ỗ
tr
ợ
Th
ư
ơ
ng m
ạ
i Đa biên (MUTRAP) thu
ộ
c B
ộ

Th
ư
ơ
ng m
ạ
i, do C
ộ
ng
đồ
ng Châu Âu tài tr
ợ
giúp Vi
ệ
t Nam ti
ế
n hành
các nghiên c
ứ
u nh
ằ
m h
ỗ
tr
ợ
Vi
ệ
t Nam trong ti
ế
n trình gia nh
ậ

p WTO và
đ
áp
ứ
ng các yêu c
ầ
u
đ
ặ
t ra trong vi
ệ
c th
ự
c hi
ệ
n các cam k
ế
t qu
ố
c t
ế
v
ề
th
ư
ơ
ng
m
ạ
i. Hi

ệ
n t
ạ
i, d
ự
án này
đ
ã b
ư
ớ
c vào giai
đ
o
ạ
n II. K
ế
t qu
ả
nghiên c
ứ
u
ở
giai
đ
o
ạ
n
I bao g
ồ
m nh

ữ
ng v
ấ
n
đ
ề
v
ề
c
ắ
t gi
ả
m thu
ế
trong ASEAN và WTO, phát tri
ể
n
công nghi
ệ
p c
ủ
a Vi
ệ
t Nam trong
đ
i
ề
u ki
ệ
n h

ộ
i nh
ậ
p, các nguyên t
ắ
c
trong khuôn kh
ổ
hi
ệ
p
đ
ị
nh v
ề
d
ị
ch v
ụ
c
ủ
a WTO, h
ỏ
i
đ
áp v
ề
APEC, ASEAN.
Các nghiên c
ứ

u c
ủ
a d
ự
án hi
ệ
n
đ
ang t
ậ
p trung vào nâng cao n
ă
ng l
ự
c cho cán
b
ộ
Vi
ệ
t Nam, thi
ế
t l
ậ
p các
đ
i
ể
m h
ỏ
i

đ
áp v
ề
các rào c
ả
n kỹ thu
ậ
t
đố
i v
ớ
i th
ư
ơ
ng
m
ạ
i (TBT) và các bi
ệ
n pháp ki
ể
m d
ị
ch (SPS).
Tuy nhiên, MUTRAP không
ư
u tiên gi
ả
i quy
ế

t các v
ấ
n
đ
ề
v
ề
ph
ố
i h
ợ
p
hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam trong
đ
i

ề
u ki
ệ
n h
ộ
i
nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
.
Trung tâm Kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
c
ủ
a Úc (CIE) th
ự
c hi
ệ
n nghiên c
ứ
u v

ề
các công
c
ụ
c
ủ
a chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam c
ũ
ng nh
ư
các quy
đ
ị
nh
v
ề
th

ư
ơ
ng m
ạ
i , chính sách xu
ấ
t kh
ẩ
u. Nghiên c
ứ
u này [114] hoàn thành n
ă
m
1998. Ngoài ra, t
ạ
i Vi
ệ
t Nam
đ
ã có nhi
ề
u công trình, sách tham kh
ả
o v
ề
h
ộ
i
nh
ậ

p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
. M
ộ
t s
ố
công trình tiêu bi
ể
u nh
ư
sách tham kh
ả
o “Toàn
c
ầ
u hoá và H
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam” do V

ụ
T
ổ
ng h
ợ
p Kinh t
ế
,
B
ộ
Ngo
ạ
i giao ch
ủ
biên n
ă
m 1999, tài li
ệ
u b
ồ
i d
ư
ỡ
ng “Ki
ế
n th
ứ
c c
ơ
b

ả
n v
ề
h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
” do B
ộ
Th
ư
ơ
ng m
ạ
i th
ự
c hi
ệ
n n
ă
m 2004, công trình
“H
ộ
i nh

ậ
p kinh t
ế
: Áp l
ự
c c
ạ
nh tranh trên th
ị
tr
ư
ờ
ng và
đố
i sách c
ủ
a m
ộ
t s
ố
n
ư
ớ
c”
do Vi
ệ
n Nghiên c
ứ
u Qu
ả

n lý Kinh t
ế
Trung
ư
ơ
ng và C
ơ
quan Phát tri
ể
n Qu
ố
c
t
ế
Thuỵ Đi
ể
n ph
ố
i h
ợ
p th
ự
c hi
ệ
n vào n
ă
m 2003, tài li
ệ
u tham kh
ả

o “Nh
ữ
ng
v
ấ
n
đ
ề
c
ơ
b
ả
n v
ề
th
ể
ch
ế
h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
” do PGS.TS. Nguy
ễ

n Nh
ư
Bình ch
ủ
biên n
ă
m 2004. Các công trình này gi
ớ
i thi
ệ
u nh
ữ
ng v
ấ
n
đ
ề
c
ố
t lõi
4

c
ủ
a h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế

qu
ố
c t
ế
song không t
ậ
p trung xem xét vi
ệ
c
đ
i
ề
u ch
ỉ
nh
chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam.
Vi

ệ
c tính toán l
ợ
i th
ế
so sánh hi
ệ
n h
ữ
u (RCA) c
ủ
a Vi
ệ
t Nam
đ
ư
ợ
c th
ự
c
hi
ệ
n
ở
m
ộ
t s
ố
công trình nh
ư

công trình c
ủ
a Mutrap [139], công trình
c
ủ
a Nguy
ễ
n Ti
ế
n Trung [152], công trình c
ủ
a Fukase và Martin [109]. Các
công trình này
đ
ề
u
đ
ư
ợ
c hoàn thành vào n
ă
m 2002. Tuy nhiên, các công trình
này ch
ư
a di
ễ
n gi
ả
i,
ứ

ng d
ụ
ng l
ợ
i th
ế
so sánh hi
ệ
n h
ữ
u vào vi
ệ
c hoàn thi
ệ
n
chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam.
Đ

ố
i v
ớ
i các n
ư
ớ
c
đ
ang phát tri
ể
n th
ự
c hi
ệ
n công nghi
ệ
p hoá, phát tri
ể
n
ngành công nghi
ệ
p ch
ế
t
ạ
o là m
ộ
t trong nh
ữ
ng ho

ạ
t
độ
ng tr
ọ
ng tâm nh
ư
nghiên c
ứ
u c
ủ
a Krugman và Obstfeld [50], nghiên c
ứ
u c
ủ
a Ohno [58]. Khu
v
ự
c kinh t
ế
có v
ố
n
đ
ầ
u t
ư
tr
ự
c ti

ế
p n
ư
ớ
c ngoài (FDI)
đ
ư
ợ
c xem xét d
ư
ớ
i nhi
ề
u
khía c
ạ
nh trong
đ
ó có vai trò c
ủ
a nó
đố
i v
ớ
i ho
ạ
t
độ
ng th
ư

ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a
các qu
ố
c gia nh
ư
các nghiên c
ứ
u c
ủ
a Banga [107], Goldberd và Klein
vào n
ă
m 1997 [120], Lipsey vào n
ă
m 1999 [131], Zhang vào n
ă
m 2001
[166], Weiss và Jalilian vào n
ă
m 2003 [160], Lemi vào n
ă

m 2004 [130],
Kishor vào n
ă
m 2000 [126], Mortimore vào n
ă
m 2003 [137], Krugman và
Obstfeld vào n
ă
m 1996 [50], Yilmaz vào n
ă
m 2004 [159]. Tuy nhiên,
nh
ữ
ng nghiên c
ứ
u này ch
ư
a xem xét vi
ệ
c thúc
đ
ẩ
y xu
ấ
t kh
ẩ
u thông qua
khu v
ự
c FDI

ở
Vi
ệ
t Nam.
T
ạ
i Vi
ệ
t Nam, m
ộ
t s
ố
nghiên c
ứ
u v
ề
xu
ấ
t kh
ẩ
u c
ủ
a khu v
ự
c FDI
đ
ã
đ
ư
ợ

c th
ự
c
hi
ệ
n nh
ư
nghiên c
ứ
u c
ủ
a Nguy
ễ
n Nh
ư
Bình và Haughton vào n
ă
m 2002
[111]; nghiên c
ứ
u c
ủ
a Mutrap vào n
ă
m 2004 [138]; nghiên c
ứ
u c
ủ
a Martin và
c

ộ
ng s
ự
vào n
ă
m 2003 [51]. Ba công trình này
đ
ã xem xét s
ự
hi
ệ
n di
ệ
n c
ủ
a
FDI theo ngành và tỷ tr
ọ
ng xu
ấ
t kh
ẩ
u c
ủ
a FDI trong các ngành này.
Tuy nhiên, vi
ệ
c xem xét t
ă
ng c

ư
ờ
ng xu
ấ
t kh
ẩ
u c
ủ
a khu v
ự
c FDI nh
ư
m
ộ
t n
ộ
i
dung
5

c
ủ
a chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t

ế
ch
ư
a
đ
ư
ợ
c th
ự
c hi
ệ
n.
M
ộ
t s
ố
lu
ậ
n án ti
ế
n sỹ c
ũ
ng
đ
ã th
ự
c hi
ệ
n các nghiên c
ứ

u v
ề
thúc
đ
ẩ
y xu
ấ
t
kh
ẩ
u hay chính sách ngo
ạ
i th
ư
ơ
ng nh
ư
lu
ậ
n án ti
ế
n sỹ “Nh
ữ
ng gi
ả
i pháp ch
ủ
y
ế
u

đ
ể
thúc
đ
ẩ
y xu
ấ
t kh
ẩ
u hàng hoá c
ủ
a Vi
ệ
t Nam sang các n
ư
ớ
c khu v
ự
c
m
ậ
u d
ị
ch t
ự
do ASEAN (AFTA) trong giai
đ
o
ạ
n

đ
ế
n 2010 c
ủ
a Nguy
ễ
n Thanh
Hà th
ự
c hi
ệ
n n
ă
m 2003 [47]; lu
ậ
n án ti
ế
n sỹ “T
ă
ng tr
ư
ở
ng c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
Vi
ệ

t Nam theo con
đ
ư
ờ
ng thúc
đ
ẩ
y xu
ấ
t kh
ẩ
u: Nh
ữ
ng
đ
i
ề
u ki
ệ
n c
ầ
n thi
ế
t và
nh
ữ
ng gi
ả
i pháp” c
ủ

a Tr
ầ
n V
ă
n Hoè th
ự
c hi
ệ
n n
ă
m 2002 [48]; lu
ậ
n án ti
ế
n sỹ
“Hoàn thi
ệ
n chính sách ngo
ạ
i th
ư
ơ
ng Vi
ệ
t Nam trong quá trình công nghi
ệ
p
hoá, hi
ệ
n

đ
ạ
i hoá và h
ộ
i nh
ậ
p v
ớ
i khu v
ự
c và th
ế
gi
ớ
i” c
ủ
a T
ừ
Thanh Thuỷ
th
ự
c hi
ệ
n n
ă
m 2003 [89]. Đ
ặ
c
đ
i

ể
m c
ủ
a các lu
ậ
n án này là ho
ặ
c ch
ỉ
t
ậ
p trung
vào m
ộ
t khu v
ự
c, ho
ặ
c ch
ỉ
xem xét v
ấ
n
đ
ề
thúc
đ
ẩ
y xu
ấ

t kh
ẩ
u, ho
ặ
c xem xét
d
ư
ớ
i góc
độ
chính sách ngo
ạ
i th
ư
ơ
ng ch
ứ
ch
ư
a h
ệ
th
ố
ng hoá các n
ộ
i dung liên
quan c
ủ
a chính sách th
ư

ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
Vi
ệ
t Nam trong
đ
i
ề
u ki
ệ
n h
ộ
i nh
ậ
p
kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
.
Tóm l
ạ
i, hi

ệ
n v
ẫ
n ch
ư
a có m
ộ
t công trình nghiên c
ứ
u m
ộ
t cách h
ệ
th
ố
ng
chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam trong

đ
i
ề
u ki
ệ
n h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
. Vì v
ậ
y,
đ
ề
tài
đ
ư
ợ
c l
ự
a ch
ọ
n nghiên c
ứ

u c
ủ
a lu
ậ
n án là m
ớ
i và c
ầ
n
thi
ế
t c
ả
v
ề
ph
ư
ơ
ng pháp lu
ậ
n và n
ộ
i dung nghiên c
ứ
u.
3. Mục đích và nhi
ệ
m vụ nghiên c
ứ
u của lu

