bài giảng thực hành định chủ đề

ĐỊNH CHỦ ĐỀ - Assigning Subject Headings
ĐỊNH CHỦ ĐỀ - Assigning Subject Headings
Chương 4:
Chương 4:
THỰC HÀNH ĐỊNH CHỦ ĐỀ
THỰC HÀNH ĐỊNH CHỦ ĐỀ


NGUYỄN MINH HIỆP, BA. MS.
NGUYỄN MINH HIỆP, BA. MS.




NỘI DUNG
NỘI DUNG



Lưu đồ định chủ
Lưu đồ định chủ
đề
đề


–
–
The Flowchart of Assigning
The Flowchart of Assigning

Subject Headings
Subject Headings

Hướng dẫn chung –
Hướng dẫn chung –


General Guidelines
General Guidelines

Quy tắc phân cấp –
Quy tắc phân cấp –


Hierarchical Rules
Hierarchical Rules

Quy tắc khác –
Quy tắc khác –


Other Rules
Other Rules

Sử dụng tiểu phân mục –
Sử dụng tiểu phân mục –


Usage of Subdivisions
Usage of Subdivisions


Tiêu đề mẫu & Tiểu phân mục nhiều yếu tố
Tiêu đề mẫu & Tiểu phân mục nhiều yếu tố
giống nhau –
giống nhau –


Pattern Headings & Multiple
Pattern Headings & Multiple
Subdivisions
Subdivisions

Tên riêng –
Tên riêng –
Personal Names
Personal Names


Lưu đồ định chủ đề
Lưu đồ định chủ đề


B t đ uắ ầ
Đ nh t khóaị ừ
Ch đủ ề
Có
trong T p tinậ
có th mẩ
quy nề
K T QUẾ Ả

K T QUẾ Ả
K T QUẾ Ả
Xác đ nh TĐĐMị
trong TT có TQ
Có
trong khung
TĐĐM?
Xác đ nh TĐĐMị
trong khung ĐM
n đ nh TĐĐMẤ ị
theo quy đ nhị


Vấn đề dịch Tiêu đề đề mục (1)
Vấn đề dịch Tiêu đề đề mục (1)



Sau khi ấn định TĐĐM từ Khung Sears List hay LC thì ta có thể sử dụng:
Sau khi ấn định TĐĐM từ Khung Sears List hay LC thì ta có thể sử dụng:

TĐĐM tiếng Anh
TĐĐM tiếng Anh

Dịch sang Tiếng Việt
Dịch sang Tiếng Việt

Dùng cả hai thứ tiếng
Dùng cả hai thứ tiếng


Lưu ý tiêu đề đề mục tiếng Anh
Lưu ý tiêu đề đề mục tiếng Anh

Tính từ đứng trước danh từ và đa số mang ý nghĩa chính
Tính từ đứng trước danh từ và đa số mang ý nghĩa chính
Human anatomy; French literature; International trade
Human anatomy; French literature; International trade

Trong Khung LC dùng đảo khi cần thiết, nhưng rất ít
Trong Khung LC dùng đảo khi cần thiết, nhưng rất ít


Chemistry, Organic
Chemistry, Organic
dùng cho
dùng cho
Organic Chemistry
Organic Chemistry


Stone, Artificial
Stone, Artificial
dùng cho
dùng cho
Artificial Stone
Artificial Stone

Trong Khung Sears List hầu như không dùng đảo
Trong Khung Sears List hầu như không dùng đảo

Chemistry, Organic
Chemistry, Organic
dùng
dùng
Organic Chemistry
Organic Chemistry


Motion picture, American
Motion picture, American
dùng
dùng
Motion Picture—United States
Motion Picture—United States


Electricity, Medical
Electricity, Medical
dùng
dùng
Electrotherapeutics
Electrotherapeutics


Vấn đề dịch Tiêu đề đề mục (2)
Vấn đề dịch Tiêu đề đề mục (2)




Lưu ý vấn đề dịch TĐĐM sang tiếng Việt
Lưu ý vấn đề dịch TĐĐM sang tiếng Việt

Dịch sát nghĩa thuật ngữ tiếng Anh
Dịch sát nghĩa thuật ngữ tiếng Anh

Thiết lập tư duy về ý chính của tiêu đề phù hợp với quan điểm
Thiết lập tư duy về ý chính của tiêu đề phù hợp với quan điểm
“Khoa học
“Khoa học
và đại chúng”.
và đại chúng”.
Như vậy sẽ hạn chế việc đảo tối đa khi dịch tiêu đề tiếng
Như vậy sẽ hạn chế việc đảo tối đa khi dịch tiêu đề tiếng
Anh sang tiếng Việt
Anh sang tiếng Việt
Computer graphics
Computer graphics


