Ba tư tưởng về kinh tế chính trị






BA T TNG V KINH T CHÍNH TR

Ngun: Gilpin, Robert. "Three Ideologies of Political Economy", Chng 2, trong R.
Gilpin, The Political Economy of International Relations (Princeton University Press: 1987),
pp. 25-64.
Biên dch: Hoàng Thanh Hng | Hiu ính: Lê Hng Hip

Trong mt th k ri qua, ch ngha t do, ch ngha dân tc, và ch ngha Mác ã
chia r nhân loi. Cun sách này s dng thut ng “t tng”  ch “h thng các suy ngh
và nim tin mà các cá nhân và nhóm ngi dùng  gii thích h thng xã hi ca h vn
hành nh th nào và theo nhng nguyên tc nào” (Heilbroner, 1985,tr.107). Cuc tranh lun
gia ba hc thuyt này xoay xung quanh vai trò và tm quan trng ca ca th trng i vi
vic t ch!c xã hi và các hot ng kinh t.
Qua vic ánh giá nhng im mnh và im yu ca ca ba lý thuyt này có th làm
sáng t∀ vic nghiên c!u lnh vc Kinh t chính tr quc t. Th mnh ca nhng quan im
này s #c áp dng  tho lun nhng v∃n  c th nh thng mi, u t, và phát trin.
M%c dù t tng ca tôi là ch ngha t do, nhng ch ngha hin thc và thm chí ôi khi
ch ngha Mác mô t r∃t tt th gii mà chúng ta ang sng. Vic kt h#p c ba dòng t
tng có l không phi là con ng chính xác v m%t lý thuyt, nhng ôi khi có l là con
ng duy nh∃t mà chúng ta có  hiu rõ th gii.
Ba dòng t tng này khác bit nhau v mt s v∃n  nh: Th trng có tm quan
trng nh th nào i vi t&ng trng kinh t và s phân phi ca ci gia các nhóm ngi
và các xã hi? Th trng nên óng vai trò nh th nào trong vic t ch!c xã hi trong nc
và quc t? H thng th trng có tác ng gì ti các v∃n  nh chin tranh và hòa bình hay
không? Nhng câu h∀i này và nhng câu h∀i tng t chính là trng tâm ca kinh t chính tr
quc t.

Ba dòng t tng này khác nhau c bn trong quan im v mi quan h gia xã hi,
nhà nc, và th trng. Và không quá khi nói rng t∃t c tranh cãi trong lnh vc kinh t
chính tr quc t suy cho cùng u liên quan n s khác nhau trong quan im v mi quan
h gia xã hi, nhà nc, và th trng. S tranh lun không ch là mt iu lý thú v m%t
lch s. Ch ngha t do v kinh t, ch ngha Mác, và ch ngha dân tc kinh t u r∃t giàu



s!c sng vào cui th k 20. Các lý thuyt này ch ra nhng quan im khác nhau ca cá
nhân v tác ng ca h thng th trng i vi xã hi trong nc và quc t. Có nhiu v∃n
 gây tranh cãi trong th k 18 và 19 nay li #c tranh cãi mnh m.
Vic hiu ni dung và bn ch∃t ca nhng quan im trái ng#c nhau này v kinh t
chính tr là r∃t quan trng. T∋ “dòng t tng” #c s dng thay vì t∋ “lý thuyt” vì m(i
quan im ch!a ng mt h thng nim tin v bn ch∃t ca con ngi và xã hi và do ó
ging nh nhng gì mà Thomas Kuhn gi là “dòng t tng” (Kuhn; 1962). Nh Kuhn ã
ch!ng minh các quan im hc thut #c bo v mt cách ch%t ch và khó b ánh  bi
các logic ho%c nhng bng ch!ng trái ng#c. )iu này xu∃t phát t∋ thc t rng nhng hc
thuyt này không ch miêu t mt cách khoa hc v vic th gii thc t vn hành nh th
nào mà c v m%t quy phm, ngha là th gii nên vn hành nh th nào na.
M%c dù các hc gi ã có nhiu lý thuyt gii thích v mi quan h gia kinh t và
chính tr, nhng ba hc thuyt này n i bt và có nhng nh hng mnh m n gii hc gi
và các công vic chính tr. Theo mt cách n gin hóa, có th nói rng ch ngha dân tc
kinh t (hay trc ây gi là ch ngha trng thng), xu∃t phát t∋ hành vi ca các nhà lãnh
o nhà nc trong giai on u cn i. T tng này cho rng chính tr quan trng hn
kinh t. )ây là mt hc thuyt v xây dng nhà nc và cho rng th trng phi là th! yu
so vi mc ích theo u i l#i ích ca nhà nc. Hc thuyt này cho rng các yu t chính tr
quyt nh, hay ít nh∃t nên quyt nh các quan h kinh t.
Ch ngha T do, xu∃t phát t∋ K nguyên Khai sáng trong nhng tác ph∗m ca Adam
Smith và mt s tác gi khác, là mt s phn kháng chng li ch ngha trng thng và ã
#c th hin trong kinh t hc chính thng. Ch ngha này cho rng kinh t và chính tr tt

nh∃t là tn ti tách bit nhau. Ch ngha này a ra ý tng rng th trng, nhm t #c
mc tiêu hiu qu, phát trin, và s la chn ca ngi tiêu dùng, cn không b chính tr can
thip.
Ch ngha Mác, xu∃t hin vào gia th k 19 nh là mt phn !ng chng li ch
ngha t do và kinh t hc c in, cho rng kinh t chi phi chính tr. Các xung t chính tr
n i lên gia các giai c∃p vì s phân chia ca ci. Do ó, các cuc xung t chính tr s ch∃m
d!t khi th trng và các giai tng xã hi b loi b∀. Bi vì c ch ngha dân tc và Ch ngha
Mác trong thi hin i u phát trin ch yu chng li các quan im ca kinh t t do nên
tôi s bt u vic tho lun và ánh giá ba dòng t tng này t∋ ch ngha t do v kinh t.

Quan im t do
Mt s hc gi cho rng không có cái gi là hc thuyt t do v kinh t chính tr vì
ch ngha t do tách bit gia kinh t và chính tr và cho rng m(i lnh vc hot ng theo
mt s quy lut và logic riêng. Nhng thc ra ch ngha t do có quan tâm n c lnh vc
kinh t và chính tr. Cho dù h ch rõ ràng trong các tác ph∗m ca mình ho%c ch ám ch,
ngi ta có th nhn ra #c hc thuyt kinh t chính tr t do.
Có nhng giá tr mà t∋ ó hc thuyt t do v kinh t và chính tr phát sinh, và trong
th gii hin i nhng giá tr ó xu∃t hin cùng nhau. Lý thuyt kinh t t do ng h s t
do ca th trng và s cam thip ca nhà nc  m!c ti thiu, m%c dù nh s trình bày



trong phn sau, s nh∃n mnh vào th trng t do hay s can thip ca nhà nc có th khác
nhau. Lý thuyt chính tr t do ng h t do và bình +ng cá nhân, và mt ln na s nh∃n
mnh có th khác nhau. Chúng ta quan tâm ch yu n nhng khía cnh kinh t ca ch
ngha t do.
Quan im t do v kinh t #c th hin trong các ngành kinh t hc ã #c phát
trin  Anh, M,, và Tây Âu. T∋ thi Adam Smith n hin i, các nhà t tng t do chia
s− mt quan nim chung v v bn ch∃t con ngi, xã hi và các hot ng kinh t. Ch
ngha t do có nhiu dng – c in, tân c in, ch ngha Keynes, ch ngha trng tin,

trng phái nc Áo, tính toán lý trí, vv Nhng bin th này khác nhau t∋ vic u tiên s
công bng và xu hng s dng dân ch xã hi và s can thip ca nhà nc  t #c
mc tiêu này, cho n vic nh∃n mnh t do và không can thip và b∀ qua s công bng xã
hi. Tuy nhiên, t∃t c các dng ca t tng t do v kinh t u xem th trng và c ch giá
c là bin pháp hiu qu nh∃t nhm t ch!c các mi quan h kinh t trong nc và quc t.
Thc ra, ch ngha t do có th #c nh ngha là mt hc thuyt và các nguyên tc t ch!c
và qun lý kinh t th trng nhm t #c hiu qu cao nh∃t, t&ng trng kinh t, và s
giàu có cho các cá nhân.
Ch ngha t do cho rng th trng ra i mt cách t phát nhm th∀a mãn nhu cu
ca con ngi, và th trng vn ng tuân theo nhng quy lut ni ti ca mình. Con ngi
v bn ch∃t là nhng “sinh vt kinh t”, do ó th trng tin hóa mt cách t nhiên mà
không theo mt hng ch o nào c. Nh Adam Smith t∋ng nói, “trao  i, trao  i và trao
 i” thuc v bn n&ng ca con ngi. Nhm to iu kin thun l#i cho vic trao  i mua
bán, gia t&ng s giàu có, con ngi to ra th trng, tin bc, và các th ch kinh t. Do ó,
trong cun sách “T ch!c kinh t ca tri tù nhân chin tranh”, R.A. Radford ã ch ra mt
th trng ph!c tp và tinh vi ã phát trin mt cách t phát nh th nào nhm thõa mãn
nhng mong mun ca con. Nhng câu chuyn ca ông còn ch ra rng mt dng th!c qun
lý nào ó ca chính ph là cn thit nhm giám sát và duy trì h thng th trng s khai ó.
C s tn ti ca h thng th trng là nó gia t&ng hiu qu kinh t, ti a hóa t&ng
trng kinh t, và do ó gia t&ng ca ci cho con ngi. M%c dù, nhng nhà t do tin tng
rng các hot ng kinh t c.ng thúc ∗y quyn lc và an ninh ca nhà nc, h cho rng
mc tiêu ch yu ca các hot ng kinh t là mang li l#i ích cho m(i ngi tiêu dùng cá
nhân. S bo v n cùng thng mi t do và th trng m ca nhng ngi theo ch
ngha t do là vì chúng gia t&ng s l#ng hàng hóa và dch v mà ngi tiêu dùng có th la
chn.
Tin  c bn ca ch ngha t do là các cá nhân ngi tiêu dùng, các công ty, ho%c
h gia ình là nn tng ca xã hi. Các cá nhân hành ng mt cách lý trí và c gng ti a
hóa ho%c th∀a mãn mt s nhu cu nh∃t nh vi chi phí th∃p nh∃t. Tính lý trí ch áp dng cho
s c gng, không áp dng cho kt qu. Do ó, vic th∃t bi và không t #c mt mc ích
do s ngu dt ho%c mt s lý do khác, theo nhng nhà t do, không làm vô hiu tin  ca

h là con ngi hành ng trên c s nhng tính toán v thit/ hn và phng tin/ mc tiêu.
Cui cùng, nhng nhà t do cho rng các cá nhân s tìm cách t #c mc tiêu ca mình
cho ti khi th trng t n im cân bng, có ngha là khi chi phí  t #c mc tiêu
ngang bng vi l#i nhun. Các nhà kinh t t do c gng gii thích các hành vi kinh t, và



trong mt s trng h#p là t∃t c các hành vi ca con ngi, da trên nhng tính toán mang
tính cá nhân và có lý trí nh vy.
Ch ngha t do c.ng gi nh rng tn ti mt th trng mà trong ó các cá nhân có
y  thông tin và do ó có th la chn nhng hành ng sao cho có l#i nh∃t. Nhng nhà
sn xu∃t và nhng ngi tiêu dùng s phn !ng nhanh nhy i vi các d∃u hiu giá c, và
iu này s to ra mt nn kinh t linh hot mà trong ó b∃t c! s thay  i giá c nào c.ng s
to ra nhng phn !ng tng !ng trong mô hình sn xu∃t, tiêu dùng, và c các th ch kinh
t, và nhng yu t này chính là sn ph∗m ch! không phi là nguyên nhân ca các hành vi
kinh t. Hn na, trong mt th trng thc s cnh tranh, các iu khon trao  i #c quyt
nh ch yu bi nhng cân nhc v cung cu hn là da trên s!c mnh và s ép buc. Nu
nh s trao  i là t nguyn, c hai bên s có l#i. Theo cách nói thông thng, “t do trao  i
không phi là cp bóc”.
Kinh t hc, hay chính xác là kinh t hc #c ging dy ti hu ht các trng i
hc M, (mà Mác gi là kinh t hc chính thng hay t sn) #c coi là khoa hc thc ch!ng
v hành vi ti a hóa. Các hành vi #c xem là b chi phi bi các quy lut kinh t, các quy
lut này không mang tính cá nhân và phi chính tr, do ó kinh t và chính tr nên và có th
tách ra hai lnh vc riêng r. Chính quyn không nên can thip vào th trng tr∋ phi “th
trng th∃t bi” (Baumol, 1965) ho%c là khi cn phi cung c∃p các sn ph∗m và tin ích công
cng (public good) (Olson, 1965).
Mt nn kinh t th trng b chi phi ch yu bi quy lut v cu. Quy lut này (hay
có th gi gi nh này) cho rng ngi ta s mua mt sn ph∗m nào ó nhiu hn nu nh
giá gim và s mua ít i nu giá t&ng; ngi ta c.ng s mua nhiu sn ph∗m hn nu nh thu
nhp ca h t&ng và mua ít nu thu nhp gim. B∃t k/ iu gì làm thay  i tng i giá c