ậ
n án
M
ụ
c
đ
ích c
ủ
a lu
ậ
n án là nghiên c
ứ
u m
ộ
t cách h
ệ
th
ố
ng chính sách th
ư
ơ
ng
m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ

a Vi
ệ
t Nam trong
đ
i
ề
u ki
ệ
n h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
và
đ
ề
xu
ấ
t
m
ộ
t s
ố
quan
đ

i
ể
m và gi
ả
i pháp hoàn thi
ệ
n chính sách này
ở
Vi
ệ
t Nam. Đ
ể

đ
ạ
t
đ
ư
ợ
c m
ụ
c
đ
ích này, lu
ậ
n án th
ự
c hi
ệ
n h

ệ
th
ố
ng hoá các v
ấ
n
đ
ề
lý lu
ậ
n trong
đ
ó chú tr
ọ
ng vi
ệ
c xây d
ự
ng m
ộ
t khung phân tích th
ố
ng nh
ấ
t; nghiên c
ứ
u th
ự
c
tr

ạ
ng hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam; xem xét kinh
6

nghi
ệ
m hoàn thi
ệ
n chính sách này
ở
m
ộ
t s
ố
qu

ố
c gia tr
ư
ớ
c khi
đ
ề
xu
ấ
t các
quan
đ
i
ể
m, gi
ả
i pháp hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a Vi

ệ
t Nam
trong
đ
i
ề
u ki
ệ
n h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
.
4. Đ
ố
i t
ư
ợ
ng và ph
ạ
m vi nghiên c
ứ
u của lu
ậ

n án
“H
ộ
i nh
ậ
p qu
ố
c t
ế
” có ph
ạ
m vi r
ộ
ng l
ớ
n h
ơ
n “h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
”
song
đố

i t
ư
ợ
ng nghiên c
ứ
u c
ủ
a lu
ậ
n án là chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a
Vi
ệ
t Nam trong
đ
i
ề
u ki
ệ
n h

ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
. Lu
ậ
n án xem xét chính
sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam trong kho
ả
ng th
ờ
i gian t

ừ
n
ă
m 1988
đ
ế
n nay,
ư
u tiên xem xét giai
đ
o
ạ
n t
ừ
n
ă
m 2001
đ
ế
n nay. Đây là giai
đ
o
ạ
n mà
Vi
ệ
t Nam t
ă
ng t
ố

c h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
nói chung và h
ộ
i nh
ậ
p v
ề
th
ư
ơ
ng
m
ạ
i nói riêng. Lu
ậ
n án ch
ỉ
t
ậ
p trung xem xét các v
ấ

n
đ
ề
liên quan
đ
ế
n th
ư
ơ
ng
m
ạ
i hàng hoá ch
ứ
không xem xét các v
ấ
n
đ
ề
v
ề
th
ư
ơ
ng m
ạ
i d
ị
ch v
ụ

và các
khía c
ạ
nh liên quan
đ
ế
n th
ư
ơ
ng m
ạ
i c
ủ
a quy
ề
n s
ở
h
ữ
u trí tu
ệ
. Lu
ậ
n án c
ũ
ng
không t
ậ
p trung nghiên c
ứ

u các v
ấ
n
đ
ề
th
ư
ờ
ng
đ
ư
ợ
c nghiên c
ứ
u cùng v
ớ
i
chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
nh
ư
tỷ giá h
ố

i
đ
oái và th
ị
tr
ư
ờ
ng ngo
ạ
i h
ố
i.
5. Ph
ư
ơ
ng pháp nghiên c
ứ
u
Lu
ậ
n án s
ử
d
ụ
ng các ph
ư
ơ
ng pháp nghiên c
ứ
u ch

ủ
y
ế
u trong khoa h
ọ
c xã
h
ộ
i bao g
ồ
m ph
ư
ơ
ng pháp duy v
ậ
t bi
ệ
n ch
ứ
ng và duy v
ậ
t l
ị
ch s
ử
, ph
ư
ơ
ng
pháp th

ố
ng kê, ph
ư
ơ
ng pháp so sánh, ph
ư
ơ
ng pháp phân tích và t
ổ
ng h
ợ
p.
Lu
ậ
n án s
ử
d
ụ
ng các s
ố
li
ệ
u th
ố
ng kê phù h
ợ
p trong quá trình phân tích và
t
ổ
ng h

ợ
p th
ự
c ti
ễ
n v
ậ
n d
ụ
ng và hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a
Vi
ệ
t Nam; phân tích và t
ổ
ng h
ợ
p kinh nghi

ệ
m qu
ố
c t
ế
(Hoa Kỳ, Thái Lan,
Malaysia, Trung Qu
ố
c) trong vi
ệ
c hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
.
Lu
ậ
n án t
ổ
ng h
ợ
p lý lu
ậ

n v
ề
chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
trong
đ
i
ề
u ki
ệ
n
h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
c
ủ

a các qu
ố
c gia công nghi
ệ
p hoá theo m
ộ
t khung
phân tích. Lu
ậ
n án so sánh b
ố
i c
ả
nh hoàn thi
ệ
n c
ủ
a Vi
ệ
t Nam v
ớ
i các qu
ố
c
7

gia k
ể
trên. Các công c
ụ

c
ủ
a chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế

đ
ư
ợ
c so sánh,
đố
i
chi
ế
u theo t
ừ
ng giai
đ
o
ạ
n l
ị
ch s
ử

.
Lu
ậ
n án
ứ
ng d
ụ
ng ph
ư
ơ
ng pháp toán
đ
ể
tính toán l
ợ
i th
ế
so sánh hi
ệ
n h
ữ
u
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam trong ASEAN, t
ừ

đ

ó xem xét l
ợ
i th
ế
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam v
ớ
i th
ế
gi
ớ
i
và v
ớ
i ASEAN. Trên c
ơ
s
ở

đ
ó, lu
ậ
n án di
ễ
n gi
ả
i cách th

ứ
c v
ậ
n d
ụ
ng ch
ỉ
s
ố
này
đ
ể
hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
trong
đ
i
ề
u ki
ệ
n h

ộ
i nh
ậ
p
kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam. Lu
ậ
n án s
ử
d
ụ
ng D
ự
án phân tích th
ươ
ng m
ạ
i
toàn c
ầ
u (GTAP)

đ
ể

đ
ánh giá tác
độ
ng c
ủ
a Ch
ư
ơ
ng trình thu ho
ạ
ch s
ớ
m
(EHP), trong khuôn kh
ổ
Hi
ệ
p
đ
ị
nh Th
ư
ơ
ng m
ạ
i t
ự

do ASEAN – Trung Qu
ố
c,
t
ớ
i n
ề
n kinh t
ế
Vi
ệ
t Nam.
6. Nh
ữ
ng đóng góp m
ớ
i của lu
ậ
n án
Lu
ậ
n án có nh
ữ
ng
đ
óng góp m
ớ
i sau
đ
ây:

M
ộ
t là, lu
ậ
n án phân tích và
đ
ề
xu
ấ
t hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i
qu
ố
c t
ế
theo m
ộ
t khung phân tích th
ố
ng nh
ấ
t. M
ụ
c tiêu công nghi

ệ
p hoá và
s
ứ
c ép c
ủ
a h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế

đồ
ng th
ờ
i tác
độ
ng t
ớ
i vi
ệ
c hoàn thi
ệ
n
chính sách th

ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
qua nh
ậ
n th
ứ
c v
ề
m
ố
i quan h
ệ
gi
ữ
a t
ự
do hoá
th
ư
ơ
ng m
ạ
i và b
ả

o h
ộ
m
ậ
u d
ị
ch, hoàn thi
ệ
n các công c
ụ
c
ủ
a chính sách
th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
và ph
ố
i h
ợ
p hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư

ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
.
Hai là, lu
ậ
n án
đ
ư
a ra cách di
ễ
n gi
ả
i m
ớ
i v
ề
l
ợ
i th
ế
so sánh hi
ệ
n
h
ữ

u (RCA) bao g
ồ
m
đ
ị
nh h
ư
ớ
ng v
ề
m
ở
r
ộ
ng liên k
ế
t khu v
ự
c, ký k
ế
t các
hi
ệ
p
đ
ị
nh song ph
ư
ơ
ng, l

ộ
trình h
ộ
i nh
ậ
p.
Ứ
ng d
ụ
ng d
ự
án phân tích th
ư
ơ
ng
m
ạ
i toàn c
ầ
u (GTAP)
đ
ể
xem xét tác
độ
ng c
ủ
a Ch
ư
ơ
ng trình thu ho

ạ
ch s
ớ
m
(EHP) t
ớ
i n
ề
n kinh t
ế
Vi
ệ
t Nam cho th
ấ
y Vi
ệ
t Nam là qu
ố
c gia thu
đ
ư
ợ
c
nhi
ề
u l
ợ
i ích nh
ấ
t t

ừ
EHP nh
ư
góp ph
ầ
n t
ă
ng GDP; giá tr
ị
gia t
ă
ng; c
ả
i
thi
ệ
n h
ệ
s
ố
th
ư
ơ
ng m
ạ
i. Lu
ậ
n án xem xét vi
ệ
c hoàn thi

ệ
n chính sách theo hai
n
ộ
i dung (i) l
ộ
trình t
ự
do hoá th
ư
ơ
ng m
ạ
i ngành; (ii) hoàn thi
ệ
n công c
ụ
thu
ế
quan.
8

Ba là, lu
ậ
n án xem xét cách th
ứ
c hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư

ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c
t
ế

ở
b
ố
n qu
ố
c gia
đ
ã là thành viên c
ủ
a WTO bao g
ồ
m: Thái Lan, Malaysia,
Trung Qu
ố
c và Hoa Kỳ. Các bài h
ọ
c rút ra cho Vi
ệ
t Nam bao g
ồ
m th

ự
c hi
ệ
n
đ
ẩ
y m
ạ
nh t
ự
do hoá th
ư
ơ
ng m
ạ
i và chú tr
ọ
ng t
ớ
i nâng cao n
ă
ng l
ự
c
c
ạ
nh tranh; ch
ủ

độ

ng phòng ng
ừ
a các tranh ch
ấ
p th
ư
ơ
ng m
ạ
i; c
ả
i cách
doanh nghi
ệ
p nhà n
ư
ớ
c và t
ư
nhân hoá; t
ạ
m th
ờ
i không tham gia Hi
ệ
p
đ
ị
nh
v

ề
mua s
ắ
m c
ủ
a Chính ph
ủ
trong khuôn kh
ổ
WTO; t
ậ
p trung vi
ệ
c hoàn
thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
vào m
ộ
t c
ơ
quan tr

ự
c thu
ộ
c Chính ph
ủ
và th
ự
c hi
ệ
n minh b
ạ
ch hoá chính sách; c
ộ
ng
đồ
ng doanh nghi
ệ
p th
ư
ờ
ng
xuyên cung c
ấ
p thông tin ph
ả
n h
ồ
i v
ề
vi

ệ
c th
ự
c hi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i
qu
ố
c t
ế
qua các kênh trao
đổ
i nh
ư
các di
ễ
n
đ
àn, các cu
ộ
c h
ọ
p.
B
ố

n là, thông qua vi
ệ
c phân tích th
ự
c ti
ễ
n v
ậ
n d
ụ
ng chính sách th
ư
ơ
ng
m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam trong
đ
i
ề
u ki
ệ

n h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
, lu
ậ
n án
ch
ỉ
ra r
ằ
ng chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a Vi
ệ

t Nam ch
ư
a
đ
ư
ợ
c s
ử
d
ụ
ng
m
ộ
t cách h
ệ
th
ố
ng và thi
ế
u s
ự
k
ế
t h
ợ
p
đồ
ng b
ộ
gi

ữ
a các ngành liên quan.
Vi
ệ
c th
ố
ng kê, theo dõi các công c
ụ
phi thu
ế
quan trong chính sách
th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
ch
ư
a
đ
ư
ợ
c th
ự
c hi
ệ

n. Vi
ệ
c ph
ố
i h
ợ
p hoàn thi
ệ
n chính
sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
còn y
ế
u.
N
ă
m là, trên c
ơ
s
ở
phân tích lý lu
ậ
n và th

ự
c ti
ễ
n v
ề
chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i
qu
ố
c t
ế
trong
đ
i
ề
u ki
ệ
n h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t

