skkn Nguyên nhân và cách chữa lỗi dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm trong tạo lập văn bản cho học sinh lớp 9

1

MC LC
PHN M U
I. Lý do chn  tài 2
II. Lch s vn  3
III. Mc ích nghiên cu 4
IV. Nhim v và phng pháp nghiên cu 4
V. i tng nghiên cu 5
VI. im mi trong kt qu nghiên cu 5
PHN NI DUNG
Chng I: Mt s vn  chung v du câu 7
Chng II: Li du câu, li du ngoc n, du hai chm 11
I. Nhng vn  xung quanh li du câu 11
II. Li v du ngoc n, du hai chm 14
Chng III: Nguyên nhân, cách cha li du ngoc n, du hai
chm 16
A. Li v du ngoc n 16
I. Quan nim dùng du ngoc n nh th nào là úng? 16
II. Li v du ngoc n thng gp  vn bn vit ca hc sinh
17
III. Nguyên nhân mc li 18
IV. Cách cha li du ngoc n 19
B. Li v du hai chm 21
I. Quan nim dùng du hai chm nh th nào là úng? 21
II. Li v du hai chm thng gp  vn bn vit ca hc sinh 22
III. Nguyên nhân mc li 23
IV. Cách cha li du ngoc kép 24
Chng IV: H thng bài tp thc hành cha li du ngoc n,

du hai chm 25
I. Bài tp cha li du ngoc n 25
II. Bài tp cha li du hai chm 26
III. Bài tp tng hp 27
Chng V: Thc nghim, kt qu và bài hc kinh nghim 29
I. im li thc trng kho sát 29
II. Kt qu 29
III. Bài hc kinh nghim 30
PHN KT LUN
* Tng hp  tài nghiên cu v du câu qua by nm hc 33
* Tài liu tham kho 35


2

PHN M U
I - LÝ DO CHN  TÀI:
Ch vit ã có t lâu, nhng không phi xut hin ch vit là có ngay
h thng du ngt câu. Du ngt câu có lch s hình thành và phát trin t
Phng Tây. Nó có vai trò rt ln trong hot ng giao tip bng ch vit v
các phng din: ng ngha, ng pháp, ng iu.
Khi tip xúc vi bt c mt loi vn bn vit nào, không ai trong chúng
ta có th c lin mt mch, mà phi dng li ngt hi  ngh. Ch ngh hi
y c kí hiu trong vn bn bng các du câu. Du câu không ch em li ý
ngha ng pháp, ng ngha, ng iu thông thng mà còn c s dng vào
mc ích ngh thut làm ni bt nhng t tng tình cm mun di n t, nhn
mnh. Nó có sc thái gi cm c!a ngôn ng trong mt vn cnh nht nh.
M"t khác, khi dùng t "t câu  truyn t mt ni dung nào ó thì các
du câu phi c s dng phù hp, sao cho m bo lôgic c!a câu v cu
to ng pháp, giúp ngi c hiu c úng ý c!a câu. Do vy, dùng du

câu phi trên nhng nguyên tc nht nh c mi ngi tha nhn. Nghiên
cu v du câu s# góp ph$n quan trng vào vic s dng úng và hay v câu
trong Ting Vit, "c bit là gi gìn s% trong sáng giàu &p c!a Ting Vit.
Nhim v c!a môn Ng vn trong nhà trng THCS hin nay là “làm cho
hc sinh d$n d$n có ý thc, có trình , có thói quen nói và vit úng Ting
Vit”, phi dy cho hc sinh “cách trình bày mt vn bn cho tm tt: t
ch vit n chm câu, b cc…”.
Th%c t trong trng THCS hin nay, khi s dng Ting Vit, hc sinh còn
mc rt nhiu li, trong ó li dùng du câu thng g"p nht. Vic dùng sai du
câu s# hn ch rt ln kh nng di n t trong sáng, chính xác nhng t tng
tình cm c!a ngi vit. Tìm hiu li du câu c!a hc sinh s# giúp ngi giáo
viên tìm ra c nguyên nhân, cách khc phc li sai, làm phng thc biu t


3

quan h gia các thành ph$n trong câu, ý ngha c!a câu… c hay hn, phát
huy c tác dng c!a du câu.
Vi hc sinh THCS, kt thúc hc kì I – lp 8, các em ã c hc hoàn
chnh mi du câu Ting Vit. M"c dù vy, vic s dng du câu trong bài
TLV c!a các em v'n còn nhiu thiu sót. Do ó, ngi giáo viên tr%c tip
ging dy Ng vn chng trình thay sách  trng THCS c$n thy rõ t$m
quan trng c!a vic dy du câu Ting Vit. ("c bit chú trng sa li sai v
du câu trong bài vit c!a các em s# giúp ngi giáo viên th%c hin nhim v
ging dy chng trình Ng vn t hiu qu cao hn. Qua th%c t chm bài
TLV c!a hc sinh lp 9 tôi thy li v du chm lng, du ngo"c kép có t$n
s xut hin cao trong bài vit c!a hc sinh. Xut phát t ý ngha khoa hc và
th%c ti n nêu trên,  góp ph$n làm lành mnh ngôn ng to lp vn bn cho
hc sinh, trong bài vit này tôi  cp n vn :
“Nguyên nhân và cách cha li du ngoc n, du hai chm trong

