Ảnh hưởng của dinh dưỡng đến sinh trưởng quần thể, chất lượng của ba loài vi tảo Nannochloropsis oculata, Isochrysis galbana và Tetraselmis chui) và luân trùng (Brachionus plicatilis)

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC NHA TRANG
    





CÁI NGC BO ANH





NH HNG CA DINH DNG N SINH TRNG
QUN TH, CHT LNG CA BA LOÀI VI TO
(Nannochloropsis oculata, Isochrysis galbana và Tetraselmis
chui) VÀ LUÂN TRÙNG (Brachionus plicatilis)

LUN ÁN TIN S NÔNG NGHIP







Nha Trang – 2010

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC NHA TRANG
    

Cái Ngc Bo Anh




NH HNG CA DINH DNG N SINH TRNG
QUN TH, CHT LNG CA BA LOÀI VI TO
(Nannochloropsis oculata, Isochrysis galbana và Tetraselmis
chui) VÀ LUÂN TRÙNG (Brachionus plicatilis)



Chuyên ngành: Nuôi thy sn nc mn, l
Mã s: 62 62 70 05

LUN ÁN TIN S NÔNG NGHIP


NGI HNG DN KHOA HC:
GS Helge Reinertsen
TS Nguyn Hu Dng





i

LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca chính bn thân. Các s liu, kt
qu nghiên cu trình bày trong lun án là trung thc và cha tng đc ai công b
trong bt c công trình nào.
Tác gi


Cái Ngc Bo Anh















ii
LI CM N

Tôi xin cm n Ban Giám hiu Trng i hc Nha Trang, Ban Ch nhim
Khoa Nuôi trng Thy sn, Phòng ào to i hc và Sau i hc đã to điu kin
cho tôi hoàn thành đ tài nghiên cu sinh. Tôi mun gi li cm n đn Quý Thy,

Cô và các bn đng nghip  Khoa Nuôi trng Thy sn, Vin Công ngh Sinh hc
và các Phòng, Ban thuc Trng i hc Nha Trang đã h tr tôi trong lúc tin
hành nghiên cu.
 tài nghiên cu nà
y nm trong khuôn kh D án NUFU Pro.37/2002. Tôi
xin chân thành cm n Ban iu hành D án: c Giáo s Nguyn Trng Nho, Giáo
s Helge Reinertsen, Phó Giáo s Nguyn ình Mão, Phó Giáo s Li Vn Hùng,
Tin s Nguyn Hu Dng, các thy cô giáo đã ging dy và truyn đt nhiu kin
thc chuyên ngành quý báu: Giáo s Maria Teresa Dinis, Tin s Kjell Inge Reitan,
Tin s Trine Galloway, Tin s Luis C
onceicao. Tôi rt cm n s giúp đ k thut
ca Thc s Randi Røsbak trong thi gian tp hun phân tích sc ký khí.
Tôi xin trân trng cm n các thy giáo hng dn: Giáo s Helge
Reinertsen đã tn tình hng dn, đc bit dành nhiu giúp đ trong các khóa tp
hun ti Trung tâm Sinh hc Thc nghim Bratt
Øra, Trondheim, Na Uy và Tin s
Nguyn Hu Dng, ngi đã trc tip khuyên bo và giúp đ gii quyt khó khn
trong sut quá trình nghiên cu ti Trung tâm Nghiên cu Ging và Dch bnh
Thy sn, i hc Nha Trang.
Li nói không đ đ th hin ht lòng bit n ca tôi đi vi gia đình – ba
m, các anh ch và v, nhng ngi đã nâng đ tôi v mt vt cht và tinh thn t
bao lâu nay, đc bit trong thi gian thc hin đ tài nghiên cu.





iii
CÁC CH VIT TT VÀ KÝ HIU

ARA: Axít Arachidonic (C20:4n-6).
B NN và PTNT: B Nông nghip và Phát trin Nông thôn
ct: cá th
ct/mL: cá th/mL
ctv: cng tác viên
DHA: Axít Docosahexaenoic (C22:6n-3)
DO: Dissolved oxygen, hàm lng ôxy hòa tan.
EPA: Axít Eicosapentaenoic (C20:5n-3).
FAO: Food and Agriculture Organization, T chc Lng thc và
Nông Nghip Liên Hip Quc
HUFA: Highly Unsaturated Fatty Acid, các axít béo PUFA có mch
cacbon dài hn hoc bng C20 và có nhiu hn hoc bng 3
ni đôi.
KLK: khi lng khô
MUFA Monounsaturated Fatty Acid, axít béo không no mt ni đôi.
n-3 HUFA hàm lng các axít béo HUFA có ni đôi bt đu t v trí th
ba tính t gc m
ethyl.
PUFA: Polyunsaturated Fatty Acid, axít béo có mch cacbon C16 (vi
2 – 4 ni đôi); C18 (vi 2 – 5 ni đôi); C20 (vi 2 – 5 ni đôi)
hoc C22 (vi 2 – 6 ni đôi).
SFA: Saturated Fatty Acid, axít béo no (mch cacbon không có ni
đôi)
tb/mL: t bào/mL
tb/ngày: t bào/ngày
TFA Total Fatty Acid, tng hàm lng axít béo (mg/g KLK)
TL: Total lipid, hàm lng lipít tng s (mg/g KLK)