ca sn ph∗m ho%c thu nhp s khin các cá nhân có xu hng mua ho%c sn xu∃t nhiu hay
ít hn sn ph∗m ó. Quy lut này có nhng tác ng to ln i vi toàn xã hi. M%c dù có
mt s ngoi l, quy lut n gin này v0n là quy lut c bn chi phi s vn ng và thành
công ca mt h thng trao  i kinh t th trng.
V m%t cung ca nn kinh t, kinh t hc t do cho rng các cá nhân theo u i nhng
l#i ích ca h trong mt th gii khan him và b gii hn v ngun lc. )ây là iu kin c
bn và không th tránh kh∀i trong s tn ti ca con ngi. M(i quyt nh u liên quan n
nhng chi phí c hi, mt s ánh  i trong vic s dng theo nhng cách khác nhau các
ngun lc s1n có (Samuelson, 1980). Bài hc c bn ca kinh t hc t do là “không có gì có
th gi là mt ba tra mi2n phí”, nu mun có mt th! gì ó thì bn phi s1n lòng t∋ b∀ mt
th! khác.
Ch ngha t do c.ng cho rng mt nn kinh t th trng ch!a ng nhng khuynh
hng d0n n s cân bng và n nh, ít nh∃t là trong dài hn. Quan nim v mt im cân
bng t ng và t iu chnh t #c nh s cân bng gia các lc l#ng trong mt th
gii duy lý óng vai trò ct yu d0n n nim tin ca các nhà kinh t v s vn ng ca th
trng và các quy lut chi phi s vn ng ó. Nu th trng b ri vào tình trng m∃t cân
bng do mt s yu t bên ngoài nh s thay  i trong th hiu ca ngi tiêu dùng hay các
yu t v công ngh sn xu∃t, s vn ng ca c ch giá c cui cùng s a th trng tr
v trng thái cân bng mi. Giá c và s l#ng s mt l0n na cân bng l0n nhau. Do ó, s



thay  i v cung ho%c cu i vi mt loi hàng hóa s d0n n s thay  i v giá ca sn
ph∗m. Phng pháp so sánh tnh, k, thut c bn ca phân tích kinh t hin i, c.ng da
vào nhng gi nh v khuynh hng d0n n s cân bng h thng.
Mt gi nh khác na ca nhng nhà t do là s hài hòa v m%t l#i ích lâu dài ng
sau s cnh tranh th trng ca các nhà sn xu∃t và nhng ngi tiêu dùng, s hài hòa này
s v#t qua #c nhng mâu thu0n tm thi v l#i ích. S theo u i l#i ích cá nhân trong th
trng s t&ng s giàu có ca toàn xã hi bi nó ti a hóa hiu qu kinh t, và cui cùng s
phát trin kinh t s mang li l#i ích cho t∃t c mi ngi. Do ó, m(i ngi s #c hng

l#i tng !ng vi nhng óng góp ca h, nhng c.ng nói thêm rng không phi t∃t c mi
ngi u #c hng l#i nh nhau bi vì n&ng su∃t lao ng ca m(i ngi khác nhau.
Trong iu kin trao  i t do, c xã hi s giàu có hn, nhng m(i cá nhân s #c hng
l#i tùy theo n&ng su∃t biên và nhng óng góp tng i ca ca h i vi t ng sn ph∗m xã
hi.
Cui cùng, các nhà kinh t hc t do gn ây tin tng vào s tin b xã hi, #c
nh dng là s gia t&ng ca ci theo u ngi. H cho rng s t&ng trng ca mt nn kinh
t vn hành h#p lý là theo tuyn tính, dn dn và liên tc. M%c dù chính tr hay nhng s kin
khác – nh chin tranh, cách mng, ho%c các thiên tai – có th làm gián on s t&ng trng,
nn kinh t cui cùng s tr li mt mô hình phát trin n nh #c quyt nh ch yu bi
s gia t&ng v dân s, tài nguyên, và n&ng su∃t lao ng. Hn na, các nhà t do không cho
rng cn phi có s liên kt gia quá trình phát trin kinh t và nhng yu t chính tr nh
chin tranh và ch ngha  quc; nhng iu x∃u xa v chính tr này có th nh hng và có
th b nh hng bi các hot ng kinh t, nhng chúng ch yu do các yu t chính tr ch!
không phi các yu t kinh t gây nên. Ví d, các nhà t do không tin là có b∃t k/ s liên h
nào gia s phát trin ca ch ngha t bn vào cui th k 19 vi s n i lên ca ch ngha
 quc sau n&m 1870 và vic n ra Chín tranh th gii ln th! nh∃t. Các nhà t do cho rng
kinh t mang tính tin b và chính tr mang nhng yu t chm tin. Do ó, h coi s tin b
không liên quan n chính tr mà ch ph thuc vào s tin hóa ca th trng mà thôi.
Da vào nhng gi nh trên, các nhà kinh t hc hin i ã xây dng nên khoa hc
kinh t thc ch!ng. Hn hai th k qua, h di2n dch xung quanh quy lut ti a hóa hành vi,
th hin  lý thuyt l#i th so sánh và lý thuyt v l#i ích biên, lý thuyt v l#ng tin. Nh
Arthur Lewis ã nói, các nhà kinh t c! mt phn t th k li phát hin ra mt quy lut mi.
Nhng quy lut này v∋a mang tính logic có iu kin v∋a mang tính quy phm. H cho rng
tn ti con ngi kinh t – nhng con ngi lý trí, ti a hóa l#i ích – mt bin th ca ngi
homo sapiens, tn ti khá him trong lch s nhân loi và ch trong mt s iu kin thun l#i
nh∃t nh mà thôi. Hn na, nhng quy lut này mang tính quy phm theo ngha chúng a
ra nh hng xã hi phi #c t ch!c nh th nào ó và con ngi ta phi c x ra sao nu
h mong mun ti a hóa s gia t&ng ca ci. Các cá nhân và xã hi có th vi phm nhng
quy lut này, nhng nh vy h s làm gim hiu qu sn xu∃t. Ngày nay, nhng iu kin

cn thit cho s hot ng ca nn kinh t th trng ã tn ti, và nhng cam kt mang tính
quy phm i vi th trng ã lan rng t∋ ni sn sinh ra nó là nn v&n minh phng Tây
n các ni khác. M%c dù có nhng bc lùi, th gii hin i ã di chuyn theo hng kinh
t th trng và s ph thuc l0n nhau ngày càng gia t&ng trong nn kinh t th gii chính là
vì kinh t th trng hiu qu hn nhng hình th!c t ch!c kinh t khác.



V bn ch∃t, các nhà t do tin rng thng mi và các giao dch kinh t là ngun gc
ca các mi quan h hòa bình gia các quc gia bi vì các l#i ích tng h( v thng mi và
s ph thuc l0n nhau ngày càng gia t&ng gia các nn kinh t s giúp t&ng cng các quan
h h#p tác. Trong khi chính tr có khuynh hng chia r, kinh t li có khuynh hng kt ni
con ngi. Mt nn kinh t quc t t do s có nhng nh hng ôn hòa n nn chính tr th
gii vì nó to ra nhng s#i dây liên kt v m%t l#i ích và nhng cam kt duy trì nguyên trng.
Tuy nhiên, cn phi nh∃n mnh thêm mt ln na là m%c dù t∃t c mi ngi s ho%c ít nh∃t
là có th s #c hng l#i theo ngha tuyt i trong iu kin trao  i t do, nhng l#i ích
tng i s khác nhau. Chính v∃n  l#i ích tng i và s phân chia ca ci do h thng
th trng to ra ã d0n n s ra i ca ch ngha dân tc v kinh t và ch ngha Mác nh
là nhng lý thuyt trái ng#c vi các quan im ca nhng nhà t do.

Quan im ca ch ngha dân tc kinh t
Ch ngha dân tc kinh t, c.ng nh ch ngha t do kinh t, tn ti di nhiu dng
khác nhau trong nhng th k qua. Tên gi ca nó c.ng có nhiu thay  i: t∋ ch ngha trng
thng, ch ngha nhà nc, ch ngha bo h, trng phái Lch s )!c, và gn ây là ch
ngha bo h mi. Tuy nhiên, nhng dng th!c khác nhau ó u có chung mt ch  hay
mt thái , ch! không phi là mt lý thuyt kinh t hay chính tr nh∃t quán và mang tính h
thng. Ni dung chính ca nó cho rng các hot ng kinh t nên ch là các yu t ph so vi
mc tiêu xây dng quc gia và các l#i ích ca nhà nc. Các nhà dân tc ch ngha u 
cao tm quan trng ca nhà nc, an ninh quc gia và s!c mnh quân s trong vic t ch!c
và hot ng ca h thng quc t. Trong phm vi nhng cam kt chung này, có th th∃y

#c hai quan im c bn. Mt s nhà dân tc ch ngha xem vic bo v l#i ích kinh t
quc gia không quan trng bng an ninh và s tn ti ca quc gia. Quan im nhìn chung
mang tính phòng v này #c gi là “ch ngha trng thng tích cc”. M%c khác, có nhng
nhà dân tc ch ngha xem kinh t quc t là mt ∃u trng ca s phát trin ch ngha 
quc và ch ngha bành trng quc gia. Trng phái mang tính ch∃t hiu chin này #c
gi là “ch ngha trng thng tiêu cc”. Chính sách kinh t ca b trng kinh t )!c quc
xã Hjalmar Schacht i vi )ông Âu vào nhng n&m 1930 là thuc loi này.
M%c dù ch ngha dân tc kinh t nên #c xem là nhng cam kt i vi vic xây
dng quc gia, nhng nhng mc tiêu #c theo u i và các chính sách #c ng h li khác
nhau theo t∋ng thi k/ và theo t∋ng ni. D0u vy, Jacob Viner cho rng các nhà dân tc ch
ngha v kinh t (nhng ngi mà ông gi là nhà trng thng) u chia s− quan im v mi
quan h gia s giàu có và quyn lc nh sau:
Tôi tin rng v m%t thc ti2n t∃t c các nhà trng thng,  b∃t k/ giai
on nào, ho%c a v cá nhân nào, u tuân theo nhng quan im sau: (1) s
giàu có là mt phng tin tuyt i  giành #c quyn lc, cho dù  phòng
v ho%c t∃n công; (2) quyn lc là mt phng tin cn thit ho%c có giá tr 
t #c hay duy trì s giàu có; (3) ca ci và quyn lc u là nhng mc tiêu
cui cùng ca chính sách quc gia; (4) có s hòa h#p v dài hn gia nhng mc
tiêu ó, m%c dù trong mt s bi cnh c th có th cn phi hy sinh l#i ích kinh
t  m bo an ninh, c.ng có ngha là m bo s thnh v#ng v lâu dài.



Trong khi các nhà t do cho rng s theo u i quyn lc và s giàu có, hay s la
chn gia “súng và b”, liên quan n s ánh  i, các nhà dân tc ch ngha li xem hai yu
t này b tr# cho nhau.
Các nhà dân tc kinh t nh∃n mnh vai trò ca các yu t kinh t trong quan h quc
t và coi s ∃u tranh gia các quc gia – các nhà nc t bn, xã hi ch ngha hay b∃t k/
nhà nc nào khác i na – là nhm giành các ngun lc kinh t là mt hin t#ng ph bin
và c hu trong chính bn ch∃t ca h thng quc t. Nh mt tác gi ã vit, vì các ngun

lc kinh t là cn thit i vi quyn lc ca quc gia, m(i s xung t u liên quan n
kinh t và chính tr. Các nhà nc, ít nh∃t là trong dài hn, s ng thi theo u i s giàu có
và quyn lc cùng lúc.
Ra i trong bi cnh lch s cn i, ch ngha dân tc kinh t phn !ng li và phn
ánh nhng thay  i v kinh t, chính tr và quân s ca th k 16, 17, 18: s xu∃t hin ca các
quc gia dân tc mnh trong th cnh tranh liên tc, s xu∃t hin ca tng lp trung lu ban
u trong lnh vc thng mi và sau ó là sn xu∃t, và tc  ngày càng nhanh ca các hot
ng kinh t do s thay  i  Châu Âu và s phát hin ra Tân th gii cùng ngun tài nguyên
ca nó. S phát trin ca mt nn kinh t th trng #c tin t hóa và s thay  i bn ch∃t
ca các cuc chin tranh #c mô t nh mt “cuc cách mng quân s” là ht s!c quan
trng. Các nhà dân tc ch ngha, hay các nhà trng thng, có lý do  u tiên an ninh hn
so vi thng mi.
Do nhiu lý do khác nhau, mc tiêu quan trng nh∃t ca nhng nhà dân tc ch ngha
là công nghip hóa. Trc ht, các nhà dân tc ch ngha tin rng công nghip có hiu !ng
lan t∀a và d0n n s phát trin toàn din ca nn kinh t. Th! hai, h cho rng s hu các
ngành công nghip d0n ti kh n&ng t cung t c∃p và s t ch v m%t chính tr. Th! ba, và
quan trng hn ht, công nghip #c coi trng vì ó là nn tng ca s!c mnh quân s và
thit yu i vi an ninh quc gia trong thi hin i. Trong hu ht các xã hi, k c các xã
hi t do, các chính ph theo u i nhng chính sách có l#i cho s phát trin ca công nghip.
Nh mô t ca mt nhà trng thng Alexander Hamilton v s phát trin kinh t ca Hoa
K/, “không ch s thnh v#ng mà c s c lp và an ninh ca mt quc gia liên quan mt
thit n s giàu có ca các nhà sn xu∃t”. Mc tiêu công nghip hóa ca các nhà dân tc ch
ngha tr thành mt nguyên nhân chính ca các xung t kinh t.
Ch ngha dân tc kinh t, trong c thi k/ u hin i và ngày hôm nay, xu∃t hin
mt phn t∋ khuynh hng ca th trng trong vic tích t ca ci và thit lp s ph thuc
hay quan h quyn lc gia các các nn kinh t mnh và các nn kinh t yu hn. 3 dng tích
cc, ch ngha dân tc kinh t c gng bo v nn kinh t trong nc trc nhng tác ng
kinh t và chính tr t∋ bên ngoài. Ch ngha dân tc kinh t mang tính phòng th nh vy tn
ti  các nn kinh t kém phát trin ho%c các nn kinh t phát trin nhng ang suy yu, các
quc gia này theo u i nhng chính sách bo h hay nhng chính sách tng t nhm bo v