ế

ở
Vi
ệ
t Nam, lu
ậ
n án
đ
ề
xu
ấ
t
các quan
đ
i
ể
m và m
ộ
t s
ố
gi
ả
i pháp hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ

i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam trong th
ờ
i gian t
ớ
i nh
ư
: t
ă
ng c
ư
ờ
ng s
ử
d
ụ
ng h
ạ
n ng
ạ
ch
thu
ế

quan (công c
ụ
phù h
ợ
p v
ớ
i các nguyên t
ắ
c c
ủ
a WTO); hoàn thi
ệ
n h
ệ
th
ố
ng thông tin th
ị
tr
ư
ờ
ng theo ngành hàng và theo công c
ụ
áp d
ụ
ng
ở
các th
ị
tr

ư
ờ
ng xu
ấ
t kh
ẩ
u. Trong quá trình h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
, Vi
ệ
t Nam ph
ả
i
đ
ả
m b
ả
o tuân th
ủ
các cam k
ế
t nh

ư
ng không nên bó bu
ộ
c trong m
ộ
t l
ị
ch trình
nh
ấ
t
đ
ị
nh. Vi
ệ
c hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ầ
n t
ă

ng c
ư
ờ
ng
s
ự
tham gia
9

c
ủ
a c
ộ
ng
đồ
ng doanh nghi
ệ
p và gi
ớ
i nghiên c
ứ
u. Chính ph
ủ
Vi
ệ
t Nam c
ầ
n th
ể
hi

ệ
n rõ
đ
ị
nh h
ư
ớ
ng
đ
ẩ
y m
ạ
nh xu
ấ
t kh
ẩ
u và nâng cao n
ă
ng l
ự
c c
ạ
nh tranh. Uỷ
ban Qu
ố
c gia v
ề
H
ợ
p tác Kinh t

ế
Qu
ố
c t
ế
nên là c
ơ
quan
đ
ầ
u m
ố
i th
ự
c hi
ệ
n
đ
i
ề
u ph
ố
i hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu

ố
c t
ế
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam.
7. K
ế
t c
ấ
u của lu
ậ
n án
Ngoài các ph
ầ
n m
ở

đ
ầ
u, k
ế
t lu
ậ
n, l
ờ
i cam
đ

oan, trang bìa và ph
ụ
bìa, danh
m
ụ
c các ký hi
ệ
u, ch
ữ
vi
ế
t t
ắ
t, danh m
ụ
c b
ả
ng hình, tài li
ệ
u tham kh
ả
o và ph
ụ
c
l
ụ
c, các công trình
đ
ã công b
ố

c
ủ
a tác gi
ả
, lu
ậ
n án
đ
ư
ợ
c k
ế
t c
ấ
u nh
ư
sau:
Ch
ươ
ng 1 – C
ơ
s
ở
lý lu
ậ
n và th
ự
c ti
ễ
n c

ủ
a vi
ệ
c hoàn thi
ệ
n chính sách
th
ươ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
trong
đ
i
ề
u ki
ệ
n h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế

. Ch
ư
ơ
ng này làm rõ c
ơ

s
ở
lý lu
ậ
n và
đ
ề
xu
ấ
t khung phân tích cho toàn b
ộ
lu
ậ
n án. Ch
ư
ơ
ng này th
ự
c hi
ệ
n
rà soát khái ni
ệ
m v

ề
chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
, b
ả
n ch
ấ
t c
ủ
a h
ộ
i nh
ậ
p kinh
t
ế
qu
ố
c t
ế
v
ề
th

ư
ơ
ng m
ạ
i. Nh
ữ
ng nguyên t
ắ
c, quy
đ
ị
nh c
ủ
a WTO
đ
ư
ợ
c xem
xét
đ
ể
làm rõ h
ơ
n
đ
ị
nh h
ư
ớ
ng hoàn thi

ệ
n các công c
ụ
c
ủ
a chính sách th
ư
ơ
ng
m
ạ
i qu
ố
c t
ế
. N
ộ
i dung c
ủ
a vi
ệ
c hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố

c t
ế
bao
g
ồ
m nh
ữ
ng v
ấ
n
đ
ề
nh
ư
: (i) nh
ậ
n th
ứ
c v
ề
m
ố
i quan h
ệ
gi
ữ
a t
ự
do hoá th
ư

ơ
ng m
ạ
i
và b
ả
o h
ộ
m
ậ
u d
ị
ch trong quá trình hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam; (ii) hoàn thi
ệ
n các công c

ụ
c
ủ
a chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
;
(iii) ph
ố
i h
ợ
p hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
. Ch
ư

ơ
ng này xem xét
kinh nghi
ệ
m hoàn thi
ệ
n c
ủ
a m
ộ
t s
ố
qu
ố
c gia trên th
ế
gi
ớ
i nh
ằ
m tìm ra nh
ữ
ng bài
h
ọ
c h
ữ
u ích cho Vi
ệ
t Nam trong vi

ệ
c hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c
t
ế
. V
ớ
i m
ụ
c tiêu nghiên c
ứ
u chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ

a các qu
ố
c gia
trong b
ố
i c
ả
nh
đ
ẩ
y m
ạ
nh h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
, ch
ư
ơ
ng này xem xét kinh
nghi
ệ
m hoàn thi
ệ

n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a b
ố
n qu
ố
c gia
đ
ã là
thành viên c
ủ
a WTO, bao g
ồ
m: Thái Lan, Malaysia, Trung Qu
ố
c và Hoa Kỳ.
Kinh nghi
ệ
m c
ủ
a Thái Lan và Malaysia

đ
ư
ợ
c xem xét trong b
ố
i c
ả
nh hai n
ư
ớ
c
này gia t
ă
ng h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
10

qu
ố
c t
ế
. Kinh nghi
ệ
m c
ủ
a Trung Qu

ố
c
đ
ư
ợ
c xem xét trong b
ố
i c
ả
nh Trung
Qu
ố
c gia nh
ậ
p T
ổ
ch
ứ
c Th
ư
ơ
ng m
ạ
i th
ế
gi
ớ
i (WTO). Kinh nghi
ệ
m c

ủ
a Hoa
Kỳ
đ
ư
ợ
c xem xét
đ
ể
làm rõ c
ơ
ch
ế
hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
ở
m
ộ
t qu
ố
c gia phát tri

ể
n kêu g
ọ
i t
ự
do hoá th
ư
ơ
ng m
ạ
i m
ạ
nh m
ẽ
nh
ấ
t trên th
ế
gi
ớ
i
2
.
Ch
ươ
ng 2 – Th
ự
c tr
ạ
ng hoàn thi

ệ
n chính sách th
ươ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a
Vi
ệ
t Nam trong
đ
i
ề
u ki
ệ
n h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế

. S
ử
d
ụ
ng khung phân tích
ở
ch
ư
ơ
ng
đ
ầ
u tiên, Ch
ư
ơ
ng 2 xem xét nh
ậ
n th
ứ
c v
ề
m
ố
i quan h
ệ
gi
ữ
a t
ự
do hoá

th
ư
ơ
ng m
ạ
i và b
ả
o h
ộ
m
ậ
u d
ị
ch trong quá trình hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng
m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam theo ba giai

đ
o
ạ
n,
đồ
ng th
ờ
i phân tích th
ự
c ti
ễ
n
hoàn thi
ệ
n công c
ụ
thu
ế
quan, các công c
ụ
phi thu
ế
quan, th
ự
c ti
ễ
n ph
ố
i h
ợ

p
hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế

ở
Vi
ệ
t Nam trong
đ
i
ề
u ki
ệ
n
h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu

ố
c t
ế
. Ch
ư
ơ
ng này c
ũ
ng
ứ
ng hai công c
ụ
là ch
ỉ
s
ố
l
ợ
i th
ế
so sánh hi
ệ
n h
ữ
u (RCA) và D
ự
án phân tích th
ư
ơ
ng m

ạ
i toàn c
ầ
u (GTAP)
đ
ể
xem xét vi
ệ
c hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam.
Ch
ươ
ng 3 – Quan
đ
i
ể

m và gi
ả
i pháp ti
ế
p t
ụ
c hoàn thi
ệ
n chính sách
th
ươ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam trong
đ
i
ề
u ki
ệ
n h
ộ
i nh

ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
.
Trên c
ơ
s
ở
nh
ữ
ng lý lu
ậ
n và th
ự
c ti
ễ
n
đ
ư
ợ
c phân tích, ch
ư
ơ
ng này xem xét
b
ố

i c
ả
nh h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam trong th
ờ
i gian t
ớ
i;
đ
ề
xu
ấ
t
m
ộ
t s
ố

quan
đ
i
ể
m và các gi
ả
i pháp hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam. Các gi
ả
i pháp
đ
ư
ợ
c lu
ậ
n gi

ả
i c
ả
v
ề
n
ộ
i dung,
đ
ị
a ch
ỉ
áp d
ụ
ng
và
đ
i
ề
u ki
ệ
n áp d
ụ
ng.
2

Hoa

Kỳ

đ
ượ
c

l
ự
a

ch
ọ
n

đ
ể

nghiên

c
ứ
u

vì

th
ự
c

ti
ễ
n

v
ậ
n

d
ụ
ng

chính

sách

th
ươ
ng

m
ạ
i

qu
ố
c

t
ế

c
ủ

a

Hoa

Kỳ

tác
độ
ng

t
ớ
i

vi
ệ
c

hoàn

thi
ệ
n

chính

sách

th
ươ

ng

m
ạ
i

qu
ố
c

t
ế

c
ủ
a

các

qu
ố
c

gia

trên

th
ế

gi
ớ
i

(thông

qua

vi
ệ
c

Hoa
Kỳ

c
ố

g
ắ
ng

qu
ố
c

t
ế

hoá

các

th
ự
c

ti
ễ
n

c
ủ
a

Hoa

Kỳ

cho

h
ệ

th
ố
ng

th
ươ

ng

m
ạ
i

th
ế

gi
ớ
i).
11

CH
Ư
Ơ
NG 1. C
Ơ
S
Ở
LÝ LU
Ậ
N VÀ TH
Ự
C TIỄN CỦA VIỆC HOÀN THIỆN
CHÍNH SÁCH TH
Ư
Ơ
NG M

Ạ
I QUỐC TẾ TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI
NH
Ậ
P KINH TẾ QUỐC TẾ
Ch
ư
ơ
ng này làm rõ c
ơ
s
ở
lý lu
ậ
n v
ề
chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
trong
đ
i
ề
u ki

ệ
n h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
và
đ
ề
xu
ấ
t khung phân tích cho toàn b
ộ
lu
ậ
n án. V
ớ
i m
ụ
c tiêu k
ể
trên, ph
ầ
n 1.1 làm rõ khái ni
ệ

m v
ề
th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c
t
ế
, chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
, và các công c
ụ
c
ủ
a chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ

i
qu
ố
c t
ế
. Ph
ầ
n 1.2 làm rõ nh
ữ
ng v
ấ
n
đ
ề
c
ủ
a vi
ệ
c hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng
m
ạ
i qu
ố
c t
ế

trong
đ
i
ề
u ki
ệ
n h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
và
ư
u tiên xem xét trong
khuôn kh
ổ
c
ủ
a T
ổ
ch
ứ
c Th
ư
ơ

ng m
ạ
i th
ế
gi
ớ
i (WTO). Ph
ầ
n này c
ũ
ng xem xét
vi
ệ
c
ứ
ng d
ụ
ng ch
ỉ
s
ố
l
ợ
i th
ế
so sánh hi
ệ
n h
ữ
u (RCA) và D

ự
án phân
tích th
ư
ơ
ng m
ạ
i toàn c
ầ
u (GTAP) vào vi
ệ
c hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i
qu
ố
c
t
ế
c
ủ
a các qu
ố
c gia. Ph
ầ

n 1.3 trình bày v
ề
kinh nghi
ệ
m hoàn thi
ệ
n chính sách
th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a m
ộ
t s
ố
qu
ố
c gia trên th
ế
gi
ớ
i. Vi
ệ

c
đ
úc k
ế
t kinh
nghi
ệ
m
đ
ư
ợ
c phân tích
ở
c
ả
nh
ữ
ng qu
ố
c gia
đ
ang phát tri
ể
n (Malaysia, Thái
Lan. Trung Qu
ố
c) và qu
ố
c gia phát tri
ể

n (Hoa Kỳ)
đ
ể
tìm ra nh
ữ
ng bài h
ọ
c
h
ữ
u ích cho vi
ệ
c hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a Vi
ệ
t Nam. N
ộ
i

dung
đ
ư
ợ
c
ư
u tiên xem xét là nh
ữ
ng kinh nghi
ệ
m mà Vi
ệ
t Nam quan tâm nh
ư
v
ấ
n
đ
ề
ch
ố
ng bán phá giá, v
ấ
n
đ
ề
phát tri
ể
n ngành, v
ấ

n
đ
ề
ph
ố
i h
ợ
p
hoàn thi
ệ
n chính sách.
1.1. Nh
ữ
ng v
ấ
n đ
ề
chung v
ề
chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
1.1.1. Khái ni
ệ

m v
ề
th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
và chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
Th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
th