Đồ họa vi tính
Đồ họa vi tính
không phải
không phải
Vi tính, Đồ hoạ
Vi tính, Đồ hoạ
National Library
National Library



Thư viện Quốc gia
Thư viện Quốc gia
không phải
không phải
Quốc gia, Thư viện
Quốc gia, Thư viện

Vấn đề dùng đảo hay không
Vấn đề dùng đảo hay không

Dùng đảo trong Tiếng Anh và Tiếng Việt là ngược nhau: Tiếng Anh đảo là
Dùng đảo trong Tiếng Anh và Tiếng Việt là ngược nhau: Tiếng Anh đảo là
thuận theo Tiếng Việt và ngược lại.
thuận theo Tiếng Việt và ngược lại.
Chemistry, Organic
Chemistry, Organic


Hóa học Hữu cơ (Không đảo)
Hóa học Hữu cơ (Không đảo)

Chủ trương của Khung Sears List là KHÔNG DÙNG ĐẢO có thể hợp với
Chủ trương của Khung Sears List là KHÔNG DÙNG ĐẢO có thể hợp với
ngữ cảnh Tiếng Anh và được sử dụng trong thư viện nhỏ (Họ bỏ hẳn
ngữ cảnh Tiếng Anh và được sử dụng trong thư viện nhỏ (Họ bỏ hẳn
những đề mục đảo khó chuyển đổi, vd. Stone, Artificial). Chúng ta nên
những đề mục đảo khó chuyển đổi, vd. Stone, Artificial). Chúng ta nên
HẠN CHẾ TỐI ĐA VIỆC ĐẢO nhưng vẫn phải dùng ĐẢO.
HẠN CHẾ TỐI ĐA VIỆC ĐẢO nhưng vẫn phải dùng ĐẢO.

Hướng dẫn tổng quát (1)
Hướng dẫn tổng quát (1)



Quy tắc chung:
Quy tắc chung:
Ấn định một hay nhiều TĐĐM phản ánh toàn bộ nội dung tác phẩm.
Ấn định một hay nhiều TĐĐM phản ánh toàn bộ nội dung tác phẩm.
Vd:
Vd:
Tổng quan khoa học thông tin và thư viện
Tổng quan khoa học thông tin và thư viện
TĐĐM:
TĐĐM:
Thư viện học; Thông tin học
Thư viện học; Thông tin học

Tính cụ thể
Tính cụ thể
Ấn định TĐĐM cụ thể nhất để trình bày chính xác nội dung của tác phẩm.
Ấn định TĐĐM cụ thể nhất để trình bày chính xác nội dung của tác phẩm.
Tuy nhiên nếu trường hợp không thể tìm được TĐĐM cụ thể thì có thể
Tuy nhiên nếu trường hợp không thể tìm được TĐĐM cụ thể thì có thể
chọn tiêu đề rộng hơn hay có ý nghĩa bao quát hơn
chọn tiêu đề rộng hơn hay có ý nghĩa bao quát hơn
Vd:
Vd:
Cán bộ y tế đến với vùng sâu vùng xa

Cán bộ y tế đến với vùng sâu vùng xa
TĐĐM:
TĐĐM:
Chăm sóc y tế
Chăm sóc y tế

Tác phẩm có đề tài đơn:
Tác phẩm có đề tài đơn:
Ấn định một TĐĐM trình bày chính xác nội dung tác phẩm.
Ấn định một TĐĐM trình bày chính xác nội dung tác phẩm.
Vd:
Vd:
How to build a digital library
How to build a digital library
TĐĐM:
TĐĐM:
Thư viện số
Thư viện số


Hướng dẫn tổng quát (2)
Hướng dẫn tổng quát (2)



Đề tài phụ tách biệt
Đề tài phụ tách biệt
Thông thường một tác phẩm có đề tài đơn có thể có nhiều đề tài phụ
Thông thường một tác phẩm có đề tài đơn có thể có nhiều đề tài phụ
xoay quanh nội dung chính. Tuy nhiên có trường hợp xuất hiện đề tài

xoay quanh nội dung chính. Tuy nhiên có trường hợp xuất hiện đề tài
phụ có chừng 20% nội dung nhưng nếu đứng tách biệt thì có mang một
phụ có chừng 20% nội dung nhưng nếu đứng tách biệt thì có mang một
ý nghĩa đối với đề tài chính.
ý nghĩa đối với đề tài chính.
Vd:
Vd:
Ghi nhận về hoạt động quy hoạch và quản lý nông nghiệp ở
Ghi nhận về hoạt động quy hoạch và quản lý nông nghiệp ở
Godavari
Godavari
TĐĐM:
TĐĐM:
Nông nghiệp—Ấn Độ—Godavari—Thống kê
Nông nghiệp—Ấn Độ—Godavari—Thống kê