iv

MC LC
M U 1
Chng I. TNG QUAN 4
1.1. Xu hng phát trin nuôi trng thy sn trên th gii và  Vit Nam. 4
1.2. Vai trò ca vi to đi vi nuôi hi sn 8
1.2.1. Vi to đi vi nuôi đng vt thân mm. 9
1.2.2. Vi to đi vi nuôi tôm he 10
1.2.3. Vi to đi vi nuôi cá bin. 11
1.2.3.1. Vi to làm “môi trng nc xanh” 11
1.2.3.2. Vi to là thc n cho các loài làm thc n sng cho u trùng cá
bin 11
1.3. Tình hình nghiên cu vi to phc v nuô
i hi sn 17
1.3.1. Các loài vi to đang đc nuôi ph bin phc v sn xut ging
nhân to các loài sinh vt bin. 17
1.3.2. Các yu t nh hng đn sinh trng qun th và cht lng
dinh dng vi to 21
1.3.2.1. Nhit đ 22
1.3.2.2.  mn 23
1.3.2.3. pH 23
1.3.2.4. Ch đ khuy đo 23
1.3.2.5. Ánh sáng 24
1.3.2.6. Mui dinh dng 24
1.3.3. Nghiên cu v vi to phc v nuô
i hi sn  Vit Nam. 27
1.4. Tình hình nghiên cu nuôi luân trùng Brachionus plicatilis 28
1.4.1. Các yu t nh hng đn sinh trng qun th và cht lng
dinh dng ca luân trùng 28
1.4.1.1. Các yu t hu sinh 29
1.4.1.2. Các yu t vô sinh 31

v
1.4.2. Nghiên cu v nuôi luân trùng  Vit Nam 35
CHNG 2. PHNG PHÁP NGHIÊN CU 37
2.1. Thi gian, đa đim và đi tng nghiên cu 37
2.1.1. Thi gian nghiên cu 37
2.1.2. a đim nghiên cu 37
2.1.3. i tng nghiên cu 37
2.1.3.1. Loài to Nannochloropsis oculata (Droop) D.J. Hibberd 1981 38
2.1.3.2. Loài to Isochrysis galbana Parke 194 39
2.1.3.3. Loài to Tetraselmis chui Butcher 1959 40
2.1.3.4. Loài luân trùng Brachionus plicatilis O.F. Muller 1786 41
2.2. B trí thí nghim 42
2.3. Phng pháp xác đnh các thông s môi trng, sinh trng qun
th, hàm lng lipít và axít béo 53
2.3.1. Phng pháp đo các yu t môi trng
53
2.3.2. Phng pháp xác đnh mt đ t bào to và tc đ
sinh trng qun th 53
2.3.3. Phng pháp xác đnh mt đ luân trùng và t l trng 54
2.3.4. Phng pháp thu mu vi to và luân trùng cho phân tích hàm
lng lipít và axít béo 55
2.3.5. Phng pháp phân tích hàm lng lipít. 56
2.3.6. Phng pháp phân tích hàm lng các axít béo. 56
2.4. Phân tích và x lý s liu 58
Chng 3. KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 60
3.1. nh hng ca dinh dng đn sinh trng qun th và cht lng

ca to Nannochloropsis oculata 60
3.1.1. nh hng ca nng đ và dng mui ni t đn sinh trng

qun th to Nannochloropsis oculata 60
3.1.2. nh hng ca vic b sung CO
2
đn sinh trng qun th to
Nannochloropsis oculata 64

vi
3.1.3. nh hng ca cht lng phân bón đn sinh trng qun th
và giá tr dinh dng ca to Nannochloropsis oculata 68
3.2. nh hng ca dinh dng đn sinh trng qun th và cht lng
ca to Isochrysis galbana 73
3.2.1. nh hng ca nng đ và dng mui ni t đn sinh trng
qun th to Isochrysis galbana 73
3.2.2. nh hng ca vic b sung CO
2
đn sinh trng qun th to
Isochrysis galbana 78
3.2.3. nh hng ca cht lng phân bón đn sinh trng qun th
và giá tr dinh dng ca to Isochrysis galbana 80
3.3. nh hng ca dinh dng đn sinh trng qun th và cht lng
ca to Tetraselmis chui 84
3.3.1. nh hng ca nng đ và dng mui ni t đn sinh trng
qun th to Tetraselmis chui 84
3.3.2. nh hng ca vic b sung CO
2
đn sinh trng qun th to
Tetraselmis chui 89
3.3.3. nh hng ca cht lng phân bón đn sinh trng qun th
và giá tr dinh dng ca to Tetraselmis chui 92
3.4. nh hng ca thc n đn sinh trng qun th và cht lng dinh

dng ca luân trùng Brachionus plicatilis. 98
3.4.1. nh hng ca mt đ thc n đn sinh trng qun th luân
trùng 98
3.4.1.1. nh hng ca mt đ to N
annochloropsis oculata làm thc
n đn sinh trng qun th luân trùng 98
3.4.1.2. nh hng ca mt đ to Isochrysis galbana làm thc n đn
sinh trng qun th luân trùng 102
3.4.1.3. nh hng ca mt đ to Tetraselmis chui làm thc n đn
sinh trng qun th luân trùng 105

vii
3.4.1.4. nh hng ca mt đ men bánh mì Saccharomyces verevisiae
làm thc n đn sinh trng qun th luân trùng 108
3.4.1.5. nh hng ca thc n là to Nannochloropsis oculata có b
sung men bánh mì đn sinh trng qun th luân trùng 114
3.4.2. nh hng ca các loi thc n đn hàm lng lipít và axít béo
ca luân trùng 124
KT LUN 131
DANH MC CÁC CÔNG TRÌNH TÁC GI Ã CÔNG B LIÊN
QUAN N LUN ÁN 134
TÀI LIU THAM KHO 135
PH LC

viii
DANH MC BNG

Bng 1.1. Mt đ (tb/mL) to cho n đi vi u trùng tôm he 10
Bng 1.2. Mc đ s dng ph bin ca các loài to trong sn xut ging
đng vt thân mm. 18
Bng 1.3. Mt s loài to đã th nghim làm thc n cho u trùng tôm he 19
Bng 1.4. Kh nng chu đng nhit đ ca mt s loài to nuôi 22
Bng 1.5. Công thc môi trng Walne và f/2 Guillard
25
Bng 1.6. Mt s công thc phân bón kt hp đ nuôi sinh khi vi to bin 26
Bng 3.1. Tc đ sinh trng qun th ca to N. oculata khi bón phân vi
ngun ni t dng nitrat NO
3
-
và amôn NH
4
+