các nghành công nghip non tr− ho%c ang suy thoái c.ng nh l#i ích quc gia. 3 dng tiêu
cc, ch ngha dân tc kinh t là hành vi tin hành chin tranh kinh t. Dng này ph bin i
vi các cng quc bành trng. Ví d c in là )!c Quc xã.
Trong th gii ca các nhà nc cnh tranh l0n nhau, các nhà dân tc ch ngha cho
rng l#i ích tng i quan trng hn các l#i ích chung. Do ó, các các quc gia liên tc c



gng thay  i các lut l ho%c các thit ch iu chnh các mi quan h kinh t quc t nhm
mang li nhng l#i ích cho mình. Nh Adam Smith ã ch ra t∃t c mi ngi u mun tr
thành nhà c quyn và s c gng tr thành nhà c quyn tr∋ khi b các  i th cn tr. Do
ó, mt nn kinh t quc t t do s không phát trin #c tr∋ phi nó #c các quc gia có
s!c mnh kinh t áp o ng h vì iu này trùng h#p vi l#i ích ca các nc ó.
Trong khi các nhà t do nh∃n mnh các l#i ích chung ca thng mi quc t, các nhà
dân tc ch ngha và các nhà Mác xít xem các mi quan h này mang tính xung t. M%c dù
iu này không loi tr∋ các quan h h#p tác kinh t quc t và s theo u i các chính sách t
do, mi quan h ph thuc l0n nhau v kinh t không bao gi mang tính cân x!ng, thc ra nó
ch!a ng nhng nguyên nhân d0n ti xung t và b∃t n liên tc. Nhng nhà dân tc ch
ngha t∋ Alexander Hamilton cho n nhng nhà lý lun v thuyt ph thuc sau này u
nh∃n mnh t ch v kinh t quc gia hn so vi s phc thuc l0n nhau v kinh t.
Ch ngha dân tc kinh t ã tn ti di nhiu dng th!c khác nhau trong th gii
hin i. ) áp li cuc cách mng thng mi và s m rng thng mi quc t  nhng
giai on u, các nhà trng thng c in nh∃n mnh s phát trin ca thng mi và th%ng
d thng mi. Sau cuc cách mng công nghip, các nhà trng thng công nghip nh
Hamilton và List nh∃n mnh u th ca công nghip và sn xu∃t so vi nông nghip. Sau
Chin tranh th gii ln th! nh∃t và th! hai bên cnh nhng s quan tâm trên còn có nhng
cam kt mnh m i vi s thnh v#ng trong nc và s giàu có ca quc gia. Vào nhng
thp niên cui ca th k qua, tm quan trng ngày càng cao ca công ngh tiên tin, s
mong mun kim soát nh cao ca nn kinh t hin i, và s xu∃t hin ca cái #c gi là
“s cnh tranh v chính sách” ã tr thành %c im n i bt ca ch ngha trng thng

ng i. Tuy nhiên, trong mi thi i, s mong mun giành #c quyn lc và s c lp
tr thành mi quan tâm ch cht ca các nhà dân tc kinh t.
B∃t ch∃p nhng im mnh và im yu vi t cách là mt lý thuyt v kinh t chính
tr quc t là gì i na, s nh∃n mnh ca ch ngha dân tc kinh t i vi v trí a lý và s
phân chia các hot ng kinh t ã mang li cho nó nhng s!c hút mnh m. Trong sut lch
s hin i, các quc gia ã theo u i các chính sách thúc ∗y công nghip, công ngh tiên
tin, và các hot ng kinh t có l#i nhun cao và to ra nhiu vic làm trong phm vi lãnh
th ca nc mình. Các quc gia s c gng to ra mt s phân công lao ng quc t có l#i
cho các l#i ích kinh t và chính tr ca mình. Thc ra, ch ngha dân tc kinh t v0n có mt
s!c nh hng ln i vi quan h quc t khi mà h thng các quc gia v0n tn ti.

Quan im ca ch ngha Mác
C.ng nh ch ngha t do và ch ngha dân tc, ch ngha Mác ã phát trin theo
nhiu hng quan trng k t∋ khi các ý tng c bn ca nó #c Karl Marx và Friedrich
Engel a ra vào gia th k 19. Chính t tng ca Mác c.ng thay  i trong sut cuc i
ca ông, và các lý thuyt ca ông c.ng là ch  ca các cách hiu trái ng#c nhau. M%c dù
Mác xem ch ngha t bn nh là mt nn kinh t toàn cu, ông ã không phát trin mt h
thng ý tng v quan h quc t; công vic này do nhng nhà t tng k th∋a Mác thc
hin. Hn na, sau khi chn ch ngha Mác làm h t tng chính th!c ca mình, Liên Xô và



Trung Quc ã thay  i cách hiu v ch ngha Mác khi cn thit nhm phc v l#i ích quc
gia ca riêng mình.
C.ng nh ch ngha t do và ch ngha dân tc, có hai quan im c bn có th rút ra
t∋ ch ngha Mác hin i. Trng phái th! nh∃t là quan im tin hóa ca ch ngha Mác v
dân ch xã hi vi Eduard Berntein và Karl Kautsky, trong lch s ng i t tng này ã
thay  i và tr nên khó phân bit vi nhng quan im ca ch ngha t do. Trng phái
khác là nhng quan im cách mng ca Lenin, ít nh∃t là trên lý thuyt. Vì tr thành h t
tng chi phi  mt cng quc trong s hai cng quc ca th gii nên trng phái này

quan trng hn và s #c nh∃n mnh  trong bài vit này.
Nh Robert Heilbroner ã lp lun, m%c dù tn ti nhng dng khác nhau ca ch
ngha Mác, bn yu t quan trng có th #c tìm th∃y trong các tác ph∗m ca nhng ngi
theo ch ngha Mác. Yu t th! nh∃t là cách tip cn bin ch!ng i vi kin th!c và xã hi,
theo phng pháp này bn ch∃t ca s vt là luôn luôn vn ng và mang tính mâu thu0n, b∃t
n xã hi và nhng thay  i sau ó là do s ∃u tranh giai c∃p và gii quyt nhng mâu thu0n
ni ti trong các hin t#ng chính tr và xã hi. Do ó, theo nhng ngi theo ch ngha Mác,
không có s hòa h#p ni ti trong lòng xã hi hay s tr li trng thái cân bng nh nhng
nhà t do tin tng. Yu t th! hai là cách tip cn mang tính duy vt i vi lch s; s phát
trin ca các lc l#ng sn xu∃t và các hot ng kinh t là trung tâm ca nhng bin  i lch
s và xy ra thông qua ∃u tranh giai c∃p v phân chia các sn ph∗m xã hi. Yu t th! ba là
quan im v s phát trin ca ch ngha t bn; phng th!c sn xu∃t t bn ch ngha và
s phn ca nó b chi phi bi các “quy lut kinh t v s vn ng ca xã hi hin i”. Yu
t th! t là nhng cam kt mang tính mong mun i vi ch ngha xã hi; t∃t c nhng nhà
Mác xít tin tng rng ch ngha xã hi là kt cc v∋a cn thit v∋a áng mong #i ca s
phát trin lch s. Phn này ch trình bày v yu t th! ba.
Ch ngha Mác miêu t ch ngha t bn là hình th!c s hu t nhân i vi các
phng tin sn xu∃t song song vi s tn ti ca nhng ngi lao ng làm công &n lng.
Ch ngha Mác cho rng ch ngha t bn b chi phi bi mong mun tìm l#i nhun và tích
l.y t bn trong mt nn kinh t th trng canh tranh ca nhng nhà t bn. Nhng ngi
lao ng b bn cùng hóa và tr thành mt dng hàng hóa vn hành theo c ch giá c. Theo
Mác hai %c im quan trng trên ca ch ngha t bn là nguyên nhân ca s n&ng ng và
làm cho nó n gi v0n là phng th!c sn xu∃t hiu qu nh∃t. M%c dù mang s! mnh lch s
là phát trin và thng nh∃t nhân loi, s thành công ca ch ngha t bn c.ng s mang li s
tiêu vong ca chính nó. Theo Mác, ngun gc, s tin hóa, và cui cùng là s suy vong ca
phng th!c sn xu∃t t bn ch ngha b chi phi bi ba quy lut kinh t không th tránh
kh∀i.
Quy lut th! nh∃t, quy lut chênh lch gia cung và cu. Quy lut này ph nhn quy
lut ca Say vn cho rng cung s to ra cu do ó cung và cu s luôn cân bng, tr∋ mt s
thi im nh∃t nh. Quy lut ca Say cho rng quá trình t cân bng này s khin vic sn

xu∃t d th∋a không th xy ra trong nn kinh t t bn ch ngha hay nn kinh t th trng.
Mác, c.ng ging nh John Maynard Keynes, ph nhn s tn ti ca khuynh hng t cân
bng và cho rng nn kinh t t bn thng có xu hng sn xu∃t d th∋a mt s sn ph∗m.
Do ó, Mác cho rng ch ngha t bn tn ti mâu thu0n ni ti gia kh n&ng sn xu∃t và



kh n&ng tiêu th ca ngi tiêu dùng (nhng ngi làm công &n lng), vic chênh lch
cung cu xy ra liên tc do tình trng “vô chính ph” ca th trng gây nên các cuc khng
hong nh k/ và nhng b∃t n kinh t. Ông tiên oán rng nhng cuc khng hong l%p i
l%p li s ngày càng tr nên nghiêm trng và n mt lúc nào ó s làm cho giai c∃p vô sn b
áp b!c n i dy chng li h thng này.
Quy lut th! hai chi phi s phát trin ca ch ngha t bn theo ch ngha Mác là
quy lut tích l.y t bn. Mc tiêu ca ch ngha t bn là l#i nhun và nhu cu ca các nhà t
bn là tích l.y t bn và u t. Cnh tranh buc các nhà t bn t&ng cng hiu qu và u
t t bn hay tránh ri ro. Kt qu là s tin hóa ca ch ngha t bn hng ti s gia t&ng
tp trung ca ci vào tay mt ít ngi và s bn cùng hóa ca nhiu ngi khác. Trong khi
giai c∃p tiu t sn gia nhp hàng ng. ngày càng gia t&ng ca giai c∃p vô sn, i quân th∃t
nghip ngày càng ln, lng lao ng gim, và xã hi t bn tr nên chín mui cho các cuc
cách mng xã hi.
Quy lut th! ba ca ch ngha t bn là quy lut l#i nhun gim dn. Khi tích l.y t
bn ngày càng tr nên ln hn và d th∋a, t l l#i nhun u t c.ng gim theo, qua ó làm
gim ng lc u t. M%c dù các nhà kinh t t do c in ã nhn ra kh n&ng này, h tin
tng rng s có gii pháp cho v∃n  này qua nhng công c nh xu∃t kh∗u t bn và các
sn ph∗m công nghip và nhp kh∗u thc ph∗m r−. Trái li, Mác tin rng khuynh hng l#i
nhun gim dn là không th tránh kh∀i. Di áp lc ca cnh tranh, các nhà t bn buc
phi gia t&ng hiu qu kinh t và n&ng su∃t lao ng thông qua vic u t vào các công ngh
tit kim lao ng và cho n&ng su∃t cao hn, do ó th∃t nghip t&ng, t l l#i nhun hay giá tr
th%ng d s gim. Các nhà t bn s m∃t i ng c  u t vào các nhà máy có n&ng su∃t
cao và to ra vic làm. )iu này s d0n n trì tr kinh t, gia t&ng th∃t nghip, và s “bn