to lp vn bn cho hc sinh lp 9”.
II – LCH S VN :
* Li v du câu là mt trong 5 li thng g"p v câu c!a hc sinh ã
c nhiu tác gi  cp n nh (ào Thn, Nguy n Xuân Khoa, Lê Cn,
Dip Quang Ban, Nguy n Hu Qu)nh, Bùi Minh Toán, Lê A … Tuy nhiên
các tác gi c*ng ch dng li  nhng vn  chung nht, a ra mt s li
n gin v vic dùng du câu thng g"p c!a hc sinh. Các cun sách này
bàn ti phng pháp dy du câu cho hc sinh không phi xut phát t vic
tìm hiu li du câu và nguyên nhân c!a nó.
Vn  v li du câu trong to lp vn bn cho hc sinh THCS ã
c tôi nghiên cu áp dng t nhiu nm nay:
Nm 2000, tôi làm lun án tt nghip (i hc bng  tài nghiên cu
tng hp v: Nguyên nhân – cách cha li 10 du câu Ting Vit trong to


4

lp vn bn cho hc sinh THCS v m"t lý lun. Tôi quyt nh nghiên cu
sâu sc toàn din hn qua kinh nghim th%c t ging dy môn Ng vn trong
trng THCS  tng loi du câu. Tôi ã hoàn chnh hai loi du: du chm,
du ph+y trong 5 nm hc:
+ Nm hc 2002-2003: áp dng vi hc sinh lp 6
+ Nm hc 2003-2004: áp dng vi hc sinh lp 7
+ Nm hc 2004-2005: áp dng vi hc sinh lp 8
+ Nm hc 2005-2006: áp dng vi hc sinh lp 9
+ Nm hc 2006-2007: tng hp, rút kinh nghim trong toàn cp
hc THCS.
C 5 nm hc này, vn  tôi a ra u c Hi ,ng khoa hc cp
thành ph và cp tnh ánh giá cao v hiu qu, các  tài u c xp loi
A.

Nm hc 2007 – 2008 và các nm tip theo, tôi quyt nh tip tc
nghiên cu vic sa cha li các du ngo"c n, du hai chm trong vn bn
vit c!a các em, góp mt ph$n nh- vào vic gi gìn s% trong sáng c!a Ting
Vit.
Xut phát t ý ngha khoa hc và th%c ti n nêu trên, “Nguyên nhân và
cách cha li du ngoc n, du hai chm trong to lp vn bn cho hc
sinh lp 9” ang là vn  cp thit c$n c gii quyt trit .
III – MC ÍCH NGHIÊN CU:
Phát hin li sai trong bài tp làm vn c!a hc sinh, giúp các em sa
cha các li ã mc, góp ph$n làm trong sáng ngôn t trong to lp vn bn,
giúp hc sinh có k nng di n t chính xác ý nh c!a mình.
IV – NHIM V VÀ PH NG PHÁP NGHIÊN CU:
1. Nhim v!:


5

Trong phm vi c!a bài vit này, tôi gii quyt các nhim v c bn sau
ây:
- Phân loi li du ngo"c n, du hai chm.
- Ch ra nguyên nhân mc li.
- ( ra nguyên nhân mc li.
- ( ra cách cha.
- Các bài tp th%c hành sa li du ngo"c n, du hai chm.
Nhim v này c trin khai  ph$n ni dung, c th  các chng:
Chng I: Mt s vn  chung v du câu.
Chng II: Li du câu. Li du ngo"c n, du hai chm.
Chng III: Nguyên nhân, cách cha li du ngo"c n, du hai chm.
Chng IV: H thng bài tp cha li du ngo"c n, du hai chm.
Chng V: Th%c nghim.

2. Phng pháp nghiên c"u:
a) Phng pháp nghiên cu lý thuyt.
b) Phng pháp kho sát th%c t.
c) Phng pháp phân loi thng kê.
d) Phng pháp th%c hành, luyn tp.
e) Phng pháp th%c nghim.
V - #I T$NG NGHIÊN CU:
Hc sinh lp 9 – Trng THCS Tr$n Quc Ton.
Tng s: 312 em
VI - I%M M&I TRONG KT QU' NGHIÊN CU:
* Cha li du câu là quá trình c tin hành lâu dài, liên tc. Hc ã
c th%c hành cha li trong nhiu nm lin, kt qu cho thy t$n s li v


6

du câu c hn ch n mc thp nht, cht lng bài vit tp làm vn
ngày càng nâng cao.
* Công khai vi hc sinh v cách nghiên cu, th%c hin; àm thoi cùng
các em  tìm cách sa li tùy theo iu kin c th  tng lp, tng i
tng.