Gạo—Ấn Độ—Godavari
Gạo—Ấn Độ—Godavari

Tác phẩm nhiều đề tài
Tác phẩm nhiều đề tài
Tác phẩm có nhiều đề tài tách biệt thì ta ấn định mỗi đề tài một TĐĐM
Tác phẩm có nhiều đề tài tách biệt thì ta ấn định mỗi đề tài một TĐĐM
Vd:
Vd:
Thư mục về tuyết và băng
Thư mục về tuyết và băng
TĐĐM:
TĐĐM:

Tuyết—Thư mục
Tuyết—Thư mục
Băng—Thư mục
Băng—Thư mục


Quy tắc phân cấp (1)
Quy tắc phân cấp (1)



Đề tài chung
Đề tài chung
Nếu có một tiêu đề có thể tiêu biểu cho hai hay ba đề tài thì ta chọn tiêu
Nếu có một tiêu đề có thể tiêu biểu cho hai hay ba đề tài thì ta chọn tiêu
đề này chứ không chọn hai hay ba tiêu đề kia.
đề này chứ không chọn hai hay ba tiêu đề kia.
Vd:
Vd:
Nét đặc sắc của văn học Hy Lạp và La Tinh
Nét đặc sắc của văn học Hy Lạp và La Tinh
TĐĐM:
TĐĐM:
Văn học cổ điển
Văn học cổ điển
(Các tiêu đề tách biệt là không được dùng, bởi vì Văn học cổ điển là gồm
(Các tiêu đề tách biệt là không được dùng, bởi vì Văn học cổ điển là gồm
cả Hy Lạp và La Tinh chứ không phải cái gì khác)
cả Hy Lạp và La Tinh chứ không phải cái gì khác)

Quy tắc phân cấp (2)
Quy tắc phân cấp (2)



Quy tắc 3 đề tài
Quy tắc 3 đề tài
Nếu có tiêu đề rộng bao gồm hơn hai hay ba đề tài trong vấn đề, ta ấn
Nếu có tiêu đề rộng bao gồm hơn hai hay ba đề tài trong vấn đề, ta ấn
định hai hay ba đề tài chứ không phải đề tài rộng hơn.
định hai hay ba đề tài chứ không phải đề tài rộng hơn.
Vd:
Vd:
Du lịch Singapore, Thái Lan và Việt Nam
Du lịch Singapore, Thái Lan và Việt Nam
TĐĐM:
TĐĐM:
Singapore—Mô tả và du lịch
Singapore—Mô tả và du lịch


Thái Lan—Mô tả và du lịch
Thái Lan—Mô tả và du lịch


Việt Nam—Mô tả và du lịch
Việt Nam—Mô tả và du lịch
(Chứ không phải đề tài rộng hơn: Đông Nam Á)
(Chứ không phải đề tài rộng hơn: Đông Nam Á)


Quy tắc 4 đề tài
Quy tắc 4 đề tài
Nếu có bốn đề tài hoặc hơn trong một tác phẩm. Ta không ấn định mỗi đề
Nếu có bốn đề tài hoặc hơn trong một tác phẩm. Ta không ấn định mỗi đề
tài một tiêu đề tách biệt khi có tiêu đề đơn bao quát tất cả các đề tài.
tài một tiêu đề tách biệt khi có tiêu đề đơn bao quát tất cả các đề tài.
Nếu không có một tiêu đề bao quát như thế thì ta phải ấn định những tiêu
Nếu không có một tiêu đề bao quát như thế thì ta phải ấn định những tiêu
đề tách biệt cho 4 đề tài hay hơn. Chẳng hạn như có một tác phẩm về
đề tách biệt cho 4 đề tài hay hơn. Chẳng hạn như có một tác phẩm về
Mô tô, Xe đua, Xe chạy nước rút, Xe Thể thức một. TĐĐM được ấn
Mô tô, Xe đua, Xe chạy nước rút, Xe Thể thức một. TĐĐM được ấn
định là
định là
Ô tô đua
Ô tô đua


Quy tắc khác (1)
Quy tắc khác (1)



Tác phẩm nhiều yếu tố
Tác phẩm nhiều yếu tố

Nếu một tác phẩm chứa nhiều yếu tố của một đề tài thì ta sử dụng một
Nếu một tác phẩm chứa nhiều yếu tố của một đề tài thì ta sử dụng một
tiêu đề tiền kết hợp.