cùng hóa” giai c∃p vô sn. Cùng lúc ó, s gia t&ng v tn su∃t và chiu sâu ca chu k/ kinh
doanh s làm cho nhng ngi công nhân n i dy và phá hy h thng kinh t t bn ch
ngha.
Ni dung ch yu ca nhng ch trích ca Mác i vi ch ngha t bn là m%c dù cá
nhân t∋ng nhà t bn r∃t lý trí (nh nhng nhà t do gi nh), nhng h thng t bn thì li
không lý trí. Th trng cnh tranh làm cho cá nhân nhng nhà t bn phi tit kim, u t
và tích l.y. Nu nh mong mun t l#i nhun là nhiên liu ca ch ngha t bn, thì u t
là motor và tích l.y là kt qu. Tuy nhiên, trên t ng th, s tích l.y t bn ca cá nhân t∋ng
nhà t bn d0n n vic sn xu∃t d th∋a sn ph∗m theo nh k/, s th%ng d t bn, và s
bin m∃t ca nhng ng lc u t. Cùng lúc ó, tính trm trng ngày càng t&ng ca khng
hong theo chu k/ kinh doanh và xu hng lâu dài hng ti khng hong kinh t s khin
tng lp vô sn ánh  h thng thông qua bo lc cách mng. Do ó, mâu thu0n ni ti ca
ch ngha t bn là vi tích l.y t bn, ch ngha t bn m mm cho chính s t hy dit
chính mình và s #c thay th bng h thng kinh t xã hi ch ngha.
Mác tin rng vào gia th k 19, s trng thành ca ch ngha t bn  Châu Âu và
vic các quc gia ngoi vi b kéo vào kinh t th trng ã to ra bi cnh cho cách mng vô
sn và s kt thúc ca nn kinh t t bn ch ngha. Khi iu này không xy ra, nhng ngi
k th∋a Mác nh là Rudolf Hilferding và Rosa Luxemburg bt u quan tâm n s tip tc
tn ti ca ch ngha t bn và vic nó không chu bin m∃t. S!c mnh ca ch ngha dân



tc, s thành công v kinh t ca ch ngha t bn, và s xu∃t hin ca ch ngha  quc d0n
n mt dng th!c khác ca ch ngha Mác mà nh cao là cun Ch ngha  quc ca
Lenin, #c xu∃t bn ln u tiên vào n&m 1917. )#c vit vào giai on cui ca cuc
Chin tranh th gii ln th! nh∃t và da vào nhng tác ph∗m khác ca các nhà Mác xít khác,
Ch ngha  quc v∋a là mt bút chin chng li nhng t tng i kháng v∋a là mt bn
t ng h#p nhng im ch trích ca ch ngha Mác i vi nn kinh t t bn th gii. ) bo
v quan im ca mình, Lenin v c bn ã chuyn ch ngha Mác t∋ mt lý thuyt v kinh
t trong nc tr thành mt lý thuyt v mi quan h chính tr quc t gia các nc t bn.

Lenin %t cho mình nhim v gii thích cho vic ch ngha dân tc ã thng th trc
ch ngha vô sn quc t khi cuc Chin tranh th gii ln th! nh∃t n ra và tìm cách  cung
c∃p nhng c s hc thut cho vic thng nh∃t phong trào cng sn quc t di s lãnh o
ca ông. Ông mun ch ra ti sao ng cng sn ca nhiu nc Châu Âu, %c bit là )ng
Dân ch Xã hi )!c di thi Karl Kautsky ã ng h cho nhng ngi t sn. Ông c.ng c
gii thích ti sao s bn cùng hóa giai c∃p vô sn ã không xy ra nh d oán ca Mác mà
thay vào ó lng ã #c t&ng và các công nhân tr thành nhng thành viên nghip oàn.
Nhng n&m trong giai on gia Mác và Lenin, ch ngha t bn ã tri qua mt s
thay  i to ln. Mác ã vit v Ch ngha t bn ch yu là  Tây Âu, mt nn kinh t óng
s ng∋ng phát trin khi g%p phi nhng cn tr. Tuy nhiên, gia nhng n&m 1870 và 1914,
ch ngha t bn ã tr thành mt h thng kinh t m toàn cu phát trin mnh và có trình
 k, thut cao. Trong thi k/ ca Mác, s kt ni ch yu ca nn kinh t phát trin chm
chp lúc ó ch yu thông qua thng mi. Tuy nhiên, sau n&m 1870 s xu∃t kh∗u t bn vi
quy mô ln ca Anh và sau ó là ca nhiu quc gia phát trin khác ã làm thay  i nn kinh
t th gii; u t nc ngoài và tài chính quc t ã thay  i sâu sc các mi quan h kinh t
và chính tr gia các xã hi. Hn na, ch ngha t bn ca Mác ch bao gm các nhà máy
công nghip nh∀ và canh trnh nhau. Tuy nhiên, n thi ca Lenin, các tp oàn công
nghip ln do gii t bn ngân hàng kim soát ã ch ng nn kinh t t bn ch ngha. )i
vi Lenin, vic kim soát t bn bng t bn, có ngha là vic t bn công nghip b kim
soát bi t bn tài chính, chính là giai on phát trin tt cùng ca ch ngha t bn.
Lenin cho rng ch ngha t bn ã thoát kh∀i ba quy lut thông qua ch ngha 
quc  hi ngoi. Vic chim thuc a ã to iu kin cho nn kinh t bn tiêu th #c
nhng sn ph∗m d th∋a, thu #c các ngun tài nguyên r− và gii phóng th%ng d t bn.
Vic khai thác các thuc a này gia t&ng th%ng d kinh t mà các nhà t bn có th dùng 
mua chuc lãnh o (các công nhân quý tc) ca chính giai c∃p vô sn trong nc. Ông cho
rng, ch ngha  quc thuc a ã tr thành mt %c im cn thit ca ch ngha t bn
tiên tin. Khi lc l#ng sn xu∃t phát trin và trng thành, nn kinh t t bn phi bành
trng ra nc ngoài, chim thuc a, nu không s v∃p phi trì tr kinh t và các cuc cách
mng bên trong. Lenin ch ra s m rng cn thit này ca ch ngha t bn cui cùng s d0n
n s suy tàn ca h thng t bn ch ngha quc t.

Bn ch∃t ca lp lun ca Lenin là ch ngha t bn quc t ã làm th gii phát trin,
nhng phát trin không ng u. Các nn kinh t t bn riêng r phát trin  nhng trình 
khác nhau và s phát trin s!c mnh quc gia khác nhau này là nguyên nhân ca ch ngha
 quc, chin tranh, và s thay  i chính tr quc t. )áp li nhng ý kin ca Kautsky cho



rng các nhà t bn quá lý trí nên không th ánh nhau vì các thuc a và có th liên kt vi
nhau cùng bóc lt các nhân dân thuc a, Lenin nói rng iu này là không th do “quy lut
phát trin không ng u”.
V∃n  này (kh n&ng liên minh lâu dài và không xung t vi nhau ca các nhà
t bn) cn phi #c nói rõ ràng  không ai có th ng ý vi kh n&ng ó, bi
không có c s nào giúp ch ngha t bn có th phân chia khu vc nh hng rõ
ràng hn là s tính toán s!c mnh ca nhng ngi tham gia vào s phân chia ó,
nh s!c mnh t ng h#p v kinh t, tài chính và quân s. Và s!c mnh ca nhng
nc tham gia vào s phân chia này không thay  i  t m!c cân bng, bi vì
di ch  t bn, s phát trin các nhà máy, các tp òan và các ngành công
nghip, hay các quc gia không th ng u nhau. Na th k trc, nu nhìn
vào s!c mnh t bn, )!c là mt quc gia nghèo, không có s!c nh hng nu so
vi s!c mnh ca Anh ti lúc ó. Nht Bn c.ng là mt quc gia kém quan trng
khi so sánh vi nc Nga. Và liu có th cho rng trong vòng mi hay hai mi
n&m s!c mnh tng i ca các cng quc  quc v0n không thay  i hay
không? )iu này là hoàn toàn không th (Lenin, 1917).
Trên thc t, trong on v&n v∋a ri c.ng nh trong n( lc ca ông nhm ch!ng minh
rng h thng ch ngha t bn quc t ch!a ng nhng yu t ni ti không n nh, Lenin
ã b sung mt quy lut th! t vào ba quy lut ca Mác v ch ngha t bn. Quy lut này là
khi nn kinh t t bn trng thành, khi t bn #c tích l.y và l#i nhun gim, các nn kinh
t t bn buc phi chim thuc a và to ra s ph thuc  có #c th trng, ni u t
và ngun nhp kh∗u thc ph∗m và các nguyên liu thô. Trong khi cnh tranh vi nhau, các
nc này phân chia thuc a tùy theo s!c mnh tng i ca mình. Do ó, nn kinh t t

bn phát trin nh∃t, ví d nh Anh, có #c phn thuc a nhiu nh∃t. Tuy nhiên, khi các
nn kinh t khác phát trin, h tìm cách chia li thuc a. Mâu thu0n  quc này s d0n n
các cuc ∃u tranh v. trang không th tránh kh∀i gia các  quc ang n i lên và các 
quc ang suy tàn. Cuc chin tranh th gii ln th! nh∃t, theo nh nhng phân tích này là
cuc chin tranh nhm chia li lãnh th gia  quc ang suy tàn là Anh và các cng quc
ang n i lên khác. Ông cho rng các cuc chin tranh phân chia thuc a nh vy s tip tc,
ti khi các vùng thuc a công nghip và giai c∃p vô sn ca các nc t bn n i dy chng
li h thng này.
Xét mt cách t ng th, Lenin lp lun rng vì nn kinh t t bn phát trin và tích l.y
t bn vi nhng tc  khác nhau, mt h thng t bn quc t không bao gi n nh lâu
dài. )i lp li vi nhng quan im ca Kautsky, Lenin cho rng t∃t c các liên minh t bn
u là tm thi và phn ánh cân bng quyn lc nh∃t thi gia các nc t bn vn cui cùng
c.ng s b suy yu bi quy lut phát trin không u. Và iu này s d0n n cuc xung t
gia các nc t bn  giành thuc a.
Quy lut phát trin không ng u, vi nhng kt cc mang tính nh mnh ca nó,
ã #c ch!ng minh trên hin thc trong thi i ca Lenin vì th gii b(ng nhiên tr nên có
hn, bn thân qu a cu tr thành mt h thng óng. Trong nhiu th k các cng quc t
bn Châu Âu ã bành trng, xâm chim các lãnh th nc ngoài, nhng các cng quc 
quc c.ng ngày càng giao thip vi nhau nhiu hn và do ó s xung t vi nhau khi mà các



vùng ∃t có th bin thành thuc a gim i. Lenin tin rng bi kch cui cùng s là s phân
chia Trung Quc gia các  quc, và vi s khép li ca các vùng ∃t có th làm thuc a,
tranh ch∃p gia  quc s ngày càng khc lit. Cùng lúc ó, mâu thu0n gia các các cng
quc  quc s a n các cuc n i lon ca chính các thuc a và làm suy yu s áp b!c
ca ch ngha t bn phng Tây i vi các dân tc b bóc lt trên toàn cu.
Vic quc t hóa ch ngha Mác ca Lenin th hin mt s bin chuyn quan trng.
Theo nhng ch trích ca Mác i vi ch ngha t bn, nguyên nhân ca nhng suy thoái bt
ngun t∋ kinh t, ch ngha t bn s th∃t bi vì nhng lý do kinh t khi nhng ngi vô sn

n i dy chng li s bn cùng hóa. Hn na, Mác ã ch ra nhng ch th chính trong nhng
bi kch này là các giai c∃p xã hi. Tuy nhiên, Lenin ã thay th nhng ch trích chính tr i
vi ch ngha t bn mà theo ó các ch th chính trên thc t ã tr thành các quc gia
thng mi tranh giành nhau ngun lc kinh t. M%c dù ch ngha t bn quc t ã thành
công v m%t kinh t, Lenin cho rng h thng này không n nh và to nên mt h thng
chin tranh. Công nhân hay gii lao ng quý tc  các nc t bn phát trin tm thi chia
s− s bóc lt các dân tc thuc a nhng cui cùng s phi tr giá cho nhng l#i ích kinh t
ó trên chin trng. Lenin tin tng rng mâu thu0n ni ti ca ch ngha t bn nm 
nhng mâu thu0n gia các quc gia hn là s ∃u tranh giai c∃p. Ch ngha t bn s tiêu
vong do s n i dy chng li xu hng hiu chin c hu ca ch ngha t bn c.ng nh các
hu qu chính tr ca quá trình ó.
Tóm li, Lenin cho rng s mâu thu0n bên trong ca ch ngha t bn là ch ngha t
bn phát trin th gii nhng ng thi m nhng ht mm chính tr ca s hy dit chính
nó thông qua quá trình ph bin công ngh, các nghành công nghip và s!c mnh quân s.
Nó to ra các i th cnh tranh  nc ngoài vi m!c lng và m!c sng th∃p hn, vn có
th cnh tranh thng l#i vi nhng nn kinh t áp o trc ây trên th trng th gii. S
gia t&ng cnh tranh kinh t và chính tr gia các cng quc ang n i lên vi các cng quc
ang suy tàn d0n n các cuc xung t kinh t, tình trng i u, và cui cùng là chin
tranh. Ông cho rng nhn nh này ã t∋ng là s phn ca nn kinh t t do mà Anh là tr ct
trong th k 19. Ngày nay Lenin s cho rng khi nn kinh t M, suy thoái, mt s phn tng
t s e da trt t kinh t t do ca th k 20 mà M, là tr ct.
Vi thng l#i ca ch ngha Bolshevic  Liên Xô, lý thuyt ca Lenin v ch ngha 
quc t bn tr thành lý thuyt Mác xít chính thng v kinh t chính tr quc t; d0u vy
nhng ngi k th∋a khác ca Mác v0n tip tc thách th!c ý tng chính thng này. Lý
thuyt này c.ng ã #c chnh sa do nhng bin  i v bn ch∃t ca ch ngha t bn c.ng
nh nhng s thay  i lch s khác. Ch ngha t bn vi nhà nc phúc l#i ã tin hành
nhiu ci cách mà Lenin tin là không th xy ra, s cai qun v m%t chính tr các vùng thuc
a không còn #c các nhà Mác xít xem là mt %c im quan trng ch ngha  quc, t
bn tài chính ca thi Lenin ã b thay th mt phn bi các công ty a quc gia, và quan
im cho rng ch ngha  quc t bn làm cho các quc gia kém phát trin tr nên phát

trin hn ã #c thay th bng nhng lp lun ng#c li. Và mt s nhà Mác xít còn i xa
hn khi áp dng nhng lý thuyt ca Mác vào nc Nga Xô Vit, mt tác ph∗m chính tr ca
Lenin. Vì vy dù có thay  i, vào cui th k 20, ch ngha Mác di các dng biu hin
khác nhau v0n có s!c nh hng mnh m và v0n là mt trong ba t tng quan trng v
kinh t chính tr.