ư
ờ
ng
đ
ư
ợ
c hi
ể
u là s
ự
trao
đổ
i hàng hoá và d
ị
ch v
ụ
12

qua biên gi
ớ
i gi
ữ
a các qu
ố
c gia
3
. Theo nghĩa r
ộ
ng h
ơ

n, th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
bao g
ồ
m s
ự
trao
đổ
i hàng hoá, d
ị
ch v
ụ
và các y
ế
u t
ố
s
ả
n xu
ấ
t
4
qua biên gi

ớ
i
gi
ữ
a các qu
ố
c gia [132, tr.4]. T
ổ
ch
ứ
c th
ư
ơ
ng m
ạ
i th
ế
gi
ớ
i (WTO) xem xét
th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
bao g

ồ
m th
ư
ơ
ng m
ạ
i hàng hoá, th
ư
ơ
ng m
ạ
i d
ị
ch v
ụ
và
th
ư
ơ
ng m
ạ
i quy
ề
n s
ở
h
ữ
u trí tu
ệ
[164]. Các bi

ệ
n pháp
đ
ầ
u t
ư
liên quan
đ
ế
n
th
ư
ơ
ng m
ạ
i là m
ộ
t n
ộ
i dung trong các hi
ệ
p
đ
ị
nh
đ
a biên v
ề
th
ư

ơ
ng m
ạ
i hàng
hoá.
Trong các tài li
ệ
u ti
ế
ng Anh, khái ni
ệ
m v
ề
chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
đ
ư
ợ
c vi
ế
t ng
ắ
n g

ọ
n là chính sách th
ươ
ng m
ạ
i (trade policy). M
ạ
ng l
ư
ớ
i
đ
i
ệ
n
toán c
ủ
a n
ư
ớ
c Anh
đ
ị
nh nghĩa chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố

c t
ế
là “chính sách
c
ủ
a chính ph
ủ
nh
ằ
m ki
ể
m soát ho
ạ
t
độ
ng ngo
ạ
i th
ư
ơ
ng
5
”.
Chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố

c t
ế
là “nh
ữ
ng chính sách mà các chính ph
ủ
thông qua v
ề
th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
” [50, tr.315].
Theo Trung tâm Kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
c
ủ
a Úc (CIE), h
ệ
th
ố

ng các chính sách
th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
có th
ể

đ
ư
ợ
c phân chia bao g
ồ
m các quy
đ
ị
nh v
ề
th
ư
ơ
ng
m
ạ
i, chính sách xu

ấ
t kh
ẩ
u, h
ệ
th
ố
ng thu
ế
và các chính sách h
ỗ
tr
ợ
khác [114].
Các quy
đ
ị
nh v
ề
th
ươ
ng m
ạ
i bao g
ồ
m h
ệ
th
ố
ng các quy

đ
ị
nh liên quan
đ
ế
n
th
ư
ơ
ng m
ạ
i (h
ệ
th
ố
ng pháp quy); h
ệ
th
ố
ng gi
ấ
y phép, chính sách
đố
i v
ớ
i
doanh nghi
ệ
p trong n
ư

ớ
c và doanh nghi
ệ
p có v
ố
n
đ
ầ
u t
ư
n
ư
ớ
c ngoài (ki
ể
m
soát doanh nghi
ệ
p); vi
ệ
c ki
ể
m soát hàng hoá theo các quy
đ
ị
nh c
ấ
m xu
ấ
t, c

ấ
m
nh
ậ
p; ki
ể
m soát kh
ố
i l
ư
ợ
ng; ki
ể
m soát xu
ấ
t nh
ậ
p kh
ẩ
u theo chuyên
ngành (ki
ể
m soát hàng hoá). Chính sách xu
ấ
t nh
ậ
p kh
ẩ
u c
ủ

a m
ộ
t n
ư
ớ
c
có th
ể
là khuy
ế
n khích xu
ấ
t kh
ẩ
u hay nh
ậ
p kh
ẩ
u và c
ũ
ng có th
ể
là h
ạ
n ch
ế
xu
ấ
t kh
ẩ

u
hay nh
ậ
p kh
ẩ
u tuỳ theo các giai
đ
o
ạ
n và m
ặ
t hàng. Đ
ể
khuy
ế
n khích xu
ấ
t
3

http

://e

n.

wik

ip

ed

ia.or

g/

wiki/I

nter

nat

io

nal_

tr

ad

e

(T
ừ

đ
i
ể
n

Wikipedia)
4

Các

y
ế
u

t
ố

s
ả
n

xu
ấ
t

ở

đ
ây

đ
ượ
c

hi

ể
u

là

lao

độ
ng

và

v
ố
n.
5

Đ
ị
nh

nghĩa

này

có

th
ể

xem

tr
ự
c

ti
ế
p

trên

m
ạ
ng

t
ạ
i

ww w .

c o

gs ci .pr

i n cet o

n .

e d

u / c

g i

- b

i n /

w e

b

w n
13

kh
ẩ
u, các chính ph
ủ
áp d
ụ
ng các bi
ệ
n pháp nh
ư
mi
ễ
n thu

ế
, hoàn thu
ế
,
tín d
ụ
ng xu
ấ
t kh
ẩ
u, tr
ợ
c
ấ
p xu
ấ
t kh
ẩ
u, xây d
ự
ng các khu công nghi
ệ
p, khu
ch
ế
xu
ấ
t. Đ
ể
h

ạ
n ch
ế
xu
ấ
t kh
ẩ
u, các chính ph
ủ
có th
ể
áp d
ụ
ng các l
ệ
nh c
ấ
m
xu
ấ
t, c
ấ
m nh
ậ
p, h
ệ
th
ố
ng gi
ấ

y phép, các quy
đ
ị
nh ki
ể
m soát kh
ố
i l
ư
ợ
ng hay
quy
đ
ị
nh v
ề
c
ơ
quan xu
ấ
t kh
ẩ
u và các quy
đ
ị
nh v
ề
thu
ế

đố
i v
ớ
i xu
ấ
t kh
ẩ
u.
Các chính sách h
ỗ
tr
ợ
khác
đ
ư
ợ
c áp d
ụ
ng bao g
ồ
m khuy
ế
n khích khu v
ự
c kinh
t
ế
có v
ố
n

đ
ầ
u t
ư
tr
ự
c ti
ế
p n
ư
ớ
c ngoài
đ
ầ
u t
ư
vào các ngành h
ư
ớ
ng vào xu
ấ
t kh
ẩ
u
(mi
ễ
n thu
ế
và
ư

u
đ
ãi thu
ế
) hay khuy
ế
n khích các nhà
đ
ầ
u t
ư
trong n
ư
ớ
c b
ằ
ng
các kho
ả
n tín d
ụ
ng xu
ấ
t kh
ẩ
u v
ớ
i lãi su
ấ
t

ư
u
đ
ãi,
đ
ả
m b
ả
o tín d
ụ
ng xu
ấ
t kh
ẩ
u
và cho phép kh
ấ
u hao nhanh, ho
ạ
t
độ
ng h
ỗ
tr
ợ
t
ừ
các t
ổ
ch

ứ
c xúc ti
ế
n th
ư
ơ
ng m
ạ
i.
Trong lu
ậ
n án này, chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế

đ
ư
ợ
c hi
ể
u là nh
ữ
ng quy
đ

ị
nh c
ủ
a chính ph
ủ
nh
ằ
m
đ
i
ề
u ch
ỉ
nh ho
ạ
t
độ
ng th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
,
đ
ư
ợ

c thi
ế
t
l
ậ
p thông qua vi
ệ
c v
ậ
n d
ụ
ng các công c
ụ
(thu
ế
quan và phi thu
ế
quan) tác
độ
ng t
ớ
i các ho
ạ
t
độ
ng xu
ấ
t kh
ẩ
u và nh

ậ
p kh
ẩ
u. Ho
ạ
t
độ
ng th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c
t
ế

đ
ư
ợ
c xem xét ch
ủ
y
ế
u bao g
ồ
m th
ư
ơ

ng m
ạ
i hàng hoá (và c
ũ
ng
đ
ề
c
ậ
p t
ớ
i các
n
ộ
i dung liên quan
đ
ế
n
đ
ầ
u t
ư
6
).
1.1.2. N
ộ
i dung các công cụ của chính sách th
ư
ơ
ng m

ạ
i qu
ố
c t
ế
trong đi
ề
u ki
ệ
n
h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
Ph
ầ
n này s
ẽ
trình bày khái quát h
ệ
th
ố
ng công c
ụ

c
ủ
a chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i
qu
ố
c t
ế
trên bình di
ệ
n n
ộ
i dung và m
ụ
c
đ
ích s
ử
d
ụ
ng.
Theo Krugman và Obstfeld, các công c
ụ
c
ủ
a chính sách th

ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c
t
ế
có th
ể

đ
ư
ợ
c phân chia thành các công c
ụ
thu
ế
quan và phi thu
ế
quan [50].
6

V
ấ
n

đ
ề

th
ươ
ng

m
ạ
i

có

liên

quan

đ
ế
n

đ
ầ
u

t
ư

là

m
ộ

t

v
ấ
n

đ
ề

trong

khuôn

kh
ổ

c
ủ
a

WTO.

Đ
ố
i

v
ớ
i

các

n
ướ
c
công

nghi
ệ
p

hoá

mu
ộ
n

nh
ư

Vi
ệ
t

Nam,

vi
ệ
c

thu

hút

đ
ầ
u

t
ư

tr
ự
c

ti
ế
p

n
ướ
c

ngoài

và

t
ă
ng

c
ườ
ng

xu
ấ
t

kh
ẩ
u

c
ủ
a khu
v
ự
c

này

đ
ượ
c

coi

là

m
ộ
t

bi
ệ
n

pháp

quan

tr
ọ
ng.
14

H
ệ
th
ố
ng thu
ế

đ
ư
ợ
c xem xét th
ư
ờ

ng bao g
ồ
m thu
ế
tr
ự
c ti
ế
p và thu
ế
gián
ti
ế
p. Các v
ấ
n
đ
ề

đ
ư
ợ
c xem xét th
ư
ờ
ng bao g
ồ
m thu
ế
nh

ậ
p kh
ẩ
u và thu
ế
xu
ấ
t
kh
ẩ
u theo dòng thu
ế
, m
ứ
c thu
ế
, c
ơ
c
ấ
u tính thu
ế
, thu
ế
theo các ngành, l
ị
ch
trình c
ắ
t gi

ả
m thu
ế
theo các ch
ư
ơ
ng trình h
ộ
i nh
ậ
p. Thu
ế
quan tr
ự
c ti
ế
p là
thu
ế

đ
ánh vào hàng hoá nh
ậ
p kh
ẩ
u hay xu
ấ
t kh
ẩ
u. Các lo

ạ
i thu
ế
này bao g
ồ
m
thu
ế
theo s
ố
l
ư
ợ
ng, thu
ế
giá tr
ị
và thu
ế
h
ỗ
n h
ợ
p. Thu
ế
gián ti
ế
p tác
độ
ng t

ớ
i
th
ư
ơ
ng m
ạ
i nh
ư
thu
ế
doanh thu, thu
ế
giá tr
ị
gia t
ă
ng, thu
ế
tiêu th
ụ

đ
ặ
c bi
ệ
t.
Các hàng rào phi thu
ế
quan bao g

ồ
m tr
ợ
c
ấ
p xu
ấ
t kh
ẩ
u, h
ạ
n ng
ạ
ch nh
ậ
p
kh
ẩ
u, h
ạ
n ch
ế
xu
ấ
t kh
ẩ
u t
ự
nguy
ệ

n, các yêu c
ầ
u v
ề
n
ộ
i
đ
ị
a hoá, tr
ợ
c
ấ
p tín
d
ụ
ng xu
ấ
t kh
ẩ
u, quy
đ
ị
nh v
ề
mua s
ắ
m c
ủ
a chính ph

ủ
, các hàng rào
hành chính, khuy
ế
n khích doanh nghi
ệ
p có v
ố
n
đ
ầ
u t
ư
tr
ự
c ti
ế
p n
ư
ớ
c ngoài
xu
ấ
t kh
ẩ
u, khu ch
ế
xu
ấ
t, khu công nghi