tiêu đề tiền kết hợp.
Vd:
Vd:
Quản lý nhà máy hóa chất ở Việt Nam
Quản lý nhà máy hóa chất ở Việt Nam
TĐĐM:
TĐĐM:
Nhà máy Hóa chất—Việt Nam—Quản lý
Nhà máy Hóa chất—Việt Nam—Quản lý

Tuy nhiên, có nhiều chủ đề phức tạp hơn mà không có tiêu đề tiền kết
Tuy nhiên, có nhiều chủ đề phức tạp hơn mà không có tiêu đề tiền kết
hợp để sử dụng. Trong trường hợp này ta đưa ra một tiêu đề cho mỗi ý
hợp để sử dụng. Trong trường hợp này ta đưa ra một tiêu đề cho mỗi ý
niệm riêng rẽ.
niệm riêng rẽ.
Vd:
Vd:
Một phương pháp thiết lập bài toán gía trị dao động cho những
Một phương pháp thiết lập bài toán gía trị dao động cho những
phương trình sóng nước cạn, tuyến tính cho những vùng nước bất
phương trình sóng nước cạn, tuyến tính cho những vùng nước bất
thường với độ sâu của nước thay đổi và ứng dụng cho các vịnh và hải
thường với độ sâu của nước thay đổi và ứng dụng cho các vịnh và hải
cảng ở Hawaii
cảng ở Hawaii
.
.
TĐĐM:
TĐĐM:

Sóng
Sóng


Đại dương
Đại dương
Dao động, Giá trị
Dao động, Giá trị


Vịnh—Hawaii
Vịnh—Hawaii
Hải cảng—Hawaii
Hải cảng—Hawaii


Hải dương học—Xử lý dữ liệu
Hải dương học—Xử lý dữ liệu


Quy tắc khác (2)
Quy tắc khác (2)



Nguyên tắc đối với một trường hợp chuyên biệt
Nguyên tắc đối với một trường hợp chuyên biệt
Nếu một tác phẩm thảo luận về một nguyên tắc và minh họa nguyên tắc
Nếu một tác phẩm thảo luận về một nguyên tắc và minh họa nguyên tắc
đó bằng một trường hợp chuyên biệt, thì ta ấn định tiêu đề cho cả

đó bằng một trường hợp chuyên biệt, thì ta ấn định tiêu đề cho cả
nguyên tắc lẫn trường hợp chuyên biệt. Chẳng hạn như có một tác
nguyên tắc lẫn trường hợp chuyên biệt. Chẳng hạn như có một tác
phẩm về Giải phẫu động vật có xương sống và lấy mèo để minh họa,
phẩm về Giải phẫu động vật có xương sống và lấy mèo để minh họa,
sẽ có hai tiêu đề đề mục, một cho đề tài chính và một cho ví dụ.
sẽ có hai tiêu đề đề mục, một cho đề tài chính và một cho ví dụ.
Vd:
Vd:
Giải phẫu động vật có xương sống
Giải phẫu động vật có xương sống
TĐĐM:
TĐĐM:
1. Động vật có xương sống—Giải phẫu
1. Động vật có xương sống—Giải phẫu


2. Mèo
2. Mèo


Quy tắc khác (3)
Quy tắc khác (3)



Khía cạnh thêm
Khía cạnh thêm

Nơi chốn:

Nơi chốn:
Nếu một tác phẩm liên quan đến một khu vực địa lý
Nếu một tác phẩm liên quan đến một khu vực địa lý
chuyên biệt, thì ta đưa khu vực địa lý đó vào bằng một tiêu đề chính
chuyên biệt, thì ta đưa khu vực địa lý đó vào bằng một tiêu đề chính
hay tiểu phân mục.
hay tiểu phân mục.
Vd:
Vd:
Lịch sử Việt Nam
Lịch sử Việt Nam
Hoa ở Đà Lạt
Hoa ở Đà Lạt
TĐĐM:
TĐĐM:
Việt Nam—Lịch sử
Việt Nam—Lịch sử
Hoa—Đà Lạt
Hoa—Đà Lạt

Thời gian:
Thời gian:
Biểu lộ khía cạnh về thứ tự thời gian có ý nghĩa cho nội
Biểu lộ khía cạnh về thứ tự thời gian có ý nghĩa cho nội
dung tác phẩm, nơi mà khung tiêu đề đề mục cho phép.
dung tác phẩm, nơi mà khung tiêu đề đề mục cho phép.
Vd:
Vd:
Từ chiến thắng Điện Biên Phủ đến Chiến dịch Hồ Chí Minh
Từ chiến thắng Điện Biên Phủ đến Chiến dịch Hồ Chí Minh

TĐĐM:
TĐĐM:
Việt Nam—Lịch sử—1954-1975
Việt Nam—Lịch sử—1954-1975