ánh giá ba quan im
Nh chúng ta ã th∃y, ch ngha t do, ch ngha dân tc và ch ngha Mác có nhng
gi nh khác nhau và i n nhng kt lun mâu thu0n nhau v bn ch∃t và hu qu ca nn
kinh t th trng th gii, hay nh theo cách Mác v0n a dùng là nn kinh t t bn th gii.
Quan im ca cun sách này là nhng quan im hay hc thuyt trái ng#c này là nhng
cam kt v m%t hc thut và #c xây dng da trên nhng nim tin khác nhau. M%c dù mt
s ý tng hay lý thuyt gn lin vi mt lp trng nào ó có th t∀ ra là không úng ho%c
áng ng, nhng quan im này không th #c ch!ng minh úng hay sai bng các lp lun
logic hay các bng ch!ng da trên thc t trái ng#c. Có nhiu lý do lý gii cho s tn ti lâu
bn ca ba quan im trên c.ng nh kh n&ng mi2n nhi2m ca chúng trc các kim ch!ng
mang tính khoa hc.
Th! nh∃t, chúng #c da trên nhng gi nh v con ngi và xã hi do ó không
phi là i t#ng ca kim tra thc ch!ng. Ví d, khái nim v con ngi lý trí ca ch ngha
t do không th ch!ng minh là úng ho%c sai; các cá nhân có v− hành ng trái vi các l#i ích
ca mình thc ra có th hành ng da trên các thông tin sai lch ho%c ang tìm cách  ti
a hóa mt mc ích mà ngi quan sát không bit và do ó thõa mãn gi nh c bn ca
ch ngha t do. Hn na, các nhà t do s lp lun rng m%c dù mt cá nhân c th trong
mt trng h#p c th có th xem nh là hành ng mt cách không lý trí, nhng nhìn t ng
th gi nh v tính lý trí là úng.
Th! hai, kh n&ng tiên oán kém ca mt quan im luôn luôn #c che l∃p bng

cách a vào phân tích các gi thuyt tm thi. Ch ngha Mác y r0y nhng n( lc nhm
gii thích nhng th∃t bi v kh n&ng d oán ca lý thuyt ca Mác. Ví d, Lenin phát trin
khái nim “nhn th!c gi”  gii thích cho thc t công nhân tr thành các thành viên
nghip oàn ch! không phi là thành viên ca giai c∃p vô sn cách mng. Lý thuyt ca
Lenin v ch ngha  quc t bn có th #c xem nh là mt n( lc nhm gii thích vic
Mác tiên oán sai v s sp  ca ch ngha t bn. Gn ây, nh s #c tho lun phn
sau, nhng ngi theo ch ngha Mác th∃y cn phi hình thành mt lý thuyt tinh t hn v
nhà nc  gii thích s xu∃t hin ca nhà nc phúc l#i và s ch∃p nhn nhà nc này ca
các nhà t bn, mt iu mà Lenin cho rng không th xy ra.
Th! ba và quan trng nh∃t, ba quan im trên có nhng mc tiêu khác nhau  mt
m!c  nào ó chúng tn ti di các c∃p  phân tích khác nhau. Ví d, ch ngha Mác và
ch ngha dân tc có th ch∃p nhn hu ht các quan im kinh t hc t do nh là nhng
công c phân tích nhng li bác b∀ r∃t nhiu nhng gi nh và các nn tng quy phm ca
nó. D0u vy, Mác vn dng kinh t hc c in mt cách tuyt vi, nhng mc ích ca ông
là dùng nó  phc v cho mt lý thuyt ln v ngun gc, s vn ng, và s ch∃m d!t ca
ch ngha t bn. Thc ra, s khác bit ch yu gia ch ngha t do và ch ngha Mác liên
quan n câu h∀i %t ra và nhng gi nh xã hi hn là nhng phng pháp kinh t mà hai
ch ngha này áp dng.



Ch ngha Mác sau khi #c Lenin iu chnh ã tr nên gn nh khó phân bit vi
quan im ca ch ngha hin thc v chính tr (Keohane, 1984). Ch ngha hin thc chính
tr, c.ng ging nh ch ngha dân tc kinh t, nh∃n mnh tm quan trng ca quc gia và an
ninh. M%c dù hai lý thuyt này r∃t gn nhau, ch ngha hin thc là mt cách nhìn v chính tr
trong khi ch ngha dân tc kinh t li v kinh t. Hay nói mt cách khác, ch ngha dân tc
kinh t da trên hc thuyt hin thc v quan h quc t.
C trong lý thuyt ca Lenin và trong ch ngha hin thc chính tr, các quc gia tranh
giành ca ci và quyn lc, và m!c  gia t&ng quyn lc khác nhau là nguyên nhân ca
xung t quc t và các thay  i v chính tr (Gilpin,1981). Tuy nhiên, nhng gi nh ca

hai lý thuyt này v nn tng ca nhng ng c ca con ngi, nhng quan im v nhà
nc và bn ch∃t ca h thng quan h quc t là c bn khác nhau. Nhng ngi theo ch
ngha Mác xem con ngi là x∃u xa, d2 dàng b ch ngha t bn làm tha hóa và có th #c
ci to bi ch ngha xã hi; còn nhng nhà hin thc tin rng các xung t chính tr xu∃t
phát t∋ bn ch∃t không th thay  i ca con ngi.
Trong khi nhng ngi theo ch ngha Mác tin rng nhà nc là y t ca giai c∃p
thng tr v kinh t, các nhà hin thc coi nhà nc nh mt thc th khá t ch theo u i
nhng l#i ích quc gia mà không th b quy v l#i ích nh∃t nh ca mt tng lp nào. Vi
các nhà Mác xít, h thng quc t và chính sách ngoi giao b chi phi bi c∃u trúc ca nn
kinh t trong nc; i vi nhng nhà hin thc bn ch∃t ca h thng quc t là yu t chí
phi chính sách i ngoi. Tóm li, nhng ngi theo ch ngha Mác xem chin tranh, ch
ngha  quc, và nhà nc là nhng biu hin x∃u xa ca ch ngha t bn và s bin m∃t
vi cách mng vô sn; còn nhng nhà hin thc xem nhng v∃n  trên là %c im không
th tránh kh∀i ca h thng chính tr quc t.
Do ó, s khác bit gia hai quan im là r∃t áng k. )i vi nhng ngi Mác xít,
m%c dù nhà nc và cuc ∃u tranh gia các nhà nc là h qu ca hình th!c sn xu∃t t
bn ch ngha, tng lai s mang li s hòa h#p và mt nn hòa bình tht s sau cuc cách
mng không th tránh kh∀i mà hình th!c sn xu∃t t bn x∃u xa ã phôi thai. M%c khác, các
nhà hin thc tin rng s không có cõi nit bàn vì bn ch∃t ích k ca con ngi và tình trng
vô chính ph ca h thng quc t. S ∃u tranh gia các nhóm và các nhà nc là không
bao gi ch∃m d!t, m%c dù thi thong có nhng thi gian tm ng∋ng. Dng nh không mt
quan im d oán nào có th #c minh ch!ng mt cách khoa hc.
M(i mt quan im có nhng im mnh và im yu và s #c xem xét k, hn 
phn di. M%c dù không quan im nào cung c∃p mt cách hiu y  và th∀a mãn v bn
ch∃t và s vn ng ca kinh t chính tr quc t, nhng c ba quan im cùng vi nhau li
mang li nhng cách nhìn hu ích. Ba lý thuyt này c.ng %t ra nhng v∃n  quan trng s
#c xem xét trong nhng chng tip theo.
ánh giá ch ngha t do kinh t
Ch ngha t do là hin thân ca mt b nhng công c phân tích và nhng nh
hng chính sách to iu kin cho xã hi ti a hóa kt qu thu #c t∋ nhng ngun lc

khan him; cam kt i vi tính hiu qu kinh t và s ti a hóa s thnh v#ng to nên s!c
mnh cho lý thuyt này. Th trng ch!a ng nhng phng pháp hiu qu nh∃t nhm t
ch!c các mi quan h kinh t, và c ch giá c vn hành nhm m bo l#i nhun cho c hai



bên và qua ó m bo t ng l#i ích xã hi xu∃t phát t∋ các trao  i kinh t. Thc ra, kinh t
hc t do nói vi xã hi, không k trong nc hay quc t, “nu bn mun tr nên giàu có,
ây là nhng iu bn phi làm.”
T∋ thi Adam Smith n bây gi, các nhà t do ã c gng phát hin ra các quy lut
iu chnh s giàu có ca các quc gia. M%c dù hu ht các nhà t do xem các quy lut kinh
t là các quy lut t nhiên không th b xâm phm, các quy lut này tt hn ht có th #c
xem là nhng nh hng dành cho nhng ngi a ra các quyt nh. Nu các quy lut này
b xâm phm, h s phi tr giá; vic theo u i các mc tiêu ngoài hiu qu kinh t nh∃t thit
s d0n ti các chi phí c hi và hiu qu kinh t b m∃t mát. Ch ngha t do nh∃n mnh thc
t s ánh  i luôn luôn tn ti trong chính sách quc gia. Ví d, vic nh∃n mnh công bng
và tái phân phi ca ci s b th∃t bi nu nh v lâu dài chính sách quc gia l là hiu qu
kinh t. ) mt xã hi hiu qu, nh các nn kinh t xã hi ch ngha ã cho th∃y, nó không
th hoàn toàn b∀ qua các quy lut kinh t có liên quan.
Lp lun quan trng nh∃t bo v ch ngha t do có l là mt lp lun không kh quan
lm. M%c dù có th úng nh nhng nhà Mác xít và nhng nhà dân tc ch ngha lp lun,
la chn thay th cho h thng t do là mt h thng mà trong ó t∃t c u thu l#i bng
nhau, nhng c.ng hoàn toàn có th là mt h thng mà trong ó t∃t c u m∃t ht t∃t c. Có
th còn phi nói nhiu v quan im v s hài hòa l#i ích ca ch ngha t do, d0u vy, nh
E.H. Carr ã ch ta, nhng ch!ng c! #c s dng  bo v quan im này thng #c l∃y
ra t∋ các giai on lch s di2n ra “s m rng sn xu∃t, dân s và thnh v#ng mt cách vô
tin khoáng hu” (Carr, 1951). Khi iu kin duy trì h thng t do b  v (nh trong
nhng n&m 1930 và có nguy c xy ra mt ln na trong nhng thp niên cui ca th k
20), s b∃t hòa s thay th cho s hòa h#p, và tôi cho rng, s  v di2n ra sau ó ca h
thng t do thng d0n ti các cuc xung t kinh t mà khi ó t∃t c s u b thit hi.

