Luận văn giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng lao động trong các doanh nghiệp xây dựng ở hà nội

BO GIAO DUC VA DAO TAO
TRUONG DAI HOC KINH TE QUCJC DAN

Tran Phuong

?

,

«

~

7

7'

«

GIAI PHAP NANG CAO HIEU QUA SU DUNG LAO DONG
TRONG CAC DOANH NGHIEP XAY DUNG U HA NOI
LUAN VAN THAC SY QUAN TRI KINH DOANH

Ngndi huong dan: PGS. TS PHAN DANG TUAt

DAI HOC KTQD

TRUNG TAlIWS. d336
THONG TN fHUVIEN

Ha noi, 2004


MUC LUC.............................................................................................................................. i

CAC BANG SO LIEU DUNG PHAN TICH...................................................................... vi
CAC SO DO VA BIEU DO DUNG PHAN TICH........................................................... viii

Md DAU............................................................................................................................. ix
1- Muc dfch nghien ciiu.................................................................................................. x
2- Doi tupng va pham vi nghien ciiu............................................................................ x

3- Phuong phap nghien cun............................................................................................ x
4- Nhung dong gop cua luan van.................................................................................. x

5- Ket cau luan van......................................................................................................... xi

CHUONG I:

NHUNG VAN DE CO BAN VE HIEU QUA SIT DUNG LAO DONG

TRONG DOANH NGHIEP......................................................................... 1

I- Cac chi tieu danh gia hieu qua su dung lao dong trong doanh nghiep......... 1
1 - Cac chi tieu mang tfnh kinh te.......................................................................... 2

1.1- Chi tieu nang suat lao dong....................................................................2
1.2- Chi tieu tien luong.................................................................................. 10

1.3- Chi tieu doanh thu binh quan............................................................... 13

1.4- Chi tieu ve lqi nhuan binh quan.......................................................... 13
2- Cac chi tieu ve lao dong va thdi gian lao dong........................................... 15

2.1- Muc do phii hop cua co cau lao dong trong doanh nghiep....... 15

2.2- Tinh hinh su dung thdi gian lao dong.............................................. 16
3- Cac chi tieu mang tfnh xa hoi..........................................................................17
3.1- Kha nang giai quyet viec lam.............................................................. 17

3.2- Cac chi tieu mang tinh chat xa hoi khac........................................... 18

II- Cac nhan to tac dong den hieu qua su dung lao dong trong doanh nghiep.... 19
i


1- Cac yeu to trong noi bo doanh nghiep.......................................................... 19

1.1- Trinh do quan ly va to chu'c lao dong khoa hoc trong doanh nghiep. 19
4.2- Trinh do lanh nghe cua lao dong........................................................ 21

1.3- Doi moi day chuyen cong nghe.......................................................... 21
1.4- Cac bien phap tao dong luc trong lao dong......................................22

2- Cac nhan to ben ngoai doanh nghiep............................................................ 23

2.1- Thi tracing lao dong............................................................................... 23
2.2- He thong luat phap................................................................................ 24
a

2.3- Thi trirdng tieu thu san pham............................................................. 24

HI- Mot so ly thuyet ve to chu'c va sir dung lao dong trong doanh nghiep.............25

1- F.W. Taylor va phuong phap Taylor............................................................. 25
2- E. Mayo va th! nghiem Howthorne............................................................... 26
3- Me. Gregor va thuyet X, Y.............................................................................. 27

4- W. Ouchi va thuyet Z........................................................................................27
5- Thuyet cap bac nhu cau cua A. Maslow...................................................... 28
6- Thuyet nhu cau E.R.G cua R. Alderfert....................................................... 29
7- Thuyet nhu cau thuc day cua D.Mc Clelland.............................................. 29

8- Thuyet hai nhan to cua F. Herzberg.............................................................. 30
9- Thuyet cong bang cua J.S. Adams................................................................. 31

10- Thuyet dong co thuc day cua V.H.Vroom................................................ 32

IV- Sir can thiet phai nang cao hieu qua sir dung lao dong trong cac doanh
nghiep xay dung 6 Ha noi.......................................................................................33

CHUONG II: THUC TRANG HIEU QUA SIT DUNG LAO DONG TRONG CAC

DOANH NGHIEP XAY DUNG 6 HA NOI............................................. 35
I-

Nhirng dac diem kinh te, ky thuat cua nganh xay dung co anh hirong den
viec sir dung lao dong............................................................................................... 35
1- Dac diem ve san pham.................................................................................... 35
2- Dac diem ve qua trinh san xuat.....................................................................36

ii


3- Dac diem ve thcti gian san xuat...................................................................... 36
4- Dac diem tu nhien.............................................................................................36

II- Thue trang hieu qua sir dung lao dong trong cac doanh nghiep xay dung

or Ha noi.................................................................................................................... 37
1- Hieu qua su dung lao dong theo ket qua san xuat kinh doanh............... 37

1.1- Doanh thu binh quan mot lao dong.................................................... 37
1.2- Lori nhuan binh quan mot lao dong.................................................... 41
1.3- Hieu qua chi phi tien luong thong qua doanh thu...........................44
1.47 Hieu qua chi phi ti6n luong thong qua lcri nhuan............................ 46
1.5- Thu nhap va kha nang nang cao thu nhap cho ngudi lao dong.. 48
2- Hieu qua su dung lao dong thong qua muc do phu hop cua lao dong

va cudng do lao dong........................................................................................ 54

2.1- Mile do phu hop cua co cau lao dong................................................54
2.1.1- Co cau lao dong theo trinh do chuyen mon....................... 54
2.1.2- Co Cciu lao dong phan theo tinh chatlao dong................... 59
2.1.3- Co cau lao dong theo gidi tinh.............................................. 61

2.2- Tinh hinh su dung thdi gian lao dong..............................................63

3- Hieu qua ve mat xa hoi..................................................................................... 65
3.1- Kha nang thu hut lao dong cua cac doanh nghiep......................... 65

3.2- Kha nang thu hut lao dong dac thu cua cac doanh nghiep........... 69
3.3- Kha nang dong gop vao ngan sach Nha nude................................. 71
3.4- Hieu qua chi phi tien luong thong qua so tien nop ngan sach.... 75

3.5- Thue trang ve quan he lao dong.......................................................... 77

3.5.1- Di6u kien lao dong va an toan ve sinh lao dong................ 77
3.5.2- Bao hiem xa hoi......................................................................... 78

III- Danh gia chung........................................................................................................79

1- Nhu'ng thanh tuu dat duqc ve hieu qua sir dung lao dong........................ 79


1.1- Ve kinh te................................................................................................ 79
1.2- Ve muc do phu hop cua co cau lao dong va cudng do lao dong ... 81
1.3- Ve xa hoi.................................................................................................. 81
2- Nhung han che va nguyen nhan......................................................................82

2.1- Ve kinh te................................................................................................ 82
2.2- Ve muc do phu hop cua co cau lao dong va cudng do lao dong ... 83
2.3- Ve xa hoi.................................................................................................. 84
2.4- Nguyen nhan cua nhung han che tren............................................... 85

2.4.1- Nhung nguyen nhan til phfa Nha nude............................... 85
2.4.2- Nhung nguyen nhan tir phfa doanh nghiep........................ 86

2.4.3- Nhung nguyen nhan ttr phfa ngudi lao dong.................... 87
CHUONG III: MOT SO GIAI PHAP NHAM NANG CAO HIEU QUA SIT DUNG LAO

DONG TRONG CAC DOANH NGHIEP XAY DUNG 6 HA NOI........ 88

I-

Mot so phuong hudng nhSm nang cao hieu qua su dung lao dong trong
cac doanh nghiep xay dung d Ha noi................................................................. 88

1 - Nang cao hieu qua su dung lao dong phai g^n vdi chat luong cac cong trinh.... 8 8
2- Nang cao hieu qua suf dung lao dong phai gin vdi cai thien ddi song

cho ngudi lao dong............................................................................................ 89
3- Nang cao hieu qua su dung lao dong phai gin vdi phat trien doi ngu

lao dong lau dai..................................................................................................89
4- Nang cao hieu qua sir dung lao dong phai gin vdi giai quyet cac
van de xa hoi...................................................................................................... 90

5- Nang cao hieu qua su dung lao dong phai dam bao canh tranh lanh

manh va phat trien thi trudng nganh..............................................................91

II- Cac giai phap doi vdi doanh nghiep.................................................................... 91
1- Xay dung ke hoach chi tiet ve tien do thi cong.......................................... 91

iv


2- Thuc hien tra luong gdn vdi viec nang cao chat luong cong trinh va
nang suat lao dong............................................................................................. 97
3- Lap ke hoach phat trien nhan luc phu hop vdi yeu cau cua san xuat. 106

4- Xay dung mo hinh san xuat chuyen mon hoa va thuc hien hiep tac

giua cac doanh nghiep trong qua trinh thi cong cac cong trinh.......... 112
III- Mot so kien nghi doi vdi Nha nude................................................................. 118
1- Hoan thien chinh sach bao hiem xa hoi cho ngudi lao dong................ 118

2- Xay dung va ban hanh luat bao hiem that nghiep.................................... 119

3- Hoan thien va phat trien thi trudng lao dong chat luqng cao................ 120
4- Hoan thien co che thanh tra, kiem tra cua cac co quan quan ly Nha nude

121

? 5- Tao dieu kien cho cac doanh nghiep cai thien dieu kien lao dong.....122

6- Hoan thien chinh sach thue thu nhap ca nhan...........................................122
KET LUAN........................................................................................................................ 124

TAI LIEU THAM KHAO................................................................................................ 125

Ldl CAM CJN....................................................................................................................128

v


cac (Bj&rg solved Bang 01: Doanh thu binh quan mot lao dong chia theo loai hlnh doanh nghiep.. 38
Bang 02: Doanh thu binh quan mot lao dong chia theo quy mo lao dong cua
doanh nghiep.................................................................................................. 39

Bang 03: Lqi nhuan binh quan mot lao dong chia theo loai hlnh doanh nghiep.. 41
Bang 04: Lqi nhuan binh quSn mot lao dong chia theo quy mo lao dong cua
doanh nghiep.................................................................................................. 43

Bang 05: Moi quan he giua tien luong vdi doanh thu chia theo loai hlnh
doanh nghiep................................................................................................. 45

Bang 06: Moi quan he giua tien luong vdi doanh thu chia theo quy mo lao
dong cua doanh nghiep...............................................................................46
Bang 07: Moi quan he giua tien luong vdi lqi nhuan chia theo loai hlnh

doanh nghiep................................................................................................. 47

Bang 08: Moi quan he giua tien luong vdi lqi nhuan chia theo quy mo lao
dong cua doanh nghiep...............................................................................48
Bang 09: Tien luong binh quan thang cua mot lao dong chia theo gidi tinh.. 49

Bang 10: Tien luong binh quan thang cua mot lao dong chia theo tmh chat

lao dong........................................................................................................... 50
Bang 11: Tien luong binh quan thang cua mot lao dong chia theo loai hlnh
doanh nghiep.................................................................................................. 51

Bang 12: Tien luong binh quan thang cua mot lao dong chia theo quy mo

lao dong cua doanh nghiep......................................................................... 52

Bang 13: Trinh do chuyen mon cua lao dong.......................................................... 54
Bang 14: Trinh do chuyen mon cua lao dong chia theo gidi tmh....................... 56

vi


Bang 15: Trinh do chuyen mon lao dong chia theo loai hlnhdoanh nghiep. . 57
Bang 16: Trinh do chuyen mon lao dong chia theo quy molao dong............... 57
Bang 17: Co cau lao dong chia theo tfnh chat lao dong........................................ 60
Bang 18: Co cau lao dong chia theo gidi tinh.......................................................... 62
Bang 19: So gid cong lam viec thuc te binh quan mot lao dong......................... 64
Bang 20: So luong va toc do tang lao dong.............................................................. 66
Bang 21: Lao dong tuyen dung them cua cac doanh nghiep chia theo tfnh

chat lao dong.................................................................................................. 67
Bang 22: Toc do tang lao dong tuyen dung them cua cac doanh nghiep chia

theo loai hinh doanh nghiep....................................................................... 68
Bang 23: Toc do tang cua lao dong tuyen dung them cua cac doanh nghiep
chia theo quy mo lao dong cua doanh nghiep....................................... 68
Bang 24: Lao dong tuyen dung them chia theo gidi tinh..................................... 69

Bang 25: Co cau lao dong tuyen dung them............................................................ 70
Bang 26: Nop ngan sach binh quan mot lao dong chia theo loai hinh
doanh nghiep................................................................................................ 71

Bang 27: Nop ngan sach binh quan mot lao dong chia theo quy mo lao
dong cua doanh nghiep.............................................................................. 73

Bang 28: Moi quan he giua tien luong vdi nop ngan sach chia theo loai
hinh doanh nghiep.......................................................................................75

Bang 29: Moi quan he giua tien luong vdi nop ngan sach chia theo quy mo

lao dong cua doanh nghiep....................................................................... 76

vii


CAC SO DO VA QIET) DO D'OoKj (PHfcHTiCtf
So do 01:

Cac chi tieu sir dung thdi gian lao dong theo don vi gid cong.... 16

So do 02:

Noi dung cua thuc nghiem Howthome.............................................. 27

So do 03:

Thap nhu cau cua A. Maslow................................................................ 28

So do 04:

Noi dung thuyet hai nhan to.................................................................. 30

So do 05:

Noi dung thuyet cong bang cuaJ.S. Adams....................................... 31

Bieu do 01: Doanh thu binh quan mot lao dong chia theo loai hinh doanh nghiep. 38
Bieu do 02: Doanh thu binh quan mot lao dong chia theo quy mo lao dong
cua doanh nghiep.................................................................................... 40

Bieu do 03: Loi nhuan binh quan mot lao dong chia theo loai hinh doanh nghiep.. 42
Bieu do 04: Lpi nhuan binh quan mot lao dong chia theo quy mb lao dong
cua doanh nghiep.................................................................................... 44

Bieu do 05: Tien luong binh quan thang cua mot lao dong chia theo gidi tinh. .. 49
Bieu do 06: Tien luong binh quan thang cua mot lao dong chia theo tinh

chat lao dong............................................................................................ 50
Bieu do 07: Tien luong binh quan thang cua mot lao dong chia theo loai
hinh doanh nghiep................................................................................. 52

Bieu do 08: Tien luong binh quan thang cua mot lao dong chia theo quy

mo lao dong cua doanh nghiep........................................................... 53
Bieu do 09: Trinh do chuyen mon cua lao dong................................................... 55
Bieu do 10: Co cau lao dong chia theo tinh chat lao dong.................................. 61
Bieu do 11: Co cau lao dong chia theo gidi tinh.................................................... 62

Bieu do 12: So' lao dong tuyen dung them chia theo tinh chat lao dong........... 67
Bieu do 13: Lao dong tuyen dung them chia theo gidi....................................... 70
Bibu do 14: Nop ngan sach binh quan mot lao dong chia theo loai hinh
doanh nghiep...........................................................................................72

Bieu do 15: Nop ngan sach binh quan mot lao dong chia theo quy mb lao
dong cua doanh nghiep........................................................................ 74

viii

MO DAV
Qua trlnh san xuat la qua trinh ket hop sue lao dong, tu lieu lao dong va
doi tuqng lao dong, trong do sue lao dong la nhan to dong vai tro quan trong

nhat. Vi vSy viec su dung lao dong mot each co hieu qua la mot trong nhung
yeu to quan trong nham dat duqc muc tieu ma to chiic de ra. Nhan there rd tarn

quan trong cua van de nen trong nghi quyet dai hoi Dang lan thu’ VIII da xac
dinh: “Lay viec phat huy nguon luc con ngudi lam yeu to can ban cho su phat
trien nhanh va ben vung” va tai Dai hoi lan thu IX Dang ta lai khang dinh:

“Yeu c&u ve con ngudi va nguon nhan luc la nhan to quyet dinh su phat trien
dat nude trong thdi ky cong nghiep hoa, hien dai hoa”.
Nganh xay dung da xuat hien d Viet Nam tit rat lau, qua trinh phat trien

cua nganh gan lien vdi qua trinh phat trien cua kinh te xa hoi. Trong giai doan
hien nay thi nhu cau ve cac san phdm thuoc nganh xay dung hien van dang d
mdc cao. Dieu nay da tao dieu kien thuan lqi cho cac doanh nghiep thuoc

nganh phat trien, doi lai cac doanh nghiep nay cung cd nhung dong gop nhat
dinh cho xa hoi nhu tao viec lam, tang thu nhap, tang thu ngan sach, dong gop

vao GDP, gop phan thuc day viec chuyen dich co cau kinh te... va cung vdi
cac nganh san xuat khac da gop phan dan dan thuc hien thanh cong muc tieu
cong nghiep hoa, hien dai hoa dat nude.

Trong su nghiep cong nghiep hoa, hien dai hoa de phat trien dat nude
thi nganh xay dung dong vai tro rat quan trong, can phai phat trien nhanh hon
de di trudc, don dau. Do do, de phat huy vai tro tfch cue cua cac doanh nghiep

xay dung nham thuc day qua trinh phat trien nen kinh te cua nude ta thi viec

danh gia hien trang va khuyen nghi mot so' giai phap nham nang cao hieu qua
su dung lao dong trong cac doanh nghiep nay la viec lam can thiet.

ix


1- MUC DICH NGHIEN CUU.
Nghien cun va he thong hoa nhung van de ly luan chung ve hieu qua sir

dung lao dong.
Phan tich, danh gia hien trang hieu qua str dung lao dong trong cac

doanh nghiep xay dung tren dia ban Ha noi thong qua cac chi tieu ket qua
kinh doanh, sir dung thdi gian lao dong, mire do phu hop cua co cau lao dong

vdi yeu cau cua san xuat va cac chi tieu mang tinh chat xa hoi trong thdi gian

qua va hien nay.

Tren co so he thong ly luan va thuc trang tren khuyen nghi mot so
phuong hudng va giai phap nang cao hieu qua sir dung lao dong trong cac
doanh nghiep xay dung o Ha noi.

2- DOI TU0NG VA PHAM VI NGHIEN CtTU.
Doi tuong nghien cuu: Hieu qua sir dung lao dong trong doanh nghiep.
Pham vi nghien cun: Cac doanh nghiep xay dung o Ha noi.

3- PHUONG PHAP NGHIEN CUU.

Luan van se sir dung ket hop nhieu phuong phap nghien cun khac nhau

nhu phuong phap so sanh, phuong phap duy vat bien chung, duy vat lich sir,

phuong phap diSu tra chon mSu, phan tich tong hop, phuong phap thong ke...
Ngoai ra con sir dung cac bang bieu va mo hinh de minh hoa.
Cac so' lieu sir dung trong nghien cun la so' lieu thd'ng ke, cac bao cao
tong hop cua So Xay dung Ha noi, cac ket qua dieu tra thuc te cua cac co quan

chuyen nganh tai Viet Nam va cac bao cao tong hop cua mot so' doanh nghiep.

4- NHUNG DONG GOP CUA LUAN VAN.

Lam rd va khang dinh su can thiet phai nang cao hieu qua sir dung lao
dong trong cac doanh nghiep xSy dung dong tren dia ban Ha noi.


He thong lai cac chi tieu danh gia hieu qua sir dung lao dong trong cac
doanh nghiep.
Phan tich, danh gia thuc trang cong tac sir dung lao dong trong cac

doanh nghiep xay dung d Ha noi trong thdi gian gan day. Tur do rut ra nhung
ton tai can khac phuc trong thdi gian tdi.

Tur co sd ly luan, thuc ti6n cua cac doanh nghiep, luan van khuyen nghi

mot so giai phap chu yeu nhSm nang cao hieu qua su dung lao dong trong cac
doanh nghiep xay dung d Ha noi noi rieng va cac doanh nghiep xSy dung noi
chung, dap ring yeu cau cua thuc tiCn.

Giup cac nha quan tri nhan su trong cac doanh nghiep thuoc cac nganh

khac nhung bai hoc, nhung kinh nghiem va bien phap sir dung lao dong co
hieu qua.
5- KET CAU LUAN VAN.

Ten cua luan van “Giai phap nang cao hieu qua su dung lao dong trong

cac doanh nghiep xay dung d Ha noi”
Ngoai phan md dau, muc luc, danh muc cac tai lieu tham khao va ket

luan, luan van gom 3 chuong nhu sau:

Chuong I: Nhung van de co ban ve hieu qua sir dung lao dong trong
doanh nghiep.
Chuong II: Thuc trang hieu qua sir dung lao dong trong cac doanh

nghiep xay dung d Ha noi.
Chuong III: Mot sd giai phap nhSm nang cao hieu qua sir dung lao dong
trong cac doanh nghiep xay dung d Ha noi.


CHVONGI

NHUNG VAN DE C0 BAN VE HIEU QUA SU" DUNG LAO DONG
TRONG DOANH NGHIEP
I- CAC CHI TIEU DANH GIA HIEU QUA SU* DUNG LAO DONG TRONG
DOANH NGHIEP.

Hieu qua su dung lao dong duqc bieu hien thong qua muc do tiet kiem

hao phi lao dong tuong u'ng vdi mire tang ket qua san xuat. Cung co the bieu
thi hieu qua sir dung lao dong thong qua so sanh giua ket qua thu duqc vdi hao

phi sue lao dong da sir dung.
Ban chat cua hieu qua su dung lao dong la nang cao nang suat lao dong
va tiet kiem lao dong song.
Viec danh gia hieu qua su dung trong mdi doanh nghiep la can thiet,

thong qua chi tieu ve hieu qua lao dong cua doanh nghiep rriinh so sanh vdi ky

trudc, so sanh vdi cac doanh nghiep khac trong nganh cac doanh nghiep trong
cung dia ban, de thay rd viec su dung lao dong cua doanh nghiep minh da to't

hay chua, tu do phat huy nhung diem manh khAc phuc nhung diem yeu trong
viec to chiic, quan ly va sir dung lao dong de dat duqc hieu qua sir dung lao

dong cao hon. Danh gia hieu qua su dung lao dong trong timg doanh nghiep

khong the noi mot each chung chung ma phai thong qua mot he thong cac chi
tieu. Hieu qua su dung lao dong trong doanh nghiep thudng duqc phan anh

thong qua cac chi tieu dinh luqng va cac chi tieu dinh tinh.

Cac chi tieu dinh luqng thong thudng gom nang suat lao dong binh
quan, lqi nhuan binh quan tren mot nhan vien, hieu qua su dung thdi gian lao

dong ngoai cac chi tieu tren, dua tren co so chi phi lao dong ta con co hieu
qua sir dung lao dong qua cac chi tieu doanh thu tren 1 dong tien luong, lqi

nhuan thu duqc tren 1 dong tidn luong, so' nop ngan sach tren 1 ddng tien luong...
1


Cac chi tieu dinh tinh thong thudng gom cac van de ve quan he lao

dong, dieu kien lao dong, thdi gid lam viec, thdi gid nghi ngoi...
Tuy nhien, cac chi tieu danh gia hieu qua su dung lao dong phai dam

bao cac yeu cau sau:
-

Cac chi tieu phai duqc hinh thanh tren co sd nguyen tac chung cua
pham tru hieu qua kinh te. No phai phan anh duqc tinh hinh su dung

lao dong song thong qua quan he so sanh ve ket qua kinh doanh vdi
chi phi ve lao dong song.
-

Cac chi tieu ngoai viec danh gia mot cach chung nhat, toan dien

nhat, bao quat nhat hieu qua su dung lao dong trong doanh nghiep
con phai danh gia duqc muc do dong gop cua doanh nghiep trong
viec giai quyet cac van de xa hoi. Vi vay phai co nhung chi tieu
mang tinh chat kinh te va cac chi tieu mang tinh chat xa hoi. Th do

rut ra duqc nhung bien phap dung dan de nang cao hieu qua su dung

lao dong d toan doanh nghiep.
-

He thong cac chi tieu phai co moi quan he khang khit de thong qua
he thong chi tieu do, doanh nghiep co the rut ra nhung ket luan dung

dan ve tinh hinh su dung lao dong.

-

He thong cac chi tieu nay phai thong nhat vdi nhau de dam bao tinh
chat so sanh duqc hieu qua sd dung lao dong giua cac bo phan trong
mot doanh nghiep hoac giua cac doanh nghiep trong nganh vdi nhau.

1- Cac chi tieu tmh theo ket qua san xuat kinh doanh.
1.1- Chi tieu nang suat lao dong.
Nang suat lao dong la mot pham tru kinh te" xa hoi quan trong. Cac Mac

goi la “sue san xuat cua lao dong cu the co ich”. Nang suat lao dong the hien
ket qua hoat dong co ich cua con ngudi trong mot don vi thdi gian nhat dinh.

2


Nang suat lao dong phan anh hieu qua su dung lao dong song trong qua trinh
san xuat.

Hieu theo y nghia kinh te va ky thuat, khai niem nang suat lao dong
duoc hieu la “kha nang san xuat”, the hien moi tuong quan giua khoi luong

“dau ra” va khoi luong “dau vao”. Neu “dau ra” ldn hon dat duoc th mot khoi
luong “dau vao” giong nhau hoac vdi mot kho'i luong “dau ra” giong nhau dat

duoc th mot khoi luong “dau vao” nho hon thi co the noi rang nang suat lao

dong cao hon.
Ngay nay, do su thay doi chua thng co ve moi trudng kinh te, chinh tri,
xa hoi, cong nghe va dac biet la xu hudng toan cau hoa cua nen kinh te, tu do

hoa ve thuong mai cung nhu su canh tranh gay gSt ve chat luong cua hang
hoa... khai niem ve nang suat lao dong d hau het cac nudc phat trien va nhieu

nudc dang phat trien da co nhung thay doi theo cach tiep can mdi. Nang suat

lao dong theo cach tiep can mdi khac vdi nang suat lao dong truyen thong d
chd [14]:

-

Hudng theo cac ket qua dau ra, tUc la xuat phat th muc tieu thoa man

nhung nhu cau cua xa hoi, doi hoi cua khach hang ma tinh toan chon
phuong an san xuat, kinh doanh, dich vu, th do chon co cau hop ly

cua cac yeu to dau vao.
-

Nang suat lao dong duoc tinh bdi cac yeu to tao nen no bao gom ca
khoi luong va chat luong, ca phan cung va phan mem. Vi vay lao
dong la quan trong nhung khong phai la tat ca.

-

Nang suat lao dong duoc tinh theo gia tri va chu yeu la gia tri gia
tang, tuc la gia tri duoc tao ra bdi chinh ban than to chUc hoac ca

nhan ma khong bao gom cac gia tri san pham hay dich vu mua ngoai.

-

Nang suat lao dong khong chi dhng d khau che tao san pham ma bao
gom toan bo qua trinh th khau nghien cuu thi trudng, thiet ke che

thu, san xuat cung cap cho khach hang va dich vu trong qua trinh su
3


dung, cai tien va nang cao chat luong hang hoa va dich vu theo

nhung doi hoi cao hon hoac mdi cua khach hang.

-

Nang suat khong chi la san xuat kinh doanh hang hoa ma con la
nang suat dich vu, khong don thudn la nang suat kinh te ma con la
nang suat kinh te xa hoi, nang suat cao nhung khong duoc lang phi

tai nguyen, gay o nhiSm moi trudng, pha hoai can bang sinh thai,
nghia la nang suat trong su phat trien ben vung, phai tien den nang
suat xanh trong cac he thong cong nghiep sach.

Tom lai theo quan diem nay nang suat lao dong la mot pham tru rong

hon, duoc coi nhu mot chi tieu tong the danh gia hieu qua tren cac mat: kinh

te, xa hoi, moi trudng, quan ly cua cac hoat dong san xuat va dich vu. Thuc
chat cua cach tiep can mdi la nang suat lao dong duoc dinh hudng chu yeu

theo ket qua dau ra gan viec nang cao so luong vdi chat luong san pham. Nang
suat lao dong la thudc do hieu qua tong the cua san xuat va cuoi cung phai

hudng vao viec giai quyet cac van de xa hoi va moi trudng. Theo cach tiep can nay,
nang suat khong don thu£n chi phan anh hieu qua su dung lao dong song. [24]

Cac chi tieu thudng dung lam thudc do danh gia muc nang suat lao dong.
>

Chi tieu mftc nans suat lao dong tinh bans hien vat. [18]
La chi tieu dung san luong hien vat cua tung loai san pham (don vi tinh

kg, m2, m3...) de bieu hien muc nang suat lao dong cua mot cong nhan (hay
mot cong nhan vien). Cong thuc xac dinh nhu sau:

W=—
L

Trong do:

W :MUc nang suat lao dong cua 1 cong nhan (hay 1 cong nhan vien).
Q :Tong san luong tinh bang hien vat.

L :Tong so cong nhan (hoac cong nhan vien).

4


Chi tieu nay cho ta biet trong mot don vi thdi gian thi mot cong nhan

(hay mot cong nhan vien) san xuat duqc bao nhieu san phaim.

no co the dung de so sanh muc nang suat lao dong giua cac doanh nghiep
khac nhau theo mot loai san pham duoc san xuat ra.

Chi tieu nay co nhuoc diem la chi dung de tinh cho mot loai san pham
nhat dinh nao do, khong the dung lam chi tieu tong hop cho nhieu loai san
pham. Trong thuc tidn, it co doanh nghiep chi san xuat mot loai san pham co

cung mot quy each, pham chat. Chi tieu nay cung chi dung de tfnh cho thanh
pham hoan chinh, san pham do dang khong tfnh duqc nen khong phan anh day

du san luqng cua cong nhan. Dae biet doi vdi nhung doanh nghiep co ty trong
tai che pham ldn thi chi tieu nay cang bi han che. De khac phuc nhuoc diem

nay ngudi ta dung chi tieu hien vat quy udc.

>

Chi tieu mite nang suat lao dons tinh bans, gid tri. [18]
Chi tieu nay dung tong san luqng tinh bang ti6n (theo gia tri co dinh)

nang suat lao dong cua mot cong nhan (hay mot cong nhan vien). Cong thuc

tinh nhu sau:

W=L
Trong do:

W :Miic nang suat lao dong tinh bang ti6n cua mot cong nhan (hay
mot cong nhan vien).
Q :Tong san luqng tinh bang tien.

L :Tong so cong nhan (hoac cong nhan vien).

5


Chi tieu nay cho ta biet trong mot don vi thdi gian nhat dinh thi mot
cong nhan (hay mot cong nhan vien) tao ra duoc mot luong san pham tinh
bang tien la bao nhieu.

Chi tieu nay co uu diem la co the dung de tinh cho cac loai san pham
khac nhau, khac phuc duoc nhuoc diem cua chi tieu nang suat lao dong tinh
bang hien vat. Pham vi su dung rong rai, co the so sanh muc nang suat lao

dong giua cac doanh nghiep san xua't khac nganh nhau.
Tuy vay, chi tieu nay cung co nhuoc diem nhat dinh:

-

Khong khuyen khfch tiet kiem vat tu va dung vat tu re. Noi nao dung
nhieu vat tu hoac vat tu dat tien se dat muc nang suat lao dong cao.

-

Chiu anh hudng cua cach tinh tong san luong theo phuong phap

cong xudng. Neu luong san pham hiep tac vdi ben ngoai nhieu, co
cau san pham thay doi se lam sai lech muc nang suat cua ban than
doanh nghiep.
-

Chi tieu nay chi dung trong trudng hop cau thanh san pham san xuat
khong thay doi (hoac it thay doi), vi cau thanh san pham san xuat

thay doi se lam sai lech muc nang suat lao dong va toc do tang nang
suat lao dong cua doanh nghiep.

>

Chi tieu muc nang suat. lao dong tinh bang thdi gian lao dong (cdn goi la

ltfo'ng lao dong hao phi). [2]
Day la chi tieu dung luong thdi gian can thiet de san xuat ra mot don vi

san pham (hoac hoan thanh mot cong viec) de bieu hien mu'c nang suat lao
dong. Giam chi phi thdi gian lao dong de san xuat ra mot don vi san pham se
dan tdi tang nang suat lao dong. Cong thuc xac dinh nhu sau:

Q

6

Trong do:

W

:Miic nang suat lao dong tinh theo luong lao dong can thiet
de san xuat ra mot san pham.

T

:Tong thdi gian lao dong da hao phi.

Q

:So luong san pham tinh bang hien vat.

Chi tieu nay cho ta biet de san xuat ra mot don vi san pham thi mot
cong nhan vien can phai lao dong trong khoang thdi gian la bao lau.

Chi tieu muc nang suat lao dong tinh theo luong lao dong hao phi co
nhung cong dung nhat dinh, nhung khong the thay the hoan toan cho chi tieu
tinh theo gia tri. Trong danh gia hieu qua su dung lao dong trong doanh
nghiep, tuy tung trudng hop ma ta co the chon mot chi tieu hoac su dung ca

hai chi tieu.

Chi tieu nay co uu diem la phan anh duoc cu the muc tiet kiem ve thdi
gian lao dong de san xuat ra mot don vi san phdm, nhung no cung co nhuoc
diem la tinh toan kha phuc tap, khong the dung de tmh nang suat lao dong
binh quan cua nhung doanh nghiep co nhieu loai san pham khac nhau.

Ngoai ba chi tieu chu yeu noi tren, de tinh muc nang suat lao dong
ngudi ta su dung mot so chi tieu khac nhu chi tieu muc nang suat lao dong

tinh theo san pham thuan tuy, tinh theo san luong hang hoa thuc hien, tinh
theo gia tri dinh muc gia cong che bien...

>

Chi tieu muc nang suat lao dong theo gia tri gia tang. [24]
Hien nay vdi quan diem nang suat lao dong theo cach tiep can mdi thi

nang suat lao dong con duoc tinh theo gia tri gia tang (VA)
Gia tri gia tang phan anh gia tri mdi tao them nhd su dong gop chung

cua moi ngudi trong doanh nghiep va cua nhung ngudi cung cap von. Gia tri

gia tang khac vdi doanh thu hoac gia tri san luong 0 chd no khong bao gom

7


gia tri cua cai do ben cung ting cua doanh nghiep tao ra. Vi the gia tri gia tang
danh gia duoc dau ra rong cua doanh nghiep. Gia tri gia tang duoc tao ra dung
de tra cho nhung ngudi da dong gop vao viec tao ra no dudi dang tien luong,

phu cap, lai suat vay, thue, co ttic, kha'u hao tai san va loi nhuan. Do do, gia tri

gia tang lien quan tdi hai khia canh la viec tao ra cua cai va viec phan phoi cua
cai. Phan tich gia tri gia tang cho phep doanh nghiep biet ro hieu qua cong
viec cua minh va dua ra nhung bien phap nham cai tien vac nang cao nang

suat, chat luong mot cach hop ly. Hon nua, viec phan tich gia tri gia tang con

cho moi ngudi biet ro mo'i quan he giua thu nhap cua ngudi lao dong vdi su
thanh cong cua doanh nghiep, khich le ngudi lao dong tham gia lao dong tich
cuc hon.

Trong thuc te gia tri gia tang chinh la chenh lech giua gia tri cua tong

dau ra vdi gia tri nguyen vat lieu va dich vu mua vao. Gia tri gia tang thudng
duoc tfnh theo hai cach:
- Phuong phap cong trir lui (Cach tiep can tao ra cua cai):

VA = Tong dau ra - Nguyen vat lieu va dich vu mua vao
Cach tinh nay cho thay hieu qua cua doanh nghiep nhd gia tri gia tang

duoc tao ra nhu the nao thong qua viec san xuat dau ra nhieu hon nhd su dung

co hieu qua hon nguyen vat lieu mua vao.
- Phuong phap cong don (Cach tiep can phan phoi cua cai)

VA = Loi nhuan + Lai suat + Co tn'c + Thue + Tien luong
Cach tiep can nay cho thay mo'i quan he pho'i hop thong nhat trong thu

nhap cua ngudi lao dong, ty le thu hoi von cua ngudi dau tu trong viec dong

gop de thu duoc ket qua cua doanh nghiep.

8

Cong thuc tinh muc nang suat lao dong theo gia tri gia tang nhu sau:

L

Trong do:

W

:Muc nang suat lao dong tinh theo gia tri gia tang.

VA :Gia tri gia tang cua doanh nghiep.
L

:Tong so lao dong cua doanh nghiep.

Chi tieu nay cho ta biet trong mot don vi thdi gian nhat dinh thi mot lao

dong (hay cong nhan vien) cua doanh nghiep tao ra duoc luong gia tri gia tang
la bao nhieu.
Hien nay chi tieu nay van con dang duoc nghien cuu cac dieu kien de
co the ap dung tren thuc te o Viet Nam.

Ngoai viec su dung thuoc do la muc nang suat thi nang suat lao dong

con duoc danh gia bang mot so thu'dc do khac nhu: [24]

+ Mftc tang nang suat lao dong:
A

=W
”, - W
”o

Trong do:

Aw :MUc tang nang suat lao dong.

W|

:Nang suat lao dong ky bao cao.

Wo :Nang suat lao dong ky goc.

+ Toc do tang nang suat lao dong:

9


Trong do:

iP

:Toc do tang nang suat lao dong.

Aw :Mtrc tang nang suat lao dong.
Wo :Nang suat lao dong ky go'c.
+ Toe do phat trien nang suat lao dong:

W

I = —L

p

w

0

Trong do:
IP

:Toc do phat trien nang suat lao dong.

W,

:Nang suat lao dong ky bao cao.

Wo :Nang suat lao dong ky goc.

1.2- Chi tieu tien luong.
De danh gia hieu qua su dung lao dong trong doanh nghiep thi chi tieu
nang suat lao dong la mot chi tieu rat quan trong. Song tien luong la mot chi
tieu phan anh hao phi lao dong nen no cung la mot chi tieu dung de danh gia
hieu qua su dung lao dong.

Tien luong la gia ca cua sire lao dong, duqc hinh thanh thong qua su
thoa thuan giua ngudi su dung lao dong vdi ngudi lao dong, chiu tac dong
mang tmh quyet dinh cua quan he cung cau ve siic lao dong tren thi trudng lao

dong, phu hop vdi quy dinh hien hanh cua phap luat lao dong. [20]

Trong kinh te thi trudng, tien luong khong chi bi chi pho'i boi quy luat

gia tri ma con bi chi phoi boi quy luat cung cau. Neu cung ldn hon cSu ve lao

dong thi tien luong se giam xuong. Nguqc lai, neu cung nhd hon cau ve lao
dong thi tien luong se tang len. Mat khac, theo Cac Mac, gia tri sure lao dong

10


bang gia tri tu lieu sinh hoat can thiet de bu dap lai she lao dong da hao phi

trong qua trinh san xuat, gia tri cua nhung chi phi nudi dudng con ngudi trudc
va sau tuoi co kha nang lao dong, gia tri nhung chi phi can thiet cho viec hoc

hanh. Nhung chi phi nay khong chi phu thuoc vao nhu cau tu nhien va sinh ly
cua con ngudi, ma con phu thuoc vao trinh do phat trien kinh te - xa hoi, trinh

do van minh dat duqc. [20]
Theo cac nha kinh te hoc phuong tay thi tien luong la gia tri side lao

dong va duqc coi la diem then chot tren thi trudng su’e lao dong. No khong chi

lien quan true tiep vdi su ton tai cua ngudi lam cong ma ca vdi thanh cong

(hay that bai) cua ngudi sir dung lao dong. Do la diem hoi tu cua nhung lqi ich
true tiep va gian tiep, trudc mat va lau dai cua ngudi lam cong va ngudi su

dung lao dong. Su tranh chap giua ngudi lam cong va ngudi su dung lao dong
trong hai the ky qua, dudi hinh thuc nay hay hinh thirc khac deu xoay quanh

cai true nay. [20]

Nghien curu lich su, cac nha kinh te hoc co dien, trudc het la Adam
Smith (Anh), deu quan niem rang “tien cong khong phai chi la su bu dap cho
lao dong, tinh theo mdi gid lao dong ma do la thu nhap cua ngudi ngheo, va

do do, khong nhung phai du de tu duy tri trong khi dang hoat dong ma ca
trong khi ngirng lao dong”. Ti£n cong, theo quan niem do, la hinh there tra

cong lao dong cd anh hudng den su ton tai cua cac ca nhan song bang nd va vi
the anh hudng den ca nhung linh vuc vuqt xa linh vuc lao dong.
Cac chi tieu thudng duqc sir dung de danh gia hieu qua sir dung lao

dong thong qua tien luong gom:

>

Hieu c/ud chi phi tien luo^ng theo doanh thu.

Chi tieu nay dung de danh gia hieu qua su dung lao dong thong qua
doanh thu cua doanh nghiep. Chi tieu nay duqc xac dinh bang mdi quan he

tuong quan giua tong doanh thu cua doanh nghiep so vdi tong quy tien luong.
Cong thiic xac dinh nhu sau:

11


Doanh thu tinh tre n _ Tong doanh thu
mot dong tien luong ” Tong quy luong

Y nghia chi tieu nay cho biet cd mot dong chi phi luong bo ra dem lai
bao nhieu dong doanh thu.

>

Hieu qua chi phi tien luang theo lai nhuan.

Chi tieu nay dung de danh gia hieu qua su dung lao dong thong qua loi
nhuan cua doanh nghiep. Chi tieu nay duoc xac dinh bang moi quan he tuong

quan giua tong loi nhuan dat duoc cua doanh nghiep so vdi tong quy tien
luong. Cong thdc xac dinh nhu sau:

Loi nhuan tinh tre n _ Tong loi nhuan
mot dong tien luong “ Tong quy luong
Y nghia cua chi tieu nay cho biet cd mot dong chi phi luong trong ky

mang lai bao nhieu dong loi nhuan cho doanh nghiep. Chi tieu nay cang ldn
no phan anh doanh nghiep su dung quy luong cang hieu qua.

>

Hieu qua chi phi tien luane theo so tien nop vao man sach.

Chi tieu nay dung de danh gia hieu qua su dung lao dong trong doanh
nghiep thong qua so tien nop vao ngan sach quoc gia. Chi tieu nay duoc xac

dinh bang moi tuong quan giua tong so tien nop vao ngan sach so vdi tong

quy tien luong cua doanh nghiep. Cong thdc xac dinh nhu sau:

So nop nga n sach tinh _ Tong so tien nop nga n sach
tre n mot d ong tien luong
Tong quy tien luong
Y nghia cua chi tieu nay cho biet cd mot dong chi phi luong trong ky

mang lai nguon thu cho ngan sach Nha nudc la bao nhieu dong.

12