7

PHN NI DUNG
CH./NG I
MT S# VN  CHUNG V DU CÂU
I. L(ch s) hình thành và phát tri*n c+a du câu:
1. Du câu có mt lch s hình thành và phát trin lâu i. Trc ây, 

Phng Tây, gia các ch không có khong cách. Chúng ni lin thành
mch, không có du chm, ph+y ho"c các du ngn cách khác.
H thng du câu tht s% c n nh vào th k XIX.
2. 0 Vit Nam, vào khong th k XII, ông cha ta ã mn ch Hán 
ghi âm Ting Vit – gi là ch Nôm. Do mn cht liu ch Hán nên hình
thc c!a ch Nôm ging kiu ch Hán; nó c vit thành hàng dc, ho"c
hàng ngang, không vit hoa, không chm ph+y.
V ng iu, ngt hi, vic c ch Nôm c*ng ging nh ch Hán:
ngi c phi cn c vào ý ngha mà t% lun ra n âu là ngng ging, n
âu là ht câu. Cách c ó mt rt nhiu công phu. Trc mt vn bn, khi
thy ht ý, trn câu, ngi c phi t% ánh du bng mt khuyên tròn nh-,
ngày nay gi là du chm.
Ht mt ý nh-, mt v câu thì h mt du chm chanh. Th k1 XIX, ch
quc ng c hình thành, chung ta du nhp luôn c h thng du câu c!a
ch vit phng Tây. Lúc này, du ó ã mang tính cht quc t, có kí hiu
nh chúng ta ngày nay.
Nh vy, s ra i du câu $u tiên là  các nc phng Tây. Cùng
vi ch vit, chúng ta mn du câu nh mt thành ph+m vn minh nhân
loi, bin chúng thành du câu Ting Vit.
II. Du câu và vai trò c+a du câu:


8

1. Du câu ,c t ra do nhng yêu c-u nào?
Du câu gn vi nhng vn  có liên quan n câu. Nó có chc nng
quan trng trong giao tip bng ch vit. ("t ra h thng du câu phi xut
phát t nhng yêu c$u c th do ng pháp v câu qui nh, trong ó có:
+ Câu  dng li nói: gn vi ng iu, ng ngha.
+ Câu  dng vit: gn vi ngha, ng pháp, ý ngha tình thái.

(ây ch là nhng yêu c$u chung nht. Du câu c "t ra còn do
nhng vai trò, chc nng c th c!a nó.
2. Du câu là gì?
Du câu là kí hiu trong vn vit, là phng tin dùng  phân cách,
tách bit nhng thành ph$n cu to c!a câu v ng pháp c*ng nh v ý ngha,
giúp cho s% di n t các vn bn vit c minh bch, rõ ràng; ngi c
hiu c trn v&n ý c!a ngi vit.
3. Vai trò c+a du câu:
- Du chm câu c "t ra do vai trò to ln i vi vic ngt hi, dùng
t và "t câu, nó có giá tr tu t hc (20).
- Du câu là phng tin dùng  phân bit ý ngha các n v ng pháp
trong on vn (chúng c dùng  ch ra ranh gii gia các câu, gia các
thành ph$n trong câu, gia các thành t trong cm t…).
Nh có du câu mà ngi c hiu úng bài vn vit c d dàng hn,
"c bit là khi c di n cm bài vn, bài th (19)
- Du câu không nhng là hình thc ngt on c!a li nói, làm cho li
nói mch lc, rõ ràng mà còn là hình thc biu t nhng trng thái tình cm
khác nhau: s% ánh giá, phê bình, chê bai, c v*, khuyn khích… (8).


9

Tóm li, tt c các ý kin u thng nht kh2ng nh vai trò c!a du câu
là rt quan trng trong vic biu th nhng ng iu, ng pháp, ng ngha c!a
câu.
Ví d: Câu vn sau ây:
Không c ánh thc c dy vic cn.
(Nguy n Công Hoan)
Tùy theo cách ánh du ph+y, ta hiu ngha c!a tng trng hp có
khác nhau:

Không c, ánh thc c dy, vic cn.
Không c ánh thc c dy, vic cn.
Rõ ràng, không dùng du câu ho"c dùng du câu sai quy tc thì nhiu
khi ngi c s# hiu sai ý c!a ngi vit, cha k màu sc tu t, giá tr biu
cm b mt i.
Tôi mun  cp riêng n kh nng tu t c!a du câu. (ây là kh nng
phát sinh c!a du câu. Vic dùng du câu  nhng v trí không c$n có thng
là do dng ý ngh thut c!a ngi vit, vì th nó em li cho câu mt giá tr
mi.
Ví d 1: “t nc !p vô cùng. Nhng Bác phi ra i”.
(Ch Lan Viên).
Du chm "t gia câu th, trc quan h t “nhng”, nó nhn mnh
vào s% i lp gia hai v câu. S% tng phn y có tác dng kh2ng nh s%
l%a chn ng i, l%a chn lý tng úng n và dt khoát c!a Bác: Ra i vì
mt ngày mai ti &p c!a T quc.
Ví d 2: Trong bài th “Quê hng” c!a Giang Nam có on vit:
“…Hòa bình tôi tr li ây
Vi mái trng xa bãi mía lung cày
Li gp em
Th!n thùng np sau cánh ca
V"n khúc khích ci khi tôi h#i nh#


10
Chuyn ch$ng con (khó nói lm, anh i!)”
Theo quy tc dùng du câu, l# ra  câu th cui on này tác gi phi
dùng ngo"c kép.
…Chuyn ch$ng con “Khó nói lm, anh i!”
Ti sao nhà th li dùng du ngo"c n ( )? Nh vy có sai quy tc
không? Có c chp nhn không?