ệ
p, các quy
đ
ị
nh v
ề
ch
ố
ng bán phá giá
và
tr
ợ
c
ấ
p
7
.
Tr
ợ
c
ấ
p xu
ấ
t kh
ẩ
u là kho
ả
n ti
ề
n tr

ả
cho m
ộ
t công ty hay m
ộ
t cá nhân
đ
ư
a hàng
ra bán
ở
n
ư
ớ
c ngoài. Tr
ợ
c
ấ
p xu
ấ
t kh
ẩ
u có th
ể
theo kh
ố
i l
ư
ợ
ng hay theo

giá tr
ị
.
H
ạ
n ng
ạ
ch nh
ậ
p kh
ẩ
u là s
ự
h
ạ
n ch
ế
tr
ự
c ti
ế
p s
ố
l
ư
ợ
ng ho
ặ
c giá tr
ị

m
ộ
t s
ố
hàng hoá có th
ể

đ
ư
ợ
c nh
ậ
p kh
ẩ
u. Thông th
ư
ờ
ng nh
ữ
ng h
ạ
n ch
ế
này
đ
ư
ợ
c áp
d
ụ

ng b
ằ
ng cách c
ấ
p gi
ấ
y phép cho m
ộ
t s
ố
công ty hay cá nhân. H
ạ
n ng
ạ
ch có
tác d
ụ
ng h
ạ
n ch
ế
tiêu dùng trong n
ư
ớ
c gi
ố
ng nh
ư
thu
ế

song nó không mang
l
ạ
i ngu
ồ
n thu cho chính ph
ủ
. H
ạ
n ng
ạ
ch xu
ấ
t kh
ẩ
u th
ư
ờ
ng áp d
ụ
ng ít h
ơ
n h
ạ
n
ng
ạ
ch nh
ậ
p kh

ẩ
u và th
ư
ờ
ng ch
ỉ
áp d
ụ
ng
đố
i v
ớ
i m
ộ
t s
ố
m
ặ
t hàng.
H
ạ
n ch
ế
xu
ấ
t kh
ẩ
u t
ự
nguy

ệ
n là m
ộ
t bi
ế
n th
ể
c
ủ
a h
ạ
n ng
ạ
ch nh
ậ
p kh
ẩ
u.
Nó là m
ộ
t h
ạ
n ng
ạ
ch th
ư
ơ
ng m
ạ
i do phía n

ư
ớ
c xu
ấ
t kh
ẩ
u
đ
ặ
t ra thay vì n
ư
ớ
c
7

Trong

khuôn

kh
ổ

các

hi
ệ
p

đ
ị

nh

c
ủ
a

WTO,

các

bi
ệ
n

pháp

phi

thu
ế

quan

bao

g
ồ
m

các

h
ạ
n

ch
ế

đ
ị
nh

l
ượ
ng;
hàng

rào

kỹ

thu
ậ
t;

các

bi
ệ
n

pháp

b
ả
o

v
ệ

th
ươ
ng

m
ạ
i

t
ạ
m

th
ờ
i;

các

bi
ệ

n

pháp

qu
ả
n

lý

v
ề

giá;

các

bi
ệ
n

pháp
15

nh
ậ
p kh
ẩ
u.
Các yêu c

ầ
u v
ề
t
ỷ
l
ệ
n
ộ
i
đ
ị
a hoá là m
ộ
t quy
đ
ị
nh
đ
òi h
ỏ
i m
ộ
t s
ố
b
ộ
ph
ậ
n c

ủ
a
hàng hoá cu
ố
i cùng ph
ả
i
đ
ư
ợ
c s
ả
n xu
ấ
t trong n
ư
ớ
c. B
ộ
ph
ậ
n này
đ
ư
ợ
c c
ụ
th
ể
hoá d

ư
ớ
i d
ạ
ng các
đ
ơ
n v
ị
v
ậ
t ch
ấ
t ho
ặ
c các
đ
i
ề
u ki
ệ
n v
ề
giá tr
ị
.
Tr
ợ
c
ấ

p tín d
ụ
ng xu
ấ
t kh
ẩ
u c
ũ
ng gi
ố
ng nh
ư
tr
ợ
c
ấ
p xu
ấ
t kh
ẩ
u nh
ư
ng d
ư
ớ
i hình
th
ứ
c m
ộ

t kho
ả
n vay có tính ch
ấ
t tr
ợ
c
ấ
p dành cho ng
ư
ờ
i mua.
Quy
đ
ị
nh v
ề
mua s
ắ
m c
ủ
a chính ph
ủ
hay doanh nghi
ệ
p có th
ể
h
ư
ớ

ng vi
ệ
c
mua s
ắ
m tr
ự
c ti
ế
p vào các hàng hoá
đ
ư
ợ
c s
ả
n xu
ấ
t trong n
ư
ớ
c ngay c
ả
khi
nh
ữ
ng hàng hoá
đ
ó
đ
ắ

t h
ơ
n hàng nh
ậ
p kh
ẩ
u.
Các hàng rào hành chính và k
ỹ
thu
ậ
t là vi
ệ
c các chính ph
ủ
s
ử
d
ụ
ng các
đ
i
ề
u ki
ệ
n v
ề
tiêu chu
ẩ
n y t

ế
, kỹ thu
ậ
t, an toàn và các th
ủ
t
ụ
c h
ả
i quan
đ
ể
t
ạ
o
nên nh
ữ
ng c
ả
n tr
ở
th
ư
ơ
ng m
ạ
i.
Các quy
đ
ị

nh v
ề
ch
ố
ng bán phá giá và tr
ợ
c
ấ
p là các th
ủ
t
ụ
c, bi
ệ
n pháp áp
d
ụ
ng
đố
i v
ớ
i các hàng hoá b
ị
coi là bán phá giá hay tr
ợ
c
ấ
p.
Các khu công nghi
ệ

p và khu ch
ế
xu
ấ
t t
ạ
o
đ
i
ề
u ki
ệ
n cho các nhà s
ả
n xu
ấ
t
vì nó có nh
ữ
ng
ư
u
đ
ãi nh
ư
ti
ề
n thuê
đ
ấ

t, h
ệ
th
ố
ng c
ơ
s
ở
h
ạ
t
ầ
ng (
đ
i
ệ
n, n
ư
ớ
c, vi
ễ
n
thông) hi
ệ
u qu
ả
và
đ
áng tin c
ậ

y, th
ủ
t
ụ
c hành chính thu
ậ
n l
ợ
i.
1.2. N
ộ
i dung của vi
ệ
c hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
trong
đi
ề
u ki
ệ
n h

ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
H
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
là quá trình các n
ề
n kinh t
ế
gia nh
ậ
p, tham gia và
tr
ở
thành m
ộ

t b
ộ
ph
ậ
n trong m
ộ
t t
ổ
ng th
ể
[14, tr.34]. Trên bình di
ệ
n qu
ố
c gia, bi
ể
u
hi
ệ
n c
ủ
a h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t

ế
là vi
ệ
c m
ộ
t qu
ố
c gia gia nh
ậ
p và tham
gia vào n
ề
n kinh t
ế
th
ế
gi
ớ
i thông qua vi
ệ
c tham gia vào các t
ổ
ch
ứ
c khu v
ự
c,
qu
ố
c t

ế
và ký k
ế
t các hi
ệ
p
đ
ị
nh kinh t
ế
song ph
ư
ơ
ng và
đ
a ph
ư
ơ
ng. Quá trình
liên

quan

đ
ế
n

đ
ầ
u

t
ư
;

các

bi
ệ
n

pháp

qu
ả
n

lý

hành

chính;

các

bi
ệ
n

pháp

m
ớ
i

[14].
16

h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
tác
độ
ng t
ớ
i ho
ạ
t
độ
ng th
ư
ơ
ng m

ạ
i qu
ố
c t
ế
theo
h
ư
ớ
ng gi
ả
m hay lo
ạ
i b
ỏ
các rào c
ả
n th
ư
ơ
ng m
ạ
i.
Trong
đ
i
ề
u ki
ệ
n h

ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
, khi hoàn thi
ệ
n chính sách
th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
, các qu
ố
c gia ph
ả
i tuân th
ủ
nh
ữ
ng nguyên t

ắ
c và quy
đ
ị
nh
c
ủ
a các th
ể
ch
ế
qu
ố
c t
ế
và khu v
ự
c, c
ủ
a các hi
ệ
p
đ
ị
nh song ph
ư
ơ
ng và
đ
a ph

ư
ơ
ng
đ
ã và s
ẽ
ký k
ế
t. Các qu
ố
c gia khó có th
ể

đ
ư
a ra m
ộ
t chính sách
“ch
ỉ
vì l
ợ
i ích c
ủ
a mình” mà không tính
đ
ế
n ph
ả
n

ứ
ng c
ủ
a các qu
ố
c gia b
ạ
n hàng.
Tuỳ thu
ộ
c vào th
ể
ch
ế
và cam k
ế
t h
ộ
i nh
ậ
p, h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế

đ
ặ
t ra
nh
ữ
ng yêu c
ầ
u khác nhau khi hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
nh
ư
nh
ữ
ng yêu c
ầ
u v
ề
l
ộ
trình và n

ộ
i dung m
ở
c
ử
a n
ề
n kinh t
ế
trong n
ư
ớ
c và thâm
nh
ậ
p th
ị
tr
ư
ờ
ng th
ế
gi
ớ
i (vi
ệ
c c
ắ
t gi
ả

m và
đ
i
ề
u ch
ỉ
nh các
ư
u
đ
ãi cho phù h
ợ
p
v
ớ
i cam k
ế
t; thay
đổ
i và ban hành m
ớ
i các lu
ậ
t và b
ộ
lu
ậ
t; h
ỗ
tr

ợ
xu
ấ
t kh
ẩ
u,
nâng cao tính c
ạ
nh tranh c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p; ph
ố
i h
ợ
p hoàn thi
ệ
n
chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
).
Trong

đ
i
ề
u ki
ệ
n h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
di
ễ
n ra ngày càng m
ạ
nh m
ẽ
, các
n
ư
ớ
c
đ
ang phát tri
ể
n (nh

ư
Vi
ệ
t Nam)
đ
ang th
ự
c hi
ệ
n và hoàn thi
ệ
n chính sách
th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
trong b
ố
i c
ả
nh th
ự
c hi
ệ
n công nghi

ệ
p hoá và ph
ả
i
gia nh
ậ
p có hi
ệ
u qu
ả
vào m
ạ
ng l
ướ
i s
ả
n xu
ấ
t khu v
ự
c và qu
ố
c t
ế
. Trong
đ
i
ề
u
ki

ệ
n này, các n
ư
ớ
c
đ
ang phát tri
ể
n ph
ả
i gi
ả
i quy
ế
t các v
ấ
n
đ
ề
t
ừ
nh
ậ
n th
ứ
c v
ề
vi
ệ
c gi

ả
i quy
ế
t m
ố
i quan h
ệ
gi
ữ
a t
ự
do hoá th
ư
ơ
ng m
ạ
i và b
ả
o h
ộ
m
ậ
u d
ị
ch,
cách th
ứ
c s
ử
d

ụ
ng các công c
ụ
c
ủ
a chính sách
đ
ế
n ph
ố
i h
ợ
p hoàn thi
ệ
n
chính sách Khung phân tích chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
trong
đ
i
ề
u
ki

ệ
n h
ộ
i nh
ậ
p
đ
ư
ợ
c di
ễ
n t
ả
nh
ư

ở
Hình 1.1. Tr
ư
ớ
c h
ế
t, các qu
ố
c gia c
ầ
n làm rõ
nh
ậ
n th

ứ
c v
ề
vi
ệ
c gi
ả
i quy
ế
t v
ấ
n
đ
ề
t
ự
do hoá th
ư
ơ
ng m
ạ
i và b
ả
o h
ộ
m
ậ
u d
ị
ch.

Ti
ế
p theo, vi
ệ
c ph
ố
i h
ợ
p hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế

đ
ư
ợ
c phân
tích. Cu
ố
i cùng, h
ệ
th
ố

ng các công c
ụ

đ
ư
ợ
c xem xét theo th
ờ
i gian
đ
ể
làm rõ
ba v
ấ
n
đ
ề
: (i) tính phù h
ợ
p v
ớ
i h
ộ
i nh
ậ
p khu v
ự
c và qu
ố
c t

ế
và m
ụ
c tiêu
công
17

nghi
ệ
p hoá; (ii) vi
ệ
c ph
ố
i h
ợ
p hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
; (iii)
tác
độ
ng t

ớ
i ho
ạ
t
độ
ng th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
(xu
ấ
t kh
ẩ
u và nh
ậ
p kh
ẩ
u). M
ặ
c dù
có xem xét tác
độ
ng c
ủ
a chính sách th

ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
t
ớ
i ho
ạ
t
độ
ng th
ư
ơ
ng
m
ạ
i qu
ố
c t
ế
và n
ề
n kinh t
ế
(nh
ư

ph
ầ
n
ứ
ng d
ụ
ng GTAP
đ
ể
tính toán v
ề
tác
độ
ng c
ủ
a Ch
ư
ơ
ng trình thu ho
ạ
ch s
ớ
m) song lu
ậ
n án này không t
ậ
p trung vào
n
ộ
i dung này.