. 61
Bng 3.2. Mt đ t bào (10
4
tb/mL) to N. oculata khi bón phân vi ngun ni
t dng nitrat NO
3
-
và amôn NH
4
+
62
Bng 3.3. Giá tr pH và sinh trng qun th to N. oculata trong điu kin
sc khí bình thng và có b sung CO
2
. 66
Bng 3.4. Giá tr pH và sinh trng ca qun th to N. oculata khi nuôi
bng môi trng f/2 di dng hóa cht tinh khit và công nghip 70
Bng 3.5. Hàm lng lipít và axít béo ca to N. oculata khi nuôi  b 2 m
3

bón phân dng tinh khit và dng công nghip. 71
Bng 3.6. Tc đ sinh trng qun th ca to I. galbana khi bón phân vi
ngun ni t dng nitrat NO
3
-
và amôn NH
4
+
76
Bng 3.7. Mt đ t bào (10

4
tb/mL) to I. galbana khi bón phân vi ngun ni
t dng nitrat NO
3
-
và amôn NH
4
+
77
Bng 3.8. Giá tr pH và sinh trng qun th to I. galbana trong điu kin
sc khí bình thng và có b sung CO
2
79
Bng 3.9. Giá tr pH và sinh trng ca qun th to I. galbana khi nuôi bng
môi trng f/2 di dng hóa cht tinh khit và công nghip. 81
Bng 3.10. Hàm lng lipít và axít béo ca to I. galbana khi nuôi  b 2 m
3

bón phân dng tinh khit và dng công nghip. 83

ix
Bng 3.11. Tc đ sinh trng qun th ca to T. chui khi bón phân vi
ngun ni t dng nitrat NO
3
-
và amôn NH
4
+
86
Bng 3.12. Mt đ t bào (10

4
tb/mL) to T. chui khi bón phân vi ngun ni
t dng nitrat NO
3
-
và amôn NH
4
+
87
Bng 3.13. Giá tr pH và sinh trng qun th to T. chui trong điu kin sc
khí bình thng và có b sung CO
2
90
Bng 3.14. Giá tr pH và sinh trng ca qun th to I. galbana khi nuôi
bng môi trng f/2 di dng hóa cht tinh khit và công nghip 93
Bng 3.15. Hàm lng lipít và axít béo ca to T. chui khi nuôi  b 2 m
3
bón
phân dng tinh khit và dng công nghip 95
Bng 3.16. Chi phí hóa cht chun b môi trng f/2 đ nuôi to  th tích 2
m
3
97
Bng 3.17. Tc đ sinh trng qun th luân trùng B. plicatilis khi cho n to
N. oculata vi các mt đ thc n khác nhau 100
Bng 3.18. Tc đ sinh trng qun th luân trùng B. plicatilis khi cho n to
I. galbana vi các mt đ thc n khác nhau 103
Bng 3.19. Tc đ sinh trng qun th luân trùng B. plicatilis khi cho n to
T. chui vi các mt đ thc n khác nhau 106
Bng 3.20. Tc đ sinh trng và

t l trng trung bình ca qun th ca luân
trùng B. plicatilis khi cho n men bánh mì vi các mc cho n
khác nhau 111
Bng 3.21. Kt qu nuôi thu sinh khi luân trùng bng mt trong ba loài to
N. oculata, I. galbana, T. chui hoc men bánh mì S. cerevisiae 114
Bng 3.22. T l trng trung bình ca qun th luân trùng khi cho n to N.
oculata vi các mc b sung men bánh mì khác nhau 118
Bng 3.23. Tc đ sinh trng qun th luân trùng B. plicatilis khi cho n to
N. ocul
ata vi các mc b sung men bánh mì khác nhau 120
Bng 3.24. Hàm lng lipít và axít béo  luân trùng khi cho n bng các loi
thc n khác nhau 125

x
DANH MC HÌNH

Hình 1.1. Vai trò ca vi to trong nuôi trng thy sn 8
Hình 1.2. Các pha sinh trng ca mt qun th vi to 21
Hình 2.1. Phân lp li các loài to nghiên cu trên môi trng thch 37
Hình 2.2. Các qun lc vi to thun khit đã phân lp trên đa thch đc
nhân ging trong bình tam giác 1 L đt trong t nuôi cy vô khun
(a) và cy chuyn sang bình cu 10 L (b) đt trong phòng kín có
khng ch nhit đ đ làm to ging cho thí nghim nuôi thu sinh
khi 38
Hình 2.
3. T bào to Nannochloropsis oculata 39
Hình 2.4. T bào to Isochrysis galbana. 40
Hình 2.5. T bào to Tetraselmis chui
41
Hình 2.6. Hình dng luân trùng phân lp đc t thy vc thuc tnh Khánh

Hòa 42
Hình 2.7. S đ b trí thí nghim v nh hng ca nng đ và dng mui
nit đn sinh trng qun th ba loài vi to: N. oculata, I. galbana
và T. chui 43
Hình 2.8. Khu vc b trí các thí nghim v nh hng ca nng đ và dng
mui ni t, nh hng ca vic sc khí có b sung có b sung CO
2