Nu dùng ngo"c kép “ ” ngi c s# hiu ây là li thoi c!a cô gái,
cô ang hin hin và tr%c din i thoi vi ngi con trai. Ngc li, nu
dùng du ngo"c n, ngi c v'n hiu ó là li cô gái nhng nhng li y
dng nh c vng v t trong kí c au thng c!a chàng trai.
Lúc này, du ngo"c n có mt ý ngha mi, khác vi ý ngha thông
thng c!a nó là  tách bit các thành ph$n ph chú.
Du câu giúp cho s% di n t ngôn ng c minh bch. Nó có tác dng
làm cho cu to câu vn và quan h ng pháp gia các t trong câu c rõ
ràng; giúp cho vic di n t ni dung c chính xác. Vic dùng du câu có
sáng to em li giá tr tu t cao.
T ây, vic s dng du câu không phi là mt vic làm tùy tin, phi
d%a vào nhng cn c xác áng và tuân th! theo nhng quy tc nht nh.


11
CH./NG II
L.I DU CÂU
L.I DU NGO/C  N, DU HAI CHM
I. Nhng vn  xung quanh li du câu:
Hin nay, dùng sai du ngt câu là hin tng khá ph bin c!a hc sinh
THCS. Thm chí, trên sách báo ôi khi c*ng còn nhiu ch cha n v cách
dùng du câu. Hin tng li du câu có th do nhng nguyên nhân khách
quan ho"c nhng nguyên nhân thuc v ch! quan ngi vit. Nhng nó là
biu hin không lành mnh trong ch vit; không nhng không phát huy
c tác dng c!a du câu, làm phong phú, trong sáng ngôn ng mà ôi khi
gây ra nhng l$m l'n áng tic, bu,n ci. Ý ngha c!a câu có th b hiu sai
ho"c ph$n nào gây ra khó khn, chm tr i vi vic lnh hi ngôn ng.
1. Quan nim v li:
Li là sai sót do th%c hin úng qui tc.
Trc ây, ngi ta quan nim li du câu là "t câu sai. “Khi nói mt

câu chm sai thì câu ó do thiu mt v câu, làm cho câu cha trn ý.”
Quan nim v li nh trên mi ch thy c mt khía cnh c!a li du
câu, nó không áp ng c tính khái quát, toàn din  các li du câu trên
các phng din khác nhau.
0 giai on sau, ngi ta chú ý n v trí c!a du trong câu và quan
nim li du câu là không "t úng v trí, vai trò c!a nó trong câu.Quan im
này có ph$n tin b hn. Cách xem xét hot ng c!a du câu  mi v trí,
vi nhng vai trò khác nhau c!a nó ph$n nào th hin quan nim c!a các nhà
ngôn ng v li du câu. Tuy vy, mt quan nim thích hp phi xut phát t


12
nhng tin  lý thuyt úng n. Lý thuyt v du câu vi hot ng, vai trò
c!a nó trong câu ho"c trong n v ngôn ng ln hn câu là nhng c s lí
lun quan trng trong vic xem xét li v du câu c!a hc sinh. Xut phát t
các tin  ó s# giúp chúng ta lý gii mt cách th-a áng các trng hp
mc li.
Nhng biu hin sau ây b coi là li v du câu:
+ Không dùng du câu  nhng v trí l# ra phi có du ngn cách, tách
bit.
+ Dùng du sai v trí c$n có c!a nó.
+ Dùng du sai chc nng.
2. Tiêu chí phân lo0i li:
Li v du câu rt phc tp. Do ó c$n phi cn c vào hot ng c!a
du câu trong câu và trong các n v ngôn ng ln hn câu  vch ra các
tiêu chí phân loi li. M"t khác, i vi tng loi du câu c th, chúng có
nhng vai trò khác nhau i vi câu c v ng phap, ng ngha và ng iu.
Chúng c*ng có nhng v trí khác nhau  trong câu, có giá tr tu t khác nhau
(nu có).
T tiêu chí trên, tôi i vào xem xét c th hot ng c!a tng loi du

câu, vai trò c!a nó trong câu, trong on vn… và ch ra nhng biu hin mc
li c th vi tng loi du câu.
Ly vic nghiên cu ni dung lý thuyt làm tin , tôi xem xét các loi
li du câu thng g"p nht trong bài Tp làm vn c!a hc sinh THCS. Nm
vng lý thuyt du câu là c s khoa hc  tìm ra nguyên nhân,  xut cách
sa cha, khc phc li c!a nhng du câu ó.
3. Các li th1ng gp v du câu:
Qua tìm hiu, thng kê th%c t, tôi nhn thy các li v du câu thng
g"p  bài làm c!a hc sinh nh sau:


13
+ Ngt câu sai qui tc:
a) Không ánh du ngt câu khi câu kt thúc:
Li này thng g"p  du chm có khi là du chm than, chm h-i,
chm ph+y. (ôi khi các em vit mt on vn rt dài mà không dùng mt du
câu nào  kt thúc.
b)Dùng du ngt câu khi câu cha kt thúc:
(ây là trng hp các em "t du chm câu khi câu mi ch có mt v,
mt thành ph$n, mt b phn, cha trn v ý, cha ! v kt cu ng pháp.
+ Vi phm các qui tc ngt các b phn ca câu:
a) Không ánh du cn thit  ngt các b% phn ca câu:
(ây là li có th g"p  các loi du câu: du ph+y, du chm ph+y, du
ngo"c n, du ngo"c kép, du gch ngang…
b) Ngt sai qui tc b% phn ca câu:
Li này thng g"p khi các em dùng du ph+y, chm ph+y, du ngo"c
n, du ngo"c kép, du hai chm, du gch ngang…
+ Ln ln chc nng ca các du câu:
Tình trng l'n ln chc nng c!a du câu a n hin tng trong bài
làm c!a các em dùng sai du câu áng tic nh dùng du chm h-i, chm