1.2.1. Hoàn thi
ệ
n nh
ậ
n th
ứ
c v
ề
gi
ả
i quy
ế
t m
ố
i quan h
ệ
gi
ữ
a t
ự
do hoá
th
ư
ơ
ng m
ạ
i và b
ả
o h
ộ

m
ậ
u d
ị
ch
Trong
đ
i
ề
u ki
ệ
n h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
, chính ph
ủ
các n
ư
ớ
c có lý do
khác nhau khi l
ự
a ch

ọ
n t
ự
do hoá th
ư
ơ
ng m
ạ
i hay b
ả
o h
ộ
th
ị
tr
ư
ờ
ng
trong n
ư
ớ
c. Câu h
ỏ
i v
ề
vi
ệ
c nên hay không th
ự
c hi

ệ
n t
ự
do hoá không còn phù
h
ợ
p n
ữ
a. Thay vào
đ
ó, các qu
ố
c gia ph
ả
i th
ự
c hi
ệ
n t
ự
do hoá theo m
ộ
t l
ộ
trình nh
ấ
t
đ
ị
nh d

ự
a trên c
ơ
s
ở
nh
ữ
ng phân tích l
ợ
i ích – chi phí và k
ế
t
h
ợ
p v
ớ
i nh
ữ
ng phân tích khác. T
ạ
i sao th
ự
c hi
ệ
n t
ự
do hoá ngành này theo
l
ộ
trình này và th

ự
c hi
ệ
n t
ự
do hoá ngành khác theo l
ộ
trình khác là câu h
ỏ
i
c
ầ
n
đ
ượ
c gi
ả
i quy
ế
t.
Các nhà kinh t
ế
h
ọ
c th
ư
ờ
ng
đ
ư

a ra khuy
ế
n ngh
ị
d
ự
a trên phân tích v
ề
l
ợ
i
ích – chi phí thông th
ư
ờ
ng song Chính ph
ủ
không hoàn toàn
đ
ư
a ra chính sách
d
ự
a trên nh
ữ
ng phân tích nh
ư
v
ậ
y [50, tr.370]. Các chính ph
ủ

có th
ể

đ
ư
a ra
các lý do sau khi th
ự
c hi
ệ
n t
ự
do hoá th
ư
ơ
ng m
ạ
i
ở
m
ộ
t ngành:
M
ộ
t là, theo nh
ữ
ng phân tích v
ề
l
ợ

i ích – chi phí thông th
ư
ờ
ng, m
ộ
t môi
tr
ư
ờ
ng th
ư
ơ
ng m
ạ
i t
ự
do không b
ị
bóp méo s
ẽ
không t
ạ
o ra t
ổ
n th
ấ
t ròng c
ủ
a
xã h

ộ
i do nh
ữ
ng l
ệ
ch l
ạ
c trong s
ả
n xu
ấ
t và tiêu dùng mang l
ạ
i.
Hai là, nh
ữ
ng tính toán n
ằ
m bên ngoài phân tích l
ợ
i ích – chi phí thông
th
ư
ờ
ng bao g
ồ
m l
ợ
i ích
đ

ạ
t
đ
ư
ợ
c nh
ờ
l
ợ
i th
ế
kinh t
ế
theo quy mô thông qua s
ự
gia nh
ậ
p ngành c
ủ
a nhi
ề
u doanh nghi
ệ
p
ở
nh
ữ
ng th
ị
tr

ư
ờ
ng
đ
ư
ợ
c b
ả
o h
ộ
và
18

l
ợ
i ích
đ
ạ
t
đ
ư
ợ
c nh
ờ
vi
ệ
c các ch
ủ
doanh nghi
ệ

p h
ọ
c h
ỏ
i thông qua c
ạ
nh tranh.
Ba là, lý do chính tr
ị
. N
ế
u chính ph
ủ
áp d
ụ
ng các bi
ệ
n pháp b
ả
o h
ộ
thì
chính ph
ủ
s
ẽ
ph
ả
i gi
ả

i quy
ế
t v
ấ
n
đ
ề
l
ợ
i ích chính tr
ị
c
ủ
a các nhóm l
ợ
i ích (v
ấ
n
đ
ề
phân ph
ố
i l
ạ
i thu nh
ậ
p cho các khu v
ự
c b
ị

ả
nh h
ư
ở
ng).
Hình 1.1. Khung phân tích chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
trong đi
ề
u ki
ệ
n
h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế

Ngu
ồ
n:

Tác

gi
ả

(2006).
Bên c
ạ
nh
đ
ó, các chính ph
ủ
c
ũ
ng có th
ể

đ
ư
a ra các lý do sau
đ
ể
lý gi
ả
i t
ạ

i
sao l
ạ
i th
ự
c hi
ệ
n b
ả
o h
ộ
m
ộ
t ngành:
19

M
ộ
t là,
đố
i v
ớ
i các n
ư
ớ
c l
ớ
n (có kh
ả
n

ă
ng thay
đổ
i giá th
ế
gi
ớ
i) thì vi
ệ
c áp
d
ụ
ng thu
ế
xu
ấ
t kh
ẩ
u và thu
ế
nh
ậ
p kh
ẩ
u có l
ợ
i h
ơ
n cho n
ư

ớ
c
đ
ó. Các n
ư
ớ
c nh
ỏ
không làm
đ
ư
ợ
c nh
ư
v
ậ
y do không có kh
ả
n
ă
ng tác
độ
ng thay
đổ
i giá c
ả
th
ế
gi
ớ

i.
Hai là, s
ự
th
ấ
t b
ạ
i c
ủ
a th
ị
tr
ư
ờ
ng trong n
ư
ớ
c nh
ư
th
ấ
t nghi
ệ
p ho
ặ
c bán th
ấ
t
nghi
ệ

p, nh
ữ
ng khi
ế
m khuy
ế
t trên th
ị
tr
ư
ờ
ng v
ố
n, công ngh
ệ
. Khi
đ
o
l
ư
ờ
ng th
ặ
ng d
ư
c
ủ
a ng
ư
ờ

i s
ả
n xu
ấ
t s
ẽ
r
ấ
t khó
đ
o
đ
ư
ợ
c các kho
ả
n l
ợ
i ích và chi
phí.
Ba là, thuy
ế
t v
ề

đ
i
ề
u t
ố

t nh
ấ
t h
ạ
ng nhì (the second best) cho r
ằ
ng khi th
ị
tr
ư
ờ
ng b
ị
khi
ế
m khuy
ế
t thì vi
ệ
c s
ử
d
ụ
ng các chính sách can thi
ệ
p mang l
ạ
i
đ
i

ề
u t
ố
t ch
ẳ
ng h
ạ
n t
ạ
o ra nhi
ề
u vi
ệ
c làm cho khu v
ự
c công nghi
ệ
p. Tuy nhiên,
chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
, khi
đ
ư

ợ
c làm theo cách này, ph
ả
i
đ
ư
ợ
c
so sánh v
ớ
i chính sách trong n
ư
ớ
c nh
ằ
m kh
ắ
c ph
ụ
c cùng m
ộ
t v
ấ
n
đ
ề
.
V
ớ
i l

ậ
p lu
ậ
n v
ề
b
ả
o h
ộ
ngành công nghi
ệ
p non tr
ẻ
, nhi
ề
u n
ư
ớ
c
đ
ang phát
tri
ể
n l
ự
a ch
ọ
n chính sách công nghi
ệ
p hoá thay th

ế
nh
ậ
p kh
ẩ
u. Các chính sách
này thành công trong thúc
đ
ẩ
y công nghi
ệ
p ch
ế
t
ạ
o song l
ạ
i không thành công
trong thúc
đ
ẩ
y t
ă
ng tr
ư
ở
ng kinh t
ế
và nâng cao m
ứ

c s
ố
ng. Các n
ề
n kinh t
ế
công nghi
ệ
p hoá m
ớ
i (NIEs
8
) th
ự
c hi
ệ
n công nghi
ệ
p hoá thông qua phát tri
ể
n
xu
ấ
t kh
ẩ
u hàng ch
ế
t
ạ
o và các n

ề
n kinh t
ế
này
đ
ạ
t
đ
ư
ợ
c s
ự
t
ă
ng tr
ư
ở
ng nhanh
v
ề
s
ả
n l
ư
ợ
ng và m
ứ
c s
ố
ng. V

ấ
n
đ
ề

đ
ặ
t ra là các n
ư
ớ
c
đ
ang phát tri
ể
n li
ệ
u có
đ
ạ
t
đ
ư
ợ
c nh
ữ
ng thành tích t
ư
ơ
ng t
ự

không n
ế
u t
ừ
b
ỏ
chính sách công nghi
ệ
p
hoá thay th
ế
nh
ậ
p kh
ẩ
u. Câu h
ỏ
i có th
ể

đ
ư
ợ
c
đ
ặ
t ra là t
ạ
i sao không khuy
ế

n
khích c
ả
thay th
ế
nh
ậ
p kh
ẩ
u và
đ
ị
nh h
ư
ớ
ng xu
ấ
t kh
ẩ
u? Lý do b
ở
i vì m
ộ
t ch
ế
độ
thu
ế
quan làm gi
ả

m nh
ậ
p kh
ẩ
u c
ũ
ng làm gi
ả
m xu
ấ
t kh
ẩ
u [50, tr.424-425].
Vi
ệ
c b
ả
o h
ộ
các ngành công nghi
ệ
p thay th
ế
nh
ậ
p kh
ẩ
u d
ẫ
n

đ
ế
n chuy
ể
n các
ngu
ồ
n tài nguyên ra kh
ỏ
i khu v
ự
c xu
ấ
t kh
ẩ
u th
ự
c t
ế
ho
ặ
c ti
ề
m tàng. Do
đ
ó,
m
ộ
t n
ư

ớ
c l
ự
a ch
ọ
n ph
ư
ơ
ng án thay th
ế
nh
ậ
p kh
ẩ
u c
ũ
ng
đồ
ng th
ờ
i l
ự
a ch
ọ
n
cách làm gi
ả
m s
ự
t

ă
ng tr
ư
ở
ng xu
ấ
t kh
ẩ
u.
8

Các

n
ề
n

kinh

t
ế

này

ở

Đông

Á

bao

g
ồ
m

Hàn

Qu
ố
c,

Đài

Loan,

H
ồ
ng

Công

và

Singapore
20

So sánh quá trình công nghi
ệ
p hoá h

ư
ớ
ng ngo
ạ
i d
ự
a trên xu
ấ
t kh
ẩ
u c
ủ
a các
n
ề
n kinh t
ế
Đông và Đông Nam Á và công nghi
ệ
p hoá h
ư
ớ
ng n
ộ
i d
ự
a trên thay th
ế
nh
ậ

p kh
ẩ
u c
ủ
a các n
ư
ớ
c Mỹ Latinh
9
trong 3 th
ậ
p kỷ t
ừ
nh
ữ
ng n
ă
m
1960
đ
ế
n nh
ữ
ng n
ă
m 1980 c
ủ
a th
ế
kỷ XX ta th

ấ
y các n
ư
ớ
c Đông và Đông Nam
Á không ph
ả
i lúc nào c
ũ
ng th
ự
c hi
ệ
n h
ư
ớ
ng ngo
ạ
i. Các n
ư
ớ
c Indonesia, Thái Lan
và Malaysia ch
ỉ
th
ự
c s
ự
th
ể

hi
ệ
n t
ự
do hoá nh
ậ
p kh
ẩ
u vào nh
ữ
ng n
ă
m 1980.
Hi
ệ
n t
ạ
i, Trung Qu
ố
c, Đài Loan, Hàn Qu
ố
c v
ẫ
n th
ự
c hi
ệ
n chính sách thay th
ế
nh