đn ba loài to nghiên cu  th tích 50L 44
Hình 2.9. S đ b trí thí nghim v nh hng ca vic sc khí có b sung
CO
2
đn sinh trng qun th ca ba loài to N. oculata, I.
galbana và T. chui 45
Hình 2.10. S đ b trí thí nghim v nuôi ba loài to N. oculata, I. galbana
và T. chui  b 2 m
3
và s dng phân bón di dng hóa cht tinh
khit và công nghip 46
Hình 2.11. B trí thí nghim v nh hng ca cht lng phân bón đn ba
loài to nghiên cu  th tích 2m
3
46

xi
Hình 2.12. S đ b trí thí nghim v nh hng ca to Nannochloropsis
ocualata đn sinh trng qun th và cht lng dinh dng ca
luân trùng B. plicatilis 48
Hình 2.13. S đ b trí thí nghim v nh hng ca to Isochrysis galbana
đn sinh trng qun th và cht lng dinh dng ca luân trùng

B. plicatilis 49
Hình 2.14. S đ b trí thí nghim v nh hng ca to T. chui đn sinh
trng qun th và cht lng dinh dng ca luân trùng B.
plicatilis.
50
Hình 2.15. S đ b trí thí nghim v s dng men bánh mì đ nuôi luân
trùng B. plicatilis 51
Hình 2.16. S đ b trí thí nghim v phi hp s dng to và men bánh mì
đ nuôi luân trùng B. plicatilis 52
Hình 2.17. S đ b trí thí nghim v phi hp s dng to và men bánh mì
đ nuôi luân trùng B. plicatilis 54
Hình 2.18. Cm thit b chính ca h thng sc ký khí HP-6890
58
Hình 3.1. Sinh trng qun th luân trùng B. plicatilis khi cho n bng to N.
oculata. 99
Hình 3.2. Bin đng t l trng ca qun th luân trùng B. plicatilis khi cho
n bng to N. oculata 101
Hình 3.3. Sinh trng qun th luân trùng B. plicatilis khi cho n bng to I.
galbana. 103
Hình 3.4. Bin đng t l trng ca qun th luân trùng B. plicatilis khi cho
n bng to I. galbana 104
Hình 3.5. Sinh trng qun th luân trùng B. plicatilis khi cho n bng to T.
chui
105
Hình 3.6. Bin đng t l trng ca qun th luân trùng B. plicatilis khi cho
n bng to T. chui 107

xii
Hình 3.7. Hàm ôxy hòa tan thp nht trong ngày  b nuôi luân trùng B.
plicatilis vi các mc cho n khác nhau 108

Hình 3.8. Sinh trng qun th luân trùng B. plicatilis khi cho n bng men
bánh mì vi các mc cho n khác nhau 109
Hình 3.9. Bin đng t l trng ca qun th luân trùng B. plicatilis khi cho
n bng men bánh mì 110
Hình 3.10. Bin đng ca hàm lng ôxy hòa tan thp nht trong ngày  các
b nuôi luân trùng khi cho n to N. oculata vi các mc b sung
men bánh mì khác nhau 115
Hình 3.11. Bin đng mt đ luân trùng B. plicatilis khi c
ho n vi to N.
oculata vi các mc b sung men bánh mì khác nhau 116
Hình 3.12. Bin đng t l trng ca qun th luân trùng B. plicatilis khi cho
n to N. oculata vi các mc b sung men bánh mì khác nhau. 117




1

M U
Nuôi trng thy sn th gii phát trin nhanh chóng t nhng nm 1950 và có
mc tng trng hàng nm hn 10% t nhng nm 1990 đn nay [69]. Trong khi
ngun li thy sn t nhiê
n đã đt đn ngng khai thác và sn lng nuôi trng
thy sn ni đa gn nh n đnh, xu hng phát trin nuôi hi sn đã đc d báo
t lâu và đang din ra  các khu vc nuôi trng thy sn trng đim ca th gii
nh Tây Bán cu và ông Nam Á.
 Vit Nam, đnh hng phát trin ngh nuôi hi sn, đc bit nuôi cá bin, đã
đ
c Chính ph đ ra trong chng trình phát trin nuôi trng thy sn thi k
1999 – 2010 và tm nhìn đn nm 2020 [4]. Tuy nhiên, mt trong nhng tr ngi đ

đt đ
c mc tiêu sn lng cá bin nuôi đã đ ra là vn đ gii quyt nhu cu con
ging. Trong nhng nm qua, Vit Nam đã nhp khu mt lng ln ging các loài
cá bin t các nc và lãnh th trong khu vc nh ài Loan, Trung Quc, Malaysia
và Indonesia. Vic nhp khu con ging không đm bo cho vic ch đng ngun
ging v s lng, cht lng và mùa v th nuôi; đng thi còn có nguy c di
nhp các tác nhân gây bnh mi làm gim hiu qu kinh t và nh hng đn kh
nng phát trin bn vng ngh nuôi trng hi sn ti Vit Nam
trong tng lai.
Trong quá trình sn xut ging nhân to các loài cá bin, sau khi u trùng s
dng ht noãn hoàng và bt đu chuyn sang s dng thc n ngoài, cn phi cung
cp ngay các loi thc n sng nh luân trùng, u tr
ùng giáp xác chân chèo, u
trùng các loài đng vt thân mm .v.v. Lng luân trùng cn cho giai đon ng
nuôi u trùng cá bin rt ln và ch có th gii quyt bng bin pháp nuôi thu sinh
khi vi thc n quan trng là các loài vi to hoc phi hp vi to và mt s loi
thc n khác. Hn na, nhu cu dinh dng cao ca u trùng cá bin, đc bit là
nhu cu lipít và axít béo thit yu đòi hi phi đ
c cung cp t thc n sng thông
qua chui thc n vi to – luân trùng/giáp xác chân chèo/Nauplius ca Artemia - u
trùng cá bin. Vi to là chìa khóa đu tiên giúp gii quyt vn đ sn xut ging
nhân to cá bin vi nhiu chc nng nh là ngun thc n quan trng đ nuôi sinh
2