than sau nhng câu mang tính cht tng thut; dùng du ngo"c n  ch l#
ra phi dùng du ngo"c kép; dùng du chm ph+y  ch phi dùng du
ph+y… Và ngc li.
* Tuy nhiên, trên th%c t, du câu không phi lúc nào c*ng c s
dng vào úng nhng chc nng vn có c!a nó mà ngi ta dùng du câu
theo li nói gián tip.
Ví d: Bà Ngh b&u môi:
-Tin tao có phi v# hn âu mà tao qu'ng cho mày bây gi?
D tao hám lãi ca mày lm y? ( Ngô Tt T).


14
Du h-i sau mi câu trên không dùng vào mc ích  h-i,  nêu vn
 nghi vn; nó th hin thái  t chi, ma mai, khinh b c!a bà Ngh.
( khách quan, quá trình tìm li nhng du câu thng g"p trong bài
làm c!a hc sinh, tôi không xét n vic dùng du câu theo li gián tip.
Tóm l0i: Li v du câu trong bài làm c!a hc sinh hin nay là mt
hin tng ph bin ang c$n c quan tâm mt cách th-a áng_ "c bit
i vi nhng du câu các em thng dùng và hay vi phm.
II. Li v du ngoc n, du hai chm:
T nhng vn  v vai trò và li du câu nói chung, cùng vi th%c t
mc li c!a hc sinh lp 9 trng THCS, tôi thy li v du ngo"c n và
du hai chm là hai li du câu mà các em hay vi phm nht trong quá trình
to lp vn bn. Trên c s khoa hc c!a lí thuyt v hai du câu này, tôi tìm
ra nguyên nhân mc li và cách cha li cho các em. Khi s dng du ngo"c
n, du hai chm trong bài tp làm vn, hc sinh hay mc nhng li sau ây:
1. Không dùng du ngo"c n  tách bit các b phn câu.
2. Dùng du ngo"c n tách bit sai b phn c!a câu.
3. L'n ln chc nng du ngo"c n vi du ngo"c kép.
4. Ch dùng du ngo"c n  $u ho"c cui b phn tách bit.

5. Không dùng du hai chm  báo hiu, phân cách khi c$n thit.
6. L'n ln chc nng du hai chm vi du ph+y.
7. Dùng tha du hai chm.
Nh vy, li v du ngo"c n và du hai chm trong bài tp làm vn
c!a hc sinh lp 9 hin nay ang là mt hin tng ph bin, c$n c quan
tâm mt cách th-a áng. Hn na, theo yêu c$u i mi c!a chng trình
giáo dc hin hành, làm th nào  hc sinh THCS nói, vit úng và hay
Ting Vit ang là vn  cp bách, c$n c u tiên hàng $u, thì vic sa


15
li du câu trong vn bn vit c!a các em càng là yêu c$u bc xúc c$n "t ra
và làm ngay.
Xut phát t nhng li v du ngo"c n và du hai chm cùng vi vic
th%c t òi h-i nh ã nói  trên, ngi giáo viên tr%c tip ging dy s# có k
hoch, bin pháp sa li úng n kp thi, phù hp cho i tng hc sinh
c th mình ang dy, góp ph$n hoàn thành tt nhim v môn Ng vn trong
nhà trng.


16
CH./NG III
NGUYÊN NHÂN-CÁCH CH2A L.I
DU NGO/C  N, DU HAI CHM
A. L.I V DU NGO/C  N ( )
I. Quan nim dùng du ngoc n nh th nào là úng?
Du ngo"c n là loi du có chc nng tách bit. Nó là loi du dùng
kép (phi có m  phía trái khúc on ánh du, có óng  phía phi).
Ví d: Cô bé nhà bên (Có ai ng)
C(ng vào du kích

(“Quê hng” - Giang Nam).
Du ngo"c n c dùng trong các trng hp sau:
- ( tách bit (óng khung) ph$n b sung, chú thích, gii thích thêm cho
b phn chính c!a câu.
Ví d 1: Nông nghip phi phát trin mnh  cung cp lng thc cho
nhân dân, cung cp nguyên liu (nh: bông, mía, chè ) cho nhà máy, cung
cp  nông sn (nh: lc, , ay )  xut kh)u i ly máy móc.
Ví d 2: Tây Bc (m%t hòn ngc ngày mai ca T quc) ang ch i
chúng ta.
- Dùng óng khung li bình biu th thái , suy ngh c!a ngi vit i
vi ni dung, li l# mà h va trình bày.
- Du ngo"c n dùng  ghi chú thái , c ch c!a nhân vt trong vn
bn kch.
Ví d:
HOÀNG VI*T - Vi s lng ti thiu y ngi công nhân mi có th
sng mà không cht ói, không làm by. Mun tng sn xut, phi u t.
Khâu cn u t trc tiên là con ngi. n cái máy c(ng phi có  nhiên