ậ
p kh
ẩ
u có l
ự
a ch
ọ
n [160].
1.2.2. Hoàn thi
ệ
n các công cụ của chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
Trong c
ơ
ch
ế
rà soát chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố

c t
ế
c
ủ
a WTO, các công
c
ụ
c
ủ
a chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế

đ
ư
ợ
c xem xét theo hai nhóm là: các
công c
ụ
tác
độ
ng t
ớ
i nh

ậ
p kh
ẩ
u và các công c
ụ
tác
độ
ng t
ớ
i xu
ấ
t kh
ẩ
u.
Các công c
ụ
tác
độ
ng tr
ự
c ti
ế
p t
ớ
i nh
ậ
p kh
ẩ
u bao g
ồ

m các công c
ụ
thu
ế
,
h
ạ
n ng
ạ
ch nh
ậ
p kh
ẩ
u, h
ạ
n ch
ế
xu
ấ
t kh
ẩ
u t
ự
nguy
ệ
n, yêu c
ầ
u v
ề
tỷ l

ệ
n
ộ
i
đ
ị
a
hoá, các quy
đ
ị
nh v
ề
mua s
ắ
m c
ủ
a chính ph
ủ
, các hàng rào hành chính, các
quy
đ
ị
nh v
ề
ch
ố
ng bán phá giá và tr
ợ
c
ấ

p, h
ạ
n ng
ạ
ch thu
ế
quan, nh
ậ
p kh
ẩ
u
không t
ự

độ
ng, các hàng rào b
ả
o h
ộ
m
ớ
i và các hàng rào kỹ thu
ậ
t (TBT) nh
ư
b
ả
o v
ệ
môi tr

ư
ờ
ng, s
ứ
c kho
ẻ
con ng
ư
ờ
i và
độ
ng v
ậ
t
Các công c
ụ
tác
độ
ng tr
ự
c ti
ế
p t
ớ
i xu
ấ
t kh
ẩ
u bao g
ồ

m tr
ợ
c
ấ
p xu
ấ
t kh
ẩ
u,
các ch
ư
ơ
ng trình xúc ti
ế
n th
ư
ơ
ng m
ạ
i, h
ỗ
tr
ợ
thông tin, phát tri
ể
n các
khu công nghi
ệ
p, khu ch
ế

xu
ấ
t.
Nghiên c
ứ
u c
ủ
a Rodrik th
ự
c hi
ệ
n n
ă
m 2004 cho th
ấ
y trong b
ố
i c
ả
nh toàn
c
ầ
u hoá, các n
ư
ớ
c
đ
ang phát tri
ể
n ph

ả
i chú ý xem xét vi
ệ
c ph
ố
i h
ợ
p chính
9

Các

n
ề
n

kinh

t
ế

Đông

và

Đông

Nam

Á

đ
ượ
c

nghiên

c
ứ
u

g
ồ
m

H
ồ
ng

Kông,

Hàn

Qu
ố
c,

Singapore,

Đài

Loan
và

Indonesia,

Malaysia,

Philippines,

Thái

Lan.

Các

n
ướ
c

Mỹ

Latinh

g
ồ
m

Argentina,

Bolivia,

Brazil,

Chile,
Colombia,

Costa

Rica,

C
ộ
ng

hoà

Dominic,

El

Salvador,

Jamaica,

Mexico,

Paraguay,

Peru,

Uruguay,
Venezuela
21

sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
và các chính sách ngành,
đ
ặ
c bi
ệ
t là s
ự
ph
ố
i h
ợ
p v
ớ
i
chính sách công nghi
ệ

p, trong
đ
ó các Chính ph
ủ
c
ầ
n có c
ơ
ch
ế
thu nh
ậ
n thông
tin t
ừ
khu v
ự
c doanh nghi
ệ
p
đ
ể

đ
ư
a ra các chính sách. Vi
ệ
c ph
ố
i h

ợ
p hoàn
thi
ệ
n chính sách ph
ả
i d
ự
a trên thông tin
đ
ư
a ra t
ừ
doanh nghi
ệ
p. Các yêu c
ầ
u
khác c
ầ
n ph
ả
i có là s
ự
cam k
ế
t và tham gia tr
ự
c ti
ế

p c
ủ
a lãnh
đ
ạ
o cao c
ấ
p; s
ự
ph
ố
i h
ợ
p gi
ữ
a các c
ơ
quan ch
ứ
c n
ă
ng trong Chính ph
ủ
; vi
ệ
c
đ
ả
m b
ả

o
quá trình ph
ố
i h
ợ
p thi
ế
t k
ế
và th
ự
c hi
ệ
n chính sách
đ
ư
ợ
c rõ ràng và có c
ơ
s
ở
.
Các
h
ỗ
tr
ợ
c
ủ
a Chính ph

ủ
là h
ỗ
tr
ợ
ho
ạ
t
độ
ng ch
ứ
không ph
ả
i h
ỗ
tr
ợ
ngành [145].
Ph
ầ
n d
ư
ớ
i
đ
ây s
ẽ
xem xét s
ự
thay

đổ
i c
ủ
a h
ệ
th
ố
ng th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
phát tri
ể
n qua các giai
đ
o
ạ
n. T
ừ

đ
ó ch
ỉ
ra nh
ữ

ng yêu c
ầ
u v
ề
v
ậ
n d
ụ
ng
các công c
ụ
c
ủ
a chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
trong
đ
i
ề
u ki
ệ
n h
ộ

i nh
ậ
p
kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
:
G i

ai
đ
o

ạ
n 1 ( 19 47

- 1 9

8 0

) : Đây là giai
đ
o
ạ
n th
ự
c hi

ệ
n t
ự
do hoá
th
ư
ơ
ng m
ạ
i gi
ữ
a các n
ư
ớ
c công nghi
ệ
p. Trong giai
đ
o
ạ
n này, vai trò c
ủ
a
GATT
đ
ư
ợ
c phát huy. Tuy nhiên, do nhi
ề
u lý do nh

ư
s
ự
m
ấ
t cân b
ằ
ng v
ề
th
ư
ờ
ng m
ạ
i gi
ữ
a các n
ư
ớ
c hay b
ả
o h
ộ
tr
ở
nên khôn khéo h
ơ
n d
ẫ
n

đ
ế
n
GATT r
ơ
i vào kh
ủ
ng ho
ả
ng
ở
cu
ố
i nh
ữ
ng n
ă
m 1970
G i

ai
đ
o

ạ
n 2 ( 1

98 0

- 1 9

9 4

) : Giai
đ
o
ạ
n này ch
ứ
ng ki
ế
n nhi
ề
u h
ạ
n ch
ế
v
ề
th
ư
ơ
ng m
ạ
i n
ằ
m ngoài ph
ạ
m vi c
ủ

a GATT. Giai
đ
o
ạ
n 1990 ch
ứ
ng
ki
ế
n s
ự
phát tri
ể
n c
ủ
a các khu v
ự
c t
ự
do th
ư
ơ
ng m
ạ
i nh
ư
Khu v
ự
c m
ậ

u d
ị
ch
t
ự
do B
ắ
c Mỹ (NAFTA), Khu v
ự
c m
ậ
u d
ị
ch t
ự
do ASEAN.
G i

ai
đ
o

ạ
n 3 ( 19 9

4 – n

a y ): Vòng
đ
àm phán Uruguay (1986-1994)

trong khuôn kh
ổ
GATT k
ế
t thúc. Nó ch
ấ
m d
ứ
t s
ự
t
ồ
n t
ạ
i 47 n
ă
m c
ủ
a
GATT và
đ
ánh d
ấ
u s
ự
ra
đ
ờ
i c
ủ

a T
ổ
ch
ứ
c th
ư
ơ
ng m
ạ
i th
ế
gi
ớ
i. WTO
đ
ư
ợ
c
chính th
ứ
c thành l
ậ
p vào ngày 1 tháng 1 n
ă
m 1995, có tr
ụ
s
ở
chính t
ạ

i
Geneva, Thuỵ Sỹ
[164].
22

Tính
đ
ế
n ngày 11 tháng 1 n
ă
m 2007, WTO có 150 thành viên. WTO
đ
ư
ợ
c
thành l
ậ
p nh
ằ
m t
ạ
o ra m
ộ
t t
ổ
ch
ứ
c chung thi
ế
t l

ậ
p các quy t
ắ
c và gi
ả
i quy
ế
t
các v
ấ
n
đ
ề
trong quan h
ệ
kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
.
WTO có 6 ch
ứ
c n
ă
ng chính sau:
- Thi
ế
t l

ậ
p các hi
ệ
p
đ
ị
nh th
ư
ơ
ng m
ạ
i trong khuôn kh
ổ
c
ủ
a nó;
- T
ạ
o ra m
ộ
t di
ễ
n
đ
àn cho các
đ
àm phán v
ề
th
ư

ơ
ng m
ạ
i;
- Gi
ả
i quy
ế
t các tranh ch
ấ
p th
ư
ơ
ng m
ạ
i;
- Ki
ể
m soát các chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c gia;
- Cung c
ấ
p s
ự

tr
ợ
giúp v
ề
m
ặ
t kỹ thu
ậ
t và
đ
ào t
ạ
o cho các n
ư
ớ
c
đ
ang phát
tri
ể
n;
- H
ợ
p tác v
ớ
i các t
ổ
ch
ứ
c qu

ố
c t
ế
khác.
Trong quá trình
đ
àm phán gia nh
ậ
p và khi
đ
ã tr
ở
thành thành viên
c
ủ
a WTO, các qu
ố
c gia ph
ả
i ch
ấ
p nh
ậ
n lu
ậ
t ch
ơ
i c
ủ
a WTO. Nói cách khác,

các qu
ố
c gia ph
ả
i th
ự
c hi
ệ
n hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c
ủ
a
mình.
Tr
ướ
c h
ế
t, trong quá trình
đ
àm phán gia nh

ậ
p WTO, các qu
ố
c gia th
ư
ờ
ng
s
ử
d
ụ
ng
đ
àm phán song ph
ư
ơ
ng. C
ụ
th
ể
là, các qu
ố
c gia ph
ả
i
đ
ư
a ra ph
ạ
m vi

cam k
ế
t m
ở
c
ử
a th
ị
tr
ư
ờ
ng, các m
ứ
c cam k
ế
t c
ụ
th
ể
(th
ư
ờ
ng là b
ằ
ng ho
ặ
c th
ấ
p
h

ơ
n m
ứ
c hi
ệ
n hành).
Th
ứ
hai, khi
đ
ã tr
ở
thành thành viên c
ủ
a WTO, các qu
ố
c gia th
ư
ờ
ng l
ự
a
ch
ọ
n
đ
àm phán
đ
a ph
ư

ơ
ng. Khi th
ự
c hi
ệ
n
đ
àm phán
đ
a ph
ư
ơ
ng, các n
ư
ớ
c
đ
àm
phán c
ắ
t gi
ả
m thu
ế
quan theo ngành ho
ặ
c theo công th
ứ
c c
ắ

t gi
ả
m thu
ế
[42].
Vi
ệ
c ban hành hay t
ă
ng m
ớ
i m
ộ
t lo
ạ
i thu
ế
quan ph
ả
i
đ
ư
ợ
c cân b
ằ
ng l
ạ
i b
ằ
ng

vi
ệ
c gi
ả
m các lo
ạ
i thu
ế
khác
đ
ể
bù
đ
ắ
p cho các n
ư
ớ
c xu
ấ
t kh
ẩ
u b
ị

ả
nh h
ư
ở
ng.
Th

ứ
ba, các qu
ố
c gia ph
ả
i ch
ỉ
nh s
ử
a lu
ậ
t th
ư
ơ
ng m
ạ
i, lu
ậ
t h
ả
i quan và các
23

b
ộ
lu
ậ
t liên quan
đ
ể

đ
ả
m b
ả
o th
ự
c hi
ệ
n
đ
úng các nguyên t
ắ
c c
ủ
a WTO. Các
bi
ệ
n pháp phi thu
ế
quan c
ũ
ng ph
ả
i tuân theo các quy
đ
ị
nh c
ủ
a WTO. D