khi và bo đm cht lng dinh dng ca luân trùng, to “môi trng nc xanh”
đ n đnh môi trng trong b ng nuôi u trùng cá bin, c ch vi khun gây
bnh, duy trì cht lng dinh dng thc n sng sau khi đa vào b ng nuôi u
trùng. Tuy nhiên, không phi loài vi to nào cng thc hin đc cùng lúc tt c các
vai trò. Ba loài vi to Nannochloropsis oculata (N. oculata), Isochrysis galbana (I.
galbana) và Tetraselmis chui (T. chui) đc xem là “b ba” phi hp thc hin tt

các chc nng trên.
Nhm góp phn gii quyt khó khn k thut trong khâu cung cp thc n
sng cho giai đon quan trng khi u trùng c
á bin bt đu s dng thc n ngoài,
chúng tôi thc hin đ tài “nh hng ca dinh dng đn sinh trng qun
th, cht lng ca ba loài vi to (Nannochloropsis oculata, Isochrysis galbana
và Tetraselmis chui) và luân trùng (Brachionus plicatilis)”.
Mc tiêu ca đ tài:
- Xác đnh nh hng ca nng đ, dng mui ni t cng nh vic b sung
CO
2
đn sinh trng qun th và cht lng dinh dng ca ba loài vi to N.
oculata, I. galbana và T. chui.
- Xác đnh nh hng ca ba loài vi to N. oculata, I. galbana và T. chui dùng
làm thc n đn sinh trng qun th và cht lng dinh dng ca luân trùng B.
plicatilis.
 đt mc tiêu trên, đ tài đã thc hin các ni dung nghiên cu sau:
1. nh hng ca nng đ và dng mui ni t đn sinh trng qun th ca ba
loài vi to N. ocul
ata, I. galbana và T. chui.
2. nh hng ca vic b sung CO
2
đn sinh trng qun th ca ba loài vi to
N. oculata, I. galbana và T. chui.
3. nh hng ca cht lng phân bón đn sinh trng qun th và cht lng
dinh dng ca ba loài vi to N. oculata, I. galbana và T. chui nuôi  th tích
2 m
3
.
3

4. nh hng ca ba loài vi to N. oculata, I. galbana và T. chui và nm men
Saccharomyces cerevisiae (di đây gi tt là men bánh mì) đn sinh trng
qun th và cht lng dinh dng luân trùng Brachionus plicatilis.
Ý ngha khoa hc và thc tin ca lun án:
- Làm phong phú thêm các dn liu v đc đim sinh trng qun th, thành
phn hóa sinh ca ba loài vi to N. oculata, I. galbana và T. chui.
- B sung dn liu khoa hc v sinh trng qun t
h, thành phn hóa sinh ca
luân trùng B. plicatilis.
- Xây dng c s khoa hc cho vic gii quyt vn đ cung cp vi to cho các
c s sn xut ging hi sn có nhu cu đi vi ba loài N. oculata, I. galbana
và T. chui và vn đ cung cp luân trùng B. plicatilis cho các c s sn xut
ging cá bin ti Vit Nam.
Nhng đim mi ca lun án:
- Lun á
n là mt trong nhng công trình đu tiên  Vit Nam nghiên cu cht
lng dinh dng ca ba loài vi to N. oculata, I. galbana và T. chui liên
quan đn yu t dinh dng nuôi  qui mô ln - th tích 50 L và 2 m
3
.
- Lun án là mt trong nhng công trình đu tiên  Vit Nam cung cp cn c
đ s dng vi to làm thc n nuôi luân trùng, hng đn gii quyt vn đ
đm bo s lng, cht lng thc n sng (gm vi to và luân trùng) cho
các c s sn xut ging cá bin  Vit Nam.

4

Chng I. TNG QUAN
1.1. Xu hng phát trin nuôi trng thy sn trên th gii và  Vit Nam.
Theo s liu công b ca T chc Lng thc và Nông nghip Liên Hip
Quc (FAO) [69], nuôi trng thy sn t
h gii phát trin vi tc đ nhanh chóng
trong 50 nm qua. Sn lng thy sn nuôi trng t cha đy 1 triu tn/nm trong
nhng nm 50 ca th k trc đã đt đn 59,4 triu tn trong nm 2004, tr giá
tng đng 70,3 t đô la M. Thc phm thy sn có ngun gc t nuôi trng
chim hn 35% trong tng s 92,
6 triu tn thu sn tiêu th hàng nm và t trng
này còn tip tc tng theo đà tng dân s và nhu cu thc phm thy sn ngày càng
cao ca con ngi [38], trong khi ngun li thy sn t nhiên ngày càng gim sú
t
khin sn lng khai thác hàng nm hu nh không đi trong hn 10 nm qua.
Trong nhng nm 1950 và 1960, sn lng khai thác thy sn hàng nm tng trung
bình 6%, đa sn lng khai thác t 18 triu tn nm 1950 lên 56 triu tn nm
1969. Trong khong nhng nm 1970 và 1980, mc tng sn lng khai thác trung
bình hàng nm gim xung còn 2% và không tng lên đc na trong nhng nm
1990 đn nay. Hin tng nà
y din ra  tt c các ng trng trên th gii do sn
lng khai thác đã đt đn ngng ti đa. Ngc li, nuôi trng thy sn t mc
sn lng không đáng k  nm 1950 đã tng trung bình hàng nm 5% trong nhng
nm 1950 đn 1960, khong 8% trong nhng nm 1970 đn 1980 và hn 10% k t
nhng nm 1990 đn nay [70]. Do đó, nuôi trng thy sn vi ngun gc ba
n đu
ch là mt mt hot đng nông nghip  khu vc châu Á nay đã phát trin mnh 