Ch trích ch yu chng li ch ngha t do kinh t cho rng nhng gi nh c bn
ca nó, nh s tn ti ca các ch th kinh t lý trí, mt th trng cnh tranh, và nhng iu
tng t là phi thc t. Mt phn, s ch trích này là không công bng khi mà nhng nhà t
do rõ ràng ã làm n gin hóa nhng gi nh này nhm to iu kin cho các nghiên c!u
khoa hc, không th có khoa hc nu không có nhng s n gin hóa ó. )iu quan trng
hn, nh nhng ngi bo v ch ngha t do ã ch ra, là quan im này nên #c ánh giá
bi kt qu và kh n&ng tiên oán ca nó, ch! không phi bi nhng s tht #c d0n ra
(Posner, 1977). Vi quan im nh vy và trong lnh vc ca mình, kinh t hc ã t∀ ra là
mt công c phân tích mnh m.
Tuy nhiên, theo cách tng t, kinh t hc t do c.ng có th b ch trích v nhiu m%t
quan trng. Nu là mt công c  th∃u hiu xã hi và %c bit là s vn ng ca nó, kinh t
hc có hn ch, nó không th là mt cách tip cn toàn din i vi kinh t chính tr. D0u
vy, các nhà kinh t hc t do thng quên s gii hn ni ti này, và xem kinh t hc nh
mt khoa hc xã hi thông thái, mang tính thng tr. Khi iu này xy ra, bn ch∃t và nhng
gi nh c bn ca kinh t hc có th d0n dt nhng nhà kinh t lc ng và hn ch tính
hu ích ca nó vi t cách là mt lý thuyt v kinh t chính tr.
Hn ch u tiên là kinh t hc c tình tách kinh t ra kh∀i nhng m%c khác ca xã hi
mt cách nhân to và ch∃p nhn các khung chính tr xã hi s1n có, k c s phân chia quyn



lc và quyn s hu; tài nguyên và nhng ngun lc khác ca con ngi, cá nhân và xã hi;
c.ng nh khuôn kh các th ch v chính tr, xã hi và v&n hóa. Th gii t do do ó #c
xem là mt th gii hài hòa, lý trí, và các cá nhân bình +ng sng trong mt th gii không có
biên gii v chính tr và các cn tr xã hi. Các quy lut ca ch ngha t do a ra các
nguyên tc ti a hóa l#i ích cho các ch th kinh t mà không tính n vic h s xu∃t phát
t∋ âu và vi nhng iu kin gì, m%c dù trong cuc sng thc, im xu∃t phát u tiên ca
mt ngi thng quyt nh im mà ngi ó kt thúc (Dahrendorf, 1979).
Mt hn ch khác ca kinh t hc t do vi t cách là mt lý thuyt là nó thng b∀
qua công lý ho%c s công bng trong kt qu ca các hot ng kinh t. M%c dù n( lc mnh

m nhm to ra mt ngành kinh t hc phúc l#i “khách quan”, s phân chia ca ci trong xã
hi nm ngoài s quan tâm ca kinh t hc t do. Có mt s tht trong nhng ch trích ca
nhng nhà Mác xít là kinh t hc t do là công c  qun lý mt nn kinh t t bn hay nn
kinh t th trng. Kinh t hc t sn, theo quan im ca nhng ngi Mác xít, là mt
nghành k, thut hn là mt khoa hc v xã hi. Nó ch ngi ta cách làm th nào  t #c
mt s mc tiêu nh∃t nh vi cái giá ít nh∃t trong mt s gii hn nh∃t nh; nó không nhm
tr li nhng câu h∀i liên quan n tng lai và s phn ca con ngi, vn là nhng câu h∀i
nm  trong tim ca nhng ngi Mác xít và các nhà theo ch ngha dân tc kinh t.
Ch ngha t do c.ng b hn ch bi gi nh cho rng s trao  i luôn luôn là t do
và di2n ra trong mt th trng cnh tranh gia nhng ngi bình +ng vi nhau, có y 
thông tin và có th cùng nhau t #c l#i ích nu nh h ch∃p nhn trao  i các  vt có
giá tr vi nhau. Không may, nh Charles Lindblom ã lp lun, trao  i ít khi là t do và
bình +ng (Lindblom, 1977). Thay vào ó, iu kin trao  i có th b nh hng mnh m
bi s ép buc, s khác nhau trong kh n&ng m%c c (c quyn bán hay c quyn mua), và
nhng yu t kinh t quan trng khác na. Thc ra, do b∀ qua c nhng tác ng ca các
nhân t phi kinh t i vi s trao  i và nhng tác ng ca vic trao  i i vi chính tr,
ch ngha t do thiu mt khía cnh “kinh t chính tr” thc s.
Mt s gii hn khác na ca kinh t hc t do là nhng phân tích ca nó thng 
trng thái !ng im. Ít nh∃t là trong ngn hn, các nhu cu tiêu dùng, khung th ch, và môi
trng công ngh #c gi nh là không thay  i. Chúng #c xem nh là nhng gii hn
và nhng c hi mà trong ó các quyt nh kinh t và các s ánh  i #c thc hin. Các
câu h∀i v ngun gc, hay các phng hng, ca các th ch kinh t và b máy công ngh là
nhng v∃n  th! yu i vi nhng nhà t do. Các nhà kinh t hc t do là nhng ngi
tim tin, tin rng nhng c∃u trúc xã hi thng thay  i mt cách chm chp khi phn !ng
li nhng thay  i giá c. M%c dù nhng nhà kinh t t do c gng phát trin lý thuyt v s
thay  i kinh t và công ngh, các bin s quan trng v xã hi, chính tr, và công ngh nh
hng ti s thay  i thng #c coi là n t∋ bên ngoài và nm ngoài biên gii ca các
phân tích kinh t. Nh nhng nhà Mác xít ã ch ra ch ngha t do thiu mt lý thuyt v s
vn ng ca kinh t chính tr th gii và thng a ra các gi nh v s n nh và tính
ch∃t ca hin trng kinh t.

Kinh t hc t do, vi quy lut ti a hóa l#i ích, #c da trên nhng gi nh khá
hn ch. Không xã hi nào ã t∋ng ho%c có th ch bao gm nhng “con ngi kinh t” thc
s ca lý thuyt t do. Mt xã hi vn hành òi h∀i các mi quan h tác ng qua li và s



nhún nhng các l#i ích cá nhân vì l#i ích xã hi ln hn; nu không thì xã hi s sp 
(Polanyi, 1957). D0u vy, xã hi Tây Âu ã tin xa trong vic kìm hãm xu hng c bn ca
con ngi là hành ng quá áng vì l#i ích bn thân  có mt nn kinh t và xã hi tt hn
(Baechler, 1971). Thông qua vic gii phóng c ch th trng thoát kh∀i các hn ch xã hi
và chính tr, v&n minh phng Tây ã t #c n mt m!c  giàu có cha t∋ng có và ã
%t ra mt hình m0u cho nhng nn v&n minh khác mun cnh tranh vi nó. Tuy nhiên, nó ã
t #c iu ó vi cái giá phi tr là ánh m∃t nhng giá tr khác. Nh kinh t hc t do ã
ch rõ, không có gì t #c mà không phi tr giá.
ánh giá ch ngha dân tc kinh t
S!c mnh quan trng nh∃t ca Ch ngha dân tc kinh t là vic coi nhà nc nh là
ch th quan trng trong quan h quc t và là mt công c phát trin kinh t. M%c dù nhiu
ngi cho rng s phát trin kinh t và công ngh hin i ã làm cho quc gia-dân tc tr
nên l(i thi, nhng vào cui th k 20 h thng quc gia-dân tc thc s ang m rng; các
xã hi trên th gii ang tìm cách  to ra các nhà nc mnh có  kh n&ng t ch!c và
qun lý nn kinh t quc gia, và s quc gia trên th gii ang gia t&ng. Thm chí  các quc
gia ra i sm hn, tinh thn dân tc ch ngha có th d2 dàng #c th i bùng lên, nh ã
xy ra trong cuc chin tranh Falkland n&m 1982. M%c dù nhng ch th khác nh các t
ch!c quc t và liên quc gia tn ti và có nh hng n quan h quc t, hiu qu kinh t
và quân s ca quc gia làm cho nó v#t tri hn các ch th khác.
S!c mnh th! hai ca ch ngha dân tc nm  s nh∃n mnh ca nó i vi tm quan
trng ca các l#i ích chính tr và an ninh trong vic t ch!c và tin hành các quan h kinh t
quc t. Không cn ch∃p nhn s nh∃n mnh ca ch ngha dân tc i vi tm quan trng
ca an ninh thì ngi ta c.ng phi th∋a nhn rng an ninh quc gia là iu kin cn u tiên
 có #c s!c mnh chính tr và kinh t trong mt h thng các quc gia cnh tranh và vô

chính ph. Mt quc gia mà không th m bo #c an ninh cho mình thì không th gi
#c c lp. M%c cho mc tiêu ca xã hi là gì i ch&ng na, tác ng ca các hot ng
kinh t i vi s c lp chính tr và phúc l#i trong nc luôn luôn !ng u trong các mi
quan tâm ca các quc gia (Strange, 1985).
Th mnh th! ba ca ch ngha dân tc là s  cao khuôn kh chính tr ca các hot
ng kinh t, vic công nhn th trng phi vn hành trong mt th gii ca các quc gia và
các nhóm cnh tranh l0n nhau. Mi quan h chính tr gia các ch th chính tr nh hng ti
s vn hành ca th trng c.ng ging nh th trng nh hng các mi quan h chính tr.
Thc ra, h thng chính tr quc t to thành mt trong nhng cn tr quan trng nh∃t và là
nhân t quyt nh th trng. Bi vì các nhà nc tìm cách tác ng ti th trng theo
hng có l#i nh∃t cho mình, vai trò ca quyn lc là ht s!c quan trng trong vic to ra và
duy trì các quan h th trng; thm chí ví d c in ca Ricardo v s trao  i len ca Anh
l∃y r#u B )ào Nha không thoát kh∀i nh hng quyn lc ca nhà nc (Choucri, 1980).
Nh Carr ã lp lun, thc s m(i h thng kinh t phi da vào mt c s chính tr vng
chc (Carr, 1951).
Mt im yu ca ch ngha dân tc là khuynh hng tin rng quan h kinh t quc t
luôn luôn là mt trò chi có t ng bng không, có ngha là mt quc gia #c l#i thì nh∃t thit
quc gia kia phi thua thit. Thng mi, u t, và các quan h kinh t khác #c các nhà



dân tc ch ngha ch yu coi là mang tính i kháng và bên #c bên thua. D0u vy, nu
h#p tác xy ra, th trng có th mang li nhng l#i ích cho t∃t c các bên (m%c dù không
nh∃t thit phi bng nhau), nh nhng nhà t do ã kh+ng nh. Kh n&ng có #c l#i nhun
cho t∃t c mi ngi là nn tng ca nn kinh t th trng th gii. Mt im yu khác ca
ch ngha dân tc bt ngun t∋ thc t rng s theo u i quyn lc và theo u i s giàu có
thng mâu thu0n l0n nhau, ít nh∃t là trong ngn hn. Phát trin và thc thi s!c mnh quân s
c.ng nh nhng dng quyn lc khác d0n n nhng phí t n i vi xã hi, làm gim hiu
qu kinh t. Do ó, Adam Smith lp lun rng các chính sách trng thng ca các quc gia
th k 18 coi tin ng ngha vi s giàu có ã làm t n hi s gia t&ng thnh v#ng thc s

thông qua t&ng n&ng su∃t lao ng; ông ch ra rng tt hn các quc gia nên t #c s giàu
có thông qua các chính sách thng mi t do. Tng t, khuynh hng ngày nay ng nh∃t
hóa công nghip vi quyn lc có th làm nn kinh t ca mt quc gia b suy yu. S phát
trin các ngành công nghip mà không  ý n th trng ho%c các l#i th so sánh có th làm
cho xã hi yu i v m%t kinh t. M%c dù các quc gia khi g%p xung t thnh thong cn phi
theo u i các mc tiêu và chính sách trng thng, nhng v dài hn, vic theo u i nhng
chính sách nh vy có th gây hi cho chính quc gia ó.
Thêm na, ch ngha dân tc thiu mt lý thuyt th∀a áng v xã hi trong nc, nhà
nc, và chính sách i ngoi. Nó thng gi nh rng xã hi và nhà nc to thành mt
thc th thng nh∃t và do ó chính sách i ngoi thng #c quyt nh bi các l#i ích
quc gia khách quan. D0u vy, nh các nhà t do ã nh∃n mnh mt cách úng n, xã hi là
a nguyên, bao gm các cá nhân và các nhóm (liên minh gia các cá nhân) c gng giành
quyn quyt nh ch!c n&ng nhà nc và buc nhà nc phc v mc ích chinh tr và kinh
t ca mình. M%c dù các quc gia s hu các m!c  t ch xã hi và c lp khác nhau
trong vic hoch nh chính sách, chính sách i ngoi (bao gm chính sách kinh t i
ngoi) phn ln là kt qu ca cuc tranh giành gia các nhóm áp o trong xã hi. Bo h
thng mi và phn ln nhng chính sách khác ca nhng nhà dân tc thng là kt qu ca
các n( lc ca mt nhân t sn xu∃t nào ó (vn, lao ng, hay ∃t ai)  giành v th c
quyn và thông qua ó gia t&ng t l l#i nhun kinh t ca mình. Các chính sách ca nhng
nhà dân tc ch ngha thng #c thit k  tái phân phi thu nhp t∋ ngi tiêu dùng và
xã hi nói chung vì l#i ích ca các nhà sn xu∃t.
Ch ngha dân tc do ó có th #c hiu nh là mt lý thuyt v xây dng nhà nc
hay là mt lá chn cho l#i ích ca mt nhóm các nhà sn xu∃t có kh n&ng nh hng n
chính sách quc gia. Không th∋a nhn y  ho%c không chu phân bit hai ý ngha ca ch
ngha dân tc kinh t nh trên, các nhà dân tc ch ngha có th sai lm khi không áp dng,
c  c∃p  trong nc l0n trong vic hoch nh chính sách i ngoi, gi nh ca h cho
rng khuôn kh chính tr nh hng n kt qu kinh t. H ã không tính ti mt cách y
 thc t là các nhóm chính tr trong nc thng s dng lp lun ca ch ngha dân tc,
%c bit là lý do an ninh quc gia, nhm thúc ∗y các l#i ích riêng ca h.
Trong khi trong quá kh!, ∃t ai và t bn là nhng th! khi dy tình cm ch ngha