17
liu nó mi làm vic c. (vi mi ngi) Và phi làm ra trò! Cái d lâu
nay ca chúng ta là: ngi chm và k+ li c i x nh nhau, ngi tài
nng và k+ dt nát u hng chung m%t mc quyn li, thm chí có nhng
k+ không làm gì c, ch, ng$i phán thôi, li c vì n hn nhng ngi ã vt
v cng hin.
(Theo SGK Ng Vn 9 - Tp II - Trang 175)
- Du ngo"c n ghi chú tên tác gi, dch gi c!a tác ph+m sau mt on
trích.
Ví d: (nh ví d 1)
- Du ngo"c n dùng  óng khung mt du h-i, du chm than, du

ba chm  tách bit ph$n biu th mt ni dung c hiu ng$m không c$n
dùng li.
II. Nhng li dùng du ngoc n th1ng gp trong bài làm c+a
hc sinh.
1. Không dùng du ngoc n * tách bit các b phn câu.
Ví d 1: Nhc n V( ình Liên ngi ta hay nhc n bài th “Ông
$” * ch, cn m%t bài th y thôi c(ng   kh'ng nh v trí ca nhà th
trên thi àn th ca Vit Nam. *
(on câu t ch “Ch c$n Vit Nam” là li bình lun thêm c!a ngi
vit v bài th “Ông ,”, nó phi c "t trong du ngo"c n  tách bit
ra.
Ví d 2: Nhc n Chính Hu ta không th không nhc ti “$ng chí
1948”.
1948 - ây là thi gian ra i c!a tác ph+m “(,ng chí”. B phn này
phi c "t trong du ngo"c n vì nó ch là thành ph$n chú thích.
2. Dùng du ngoc n tách bit sai b phn c+a câu.


18
Trng hp mc li này thng là: thành ph$n câu c$n c tách bit
thì các em không dùng du ngo"c n  tách bit; trái li, thành ph$n câu
không c phép tách bit thì các em li "t nó trong ngo"c n.
Ví d 3: Gp Thúy Kiu, (anh chàng h Thúc) con nhà buôn giàu có, là
r ca Li B% Thng Th ã say mê nàng.
“Anh chàng h Thúc” là thành ph$n nòng ct c!a câu (ch! ng) không
th dùng du ngo"c n  tách bit nó. Thành ph$n chú thích  ây chính là
on câu “con nhà buôn Thng Th”.
3. L3n ln ch"c n4ng c+a du ngoc n v5i du ngoc kép.
Ví d 4: Làm sao có th nguôi c trc cnh (cây a c(, bn ò xa)
v"n còn ó vy mà ngi i ã không bao gi còn tr li.

Khi trích d'n câu ca dao xen vào câu vn c!a mình, ngi vit ã dùng
du ngo"c n  tách bit ph$n trích d'n nh vy là sai, l# ra phi dùng du
ngo"c kép.
Ví d 5: “Bài th v tiu %i xe không kính” “Phm Tin Dut” là m%t
bài th vit v ngi lính lái xe Trng Sn nhng nm kháng chin chng
M&.
Khi c$n chú thích tên tác gi sau tác ph+m c!a h phi dùng du ngo"c
n, không dùng du ngo"c kép.
4. Ch6 dùng du ngoc n 7 -u hoc 7 cui b phn tách bit.
Ví d 6: “Làng” (Kim Lân là tp truyn ngn xut sc vit v ngi
nông dân trong kháng chin chng Pháp.
Ví d 7: ng lao %ng Vit Nam trc kia là ng c%ng sn ông
Dng) luôn luôn ging cao và gi vng ngn c %c lp dân t%c và gii
phóng các tng lp lao %ng (H$ Chí Minh).
III. Nguyên nhân m8c li.


19
- Có th do s sut ôi khi các em ã quên không dùng du ngo"c n 
ch c$n phi tách bit thành ph$n câu. (iu này nhiu khi d'n n hiu l$m.
Chúng tôi xin trích d'n ra ây mt câu chuyn ci:
- m%t nc n, có m%t ông t vòng hoa gi ving bn. Theo thông l,
vòng hoa ch, mang m%t dòng ch n gin: “Kính ving ông X”. t hoa
xong, v nhà, ng"m ngh& li thy ch n gin quá, ông kia vit my ch nh
sau gi ca hàng hoa:
“Xin ghi thêm nu còn ch linh h$n ông s. c lên thiên àng.”
Vòng hoa c gi ti ám tang vi dòng ch: “Kính ving ông X. Nu
còn ch, linh h$n ông s. c lên thiên àng.”
Nguyên nhân là do ông khách quên không "t “nu còn ch” trong du
ngo"c n và du hai chm sau du ngo"c n.

- Do không xác nh c thành ph$n nào trong câu c$n phi tách bit
và "t trong du ngo"c n c*ng d'n n li sai.
Ví d: Trong m%t t i ngh, mát (anh ch$ng là giám c công ty X) ã
mm lòng (trc s quyn r( có ch ích) ca cô th kí n.
- Ngi vit ã "t c ch! ng c!a câu và thành ph$n trng ng vào
trong ngo"c.
- Do không phân bit c chc nng tách bit c!a du ngo"c n khác
du ngo"c kép  ch nào vì vy gây nên hin tng nh$m l'n chc nng c!a
hai loi du này.
Tuy nhiên, khi s dng c$n chú ý ti giá tr tu t c!a du ngo"c n
phân bit trng hp li do l'n ln chc nng gia du ngo"c n và du
ngo"c kép vi trng hp l# ra nên dùng du ngo"c kép thì ngi vit li
dùng du ngo"c n  to ra giá tr tu t.
IV. Cách cha li.
- (i vi trng hp 1: không dùng du ngo"c n  tách bit.