nhiu châu lc khác. Cho đn thi đim hin ti, nuôi trng thy sn ni đa mc dù
vn chim sn lng ln vi các đi tng ch yu thuc h cá Chép nhng nuôi
hi sn vi đc đim d
in tích tim nng di dào và giá tr thng phm cao đc
d báo s phát trin vi tc đ nhanh [71].
Nuôi trng thy sn trên th gii đ
c d báo s tip tc phát trin theo các
hng chính sau [72]:
1. Thâm
canh hóa k thut nuôi.
5

Xu hng này din ra do áp lc cnh tranh din tích đt đai t các ngành
ngh khác, do vic khai thác din tích đt phi nông nghip phc v nuôi
trng thy sn b hn ch, do chi phí nhân công gia tng cng nh các chính
sách bo v môi trng ngày càng nghiêm ngt. Xu hng thâm canh hóa
đòi hi ngh nuôi trng thy sn phi thc s da vào tri thc, vn dng các
công c qun lý hin đi nh kho sát, nghiên cu sc ti ti đa ca thy
vc, giám sát cht lng nc, ng dng h thng thông tin đa lý (GIS) và
bn đ hóa.
2. a dng hóa đi tng nuôi; tìm kim các đi tng nuôi mi có giá tr cao.
Nhu cu sn phm thy sn cht lng cao  các nc phát trin và phc v
du lch đang làm tng nhu cu đi vi nuôi
hi sn, nht là tôm, đng vt
thân mm và các loài cá bin. ây
là xu hng đang din ra  Nht Bn và
các nc ông Nam Á nh Thái Lan, Indonesia và Vit Nam.
3. a dng hóa h thng nuôi và áp dng các k thut nuôi mi.
Xu hng này bao gm nuôi tng hp (liên kt nuôi thy sn vi các ngành
nông nghip khác trong cùng din tích) và phát trin các h thng nuôi bn

vng. Các h thng nuôi mi đòi hi phi nghiên cu và ph bin công ngh
sn xut ging nhân to, đc bit là phát trin các c s sn xut ging hi
sn. Xu hng nà
y đã tng din ra  châu Âu, M, Nht Bn và hin đang
din ra  Trung Quc và các nc ông Nam Á. Trong lnh vc sn xut
ging, các nghiên cu s đc tp trung vào các loi thc n đáp ng nhu
cu dinh dng ca vt nuôi đ nâng cao hiu qu s dng đu vào, t
it kim
chi phí đng thi tng cht lng sn phm nuôi.
4. Tng cng phát trin th trng nhm hng đn xut khu, hình thành các
hip hi các nhà sn xut. n  và Vit Nam là hai ví d đin hình v vai
trò tích cc ca các t chc hip hi nuôi trng và ch bin thy sn.
5. Tng cng qun l
ý bng các chính sách và pháp lut.
6

Tùy theo tm quan trng ca ngành nuôi trng thy sn đi vi tng nc
mà mi nc s thc hin chính sách, chin lc phát trin nuôi trng thy
sn ca riêng mình.
 châu Á, mi quc gia tip giáp vi bin đu th hin xu hng phát trin
mnh ngh nuôi hi sn ven b và nuôi lng  bin khi. Xu hng này khi đu 
Phi-lip-pin do nhu cu ni đa cao đi vi cá mng và dn dn lan rng ra các nc
khác tr
ong khu vc, đc bit  Trung Quc, Malaysia, Thái Lan, Indonesia và Vit
Nam. Bên cnh đi tng hi sn có sn lng ln là các loài tôm he nh Penaeus
vannamei, P. chinensis, và P. monodon, các nc này đang tp trung nuôi nhiu đi
tng cá bin nh cá giò Rachycentron canadum, cá đù đ Sciaenopsis ocellatus,
các loài cá mú Epinephelus spp., cá chm Lates calcarifer, cá chim Trachinotus sp.
v.v… Xét v mt giá tr kinh t, các nc có t trng cá bin chim u th trong sn
lng hi sn đu đt đ

c giá tr trên 1 đn v khi lng sn phm cao hn nhiu
so vi các nc nuôi đa loài [20]. Do đó bê
n cnh vic tn dng ngun li và điu
kin t nhiên, nhiu nc châu Á, trong đó có Vit Nam đang có xu hng tng t
trng nuôi cá bin. Ngh nuôi cá bin đang đc tp trung chú ý, cho dù các nc
đang phát trin còn gp nhiu khó khn v mt k thut, trình đ công ngh còn
thp, cha hoàn toàn ch đng gii quyt con ging và thc n.
 Vit Nam, xu hng phát trin mnh ngh nuôi hi sn đc th hin r
õ 
chính sách ca Chính ph. Chng trình “Phát trin nuôi trng thy sn thi k
1999 – 2010” đt mc tiêu phn đu đn nm 2010 là: sn lng tôm sú – 360.000
tn; đng vt thân mm – 380.000 tn; cá bin nuôi – 200.000 tn.  có đc sn
lng trên, mc tiêu v sn lng con ging cn đt là: tôm ging – 35 t con; giáp
xác ngoài tôm – 500 triu con; đng vt thân mm –
khong 11 t con và cá bin –
khong 400 triu con ging [28]. Tính đn nm 2007, các ch tiêu din tích và sn
lng v c bn đã đt đ
c, nhng đáng lu ý rng ch tiêu v sn lng cá bin
(200.000 tn) ch đt 15.000 tn, tng đng 7,5% mc tiêu đ ra [4]! Mt trong
nhng nguyên nhân ch yu đc ch rõ là cha gii quyt đ
c nhu cu con ging,
trong khi tim nng th trng ni đa cng nh xut khu đi vi mt hàng cá bin
7