ư
ớ
i
đ
ây là m
ộ
t s
ố
v
ấ
n
đ
ề
mà các qu
ố
c gia
đ
ang phát tri
ể
n ph
ả
i l
ư
u ý khi th
ự
c hi
ệ
n
hoàn thi
ệ

n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
:
- H
ạ
n n g

ạ
c h th u

ế


q

u a n

: H
ạ
n ng
ạ
ch thu
ế

quan thu
ộ
c nhóm các bi
ệ
n
pháp h
ạ
n ch
ế

đ
ị
nh l
ư
ợ
ng (c
ấ
m nh
ậ
p kh
ẩ
u; h
ạ
n ng
ạ
ch nh
ậ
p kh
ẩ
u; h

ạ
n
ng
ạ
ch thu
ế
quan; và c
ấ
p phép nh
ậ
p kh
ẩ
u không t
ự

độ
ng). H
ạ
n ng
ạ
ch thu
ế
quan là bi
ệ
n pháp
đ
ư
ợ
c cho phép s
ử

d
ụ
ng trong khuôn kh
ổ
c
ủ
a WTO. Theo
quy
đ
ị
nh v
ề
h
ạ
n ng
ạ
ch thu
ế
quan, hàng nh
ậ
p kh
ẩ
u n
ằ
m trong h
ạ
n ng
ạ
ch
đ

ư
ợ
c h
ư
ở
ng m
ứ
c thu
ế
su
ấ
t th
ấ
p.
- Bãi

b

ỏ


v

i
ệ
c

c
ấ
p

p h

é p

n h

ậ
p

k h

ẩ
u

kh ô

n g

t
ự



đ



ộ
n

g : Các qu
ố
c gia thành viên
c
ủ
a WTO ph
ả
i th
ự
c hi
ệ
n c
ấ
p phép nh
ậ
p kh
ẩ
u t
ự

độ
ng (không t
ạ
o ra các th
ủ
t
ụ
c hành chính không liên quan t
ớ

i m
ụ
c
đ
ích h
ả
i quan hay c
ơ
quan hành chính
thích h
ợ
p).
- T h

ự
c hi

ệ
n H i

ệ
p
đ

ị
n

h v

ề

t

r
ị


g i

á h

ả
i q

u a n

: H
ầ
u h
ế
t các thành viên
c
ủ
a WTO
đ
ề
u tham gia Hi
ệ
p

đ
ị
nh v
ề
tr
ị
giá h
ả
i quan. Theo hi
ệ
p
đ
ị
nh
này, các qu
ố
c gia ph
ả
i tính giá th
ự
c tr
ả
ho
ặ
c ph
ả
i tr
ả
khi hàng hoá
đ

ư
ợ
c bán
ra t
ừ
n
ư
ớ
c xu
ấ
t kh
ẩ
u sang n
ư
ớ
c nh
ậ
p kh
ẩ
u. Các qu
ố
c gia không
đ
ư
ợ
c áp
d
ụ
ng cách tính
giá t

ố
i thi
ể
u.
- G i

ả
m

thi

ể
u s

ự


t

h am

g

i a c
ủ
a d o

a n h ng hi

ệ

p n h

à

n

ư

ớ
c : WTO yêu c
ầ
u các
qu
ố
c gia thành viên th
ự
c hi
ệ
n nguyên t
ắ
c không phân bi
ệ
t
đố
i x
ử
. Các qu
ố
c
gia không

đ
ư
ợ
c duy trì
đ
ặ
c quy
ề
n tham gia vào th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế

đố
i v
ớ
i
các doanh nghi
ệ
p nhà n
ư
ớ
c (
đ
ầ

u m
ố
i nh
ậ
p kh
ẩ
u ch
ẳ
ng h
ạ
n).
- H à n g r ào b
ả
o h
ộ


m
ớ
i
đ



a n g
đ



ư

ợ
c s

ử


d
ụ



n g

: WTO cho phép áp d
ụ
ng
các bi
ệ
n pháp b
ả
o v
ệ
môi tr
ư
ờ
ng, s
ứ
c kho
ẻ

con ng
ư
ờ
i và
độ
ng v
ậ
t n
ế
u c
ầ
n
thi
ế
t. Đi
ề
u này d
ẫ
n
đ
ế
n vi
ệ
c các n
ư
ớ
c phát tri
ể
n th
ư

ờ
ng áp d
ụ
ng các hàng
rào kỹ
24

thu
ậ
t (TBT)
đ
ể
c
ả
n tr
ở
hàng hoá c
ủ
a các n
ư
ớ
c khác
đ
ư
a vào n
ư
ớ
c mình. Tuy
nhiên,
đ

ể
xác
đ
ị
nh xem m
ộ
t hành
độ
ng có b
ị
coi là TBT hay không thì ph
ả
i
th
ẩ
m tra m
ứ
c tr
ở
ng
ạ
i mà nó t
ạ
o ra trong th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố

c t
ế
. Quá trình này
không có l
ợ
i cho các n
ư
ớ
c
đ
ang phát tri
ể
n.
- Các

b i

ệ
n

p h

á p

l

i ên

q

u an

đ



ế
n

đ



ầ
u

t

ư


( T R IM s

) : Các thành viên c
ủ
a WTO
ph
ả
i tuân theo nguyên t
ắ

c
đ
ãi ng
ộ
qu
ố
c gia trong
đ
ầ
u t
ư
. Theo
đ
ó, các qu
ố
c
gia không
đ
ư
ợ
c áp d
ụ
ng các bi
ệ
n pháp v
ề
tỷ l
ệ
n
ộ

i
đ
ị
a hoá, tỷ l
ệ
xu
ấ
t kh
ẩ
u, tỷ
l
ệ
chuy
ể
n l
ợ
i nhu
ậ
n,
- Các bi

ệ
n p h

áp q u

ả
n l ý v

ề

h

à n

h c hí n

h : Các thành viên c
ủ
a WTO
không
đ
ư
ợ
c áp d
ụ
ng các bi
ệ
n pháp qu
ả
n lý v
ề
hành chính gây tr
ở
ng
ạ
i cho
th
ư

ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
nh
ư
quy
đ
ị
nh v
ề
qu
ả
ng cáo hay
đ
ặ
t c
ọ
c,
đ
ị
a
đ
i
ể
m thông
quan,

WTO
đ
ề
ra các nguyên t
ắ
c ho
ạ
t
độ
ng
đ
ả
m b
ả
o không phân bi
ệ
t
đố
i x
ử
trong th
ư
ơ
ng m
ạ
i theo
đ
ó b
ấ
t kỳ n

ư
ớ
c thành viên nào
đ
ề
u
đ
ư
ợ
c t
ạ
o
đ
i
ề
u ki
ệ
n
t
ố
t nh
ấ
t khi tham gia vào th
ị
tr
ư
ờ
ng các n
ư
ớ

c thành viên khác. M
ặ
c dù WTO
đ
ư
ợ
c coi là ngôi nhà chung c
ủ
a th
ế
gi
ớ
i th
ư
ơ
ng m
ạ
i, là m
ộ
t Liên h
ợ
p qu
ố
c v
ề
m
ặ
t kinh t
ế
song v

ẫ
n còn nhi
ề
u v
ấ
n
đ
ề
liên quan
đ
ế
n th
ươ
ng m
ạ
i trong
WTO ch
ư
a có c
ơ
ch
ế
gi
ả
i quy
ế
t nh
ư
các nhóm kinh t
ế

khu v
ự
c; môi
tr
ư
ờ
ng và th
ư
ơ
ng m
ạ
i;
đ
ầ
u t
ư
và th
ư
ơ
ng m
ạ
i; chính sách c
ạ
nh tranh; tính rõ
ràng trong vi
ệ
c mua s
ắ
m c
ủ

a chính ph
ủ
; th
ư
ơ
ng m
ạ
i
đ
i
ệ
n t
ử
; quy
ề
n c
ủ
a
ng
ư
ờ
i lao
độ
ng
và th
ư
ơ
ng m
ạ
i,

đ
ặ
c bi
ệ
t là v
ấ
n
đ
ề
nông nghi
ệ
p.
1.2.3. Ph
ố
i h
ợ
p hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
trong đi
ề
u ki

ệ
n
h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
Thông th
ư
ờ
ng, các lĩnh v
ự
c th
ư
ơ
ng m
ạ
i -
đ
ầ
u t
ư
- công nghi
ệ
p – nông,

lâm, ng
ư
nghi
ệ
p do các b
ộ
khác nhau ch
ị
u trách nhi
ệ
m do
đ
ó khi thi
ế
t k
ế
và
hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ờ
ng g
ặ
p ph
ả
i nh
ữ
ng khó kh
ă

n v
ề
ph
ố
i h
ợ
p thông tin,
ph
ố
i h
ợ
p thi
ế
t k
ế
và ph
ố
i h
ợ
p tri
ể
n khai.
25

Tr
ướ
c h
ế
t, vi
ệ

c ph
ố
i h
ợ
p hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế

đ
òi
h
ỏ
i ph
ả
i gi
ả
i quy
ế
t v
ấ
n
đ

ề
v
ề
th
ể
ch
ế
và c
ơ
ch
ế
ph
ố
i h
ợ
p. C
ụ
th
ể
là c
ơ
ch
ế
ho
ạ
t
độ
ng và quy
ề
n l

ự
c c
ủ
a c
ơ
quan ch
ị
u trách nhi
ệ
m chính v
ề
công tác
đ
i
ề
u
ph
ố
i vi
ệ
c hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t

ế
. Nh
ữ
ng câu h
ỏ
i c
ầ
n
đ
ư
ợ
c
tr
ả
l
ờ
i bao g
ồ
m:
• Vi
ệ
c ho
ạ
ch
đ
ị
nh chính sách th
ư
ơ
ng m

ạ
i qu
ố
c t
ế
do c
ơ
quan nào ch
ủ
trì?
• Chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế

đ
ư
ợ
c hi
ể
u nh
ư
th
ế
nào?

• Các v
ă
n b
ả
n
đ
ư
ợ
c coi là chi
ế
n l
ư
ợ
c và quy ho
ạ
ch v
ề
phát tri
ể
n th
ư
ơ
ng
m
ạ
i qu
ố
c t
ế
c

ủ
a qu
ố
c gia là nh
ữ
ng v
ă
n b
ả
n nào? N
ộ
i dung nào liên
quan tr
ự
c ti
ế
p và gián ti
ế
p t
ớ
i chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
?

• Ch
ứ
c n
ă
ng, nhi
ệ
m v
ụ
, quy
ề
n h
ạ
n c
ủ
a c
ơ
quan th
ự
c hi
ệ
n hoàn thi
ệ
n
chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố

c t
ế
là gì? C
ơ
ch
ế
ph
ố
i h
ợ
p hoàn
thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế

đ
ang
đ
ư
ợ
c th
ự

c hi
ệ
n ra sao?
Qu
ố
c gia
có m
ộ
t c
ơ
quan
đ
ầ
u m
ố
i ph
ố
i h
ợ
p hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i
qu
ố
c t

ế
hay không? Quy ch
ế
ho
ạ
t
độ
ng c
ủ
a c
ơ
quan này nh
ư
th
ế
nào?
• L
ộ
trình h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế

đ

ư
ợ
c g
ắ
n k
ế
t th
ế
nào v
ớ
i vi
ệ
c nâng
cao kh
ả
n
ă
ng c
ạ
nh tranh c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p trong n
ư
ớ
c?
Th
ứ
hai, trong

đ
i
ề
u ki
ệ
n h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
qu
ố
c t
ế
,
đ
ể
gia nh
ậ
p có hi
ệ
u qu
ả
vào n
ề
n kinh t
ế
th
ế

gi
ớ
i và khu v
ự
c, các n
ư
ớ
c
đ
ang phát tri
ể
n th
ự
c hi
ệ
n công
nghi
ệ
p hoá ph
ả
i gi
ả
i quy
ế
t t
ố
t hai v
ấ
n
đ

ề
là (i) th
ự
c hi
ệ
n t
ự
do hoá các ngành
công nghi
ệ
p ch
ế
t
ạ
o; (ii) t
ă
ng c
ư
ờ
ng xu
ấ
t kh
ẩ
u,
đ
ặ
c bi
ệ
t là xu
ấ

t kh
ẩ
u c
ủ
a khu
v
ự
c FDI. Vi
ệ
c ph
ố
i h
ợ
p hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng m
ạ
i qu
ố
c t
ế
nh
ằ
m
đ
ạ
t

các m
ụ
c tiêu v
ề
nâng cao s
ứ
c c
ạ
nh tranh c
ủ
a hàng công nghi
ệ
p ch
ế
t
ạ
o
và t
ă
ng c
ư
ờ
ng xu
ấ
t kh
ẩ
u,
đ
ặ
c bi

ệ
t là xu
ấ
t kh
ẩ
u c
ủ
a khu v
ự
c FDI, do
đ
ó, là
m
ộ
t
n
ộ
i dung c
ầ
n xem xét trong quá trình ph
ố
i h
ợ
p hoàn thi
ệ
n chính sách th
ư
ơ
ng