dân tc, thì trong các nn kinh t tin tin lao ng ã tr thành yu t mang tính dân tc ch
ngha và có xu hng bo h cao nh∃t trong ba nhân t ca sn xu∃t. Trong mt th gii mà
các ngun lc sn xu∃t mang tính lu chuyn cao, lao ng tìm cách s dng nhà nc 
thúc ∗y các l#i ích b e a ca mình. S!c mnh gia t&ng ca lao ng trong mt nhà nc



phúc l#i ng i, nh tôi lp lun di ây, ã tr thành mt lc l#ng ch yu ca ch
ngha dân tc v kinh t.
Tính úng n ca vic nh∃n mnh bo h và công nghip hóa ca ch ngha dân tc
là khó có th kh+ng nh hn. )úng là t∃t c các tp oàn công nghip ln phi #c hu
thu0n bi các quc gia mnh vn bo v và thúc ∗y các ngành công nghip trong các giai
on u ca quá trình công nghip hóa và nu không có s bo v nh vy, các ngành công
nghip non tr− ca các nc ang phát trin có th s không sóng sót #c trc s cnh
tranh ca các tp oàn mnh ca các nc phát trin hn. D0u vy, c.ng có trng h#p s
bo h cao  nhiu nc ã d0n n vic ra i các ngành công nghip kém hiu qu và thm
chí làm ình tr s phát trin kinh t (Kindleberger, 1978). Trong mt phn t cui ca th k
20, các nn kinh t nh )ài Loan và Hàn Quc vn hn ch ch ngha bo h và u ái các
ngành xu∃t kh∗u cnh tranh ã hot ng tt hn nhng nn kinh t các nc kém phát trin,
nhng nc c gng công nghip hóa phía sau b!c tng thu quan và theo u i chin l#c
thay th nhp kh∗u.
S thiên v sai lm ca nhng nhà dân tc ch ngha dành cho công nghip so vi
nông nghip c.ng cn phi #c xem xét li. )úng là công nghip có mt s l#i th nh∃t nh
so vi nông nghip và vic áp dng các công ngh công nghip vào xã hi s có nhng tác
ng lan t∀a và thng có xu hng làm chuyn  i và hin i hóa t∃t c các m%t ca nn
kinh t vì nó giúp nâng c∃p ch∃t l#ng lao ng và nâng cao kh n&ng sinh l#i ca ng vn.
D0u vy chúng ta phi nh rng r∃t ít xã hi phát trin mà không có mt cuc cách mng
nông nghip trc ó và mt nn nông nghip có n&ng su∃t cao (Lewis, 1978). Thc ra, mt
s các nn kinh t thnh v#ng ca th gii, ví d nh )an Mch, vành ai nông nghip ca
Hoa K/, và min Tây Cananda, u da vào nhng nn nông nghip hiu qu (Vincer, 1952).

Hn na, trong t∃t c các xã hi này, nhà nc ã thúc ∗y nông nghip phát trin.
Mt s ngi có th kt lun rng các nhà dân tc ch ngha ã úng khi tin rng nhà
nc phi óng mt vai trò quan trng trong phát trin kinh t. Mt nhà nc mnh là cn
thit  thúc ∗y, và trong mt s trng h#p, là  bo v các ngành công nghip và to ra
mt nn nông nghip hiu qu. D0u vy, vai trò tích cc này ca nhà nc, m%c dù là mt
iu kin cn, cha phi là mt iu kin . Mt nhà nc mnh và có chính sách can thip
không bo m phát trin kinh t; thc ra, nó có th kìm hãm phát trin kinh t. )iu kin 
cho phát trin kinh t là t ch!c hiu qu công nghip và nông nghip, và trong hu ht các
trng h#p iu này t #c thông qua s vn hành ca th trng. Nhng iu kin c v
kinh t và chính tr này ã to nên nhng nn công nghip phát trin và các quc gia công
nghip hóa nhanh trong h thng quc t ng i.
)iu quan trng là phi nhn ra rng, cho dù im mnh và im yu ca ch ngha
dân tc kinh t là gì i ch&ng na, thì ch ngha dân tc kinh t v0n có nhng s!c hút mnh
m. Trong sut lch s hin i, v trí quc t ca các hot ng kinh t ã tr thành mi quan
tâm hàng u ca các quc gia. T∋ th k 17 tr i các quc gia ã theo u i các chính sách
phát trin công nghip và k, thut mt cách có ch ích. Nhm t #c s!c mnh quân s
n nh và xu∃t phát t∋ nim tin cho rng công nghip cung c∃p nhng giá tr gia t&ng ln
hn nông nghip, quc gia-dân tc hin i ã có mc tiêu ch yu là thành lp và bo v s!c



mnh công nghip. )n khi nào h thng quc t y xung t v0n còn tn ti, ch ngha dân
tc kinh t v0n có nhng s!c hút mnh m ca riêng mình.
ánh giá ch ngha Mác
Ch ngha Mác ã úng khi %t v∃n  kinh t – vic sn xu∃t và phân phi các ca
ci vt ch∃t – vào ho%c gn trung tâm ca i sng chính tr. Trong khi ch ngha t do
thng b∀ qua v∃n  phân phi và các nhà dân tc ch ngha li quan tâm ch yu n s
phân phi quc t ca ca ci, thì ch ngha Mác tp trung vào c nhng tác ng trong nc
và quc t ca kinh t th trng i vi s phân chia ca ci. H kêu gi chú ý n nhng
cách mà các lut l ho%c nhng thit ch iu chnh thng mi, u t, và nhng quan h

kinh t quc t khác nh hng n s phân chia ca ci gia các nhóm và các nhà nc
(Cohen, 1977). Tuy nhiên, không cn phi dùng n cách hiu duy vt lch s hay s quan
trng ca ∃u tranh giai c∃p mi có th hiu rng cách to ra và phân phi ca ci là nhng
yu t quyt nh n c∃u trúc xã hi và các hành vi chính tr.
Mt óng góp khác ca ch ngha Mác là s nh∃n mnh bn ch∃t và c∃u trúc ca s
phân công lao ng c  c∃p  trong nc và quc t. Nh Mác và Engel ã ch ra trong
cun T tng c, m(i s phân công lao ng ám ch s ph thuc và do ó là các mi
quan h chính tr. Trong mt nn kinh t th trng các mi liên kt kinh t gia các nhóm và
các quc gia tr nên quan trng trong vic quyt nh s giàu có ca h và các mi quan h
chính tr. Tuy nhiên, các phân tích ca Mác quá hn ch, bi s ph thuc v kinh t không
phi là yu t quan trng nh∃t ho%c duy nh∃t quyt nh mi quan h gia các quc gia. Mi
quan h chính tr và chin l#c gia các ch th chính tr c.ng có tm quan trng tng t
ho%c thm chí quan trng hn và chúng không th #c ti gin hóa thành các v∃n  ch v
kinh t mà thôi, ít nh∃t c.ng không nh cách các nhà Mác xít nh ngha kinh t hc.
Lý thuyt ca Mác v kinh t chính tr c.ng có giá tr khi nh∃n mnh các thay  i
chính tr quc t. Trong khi ch ngha t do và ch ngha dân tc u không có mt lý thuyt
toàn din v s thay  i xã hi, ch ngha Mác ã nh∃n mnh vai trò ca nhng s phát trin
kinh t và công ngh  gii thích s vn ng ca h thng quc t. Nh #c th hin trong
quy lut phát trin không ng u ca Lenin, s phát trin s!c mnh khác nhau gia các
nc to nên mt nguyên nhân ngm cho nhng s thay  i v m%t chính tr. Ít nh∃t Lenin ã
úng mt phn khi cho rng cuc Chin tranh th gii ln th! nh∃t là do s phát trin s!c
mnh kinh t không u gia các quc gia công nghip và mâu thu0n trong vic phân chia
lãnh th . Rõ ràng vic phát trin không ng u ca các cng quc Châu Âu ã có nhng
nh hng n cân bng quyn lc và gây ra s b∃t n chung. S tranh giành th trng và
các  ch làm mi quan h gia các quc gia x∃u hn. Hn na, nhn th!c ngày càng cao
ca ngi dân bình thng v nhng tác ng ca s thay  i t ngt trên th trng th
gii và các hành vi kinh t ca các quc gia khác n phúc l#i và an ninh cá nhân c.ng tr
thành mt nhân t quan trng trong s thù ch gia t&ng gia các quc gia. )i vi các quc
gia c.ng nh các công dân, s ph thuc v kinh t ngày càng cao mang li mt cm giác
mi v s m∃t an ninh, d2 b t n thng và s c&m ghét các ch th kinh t và chính tr.

Rõ ràng ch ngha Mác c.ng ã úng khi cho rng kinh t t bn, ít nh∃t là nh chúng
ta bit trong lch s, có nhng ng lc bành trng mnh m thông qua thng mi và %c
bit là xu∃t kh∗u t bn. Các nhà kinh t t do c in c.ng kh+ng nh rng t&ng trng kinh



t và tích t t bn to nên xu hng t su∃t l#i nhun gim dn. Tuy nhiên h li cho rng s
suy gim này có th #c ng&n ch%n thông qua thng mi quc t, u t nc ngoài và các
bin pháp khác. Trong khi thng mi tiêu th l#ng t bn d th∋a trong các ngành sn xu∃t
hàng xu∃t kh∗u, u t nc ngoài c.ng giúp a l#ng vn này ra hi ngoi. Vì vy các nhà
kinh t t do c in c.ng ng ý vi ch ngha Mác rng kinh t t bn có nhng khuynh
hng ni ti xu∃t kh∗u hàng hóa và t bn th%ng d.
Xu hng này ã d0n n kt lun rng ch ngha t bn mang bn ch∃t quc t và s
vn ng bên trong ca nó khuyn khích s bành trng ra bên ngoài. Trong mt nn kinh t
t bn óng và không có công ngh tiên tin, s!c mua th∃p, th%ng d t bn, và kt qu là s
suy gim l#i nhun u t cui cùng s d0n n cái mà John Stuart Mill gi là “quc gia !ng
yên” (Mill, 1970). Tuy nhiên, trong mt nn kinh t m %c trng bi s m rng ca ch
ngha t bn, s gia t&ng dân s, và s phát trin không ng∋ng trong n&ng su∃t thông qua các
tin b công ngh, không có lý do gì cho trì tr kinh t xy ra.
M%c khác, nn kinh t xã hi hay cng sn ch ngha không có xu hng nt ti 
bành trng ra quc t. Trong mt nn kinh t cng sn, u t và tiêu th #c quyt nh
bi k hoch và hn na, nhà nc li có c quyn i vi mi trao  i vi nc ngoài. Tuy
nhiên mt nn kinh t cng sn c.ng có th có nhng ng c chính tr và chin l#c  xu∃t
kh∗u t bn, hay có th cn phi u t ra nc ngoài nhm dành nhng ngun nguyên liu
thô thit yu. Mt ch  Mác xít c.ng có th th∃y là s có l#i nhun khi u t ra nc ngoài
ho%c tham gia vào các trao  i thng mi khác. Chc chn là Liên Xô ã thnh thong có l#i
vi t cách là nhng ngi trao  i thng mi khôn kheo, nh Ralph Hawtrey ã ch ra rng
s xu∃t hin ca mt chính quyn xã hi hay cng sn ch ngha không loi b∀ ng c tìm
kím l#i nhun và vic chuyn nhng ng c này sang cho nhà nc c.ng có mt vài l#i ích
(Hawtrey, 1952). Th nhng c∃u trúc ca mt xã hi cng sn vi s nh∃n mnh uy tín,

quyn lc, và lý tng không khuyn khích s m rng kinh t ra nc ngoài. Khuynh hng
hin hu là bin kinh t tr nên ph thuc vào chính tr và nhng mc tiêu mang tính dân tc
ch ngha ca quc gia (Viner, 1951).
Ch ngha Mác c.ng ã úng khi cho rng ch ngha t bn cn mt h thng kinh t
th gii m. Các nhà t bn mong mun tip cn các nn kinh t nc ngoài  xu∃t kh∗u
hàng hóa và t bn; xu∃t kh∗u hàng hóa có tác ng thúc ∗y các hot ng kinh t trong nn
kinh t t bn theo lý thuyt ca Keynes, và xu∃t kh∗u t bn giúp gia t&ng t l l#i nhun
chung. S óng ca các th trng nc ngoài và các ni có th xu∃t kh∗u t bn làm t n hi
n ch ngha t bn, và mt nn kinh t t bn óng s d0n ti kinh t suy gim mt cách
mnh m. Có lý do  tin rng h thng t bn (nh chúng ta ã bit) không th tn ti mà
không có mt nn kinh t th gii m. )%c im quan trng ca ch ngha t bn, nh Mác
ã ch ra, là mang tính toàn cu, t tng ca ch ngha t bn là quc t. Ch ngha t bn
tn ti  mt quc gia duy nh∃t là iu không th.
Trong th k 19 và 20 các quc gia t bn ch cht, nh Anh và M,, ã dùng s!c
mnh ca mình  thúc ∗y và duy trì mt nn kinh t th gii m. H dùng s!c nh hng
ca mình  loi b∀ các rào chn i vi s lu thông t do ca hàng hóa và vn. Khi cn
thit, nh Simon Kunznets ã nói, “các cng quc mnh hn ca th gii phát trin s áp
%t lên nhng i tác b∃t c d ca h c hi tham gia thng mi quc t và phân công lao