rt cao. Vì th, ngh nuôi cá bin vn tip tc đc chú trng trong chin lc phát
trin nuôi trng thy sn đn nm 2020 ca Chính ph vi mc tiêu đc điu
chnh nh sau: sn lng cá bin đn nm 2015 là 150.000 tn và nm 2020 là
200.000 tn; sn lng con ging cá bin đn nm 2015 là 115 triu con và nm
2020 là 150 triu con [4]. Các gii phá
p tng hp đã đc đa ra đ thc hin mc

tiêu v nuôi cá bin, trong đó mt trong các nhóm gii pháp quan trng là thc hin
gii quyt vn đ con ging.
Trên thc t, s lng c s sn xut ging cá bin  Vit Nam hin nay còn
rt ít, phân b  Qung Ninh, Ngh An, Khánh Hòa và Vng Tàu. Nng lc sn
xut ging ca các c s này c
òn rt hn ch. Do đó, ngi nuôi buc phi nhp
thêm con ging t nc ngoài. T đó, to ra các nguy c cho s phát trin bn vng
nh con ging nhp ngoi mang theo tác nhân gây bnh mi; không ch đng
ngun ging v s lng, cht lng và mùa v th nuôi; h qu là làm gim hiu
qu kinh t.
V mt k thut, vic ng nuôi cá bin gia
i đon u trùng gp phi mt s
khó khn sau:
- Hu ht các loài cá bin có h tiêu hóa cha hoàn chnh sau khi ht noãn
hoàng: cha có d dày; ng tiêu hóa ch là mt ng thng, ngn và cha có
các men tiêu hóa [89]. Các men tiêu hóa ban đu ch có th đc ly t c
th các sinh vt làm thc n. Cá
c men tiêu hóa ngoi sinh này s đóng vai
trò kích thích u trùng cá bin t sn sinh men tiêu hóa. Các loi thc n
sng nh thc vt phù du (vi to) và đng vt phù du (luân trùng, Artemia,
giáp xác chân chèo) đóng vai trò quan trng trong vic cung cp và thúc
đy h men tiêu hóa  u trùng cá bin
- u trùng cá bin không có kh nng tng t tng hp các axít béo không no
có mch các bon dài hn hoc bng 20 nguyên t các bon, ít nht ba ni đôi
(HUFA). ây là các axít béo thit yu, có nh hng ln đn sinh trng,

t l sng cng nh sc chng chu  cá con. Các axít béo này đc cung
8

cp cho u trùng cá bin thông qua chui thc n vi to – luân

trùng/Nauplius ca Artemia hoc đc b sung trc tip thông qua “vt
mang” là luân trùng và Nauplius ca Artemia.
Các c s sn xut ging cá bin Vit Nam có th ch đng ngun thc n là
u trùng Nauplius ca Artemia nh sn phm trng ngh có sn trên th trng,
nhng vn phi t sn xut vi to và luân trùng. Vì vy,
vic nghiên cu gii quyt
khâu cung cp vi to và luân trùng bo đm s lng cng nh cht lng cho giai
đon bt đu n ngoài ca u trùng đc xem là chìa khóa mang li thành công
trong sn xut ging nhân to cá bin. T đó, góp phn gii quyt mt trong nhng
thách thc [19] ln là con ging đ phát trin ngh nuôi cá bin  Vit Nam.
1.2. V
ai trò ca vi to đi vi nuôi hi sn.
Vai trò quan trng ca vi to đc khái quát hóa  Hình 1.1.

Hình 1.1. Vai trò ca vi to trong nuôi trng thy sn [41].
Quá trình sn xut ging và nuôi thng phm các
đi tng thu sn đu cn
đn vi to  nhng mc đ khác nhau. Vi to là ngun thc n thit yu cho giai
đon u trùng ca đng vt thân mm hai mnh v (đip, sò, vm ), chân bng (nh
bào ng, c hng…), giai đon u trùng ca mt s loài cá bin và tôm he cng
nh làm thc n nuôi đng vt ni (luân trùng, giáp xác chân chè
o, Artemia).

9

1.2.1. Vi to đi vi nuôi đng vt thân mm.
T nhng nm 1960, khi k thut nuôi u trùng đng vt thân mm đc phát
trin , to ti là ngun thc n quan trng mc dù nhiu gii pháp thay th đã đc
nghiên cu nh dùng men bánh mì, vi khun, thc n dng vi ht, to dng dch st,
dng bánh, to khô hay đông lnh [176]. Nhu cu s dng vi to làm thc n ch