20
Ngi vit phi có ý thc dùng du ngo"c n trong các trng hp c$n
tách bit mt thành ph$n câu nào ó.
C$n "t ra câu h-i: Tác dng c!a vic "t du ngo"c n vào thành ph$n
ó nh th nào? Nó có giúp cho câu tr nên rõ ràng, mch lc hn không?
Cách cha li  các ví d 1, 2 trong ph$n li du ngo"c n ã nêu:  ví
d 1 ch c$n thêm ngo"c n vào on cui t ch “Ch c$n ” n ht;  ví
d "t mc thi gian 1948 vào ngo"c n.
- (i vi trng hp 2: Dùng du ngo"c n tách bit sai b phn c!a
câu.
C$n tr li câu h-i: b phn nào c!a câu thng c tách bit?
Nó có th là nhng b phn, thành ph$n sau ây:
+ Ph$n chú thích, gii thích, b sung:

1 - Có khi là gii thích s% kin, tình trng, tính cht, "c im c!a s% vt,
s% vic c nói trong thành ph$n chính.
2 - Có khi là tên gi khác c!a s% vt, s% vic.
3 - Ph$n trong ngo"c n có th là thut ng, tên gi bng ting nc
ngoài.
4 - Có th là ngu,n gc, a ch, thi gian có liên quan n s% vic, s%
vt c nói n trong câu.
Ngoài ra còn có mt s b phn khác c "t trong du ngo"c n mà
chúng tôi ã nêu rõ  ph$n “Quan nim dùng du ngo"c n nh th nào là
úng?”.
Tránh tính trng "t thành ph$n chính c!a câu vào du ngo"c n 
tách bit ra.
Ví d 3 trong ph$n li du ngo"c n c cha nh sau:
B- du ngo"c n  cm t “anh chàng h Thúc”, "t cm t “Con nhà
bun giàu có, là r c!a Li B Thng Th” vào trong ngo"c n.
- Trng hp còn li: ngi vit phi nm vng du ngo"c n ch dùng
trong trng hp nào  tránh nh$m l'n vi du ngo"c kép.


21
0 ví d 4 b- du ngo"c n thay du ngo"c kép vào ó.
0 ví d 5  tên tác gi Phm Tin Dut trong ngo"c n.
B. L.I DU HAI CHM ( : )
I. Quan nim dùng du hai chm nh th nào là úng?
Du hai chm thng c dùng trong các trng hp sau ây:
- Dùng  báo hiu iu trình bày tip theo mang ý gii thích, thuyt
minh.
Ví d: “Tôi ã nói: Xuân Diu là nhà th d$i dào. Tôi thêm: Xuân Diu
là m%t nhà th luôn luôn tìm tòi.”
- Dùng  báo hiu on có tính cht lit kê hay có tính cht b sung.

Ví d: Thi ua ái quc :
- Dit gic ói.
- Dit gic dt.
- Dit gic ngoi xâm.
- Báo hiu d'n chng s# c trích d'n.
Ví d: Cnh ón thuyn ánh cá tr v $n ào, tp np c(ng c miêu
t vi m%t tình yêu tha thit:
Ngày hôm sau, $n ào trên bn 
Khp dân làng tp np ón ghe v.
“Nh n tri bin lng cá y ghe”,
Nhng con cá ti ngon thân bc trng.
- Dùng du hai chm  báo hiu li nói tr%c tip (k c i thoi) ho"c
li nói gián tip (không có ngo"c kép) c*ng có khi báo hiu c mt ý ngh.
Ví d: Chao ôi, có bit âu r/ng: hung hng, hng hách ch, t em thân
mà tr n cho nhng c ch, ngu di ca mình thôi. Tôi phi tri qua cnh
nh th. Thoát nn r$i, mà còn ân hn quá, ân hn mãi.


22
II. Nhng li v du hai chm th1ng gp trong bài làm c+a hc
sinh.
1. Không dùng du hai chm * báo hiu, phân cách khi c-n thit.
- Không dùng du hai chm  báo hiu, phân cách gia thành ph$n
mang ý khái quát và thành ph$n lit kê sau nó.
Ví d 1: Trong cu%c i 15 nm lu lc ca mình, Thúy Kiu ã tri
qua rt nhiu au kh.* Ri vào lu xanh ca Tú Bà, phi làm “hoa nô” cho
nhà Hon Th, ri vào tay Bc Hnh, Bc Bà, mc l0a H$ Tôn Hin
L# ra, sau t “au kh” ngi vit phi dùng du hai chm  báo hiu
thành ph$n có tính cht lit kê.
- Không dùng du hai chm  báo hiu d'n chng, báo hiu ph$n gii