ng” (Kuznets, 1966). Trong quá trình theo u i l#i ích riêng ca mình, các quc gia này ã
to ra lut quc t nhm bo v quyn s hu tài sn ca các nhà u t và thng nhân
(Lipson, 1985). Và khi các quc gia thng mi ln không th ho%c không mun thc thi các
lut thng mi t do, h thng t do bt u thoái trào t∋ t∋. Do ó, n lúc này, ch ngha
Mác ã úng khi nhn nh v ch ngha t bn và ch ngha  quc hin i.
)im yu c bn ca ch ngha Mác vi t cách là mt lý thuyt v kinh t chính tr
quc t bt ngun t∋ vic nó không nhn ra vai trò ca các nhân t chính tr và chin l#c
trong quan h quc t. M%c dù ánh giá cao nhng t tng sâu sc ca ch ngha Mác,
ngi ta có th không ch∃p nhn lý thuyt ca Mác cho rng s vn ng ca quan h quc t

hin i #c thúc ∗y bi nhu cu ca các nn kinh t t bn v xu∃t kh∗u hàng hóa và t
bn th%ng d. Ví d, liên quan n nhn nh cho rng m!c  phát trin không ng u ca
kinh t quc gia d0n n chin tranh thì nguyên nhân có th là do s thù hn dân tc, vn có
th di2n ra mà không liên quan n bn ch∃t ca nn kinh t – mà xung t gia Trung Quc
và Liên Xô là mt ví d. M%c dù vic tranh giành th trng và ni u t t bn có th là
nguyên nhân ca mâu thu0n và là mt nhân t d0n n ch ngha  quc và chin tranh,
nhng lp lun này không a ra mt gii thích y  cho hành vi i ngoi ca các nc t
bn.
Ví d, các bng ch!ng lch s không ng h quan im ca Lenin cho rng nguyên
nhân ca chin tranh th gii ln th! nh∃t là do logic ca ch ngha t bn và h thng th
trng. Cuc tranh giành lãnh th quan trng nh∃t gia các nc Châu Âu d0n n chin
tranh không phi là nhng cuc tranh ch∃p lãnh th  các thuc a hi ngoi nh Lenin ã
nói, mà cuc tranh giành này nm ngay trong lòng Châu Âu. Cuc xung t ch yu d0n n
chin tranh liên quan n s phân chia li lãnh th  Balkan thuc  ch Ottoman ang suy
tàn. Và nu xét v nguyên nhân kinh t ca cuc xung t thì nó li liên quan n mong
mun ca Nga #c tip cn vùng bin )a Trung Hi (Hawtrey, 1952). Ch ngha Mác
không th gii thích #c mt thc t là ba  quc i ch ch cht – Anh, Pháp, và Nga –
thc ra li cùng mt chin tuyn trong cuc xung t n ra sau ó chng li nc )!c, mt
nc ít có nhng l#i ích ngoi giao bên ngoài Châu Âu.
Thêm vào ó, Lenin ã sai khi ch ra ng c ch yu ca ch ngha  quc là nhng
yu t bên trong ca h thng t bn. Nh Benjamin J. Cohen ã ch ra trong nhng phân tích
lý thuyt Mác xít v ch ngha  quc, s xung t v chính tr và chin l#c gia các nc
Châu Âu là quan trng hn; ít nh∃t chính tình trng b tc trên Châu Âu lc a gia các
cng quc buc h phi i u nhau  th gii thuc a (Cohen, 1973). Nhng mâu thu0n
thuc a này (tr∋ cuc chin tranh Boer) thc ra u #c gii quyt bng các bin pháp
ngoi giao. Và cui cùng nhng thuc a  nc ngoài ca các cng quc Châu Âu thc ra
ch có nhng hiu qu kinh t nh∀. Nh tài liu ca chính Lenin a ra hu ht vn u t
nc ngoài ca Châu Âu u tp trung vào các “vùng ∃t nh c mi” (M,, Canada,
Australia, Nam Phi, Agentina ) hn là vào các vùng thuc a ph thuc mà ngày nay #c
gi là các nc th gii th! ba. Thc ra trái vi quan im ca Lenin cho rng chính tr theo

sau u t, tài chính quc t trong sut thp niên này ch yu phc v cho chính sách i
ngoi, nh trong trng h#p các khong vay ca Pháp cho Sa hoàng Nga. Vì vy, m%c dù ã
úng khi tp trung ch yu vào s thay  i chính tr, ch ngha Mác thc s không hoàn ho
vi t cách là mt lý thuyt kinh t chính tr.




Ba thách thc i vi nn kinh t th trng th gii
M%c dù có nhng hn ch vi t cách là mt lý thuyt v th trng hay kinh t t bn
th gii, ch ngha Mác thc s nêu ra ba v∃n  không th d2 dàng b∀ qua và óng vai trò
then cht trong vic th∃u hiu s vn ng quan h quc t trong k nguyên ng i. )u
tiên là nhng tác ng kinh t và chính tr ca quá trình phát trin không ng u. Th! hai là
mi quan h gia kinh t th trng và chính sách i ngoi. Th! ba là kh n&ng ca kinh t
th trng trong vic iu chnh các khim khuyt ca mình.

Quá trình phát trin không ng u
C bn có hai cách gii thích ng#c nhau i vi thc t rng s phát trin không
ng u có xu hng d0n n xung t chính tr. Ch ngha Mác, %c bit là quy lut phát
trin không ng u ca Lenin, cho rng xung t bt ngun nhu cu ca các nc t bn
phát trin trong vic xu∃t kh∗u hàng hóa, t bn th%ng d c.ng nh xâm chim thuc a.
Ch ngha hin thc chính tr cho rng xung t gia các nc  giành các tài nguyên kinh
t và v th thng tr v chính tr là c&n bnh c hu trong h thng quc t vô chính ph. T∋
quan im ca nhng nhà hin thc, quá trình phát trin không u to ra mâu thu0n gia các
nc ang n i lên và các nc ang suy tàn khi h tìm cách  phát trin hay duy trì v th
tng i ca mình trên h thng th! bc ca chính tr quc t.
Nh ã #c trình bày, dng nh không có nhng bin pháp áng tin cy nào  gii
quyt tranh lun này, hay la chn lý thuyt này thay vì lý thuyt kia. C ch ngha Mác và
ch ngha hin thc chính tr u có th gii thích cho vic xu hng phát trin không ng
u d0n ti mâu thu0n chính tr gia các quc gia. Nhng thc t không phù h#p hay các

bng ch!ng trái ng#c có th d2 dàng b l∃p lim bng các gi thuyt tm thi. Vì không lý
thuyt nào có kh n&ng áp !ng #c cuc kim tra các gi nh sai, các hc gi kinh t
chính tr quc t buc phi chn mt trong hai da trên gi nh ca h v mi quan h gia
kinh t quc t và chính tr quc t.
Cách nhìn ca tôi trong v∃n  này là thiên v ch ngha hin thc chính tr; quá trình
phát trin không ng u thúc ∗y các xung t chính tr vì nó làm xói mòn nguyên trng
ca chính tr quc t. Thay  i trong v trí ca các hot ng kinh t làm thay  i s phân
chia ca ci và quyn lc gia các quc gia trong h thng. S phân b li quyn lc và
nhng nh hng ca nó i vi v th và phúc l#i ca t∋ng quc gia thúc ∗y s xung t
gia quc gia ang n i lên và quc gia ang suy tàn. Nu cuc xung t này không #c gii
quyt nó có th d0n n iu mà tôi gi là “chin tranh bá quyn” mà kt qu cui là nhm
quyt nh xem nc nào ho%c nhng nc nào s tr thành k− thng tr h thng th! bc
quc t (Gilpin, 1981). Tôi tin rng cách gii thích ca nhng nhà hin thc u vit hn cách
gii thích ca ch ngha Mác v mi quan h gia phát trin không ng u và mâu thu0n
chính tr.
Vì vy, trái ng#c vi cách s dng “quy lut phát trin không ng u” ca Lenin
 gii thích Chin tranh th gii ln th! nh∃t, ngi ta có th xem gii thích theo quan im
hin thc ca Simon Kuznet. Trong cun S phát trin kinh t hin i, Kuznets ã gián on



các phân tích chi tit ca ông v s phát trin kinh t  nghiên c!u liu có mi quan h gia
hin t#ng phát trin kinh t và cuc Chin tranh th gii ln th! nh∃t hay không (Kuznets,
1966).
Kuznets u tiên nh∃n mnh s phát trin mnh m v s!c mnh di2n ra trc cuc
chin. “N&ng lc sn xu∃t gia t&ng ca các nc phát trin xu∃t phát t∋ tin b khoa hc công
ngh vn óng vai trò quan trng trong vic phát trin nn kinh t hin i c.ng ng ngha
vi s!c mnh ln hn trong các cuc xung t v. trang và kh n&ng cao hn nhm duy trì các
cuc chin kéo dài” (Kuznets, 1966). S tích l.y t bn liên tc cùng vi công ngh hin i
ã to iu kin cho các quc gia tin hành các cuc chin tranh vi quy mô cha t∋ng có.

Th! hai, Kuznets xem các cuc chin tranh nh vy là “nhng th nghim cui cùng
i vi s thay  i trong tng quan quyn lc gia các quc gia, th nghim  gii quyt
nhng b∃t ng v vic liu s thay  i nh vy có thc s di2n ra và liu các thay  i v
m%t chính tr #c òi h∀i có #c bo ch!ng hay không” (Kuznets, 1966). Nói cách khác,
vai trò ca chin tranh là nhm kim ch!ng xem liu s phân b li quyn lc trong h thng
do s phát trin kinh t mang li có thc s thay  i cán cân quyn lc trong h thng hay
không, và nu cán cân thay  i thì s thay  i chính tr và lãnh th tng !ng s #c k/ vng
xy ra. Trong k nguyên s thay  i kinh t di2n ra nhanh chóng và liên tc s có nhng s
thay  i quan trng và thng xuyên trong tng quan s!c mnh kinh t và quân s. “Nu
chin tranh là cn thit  kh+ng nh hay ph nhn nhng thay  i nh vy, tc  và tn
su∃t ca các thay  i lý gii cho các xung t xy ra liên tc nhm kim ch!ng nhng thay
 i này”. Do ó mt cuc chin tranh quy mô ln n ra bi s phát trin không ng u v
s!c mnh ca các quc gia.
Và cui cùng, Kuznets lp lun rng “các cuc chin tranh ln thng i kèm vi s
n i lên ca các quc gia ln và phát trin thông qua tin trình phát trin kinh t hin i”
(Kuznets, 1966). Mt th k ca mt nn hòa bình không d2 dàng ã kh thi, bi vì trong
sut thi gian này, ch có mt quc gia tiên tin to ra s phát trin kinh t. S xu∃t hin ca
các xã hi công nghip phát trin khác, %c bit là nc )!c sau n&m 1870, cui cùng ã d0n
n chin tranh bá quyn. S xu∃t hin ca mt s các quc gia kinh t phát trin ln khác là
iu kin cn, nu không phi là iu kin , cho s xu∃t hin ca chin tranh th gii.
“Theo ngha này ó chính là mt th k hòa bình kiu Anh (Pax Britanica) ã kt thúc khi ∃t
nc !ng u ã không còn có th d0n dt và áp %t hòa bình lên mt phn rng ln nh
vy ca th gii”. Dng nh ây là t∃t c nhng gì chúng ta có th nói v mi quan h gia
phát trin kinh t và xung t quân s.

Kinh t th trng và chính sách i ngoi
Mt ch trích khác ca ch ngha Mác i vi xã hi th trng hay t bn là nó
thng theo u i chính sách i ngoi hiu chin. D nhiên, nhng nhà t do có cách nhìn
trái ng#c khi cho rng các nn kinh t t bn ch yu mang tính hòa bình. Ví d, Joseph
Schumpeter trong bài vit ca mình v ch ngha thc dân cho rng ch ngha t bn không

hiu chin và các cuc chin tranh hin i là do s lu li vt tích c. ca c∃u trúc xã hi tin
t bn (Schumpeter, 1951). Ông ta cho rng trong mt nn kinh t t bn tht s, chính sách
i ngoi s mang tính hòa bình. Nhng ngi theo ch ngha Mác, ch ngha t do và ch