o
đng vt thân mm thay đi tu theo giai đon sinh trng. Chng hn nh giai
đon u trùng đòi hi ngun to phi đ cht lng v mt thành phn hóa sinh
cng nh phi sch khun. Giai đon hu u trùng có th chp nhn cht lng to
thp hn nhng vn phi có thành phn hoá sinh đáp
ng đc nhu cu dinh dng
ca đi tng nuôi. Giai đon b m đòi hi ngun to phi đ v s lng cng
nh cht lng. Do đó, mt c s nuôi đng vt thân mm luôn đòi hi nhu cu cao
v sn xut sinh khi vi to [58].
Vic la chn l
oài to s dng cho mt đi tng thân mm phi da vào s
tng quan gia kích thc loài to và kh nng lc  tng giai đon ca đi tng
đó cng nh giá tr dinh dng ca to. Thông thng ngi ta cn phi hp nhiu
loài to khác nhau làm thc n thay cho vic dùng đn loài đ u trùng có tc đ
sinh trng tt hn và rút ngn t
hi gian bin thái. Lng to cn thit đ sn xut
ging và nuôi thng phm đng vt thân mm rt ln.  Pháp, ngi ta đã sn
xut 147.150 tn hàu trong nm 1997 và lng hu u trùng cn cung cp là khong
5 t con, trong đó 10% là ging sn xut nhân to. Lng to cn sn xut đ cho ra
sn lng trên là khong 8 – 11 tn khô/nm.  M, cô
ng ty Coast Seafood đã sn
xut khong 40.000 tn hàu trong nm 1997 và phi cn đn 20 t u trùng đim
mt. Lng to đã sn xut đ phc v là khong 20 tn khô/nm [140].
Vi to c
òn đc dùng đ làm gia tng giá tr ca sn phm thân mm trc khi
tiêu th. Ví d,  Pháp hàu có màu xanh  phn mang và môi xúc tu thì có giá cao
hn 40% so vi hàu bình thng.  có th thu hoch hàu có màu xanh đc bit
này, ngi nuôi hàu đã áp dng k thut “làm xanh hoá” hàu bng cách cho hàu n
10

to silic Haslea ostrearia phân b t nhiên trong ao  vùng duyên hi phía tây nc
Pháp hoc nuôi thu sinh khi trong điu kin nhân to [141].
1.2.
2. Vi to đi vi nuôi tôm he.
Vi to thng đc cho vào b nuôi u trùng tôm he t giai đon còn noãn
hoàng đ khi va chuyn sang giai đon Zoea là có thc n ngay. Các loài to
thng dùng trong nuôi tôm he là Tetraselmis chui, Chaetoceros gracilis và
Skeletonema costatum. Do thc n a thích ca u trùng tôm chuyn dn t thc vt
 giai đon Zoea sang đng vt  giai đon Mysis nên lng to cho n gim dn.
Tuy nhiên, vn cn mt lng to nht đnh đ cho và
o b ng nuôi u trùng tôm
nhm n đnh cht lng nc. K thut nuôi tôm “trong cùng mt b” là k thut
trong đó to và u trùng đc nuôi chung. B nuôi đc đt ngoài tri và bón phân
đ to phát trin, đn lt to đc u trùng tôm s dng làm thc n. Ch đ cho
n to đi vi u trùng tôm he đc th hin  Bng 1.
1.
Bng 1.1. Mt đ (tb/mL) to cho n đi vi u trùng tôm he [192].
Giai đon
Chaetoceros gracilis Tetraselmis chui
N5 – N6 60.000 0 – 15.000
Z1 100.000 – 120.000 30.000
Z2 120.000 35.000
Z3 120.000 35.000
M1 100.000 30.000
M2 75.000 20.000
M3 50.000 – 75.000 20.000
PL1 – PL5 20.000 – 75.000 5.000 – 20.000
Các loài to dùng làm thc n cho u trùng tôm he có đng kính t bào t
5µm (nh Isochrysis sp.) đn 10 – 20µm (nh Tetrselmis sp.). To có kích thc t
bào ln hn nh Prorocentrum micans (32×25µm) cng đã đc th nghim nhng

cho t l sng giai đon Zoea thp. Tuy vy, vn không kt lun đc điu này là
do kích thc t bào hay thành phn hóa sinh, bi vì các thí nghim vi u trùng
11

giai đon Zoea 1 và Zoea 2 cho thy chúng có th s dng đc c các ht thc n
tng hp hình cu có kích thc 35×50µm.
1.2.3. Vi to đi vi nuôi cá bin.
1.2.3.1. Vi to dùng làm “môi trng nc xanh”.
Ngoài nhu cu dùng vi to đ làm thc n và làm giàu thc n sng nh luân
trùng, Artemia, to còn đc đa trc tip vào b ng nuôi u trùng cá bin. ây
gi là “k thut nc xanh” thng áp dng trong ng nuôi nhiu l
oài cá bin
khác nhau. Tác dng ca s hin din ca to trong b ng nuôi u trùng cho đn
nay vn cha đc bit đy đ nhng gi thuyt nói chung bao gm my tác dng
sau:
+ n đnh cht lng nc trong các h thng nuôi nc tnh (loi thi các sn
phm trao đi cht, to ôxy) [73].
+ là ngun thc n trc tip do hot đng bt mi ca cá và lp v t bào to già
u
polysaccharid có th giúp tng kh nng min dch không đc hiu  cá [163]
+ là ngun dinh dng gián tip cho u trùng thông qua con đng thc n sng
(to giúp duy trì giá tr dinh dng ca thc n sng khi
đa vào b ng nuôi
u trùng) [167].
+ tng kh nng bt mi cho cá nh tng mc đ tng phn gia vt mi và môi
trng nc [52].
+ mt s loài to có kh nng tit các cht c ch vi khun và điu chnh h vi

sinh vt trong đng rut ca u trùng [149].
1.2.

3.2. Vi to là thc n cho các loài làm thc n sng cho u trùng cá bin.
Các loài to bin là thc n tt nht đ nuôi luân trùng và nng sut nuôi có
th đt rt cao nu cung cp đy đ to. Vic nuôi luân trùng bng to đc thc
hin theo hai hình thc: gi c đnh th tích b nuôi to đ mt đ luân trùng tng
dn lên hoc gi c đnh mt đ luân trùng bng cách thêm to và
o theo s tng dn