thích, thuyt minh cho ph$n câu trc, t trc
Ví d 2: Phan B%i Châu a ra quan nim v chí làm trai nh sau*
“ Làm trai phi l  trên i
Há  càn khôn t chuyn ri ”
0 ví d 2 áng l# sau t: “nh sau” phi có du hai chm  báo hiu
d'n chng c trích d'n.
- Không dùng du hai chm  báo hiu li nói gián tip, báo hiu ph$n
trích d'n nguyên vn.
Ví d 3: “ T0 r/ng quc s& xa nay
Chn ngi tri k, m%t ngày c chng? ”
T0 Hi mun nói vi Thúy Kiu * trên i tìm c m%t ngi tri k,
âu phi d dàng; âu phi ch, m%t ngày là tìm c.
Ngi vit ã di n xuôi ý câu th th hin li c!a nhân vt T Hi theo
li gián tip nhng li không dùng du hai chm  sau cm t “mun nói vi
Thúy Kiu”.
2. L3n ln ch"c n4ng c+a du hai chm v5i du ph9y.


23
Có khi ngi vit nh$m l'n rt vô lí, ã dùng du ph+y ch không phi
du hai chm trc b phn d'n chng, lit kê trc li nói, ý ngha nào ó
ho"c trc nhng kt cu C-V có quan h ni dung ý ngha.
Ví d 4: Tôi tính toán, *t0 ây n ch anh Nm Hu làm vic phi mt
ba ting $ng h$ leo dc, ngh&a là phi chp ti mi ti ni.
Toàn b câu t ch: “t ây n ch ” n ht là ph$n b sung ý ngha,
gii thích c th cho “tôi tính toán”, phi dùng du hai chm sau cm C-V
“tôi tính toán” ch không phi dùng du ph+y.
3. Dùng th:a du hai chm.
Ví d 5: Chúng ta quyt tâm ánh thng gic M& xâm lc vì: %c lp,
t do ca T quc và ch ngh&a xã h%i.

T “vì” hp vi “c lp, t% do c!a T quc và ch! ngha xã hi” làm
thành trng ng ch mc ích, dùng du hai chm  ó là tha.
III. Nguyên nhân m8c li.
Cách s dng du hai chm nhìn chung tng i n gin.
- Nguyên nhân mc li ch! yu do s sut c!a ngi vit trong quá trình
s dng du; do ngi vit không nm c quy tc s dng c!a du hai
chm.
- Do không phân bit c thành ph$n có tính lit kê, gii thích, thuyt
minh, b sung vi mt s thành ph$n khác c!a câu có kt cu tng t% nh
thành ph$n lit kê, gii thích.
Ví d: C$n ph$n bit hai trng hp sau ây:
+ Tôi quyt nh xin v quê dy hc vì: Li sng ca tôi phù hp vi li
sng quê, b m! tôi u mun gn tôi và tôi rt yêu mn mái trng mà ngày
xa tôi t0ng hc  ó.
Sau t “vì” là thành ph$n gii thích cho “ quyt nh xin v quê dy
hc” cho nên phi dùng du hai chm  ó.


24
+ Tôi quyt nh không nói vì s Hoa bu$n.
“Vì s Hoa bu,n” là thành ph$n trng ng ch nguyên nhân, sau t “vì”
không dùng du hai chm nh trng hp trên c.
IV. Cách cha li.
Ch c$n ngi s dng du có ý thc và nm vng nhng trng hp
dùng dâu hai chm thì s# tránh c nhng li ã nêu trên, vì th%c t rt d
nhn bit du hai chm nên "t  v trí nào. 0 các ví d 1, 2, 3 trong ph$n li
du hai chm có th sa cha bng cách thêm du hai chm vào nhng v trí
ã c ánh du (*).
0 ví d 4 trong ph$n li phi b- du ph+y, thay du hai chm vào v trí (*).

25
CH./NG IV
H TH#NG BÀI TP CH2A L.I
DU NGO/C  N VÀ DU HAI CHM
I. BÀI TP TH;C HÀNH CH2A L.I DU NGO/C  N.
Bài tp 1: Phát hin li v du ngo"c n trong nhng câu sau:
a. Nói n cnh quan Hà Tây, tc ng, ca dao, dân ca hay nhc nhiu
n núi Ba Vì Tn Viên. Dãy núi này n/m  phía tây t,nh và là biu tng
ca s hùng v&, ý chí ca nhân dân.
b. H$ Xuân Hng c gi là Bà Chúa th Nôm là ngi (ã a
ngôn ng dân t%c) phát trin n hoàn thin.
Yêu c$u: Nhn din li sai v du ngo"c n.
Gi ý:
Câu a/ thiu du ngo"c n dùng óng khung tên gi khác c!a s% vt,
gii thích thêm v s% vt (có th là v trí, a im ).
Câu b/ tách bit sai b phn câu.
Bài tp 2: Thêm du ngo"c n vào nhng ch c$n thit:
- Gi s Ngài ánh c chúng tôi i na ây là m%t iu vin vông thì
nhng thng li tm thi kia ch'ng nhng không tng thêm mà còn làm tn
thng n uy tín quân nhân và t cách ái quc ca Ngài.
Yêu c$u:
- Phân tích và ch ra b phn nào trong câu c$n c tách bit.
- Dùng du ngo"c n  tách bit.
Gi ý: Li bình c!a ngi vit xen vào câu c*ng thng c "t trong
du ngo"c n.
Bài tp 3: Ch rõ mc ích dùng du ngo"c n trong trng hp sau: