Thị trường vận tải khách hàng của Vietnam Airlines trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG
KHOA KINH TẾ VÀ KINH DOANH QUỐC TẾ
CHUYÊN NGÀNH KINH TẾ ĐỐI NGOẠI
oo0oo


KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

TÊN ĐỀ TÀI:
THỊ TRƢỜNG VẬN TẢI HÀNH KHÁCH CỦA
VIETNAM AIRLINES TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP
KINH TẾ QUỐC TẾ


Họ và tên sinh viên : Vũ Thị Thu Hƣơng
Lớp : Anh 10 – K44C – KT&KDQT
Khóa : 44
Giáo viên hƣớng dẫn: GV. Hoàng Thị Đoan Trang





Hà Nội, tháng 05/2009



MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU 1

CHƢƠNG I: Lý luận chung về thị trƣờng vận tải hành khách bằng đƣờng
hàng không trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế 4
I. Cơ sở lý luận về thị trƣờng vận tải hành khách bằng đƣờng hàng không trong
thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế: 4
1. Các khái niệm có liên quan: 4
1.1. Vận tải hàng không và vận tải hành khách bằng đường hàng
không: 4
1.2. Thị trường vận tải hành khách bằng đường hàng không: 5
1.3. Hội nhập kinh tế quốc tế: 6
2. Đặc điểm, vai trò của vận tải bằng đƣờng hàng không: 7
2.1. Đặc điểm: 7
2.2. Vai trò: 9
2.2.1. Vận tải hàng không trong công cuộc phát triển kinh tế đất nước. .9
2.2.2. Vận tải hàng không với hoạt động chính trị, ngoại giao và quốc
phòng của đất nước: 11
2.2.3. Vận tải hàng không góp phần mở rộng giao lưu văn hóa, xã hội
trong nước và quốc tế: 12
3. Những nhân tố ảnh hƣởng tới thị trƣờng vận tải hành khách bằng đƣờng
hàng không: 13
3.1. Nhóm các nhân tố khách quan: 13
3.1.1. Môi trường kinh tế, chính trị: 13
3.1.2. Môi trường pháp luật, chính sách của nhà nước: 14
3.1.3. Môi trường tự nhiên: 16
3.1.4. Môi trường khoa học công nghệ: 17
3.1.5. Môi trường cạnh tranh 18
3.1.6. Xu hướng phát triển của vận tải hàng không trong khu vực và trên
thế giới: 19


3.1.7. Quan hệ cung-cầu, chi phí, giá cả: 20

3.2. Nhóm các nhân tố chủ quan 22
3.2.1. Nguồn lực của doanh nghiệp: 22
3.2.2. Những hoạt động kinh doanh và xúc tiến hợp tác kinh tế quốc
tế 28
4. Hoạt động vận tải hành khách bằng đƣờng HK của Việt Nam trong thời kỳ
hội nhập kinh tế quốc tế: 30
4.1. Thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam: 30
4.2. Sự hội nhập của ngành vận tải hàng không Việt Nam: 32
Chƣơng II: Thực trạng thị trƣờng vận tải hành khách của Vietnam Airlines
trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế 35
I. Tổng quan về hãng hàng không quốc gia Việt Nam – Vietnam Airlines
(VNA) 35
1. Quá trình hình thành và phát triển: 35
2. Cơ cấu bộ máy tổ chức: 38
3. Cơ sở vật chất kỹ thuật, nguồn nhân lực: 42
3.1. Cơ sở vật chất kỹ thuật: 42
3.2. Nguồn nhân lực: 45
II. Những kết quả đạt đƣợc về thị trƣờng vận tải hành khách của VNA trong
thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế: 46
1. Tình hình kinh doanh nói chung của hãng hàng không quốc gia Việt
Nam: 46
2. Thị trƣờng vận tải hành khách quốc tế: 61
2.1. Dung lượng thị trường: 61
2.2. Tầm quan trọng và đặc điểm của thị trường vận tải hành khách
quốc tế của VNA: 63
2.2.1. Tầm quan trọng: 63
2.2.2. Đặc điểm: 64
2.3. Các thị trường quốc tế tiềm năng: 68
3. Thị trƣờng vận tải hành khách nội địa: 69

3.1. Dung lượng thị trường: 69
3.2. Tầm quan trọng và đặc điểm của thị trường: 72
3.2.1. Tầm quan trọng: 72
3.2.2. Đặc điểm: 72
3.3. Các thị trường trong nước tiềm năng: 73
III. Những nhân tố ảnh hƣởng đến thị trƣờng vận tải hành khách của VNA
trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế: 74
1. Những nhân tố khách quan: 74
2. Những nhân tố chủ quan: 79
Chƣơng III: Những giải pháp phát triển thị trƣờng vận tải hành khách
của Vietnam Airlines trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế 81
I. Đánh giá thị trƣờng vận tải hành khách của VNA trong thời kỳ hội nhập
kinh tế quốc tế: 81
1. Điểm mạnh: 81
2. Điểm yếu: 83
3. Cơ hội: 84
4. Thách thức: 85
II. Định hƣớng phát triển của VNA đến năm 2020: 86
1. Kế hoạch của VNA cho năm 2009: 86
2. Phương hướng phát triển chung: 87
3. Phương hướng phát triển thị trường vận tải hành khách: 89
III. Những giải pháp phát triển thị trƣờng vận tải hành khách của VNA trong
thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế 90
1. Giải pháp nâng cao năng lực của hãng: 90
1.1. Đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật hàng không: 93
1.2. Phát triển đội máy bay: 93
1.3. Giải pháp về vốn: 94
1.4. Đầu tư phát triển nguồn nhân lực bền vững và lâu dài: 95
2. Chiến lược cạnh tranh, phát triển thị trường: 94

2.1. Chiến lược sản phẩm: 97


2.2. Chiến lược giá cả: 98
2.3. Chiến lược phân phối: 99
2.4. Chiến lược xúc tiến, hỗ trợ thương mại: 99
3. Giải pháp tiết kiệm, tăng thu: 98
4. Giải pháp tăng cường quan hệ hợp tác: 99
5. Giải pháp liên minh liên kết: 100
KẾT LUẬN 102
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 105


















DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

VNA: Vietnam Airlines
ICAO: Tổ chức Hàng không Dân dụng Thế giới (International Civil Aviation
Organization)
IATA: Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (International Air Transport
Association)
IOSA: Chứng chỉ về an toàn khai thác bay của Hiệp hội Vận tải Hàng không quốc
tế (IATA) (IATA Operational Safety Audit)
IATP: Tổ chức các hãng hàng không dùng chung nguồn lực kỹ thuật (International
Airlines Technical Pool)
WTO: Tổ chức Thương mại Thế giới (World Trade Organization)
ASEAN: Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (Association of SouthEast Asian
Nations)
APEC: Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (Asia-Pacific
Economic Cooperation)
EU: Châu Âu
HK: hàng không
Tp. HCM: thành phố Hồ Chí Minh












DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU

Tên bảng
Trang
Hình 1: Sơ đồ cơ cấu tổ chức của VNA
39
Bảng 1: Đội máy bay của hãng Vietnam Airlines tính tới thời điểm
01/03/2009
45
Bảng 2: Doanh thu và tổng sản lượng vận chuyển hành khách quốc tế và
nội địa của VNA giai đoạn 2004 – 2008 (dự kiến năm 2009)
48
Bảng 3: Dung lượng và thị phần thị trường vận tải hành khách quốc tế của
hàng không Việt Nam giai đoạn 1995 – 2005
64
Bảng 4: Lượng khách quốc tế vận chuyển và thị phần của VNA giai đoạn
từ 2006 – 2008
64
Bảng 5: Dung lượng và thị phần thị trường vận tải hành khách nội địa của
hàng không Việt Nam giai đoạn 1995 – 2008
73

1

LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Những năm gần đây, chúng ta đã được chứng kiến những biến chuyển rõ rệt
của nền kinh tế Việt Nam trên bước đường hội nhập kinh tế quốc tế, từ các lĩnh vực
như bảo hiểm, tài chính – ngân hàng, giáo dục, kinh tế, giao thông vận tải, xây
dựng… cho đến các ngành nghề truyền thống như thủ công mỹ nghệ, mây tre đan ,
và thậm chí cả ngành nông nghiệp. Hội nhập kinh tế với khu vực và thế giới đem lại
cho chúng ta những cơ hội mới, những con đường mới và cả những thách thức mới
trên hành trình xây dựng một đất nước giàu mạnh hơn. Được xem là ngành không
thể thiếu trong quá trình phát triển kinh tế, ngành giao thông vận tải nói chung và
vận tải hàng không nói riêng càng thể hiện rõ vai trò trọng yếu của mình. Vận tải
hàng không cũng như các ngành vận tải khác cũng không nằm ngoài xu thế chuyển
đổi chung của đất nước. Tính năng động và cạnh tranh của “thị trường không mặt
đất” này phần nào được thể hiện qua sự xuất hiện ngày càng nhiều những gương
mặt mới, những tên tuổi. Là hãng hàng không đầu tiên được thành lập ở Việt Nam,
hãng hàng không quốc gia Việt Nam – Vietnam Airlines – bước vào thời kỳ hội
nhập có theo những thế mạnh riêng, những khó khăn riêng so với các đối thủ cạnh
tranh khác. Khóa luận với đề tài “Thị trường vận tải hành khách của Vietnam
Airlines trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế” được thực hiện với mục đích tìm
hiểu rõ hơn về thị trường vận tải hàng không nói chung trong quá trình hội nhập
kinh tế quốc tế, và thị trường vận tải hành khách nói riêng của Vietnam Airlines,
qua đó người viết mong muốn đem đến những thông tin cơ bản và đưa ra những
nhận định cá nhân về sự phát triển của thị trường này ở Vietnam Airlines trong thời
gian tới.
2. Tình hình nghiên cứu:

Đối tượng Thị trường vận tải hành khách không phải là một đối tượng nghiên
cứu hoàn toàn mới. Đã có một số công trình nghiên cứu được thực hiện, với nội
dung đưa ra các giải pháp phát triển hoạt động vận tải hành khách nội địa, giải pháp
nâng cao năng lực vận tải của hãng hàng không quốc gia Việt Nam, hay nghiên cứu
tập trung vào biện pháp phát triển hoạt động vận tải hành khách nội địa của

2

Vietnam Airlines, và có thể còn nhiều công trình nghiên cứu khác mà người viết
chưa có điều kiện tiếp cận. Bài khóa luận này được thực hiện dựa trên những thông
tin, nguồn tài liệu được cập nhật gần đây nhất, cùng với những đánh giá, những
công trình nghiên cứu làm tài liệu tham khảo, từ đó đưa ra một vài nhận định của
người viết về đối tượng nghiên cứu. Hy vọng những con số và thông tin mới trong
khóa luận có thể được bổ sung thêm vào nguồn dữ liệu khi người đọc tìm kiếm về
thị trường vận tải hành khách của Vietnam Airlines.
3. Đối tƣợng nghiên cứu:
Đối tượng nghiên cứu của khóa luận là thị trường vận tải hành khách của hãng
hàng không quốc gia Việt Nam – Vietnam Airlines trong thời kỳ hội nhập kinh tế
quốc tế, qua đó làm rõ những biến động, thay đổi của thị trường này nhằm thích ứng
với hoàn cảnh hội nhập kinh tế của Việt Nam; phân tích những điểm mạnh, điểm
yếu, cũng như những cơ hội và thách thức mà thị trường gặp phải.
4. Mục đích và phạm vi nghiên cứu
Khóa luận này được thực hiện với mục đích cung cấp thêm thông tin, đưa ra
nhận định về thị trường vận tải hành khách của Vietnam Airlines trước và sau khi
Việt Nam gia nhập WTO, từ đó có những đánh giá khái quát nhất, kết luận đúng
đắn nhất về thị trường, và đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện và phát triển
thị trường.
Phạm vi nghiên cứu của khóa luận chú trọng vào đối tượng là thị trường vận
tải hành khách của Vietnam Airlines với các số liệu, các thống kê, bảng biểu, dẫn
chiếu, minh họa từ năm 1986 khi Việt Nam bắt đầu thực hiện chính sách mở cửa

nền kinh tế cho đến hết năm 2008, trong đó nhấn mạnh giai đoạn 5 năm từ 2004 -
2008.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu:
Khóa luận được thực hiện dựa trên cơ sở phương pháp suy diễn và quy nạp,
theo cách thức phân tích – tổng hợp các số liệu, sự kiện, tài liệu có được; cùng với
phương pháp so sánh để đưa ra những đánh giá và nhìn nhận của cá nhân người viết
về đối tượng nghiên cứu.


3

6. Kết cấu khóa luận:
Khóa luận tốt nghiệp được chia làm ba phần, tương ứng với ba chương, mỗi
chương đảm nhận một chức năng nhất định trong tổng thể kết cấu của khóa luận.
Chương I. Lý luận chung về thị trường vận tải hành khách bằng đường
hàng không trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế - nêu ra cơ sở lý thuyết chung
nhất liên quan đến đối tượng nghiên cứu của khóa luận.
Chương II. Thực trạng thị trường vận tải hành khách của Vietnam Airlines
trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế - là phần chứa đựng nội dung chính của
khóa luận. Trong chương này, người viết trình bày giới thiệu sơ lược về hãng hàng
không quốc gia Việt Nam – Vietnam Airlines và thực trạng thị trường vận tải hành
khách của Vietnam Airlines trong khoảng thời gian từ sau năm 1986, trong đó nhấn
mạnh giai đoạn 5 năm từ 2004-2008, qua đó làm rõ những thay đổi của thị trường
do tác động của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đem lại.
Chương III. Những giải pháp phát triển thị trường vận tải hành khách của
Vietnam Airlines trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế – dựa trên những quan
điểm cá nhân qua những phần phân tích ở chương II và định hướng phát triển của
Vietnam Airlines trong giai đoạn 2009-2020, người viết đưa ra một số ý kiến, giải
pháp nhằm hoàn thiện và đẩy mạnh thị trường vận tải hành khách của hãng hàng
không này. Ý kiến đưa ra dựa trên những lợi thế sẵn có của Vietnam Airlines và

khắc phục những khó khăn của hãng.
Người viết xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành tới các thầy cô giáo trong khoa
Kinh tế và Kinh doanh quốc tế, những người đã cung cấp những kiến thức quí báu
về lĩnh vực vận tải và giao nhận trong ngoại thương; lòng biết ơn sâu sắc tới cô giáo
Hoàng Thị Đoan Trang, người đã tận tình dẫn dắt, chỉ bảo người viết trong suốt thời
gian thực hiện khóa luận này. Người viết kính mong nhận được sự quan tâm, sửa
chữa và góp ý của các thầy cô giáo và bạn đọc.

Hà Nội, tháng 05 năm 2009
Sinh viên thực hiện
Vũ Thị Thu Hương

4

CHƢƠNG I: Lý luận chung về thị trƣờng vận tải hành khách
bằng đƣờng hàng không trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế
I. Cơ sở lý luận về thị trƣờng vận tải hành khách bằng đƣờng hàng không trong
thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế:
Cùng với sự phát triển của cuộc sống, con người đã sáng tạo những cách thức
lao động mới, những phương tiện mới nhằm đáp ứng nhu cầu tồn tại và phát triển
của mình. Vận tải nói chung ra đời phục vụ cho nhu cầu đi lại và giao lưu kinh tế,
văn hóa, xã hội giữa con người với nhau từ khắp các vùng đất khác nhau trên thế
giới. Trong đó, vận tải hàng không là ngành vận tải tiên tiến nhất gần gũi với cuộc
sống thực tế, thể hiện sự phát triển vượt bậc của con người về trình độ khoa học,
công nghệ và khả năng ứng dụng để đạt được mục đích của mình.
1. Các khái niệm có liên quan:
1.1. Vận tải hàng không và vận tải hành khách bằng đường hàng không:
Theo nghĩa hẹp, vận tải HK được hiểu là sự di chuyển bằng máy bay trên
không trung, nhằm chuyên chở một hay nhiều đối tượng nào đó từ một địa điểm này
đến một địa điểm khác. Các đối tượng đó có thể là hành khách, hàng hóa, hành lý

hay bưu kiện.
Theo nghĩa rộng, vận tải HK là sự tập hợp các yếu tố kinh tế, kỹ thuật nhằm
khai thác việc chuyên chở bằng máy bay một cách có hiệu quả. Như vậy, dựa trên
những yếu tố khoa học kỹ thuật, con người sáng tạo ra hình thức vận tải HK và tiến
hành nó như một hoạt động kinh tế có mục đích; và sự ra đời của vận tải HK chính
là để phục vụ cho mục đích ấy. Qua đó, khái niệm vận tải hành khách bằng đường
HK có thể được định nghĩa là sự chuyên chở con người từ nơi này đến nơi khác
bằng máy bay, nhằm đáp ứng nhu cầu đi lại và đạt được mục đích kinh tế nhất định.
Xuất hiện sau cùng trong lịch sử phát triển của ngành vận tải, vận tải HK là
một ngành còn non trẻ. Nếu như vận tải đường biển ra đời và phát triển từ thế kỷ
thứ V trước công nguyên, thì vận tải HK được thai nghén từ thế kỷ XVI, và phải
đến những năm đầu của thế kỷ XX, ngành vận tải này mới bắt đầu hoàn thiện và
phát triển – khi mà trình độ khoa học kỹ thuật của con người đạt đến mức cho phép

5

chinh phục được bầu trời và chế tạo ra cỗ máy có khả năng di chuyển trên không
trung, chịu được trọng tải của một lượng hành khách và hàng hóa nhất định trong
đó.
Theo C. Mác, ngành vận tải là một ngành sản xuất vật chất thứ tư của con
người, và do vậy, nó cũng sáng tạo ra sản phẩm. Sản phẩm của ngành vận tải nói
chung và vận tải HK nói riêng, là sự di chuyển hành khách, hàng hóa, hành lý và
bưu kiện trong không gian. Tuy nhiên, không giống với các ngành sản xuất vật chất
khác, ngành vận tải HK có những đặc điểm khác biệt về quá trình sản xuất, sản
phẩm và tiêu thụ sản phẩm. Môi trường sản xuất của vận tải HK là không gian, luôn
di động chứ không cố định như trong các ngành sản xuất khác; sản phẩm của vận tải
HK không tồn tại dưới hình thức vật chất, mà quá trình sản xuất và tiêu thụ diễn ra
đồng thời, do đó không có khả năng dự trữ sản phẩm vận tải để tiêu dùng về sau mà
chỉ có khả năng dự trữ năng lực vận tải; sản xuất trong vận tải HK là quá trình tác
động về mặt không gian vào đối tượng chuyên chở chứ không phải tác động về mặt

kỹ thuật, nên hình dạng, kích thước của đối tượng chuyên chở không bị thay đổi;
quá trình sản xuất của ngành vận tải HK không tạo ra sản phẩm vật chất mới mà chỉ
làm thay đổi vị trí của đối tượng chuyên chở (hàng hóa, bưu kiện) trong không gian,
qua đó làm tăng giá trị của chúng. Như vậy, ngành vận tải HK là một ngành thuộc
loại hình dịch vụ tổng hợp, và sản phẩm trong kinh doanh vận tải HK được xác định
thuộc loại hình dịch vụ.
1.2. Thị trường vận tải hành khách bằng đường hàng không:
Thuật ngữ thị trường được các nhà chuyên môn định nghĩa dựa trên nhiều khía
cạnh, tuy nhiên, nói một cách đơn giản, ở đâu hoặc khi nào có sự gặp gỡ trực tiếp
hoặc gián tiếp giữa một số lượng lớn người mua và người bán, nhằm tiến hành
những hoạt động có mục đích của mình, thì ở đó hoặc khi đó thị trường được hình
thành.
Thị trường vận tải hành khách bằng đường HK thuộc loại hình thị trường dịch
vụ. Đó là nơi gặp gỡ giữa hai đối tượng, một bên là hãng cung cấp sản phẩm dịch
vụ HK và một bên là những người có nhu cầu sử dụng sản phẩm dịch vụ HK đó. Sự
gặp gỡ này bao gồm cả hình thức trực tiếp tại một địa điểm nhất định, như sân bay,

6

nhà ga, kho hàng… giữa các bên có nhu cầu, hoặc hình thức gián tiếp như đặt vé,
đăng ký qua hệ thống máy tính kết nối Internet. Đánh giá sự sôi động và phát triển
của thị trường vận tải hành khách bằng đường HK dựa trên một số tiêu chí như
dung lượng khách hàng, đặc điểm của thị trường, mạng đường bay, đội máy bay của
hãng và một yếu tố không thể thiếu là sự cạnh tranh giữa các hãng HK với nhau
nhằm thu được lợi nhuận cao nhất. Đánh giá hiệu quả hoạt động của một hãng kinh
doanh và khai thác vận tải HK dựa theo một số tiêu chí như: hệ số sử dụng ghế, lợi
nhuận, tỷ suất hao phí vốn, thời gian hoàn vốn, doanh thu bình quân trên 01 hành
khách vận chuyển hay 01 kg hàng hóa…[3; 29-35]. Đối tượng của thị trường này là
hành khách có nhu cầu đi lại và vận chuyển hành lý của mình bằng máy bay. Đối
tượng tham gia vào thị trường bao gồm những bên có nhu cầu cung ứng dịch vụ HK

như hãng HK, doanh nghiệp cung ứng máy bay, doanh nghiệp cung ứng vận tải
bằng ô tô, xe chuyên chở người và hành lý, doanh nghiệp cung ứng dịch vụ ăn
uống, giải trí… cũng như những hành khách có nhu cầu sử dụng dịch vụ vận tải
HK.
1.3. Hội nhập kinh tế quốc tế:
Hội nhập kinh tế quốc tế, theo quan niệm đơn giản nhất và phổ biến hiện nay
trên thế giới, là việc các nền kinh tế gắn kết lại với nhau. Theo cách hiểu này, hội
nhập kinh tế đã diễn ra từ hàng ngàn năm nay và hội nhập kinh tế với quy mô toàn
cầu đã diễn ra từ cách đây hai nghìn năm khi đế quốc La Mã xâm chiếm thế giới và
mở mang mạng lưới giao thông, thúc đẩy lưu thông hàng hóa trong toàn bộ lãnh địa
chiếm đóng rộng lớn của họ và áp đặt đồng tiền của họ trên tất cả các thuộc địa.
Hội nhập kinh tế quốc tế, hiểu theo một cách chặt chẽ hơn, là việc gắn kết
mang tính thể chế giữa các nền kinh tế với nhau. Nói rõ hơn, đó là quá trình chủ
động thực hiện đồng thời hai việc: một mặt, gắn nền kinh tế và thị trường từng nước
với thị trường khu vực và thế giới thông qua các nỗ lực thực hiện mở cửa và thúc
đẩy tự do hóa nền kinh tế quốc dân; và mặt khác, gia nhập và góp phần xây dựng
các thể chế kinh tế khu vực và toàn cầu.
Hội nhập kinh tế quốc tế có thể là song phương - tức là giữa hai nền kinh tế,
hoặc khu vực - tức là giữa một nhóm các nền kinh tế, hoặc có thể là đa phương - tức

7

là có quy mô toàn thế giới giống như những gì mà Tổ chức Thương mại Thế giới
đang hướng tới.
2. Đặc điểm, vai trò của vận tải bằng đƣờng hàng không:
2.1. Đặc điểm:
Tuy mới chỉ là ngành vận tải non trẻ, song những thế mạnh của vận tải HK đã
nhanh chóng thu hút được sự chú ý và quan tâm của ngày càng nhiều khách hàng.
Công nghệ tiên tiến, hiện đại với độ an toàn cao, sang trọng và thoải mái là những
yếu tố giúp phương thức vận tải này phát triển một cách mạnh mẽ trên toàn thế giới,

và trở thành một ngành không thể thiếu với bất cứ quốc gia nào muốn tiến bước trên
con đường phát triển kinh tế. Bên cạnh những đặc trưng chung của ngành vận tải,
vận tải HK có những ưu điểm nổi bật như sau:
- Tuyến đường trong vận tải HK là không trung và hầu như là đường thẳng,
không tốn kém trong việc đầu tư xây dựng đường xá như vận tải đường bộ, đường
sắt; ít phụ thuộc và vị trí địa lý, địa hình; nhưng lại phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên
như khí hậu, thời tiết của từng vùng.
- Tốc độ vận chuyển của vận tải HK cao hơn hẳn các phương tiện khác: gấp
27 lần so với đường biển, 10 lần so với đường sông và 8,3 lần so với đường sắt.
Nhờ có công nghệ và kỹ thuật tiên tiến, khoảng thời gian di chuyển bằng máy bay
đã được rút ngắn đi rất nhiều so với các loại hình phương tiện khác nếu xét trên
cùng một quãng đường dài. Hơn nữa, việc bay theo những mạng đường bay trên
không trung đã giúp cho vận chuyển bằng đường HK giảm bớt được các thủ tục quá
cảnh khi qua biên giới giữa nhiều nước, thay vì phải làm nhiều lần thủ tục nếu đi
bằng đường bộ hay đường sắt.
- Độ an toàn của vận tải HK được đánh giá là cao nhất trong các loại hình vận
chuyển, bởi yếu tố an toàn luôn được đề cao hàng đầu và là kim chỉ nam thúc đẩy
khoa học kỹ thuật và công nghệ của ngành phát triển không ngừng. Từ đội ngũ phi
công, tiếp viên cho đến việc đảm bảo, giám sát về máy móc, nhiên liệu luôn phải
tuân thủ nghiêm ngặt nhất theo qui định về an toàn bay [1;151-153].
- Là ngành vận tải hiện đại, có khả năng kết nối nhiều vùng trong một quốc gia
và nhiều quốc gia trên thế giới với nhau mà các ngành vận tải khác khó thực hiện

8

được. Nếu việc di chuyển bằng đường bộ, đường sắt hay đường thủy bị hạn chế bởi
điều kiện địa lý tự nhiên, thời gian và khả năng phát triển giao thông của từng vùng
trong một đất nước, hay của mỗi một quốc gia trên thế giới, thì vận chuyển bằng
máy bay sẽ khắc phục được những hạn chế về không gian, thời gian đó.
Ưu điểm là vậy, song vận tải HK không phải không có những nhược điểm:

- Vốn đầu tư cho vận tải HK rất lớn, phụ thuộc nhiều vào sự hỗ trợ từ phía
Nhà nước và khả năng phát triển kinh tế của đất nước đó. Những nhu cầu đầu tư
cho cơ sở hạ tầng, phương tiện vận tải và kiểm soát không lưu luôn đòi hỏi trình độ
kỹ thuật, công nghệ cao, cũng như đội ngũ nhân viên thành thạo về chuyên môn và
có năng lực. Trong khi những yêu cầu này đối với các loại hình phương tiện vận tải
khác thì không cao đến như vậy.
- Giá cước vận chuyển hành khách và hàng hóa cao hơn nhiều so với các
phương tiện vận tải khác, do bao gồm cả các chi phí đầu tư cho trang thiết bị, cơ sở
hạ tầng, phương tiện, nhiên liệu và các dịch vụ phục vụ… Do đó, hình thức vận tải
này thường chỉ được dùng để chở người và các loại hàng hóa có giá trị cao, quí
hiếm và các loại hàng hóa dễ hư hỏng, thời hạn bảo quản sử dụng ngắn.
- Số lượng hành khách và hàng hóa vận chuyển bị hạn chế, do trọng tải và
dung tích của máy bay nhỏ. Nếu một chiếc tàu biển có khả năng chở hàng nghìn
hành khách hay hàng tấn hàng hóa cồng kềnh thì máy bay lại ngược lại, con số giới
hạn nhiều nhất cũng chỉ hơn sáu trăm người hay vài tấn hàng hóa có kích thước vừa
phải trên một chuyến bay [1;151-153].
Vận tải hành khách bằng đường HK cũng bao hàm những ưu nhược điểm của
ngành vận tải HK nói chung. Tuy nhiên, nói chung, đối tượng của vận tải bằng
đường HK chủ yếu là hàng khách và hành lý của họ. Hàng hóa vận chuyển bằng
hình thức này không phổ biến, chỉ tập trung vào một số loại hàng hóa nhất định. Vì
thế, hầu hết các máy bay hiện nay của thế giới chủ yếu được dùng để chở khách,
hoặc kết hợp chở hàng với khối lượng nhỏ. Ở Việt Nam, thị trường vận tải hành
khách bằng đường HK sôi động và thường xuyên hơn so với thị trường vận tải hàng
hóa bằng con đường này. Nguyên nhân của hiện tượng này xuất phát từ những hạn
chế vốn có của ngành vận tải HK, và một nguyên nhân nữa xuất phát từ nội tại và

9

khả năng của Việt Nam, đó là tiềm lực kinh tế của nước ta còn chưa mạnh, cơ sở vật
chất kỹ thuật phục vụ ngành còn thiếu và yếu, chưa đủ khả năng để đưa vận tải bằng

đường HK đến gần hơn với doanh nghiệp và cuộc sống của người dân.
Mặc dù một số hạn chế trên có ảnh hưởng ít nhiều tới ngành vận tải HK nói
chung và vận tải hành khách bằng đường HK nói riêng, song nhìn chung, đây vẫn là
loại hình vận tải được lựa chọn ngày càng nhiều trên thế giới bởi những ưu điểm nổi
bật so với các loại hình vận tải khác.
2.2. Vai trò:
2.2.1. Vận tải hàng không trong công cuộc phát triển kinh tế đất nước:
Kinh tế của một đất nước không thể phát triển nếu không có sự giao lưu và
hợp tác với các quốc gia trên thế giới. Điều đó đặt ra cho các ngành được coi là
“cầu nối” với thế giới một sứ mệnh tối quan trọng, đó là phải tạo mọi điều kiện để
đưa quốc gia mình tiếp cận với thế giới và để thế giới biết đến dân tộc mình. Một
trong những ngành giữ vị trí huyết mạch trong quá trình phát triển kinh tế và quan
hệ hợp tác kinh tế quốc tế là ngành giao thông vận tải nói chung và ngành vận tải
HK nói riêng. Vận tải hành khách bằng đường HK là một phần không thể không
tham gia trong quá trình đó, bởi sự vận chuyển hành khách không chỉ đơn thuần là
đưa du khách quốc tế đến với đất nước Việt Nam mà còn là sự giới thiệu, tạo điều
kiện đi lại cho các doanh nhân, các đối tác làm ăn đến tìm kiếm và khai thác cơ hội
hợp tác kinh tế với doanh nghiệp quốc gia mình.
Vận tải HK được xem là một mắt xích không thể thiếu trong dây chuyền kinh
tế của một quốc gia và của toàn cầu, bởi bản thân ngành đã có những ưu thế nhất
định. Thứ nhất, vận tải HK có khả năng kết nối nhiều vùng trong một quốc gia và
nhiều quốc gia, những khu vực trên thế giới. Phạm vi quan hệ kinh tế không chỉ
dừng lại ở quan hệ giữa các trung tâm kinh tế nội tại một đất nước, mà còn được mở
rộng ra các cường quốc kinh tế lớn trên toàn cầu. Hơn nữa, trong khi vận tải HK
thực hiện vai trò trung gian liên kết với thế giới, thì cơ hội hợp tác không chỉ dành
riêng cho bản thân nền kinh tế, mà đồng thời đó cũng là cơ hội hợp tác của chính
hãng HK ấy với các hãng HK khác. Một khi các hãng HK này thực hiện mở rộng
mạng đường bay, tăng số chuyến bay thì điều đó cũng đồng nghĩa với việc quan hệ

10

hợp tác quốc tế được mở rộng hơn. Thứ hai, vận tải HK giữ một vị trí quan trọng
trong việc liên kết các phương thức vận tải với nhau, tạo nên mô hình vận tải đa
phương thức hiệu quả, nhanh chóng. Qua đó, ngành vận tải HK giúp ngành vận tải
khai thác tối đa những ưu điểm của từng loại hình chuyên chở, cũng như giúp giảm
thiểu chi phí và rút ngắn thời gian vận chuyển, tạo điều kiện gia tăng lợi nhuận. Thứ
ba, vận tải HK giảm sự chênh lệch, giảm khoảng cách về kinh tế, mức sống giữa các
vùng miền trong một đất nước, từ đó, góp phần tạo sự phát triển ổn định, đồng đều
giữa các vùng miền, cải thiện mức sống của người dân.
Bên cạnh đó, vận tải HK góp phần hỗ trợ và thúc đẩy các ngành khác phát
triển, từ các ngành như bưu chính viễn thông, du lịch, dầu khí cho đến nông nghiệp,
công nghiệp khai thác kim loại quí. Sự gia tăng về số lượng du khách đến Việt Nam
trong những năm gần đây là một ví dụ điển hình cho vai trò hỗ trợ và thúc đẩy của
ngành vận tải HK cho ngành du lịch của đất nước. Điều đó không chỉ dừng lại ở
việc giới thiệu Việt Nam với bạn bè quốc tế, mà còn giúp tạo công ăn việc làm cho
người dân, tạo cơ hội cho họ tham gia phát triển du lịch, tăng thêm thu nhập cho các
vùng miền, phát triển các khu du lịch sinh thái, khách sạn, nhà hàng… Sau tất cả
những thay đổi đó, chúng ta không thể phủ nhận vai trò đóng góp của ngành vận tải
HK nói chung và vận tải hành khách bằng đường HK nói riêng.
Ngoài ra, ngành vận tải này còn đóng góp đáng kể vào cán cân thanh toán
quốc tế. “Cán cân thanh toán quốc tế của một quốc gia là báo cáo có hệ thống về tất
cả các giao dịch kinh tế giữa nước đó với phần còn lại của thế giới, và thường được
hạch toán theo ngoại tệ. Một cách khái quát, cán cân thanh toán phản ánh toàn bộ
lượng ngoại tệ đi vào và đi ra lãnh thổ của một nước.” [2; 268]. Theo cách hiểu đó,
những khoản thu từ việc vận chuyển hành khách, hàng hóa, hành lý và bưu kiện
bằng đường HK đã đem lại nguồn ngoại tệ khá lớn cho đất nước. Vận tải HK càng
phát triển thì lượng thu ngoại tệ về cho đất nước càng nhiều. Ở Việt Nam, ngành
vận tải HK được coi là một trong những ngành phát triển mạnh mẽ và năng động
nhất, với tốc độ phát triển trung bình mỗi năm đạt 12% - 14% trong giai đoạn 2003-
2008. Doanh thu từ hoạt động kinh doanh vận tải HK đóng góp đáng kể cho ngân

sách Nhà nước và là nguồn thu ngoại tệ lớn của quốc gia.

11

Như vậy, vận tải HK giữ vai trò là chất xúc tác đặc biệt, thúc đẩy nền kinh tế
quốc gia phát triển và tăng cường các mối quan hệ kinh tế quốc tế, đưa đất nước hòa
chung vào dòng chảy kinh tế thế giới.
2.2.2. Vận tải hàng không với hoạt động chính trị, ngoại giao và quốc phòng của đất nước:
Mỗi một quốc gia đều có những chính sách đối ngoại và phát triển kinh tế của
riêng mình. Tuy nhiên, nhìn vào xu hướng chung hiện nay, hầu hết các quốc gia đều
tiến tới hợp tác, hỗ trợ và giúp đỡ nhau cùng phát triển. Muốn làm được điều đó,
nhất thiết phải có những buổi gặp gỡ, tiếp xúc và thăm viếng của các phái đoàn
ngoại giao giữa các nước với nhau. Trước nhu cầu này, vận tải HK là một nhân tố
chắc chắn không thể thiếu đối với từng quốc gia.
Sự tối cần thiết của vận tải HK trong hoạt động ngoại giao thể hiện ở chỗ, đây
là hình thức vận tải duy nhất phục vụ việc đưa đón phái đoàn các nước giao lưu gặp
gỡ lẫn nhau. Việc di chuyển qua nhiều quốc gia, nhiều biên giới không thể thực
hiện bằng hình thức vận tải đường sông, đường biển, đường sắt hay chỉ đường bộ
đơn thuần. Phương tiện vận tải được sử dụng dành cho các nguyên thủ quốc gia và
phái đoàn ngoại giao của một đất nước là máy bay và ô tô chuyên dụng của mỗi
nước. Thậm chí, như trong Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương
(APEC) lần thứ 14 được tổ chức tại Việt Nam năm 2006, một số quốc gia như Hoa
Kỳ, Trung Quốc, Liên bang Nga không chỉ sử dụng chuyên cơ riêng của mình, mà
còn vận chuyển cả ô tô chuyên dụng cho nguyên thủ nước họ bằng máy bay.
Một ý nghĩa quan trọng không kém nữa là chính trị. Sự tham gia góp mặt
trong hoạt động ngoại giao của ngành vận tải HK nói chung và vận tải hành khách
bằng đường HK nói riêng không chỉ dừng lại ở chức năng đưa đón các quan chức
đơn thuần, mà đồng thời hàm chứa ý nghĩa chính trị - khẳng định vị thế và tiềm lực
kinh tế của quốc gia đó. Một đất nước được coi là vững mạnh, bên cạnh những chỉ
số kinh tế như tổng sản phẩm quốc nội, chỉ số lạm phát, tỷ lệ thất nghiệp…, còn có

cả sự phát triển của một số ngành then chốt, trong đó có vận tải HK. Ngành vận tải
HK được xem là bộ mặt của đất nước, là biểu tượng cho sức mạnh không quân,
quân sự của quốc gia đó, và là biểu hiện cho sự phát triển về khoa học kỹ thuật và
công nghệ hiện đại, tiên tiến. Điều này giải thích phần nào cho sự xuất hiện đồng

12

thời của những chuyên cơ, những xe chuyên dụng của các nguyên thủ quốc gia một
số nước trong các cuộc thăm viếng quốc gia và vùng lãnh thổ khác.
Dưới góc độ quốc phòng, vận tải HK chính là một lực lượng quan trọng khi có
chiến tranh xảy ra. Nếu chức năng của các sân bay trong thời bình là phục vụ cho
mục đích thương mại và dân sự, thì trong thời chiến, chúng phục vụ cho mục đích
quân sự và chiến đấu. Do đó, xây dựng một hệ thống cơ sở vật chất HK vững mạnh
không chỉ có ý nghĩa trước mắt phục vụ kinh tế, xã hội, mà còn là sự chuẩn bị cho
công cuộc bảo vệ lãnh thổ của đất nước nếu chủ quyền của đất nước đó bị xâm
phạm.
2.2.3. Vận tải hàng không góp phần mở rộng giao lưu văn hóa, xã hội trong nước và quốc tế:
Ưu điểm về khả năng kết nối và liên kết nhiều vùng miền trong nước, và nhiều
quốc gia, khu vực trên thế giới chính là nhân tố giúp vận tải HK tham gia đóng góp
đáng kể trong việc thúc đẩy giao lưu văn hóa, xã hội trong nước và quốc tế.
Những khó khăn về khoảng cách, địa lý dường như hoàn toàn được khắc phục
với loại hình vận tải tiên tiến này. Nếu như những vùng đất xa xôi, địa lý hiểm trở
đã khiến việc đi lại, tiếp cận bằng đường bộ, đường thủy, đường sắt hay đường sông
không gặp thuận lợi, thì một chiếc máy bay cỡ nhỏ là cách duy nhất có thể làm
được việc đó. Các sân bay xuất hiện tại các tỉnh thành, vùng miền trong đất nước sẽ
góp phần tạo điều kiện giao lưu kinh tế, buôn bán, văn hóa giữa các vùng. Không kể
đến vận tải hành khách hay vận tải hàng hóa, thì vận chuyển bằng đường HK vẫn là
cách tiếp cận các vùng xa trung tâm rất hiệu quả.
Trên phạm vi quốc tế, vai trò cầu nối giao lưu văn hóa, xã hội càng được thể
hiện rõ rệt. Nhu cầu hiểu biết về các nền văn hóa, các phong tục tập quán, lối sống,

danh lam thắng cảnh của các quốc gia và vùng lãnh thổ khác trên thế giới ngày càng
tăng trong xã hội hiện đại. Không chỉ là những kiến thức mới về một vùng đất mới,
về một nền văn hóa mới, mà đó còn là cơ hội học hỏi và tiếp cận những tinh hoa,
những nét đẹp nơi đó. Hiểu biết không bao giờ có giới hạn, và càng biết nhiều bao
nhiêu, chúng ta càng có thể phát triển đất nước mình bấy nhiêu. Trong vai trò ấy,
vận tải HK trở thành một cầu nối hữu hiệu, tiếp cận những vùng đất xa xôi, bị cách
trở về mặt tự nhiên một cách thuận tiện và hiệu quả hơn.

13

Như vậy, ngành vận tải HK nói chung và vận tải hành khách bằng đường HK
nói riêng, nếu chỉ bó hẹp ở thị trường trong nước sẽ là một sự lãng phí vô cùng lớn.
Vươn ra thế giới bằng “đôi cánh” của khoa học kỹ thuật sẽ giúp ngành phát huy tốt
hơn năng lực vốn có của mình, và qua đó góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế đất
nước.
3. Những nhân tố ảnh hƣởng tới thị trƣờng vận tải hành khách bằng đƣờng HK:
Bất kỳ một lĩnh vực kinh doanh nào, một hoạt động nhằm mục đích lợi nhuận
nào cũng đều xuất phát từ nhu cầu và khả năng cung ứng sản phẩm, dịch vụ của lĩnh
vực đó, hoạt động đó. Kinh doanh và khai thác vận tải HK nói chung và vận tải
hành khách bằng đường HK nói riêng cũng như vậy. Cung - cầu vận tải HK được
hình thành từ sự tác động phức hợp của rất nhiều yếu tố, và tất cả đều ảnh hưởng tới
thị trường này theo nhiều khía cạnh khác nhau. Nhìn chung các yếu tố đó thuộc hai
nhóm: nhóm các nhân tố khách quan và nhóm các nhân tố chủ quan.
3.1. Nhóm các nhân tố khách quan:
3.1.1. Môi trường kinh tế, chính trị:
Thế giới những năm 90 của thế kỷ XX đã chứng kiến mức tăng trưởng vừa
phải của các cường quốc kinh tế, trong khi khu vực châu Á liên tục đạt mức tăng
trưởng bình quân hàng năm cao, đặc biệt là Trung Quốc với mức tăng trưởng bình
quân 13%/năm trong suốt 8 năm liền từ 2000-2007. Trải qua giai đoạn khủng hoảng
kinh tế năm 1997, nhiều quốc gia đã dần khôi phục nền kinh tế của mình. Từ đó đến

nay, nền kinh tế thế giới luôn tồn tại một xu hướng toàn cầu hóa rõ rệt trên mọi lĩnh
vực, từ qui mô nhỏ đến qui mô lớn. Sự đan xen về kinh tế biểu hiện qua sự hiện
diện các liên minh khu vực, tập đoàn kinh tế xuyên quốc gia, đa quốc gia khiến cho
xu hướng toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng trở nên rõ rệt. Xu
hướng đầu tư ra nước ngoài dưới hình thức đầu tư trực tiếp hay gián tiếp cũng ngày
một rõ ràng ở các nước, đặc biệt là các nước mới nổi và đang phát triển. Mỗi một
quốc gia trên thế giới không thể tránh khỏi xu hướng chung của khu vực và thế giới
đó. Châu Á đã và đang duy trì một nền kinh tế ngày càng mở cửa, tích cực tham gia
vào phân công lao động và hợp tác quốc tế, tăng dần tỷ lệ kim ngạch ngoại thương
so với tổng sản phẩm quốc nội, nên châu lục này đã giữ được tốc độ tăng trưởng

14

khá ấn tượng trong thời gian qua. Và Việt Nam cũng đã có những bước biến chuyển
để thích nghi với tình hình kinh tế chung của khu vực và thế giới.
Về mặt chính trị, thế giới đã có nhiều thay đổi lớn từ năm 1990. Các nước
không phải siêu cường đã có xu hướng liên kết lại với nhau theo từng khu vực để
tăng thêm sức mạnh, hoặc đã hội nhập vào các khối lớn để được bảo vệ. Những
khối liên minh thương mại, liên minh quân sự, hay hiệp hội các quốc gia xuất khẩu
dầu mỏ, hiệp hội IATA… ra đời nhằm thiết lập một khối vững chắc, bảo vệ các
thành viên khi những tình huống xấu xảy ra, đồng thời, xây dựng những điều kiện
chung để hỗ trợ nhau phát triển.
Môi trường kinh tế - chính trị như trên đã tạo điều kiện cho mỗi quốc gia
thống nhất phát triển nền kinh tế nhiều thành phần, từ đó làm gia tăng khối lượng và
mật độ giao lưu hàng hóa, dịch vụ, thông tin liên lạc, đi lại… trên tất cả các thị
trường, từ thị trường hàng hóa đến đầu tư, thông tin, vốn, tài chính tiền tệ… trong
và ngoài nước, khiến cho thị trường vận tải HK nói chung, và vận tải hành khách
bằng đường HK nói riêng sẽ sôi động và phong phú hơn.
3.1.2. Môi trường pháp luật, chính sách của Nhà nước:
Hệ thống pháp luật của một quốc gia luôn là yếu tố lưu tâm hàng đầu của bất

cứ doanh nghiệp hay nhà đầu tư nào. Bởi lẽ, pháp luật Nhà nước điều chỉnh hoạt
động và phạm vi kinh doanh của những đối tượng này. Ngành vận tải HK cũng chịu
ảnh hưởng không nhỏ từ môi trường pháp lý đó. Khi một đất nước gia nhập các tổ
chức kinh tế của khu vực và thế giới, thì hệ thống pháp luật của nước đó cần được
điều chỉnh sao cho phù hợp với nguyên tắc chung của tổ chức. Do đó, việc sản xuất,
kinh doanh hay đầu tư trong các ngành kinh tế, đặc biệt là những ngành mang tính
quốc tế cao như ngành vận tải HK, chắc chắn sẽ ít nhiều chịu tác động từ sự điều
chỉnh ấy. Một hệ thống pháp luật minh bạch, hoàn thiện sẽ là một điều kiện rất tốt
cho ngành vận tải HK phát triển theo đúng hướng và theo xu thế toàn cầu, đáp ứng
nhu cầu ngày càng tăng của khách hàng. Với sự kiện Việt Nam gia nhập Tổ chức
Thương mại Thế giới (WTO) cuối năm 2006, toàn bộ hệ thống pháp luật của chúng
ta đang trong quá trình sửa đổi và điều chỉnh cho phù hợp với nguyên tắc chung của

15

thế giới, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho ngành vận tải HK phát triển và hợp tác
ngày càng sâu rộng với ngành vận tải HK thế giới.
Bên cạnh những điều khoản mang tính bắt buộc và cưỡng chế về mặt pháp lý,
còn có một yếu tố mang tính định hướng và chỉ dẫn của Chính phủ đối với hoạt
động của các đối tượng tham gia vào nền kinh tế, đó là các chính sách cụ thể của
Nhà nước. Những định hướng phát triển trong ngắn hạn, trung hạn và dài hạn từng
bước được đưa ra, nhằm điều chỉnh một cách hợp lý con đường phát triển đất nước
trước những thay đổi mới, tình hình mới. Những chính sách kinh tế cụ thể áp dụng
cho ngành tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, dầu khí, vận tải, nông nghiệp, xuất nhập
cảnh… đều có tác động nhiều chiều đến nền kinh tế nói chung và từng đối tượng
tham gia nền kinh tế nói riêng. Nhà nước có thể hỗ trợ các doanh nghiệp thông qua
các chính sách như cắt giảm thuế hoặc áp dụng mức thuế ưu đãi dành cho doanh
nghiệp, hỗ trợ về vốn cho doanh nghiệp trong việc đầu tư, xây dựng cơ sở vật chất
kỹ thuật, phục vụ sản xuất kinh doanh… Với ngành vận tải HK, các chính sách phát
triển ngành trong tương lai, hay những thay đổi hiện tại mà Chính phủ yêu cầu

ngành phải thực hiện, những chính sách về du lịch, xuất nhập cảnh, điều chỉnh giá
nhiên liệu… là những yếu tố tiêu biểu ảnh hưởng trực tiếp tới hoạt động của ngành.
Lấy ví dụ ở nước ta, khi chính phủ tăng cường tổ chức các festival văn hóa tại các
tỉnh thành trong cả nước, nhằm phát triển ngành du lịch, thì bản thân ngành vận tải
HK cũng được hưởng lợi ít nhiều từ chính sách này. Số lượng du khách tham quan
tới các địa phương này tăng lên, bao gồm cả khách quốc tế lẫn khách nội địa, mang
lại nhiều doanh thu cho ngành vận tải HK. Hoặc chính sách miễn thị thực cho công
dân các nước thuộc Liên minh Châu Âu đi lại trong khu vực đã tạo điều kiện giúp
ngành vận tải HK của các nước thuộc khu vực này phát triển một cách rõ rệt. Ở Việt
Nam hiện nay, chúng ta mới chỉ có chính sách miễn thị thực cho công dân của một
số nước, ví dụ như gần đây nhất là chính sách miễn thị thực cho công dân Liên bang
Nga sang Việt Nam. Bên cạnh đó, ngành vận tải HK của nước ta cũng có thêm cơ
hội phát triển kinh doanh nhờ vào chính sách miễn thị thực dành cho công dân của
các một số nước thuộc khu vực ASEAN, như Thái Lan, Malaysia, Singapore…,
bằng cách khai thác các đường bay du lịch dành cho du khách tới những đất nước

16

này, hoặc liên kết du lịch để vận chuyển hành khách từ những nước này đến nước
ta, bởi du khách đã được giảm bớt thủ tục xuất nhập cảnh khi qua các nước đó, và
chỉ cần làm thủ tục qua Việt Nam.
3.1.3. Môi trường tự nhiên:
Đặc điểm tự nhiên của một quốc gia được xem như tài sản quí giá mà thiên
nhiên ban tặng cho đất nước ấy. Từ vị trí địa lý, khí hậu, cảnh quan môi trường cho
đến dân số, các tài nguyên khoáng sản nhằm phục vụ nền kinh tế… tất cả đều có
ảnh hưởng đến hoạt động của ngành vận tải HK. Một đất nước có nhiều danh lam
thắng cảnh, khí hậu thoải mái, dễ chịu chắc chắn sẽ có một ngành du lịch phát triển,
kéo theo ngành vận tải HK phát triển, đặc biệt là vận tải hành khách. Một đất nước
có tài nguyên thiên nhiên phong phú chắc chắn sẽ tạo tiền đề phát triển kinh tế, gia
tăng các mối quan hệ làm ăn, qua lại giữa nước đó với các nước khác, và qua đó,

vận tải HK cũng có điều kiện để phát huy vai trò thiết yếu trong nền kinh tế. Tuy
nhiên, cũng phải nhìn nhận rằng, đây là những nhân tố mà mỗi ngành, mỗi doanh
nghiệp không thể thay đổi chúng, mà chỉ có thể tự thay đổi mình cho phù hợp, thích
ứng với chúng, để việc hoạt động kinh doanh của mình không bị ảnh hưởng nhiều
do những điều kiện bất lợi.
Toàn bộ lãnh thổ Việt Nam nằm ở phía đông bán đảo Đông Dương nhìn ra
biển Đông, có diện tích 331.212 km², bao gồm khoảng 327.480 km² đất liền và hơn
4.200 km² biển nội thủy và một vùng biển với hơn 2.800 hòn đảo, bãi đá ngầm lớn
nhỏ, gần và xa bờ [34], trong đó có vùng thềm lục địa rộng lớn và những quần đảo
Hoàng Sa, Trường Sa cùng nhiều đảo khác ở Vịnh Bắc Bộ, ven Trung Bộ và Vịnh
Thái Lan, có đường biên giới đất liền dài 3.730km (phía Bắc giáp Trung Quốc, phía
Tây giáp Lào và Campuchia) và bờ biển dài 3.444km [34]. Những điều kiện tự
nhiên này là một yếu tố rất thuận lợi cho việc thúc đẩy một ngành du lịch phát triển
ở một đất nước hứa hẹn thu hút nhiều du khách đến tham quan và tìm hiểu môi
trường kinh doanh.
Về mặt địa lý, Việt Nam kéo dài theo trục Bắc-Nam, với hai trung tâm là Hà
Nội và tp. HCM. Giữa hai điểm này có các điểm Vinh, Huế, Đà Nẵng, Quy Nhơn,
Nha Trang là các đầu mối theo hướng Đông Tây của Việt Nam và đường ra biển

17

của Lào và Đông Bắc Thái Lan. Thêm vào đó, vị trí của nước ta nằm ngày trung
tâm của khu vực Châu Á và là cửa ngõ thuận lợi cho việc ra/vào khu vực Châu Á –
Thái Bình Dương, phù hợp để phát triển hoạt động kinh doanh vận tải HK. Địa lý
kinh tế là lợi thế phát triển vận tải HK ở Việt Nam theo nghĩa là điểm trung chuyển
hành khách, hàng hóa của các khu vực tam giác (Việt Nam-Lào-Camphuchia), tứ
giác, ngũ giác (Việt Nam-Lào-Campuchia-Myanmar-và Nam Thái Lan). Đó là vị
thế đầy hứa hẹn phát triển thị trường HK cho Việt Nam. Do đó, về mặt môi trường
địa lý, Việt Nam có tiềm năng phát triển ngành vận tải, đặc biệt là vận tải HK, trong
tương lai ngành vận tải HK có khả năng tăng trưởng nhanh, nhằm đáp ứng nhu cầu

đi lại ngày càng tăng trong nước và trên khu vực.
3.1.4. Môi trường khoa học công nghệ:
Cuộc cách mạng khoa học công nghệ cách đây vài thập kỷ đã mang lại nhiều
đột phá lớn, biến khoa học thành lực lượng sản xuất trực tiếp của loài người, tạo ra
những thành tựu lớn trong các ngành, các lĩnh vực, trong đó có ngành công nghiệp
HK. Công nghệ và kỹ thuật hiện đại đã và đang tạo ra những biến đổi về chất đối
với hoạt động của ngành. Trong những năm đầu thế kỷ XXI, nhiều thế hệ máy bay
mới với chỉ số kinh tế kỹ thuật tốt, tiện nghi cho hành khách và người lái sử dụng,
với những vật liệu mới, công nghệ tin học, trí tuệ nhân tạo… đã ra đời. Sản xuất
thân máy bay và động cơ máy bay là một ngành có sức cạnh tranh rất cao, nhưng
đối với máy bay dân dụng trên 100 chỗ chỉ có 02 nhà sản xuất (không kể hai nhà
sản xuất của Liên Xô cũ) và 03 nhà chế tạo động cơ chính. Sản xuất và chế tạo cả
thân máy bay và động cơ có tỷ lệ phát triển rất nhanh trong suốt 40 năm qua, điều
này đã nhấn mạnh vào việc tăng tính năng hiệu quả với một số sự thay đổi về tốc độ
và kích thước. Xu hướng sản xuất máy bay những năm gần đây mà hai hãng chế tạo
máy bay Boeing và Airbus tập trung thiết kế là sự phát triển thân máy bay rộng tới
mức có thể chứa được 750 hành khách, hay loại máy bay hai tầng. Nhờ thiết kế đó,
các hãng kinh doanh HK có thể giảm chi phí tính cho ghế/km, qua đó có thể áp
dụng giá vé thấp và tận dụng tối đa giờ hạ/cất cánh ở các sân bay có tần suất hoạt
động cao.

18

Tính hiện đại, liên quốc gia, xuyên lục địa và tính tổng hợp liên ngành đòi hỏi
ngành vận tải HK cần phải dựa trên nền tảng ứng dụng những thành tựu khoa học
(như công nghệ thông tin, thương mại điện tử…), cũng như tạo điều kiện áp dụng
khoa học trong hoạt động quản lý và quản trị kinh doanh của các hãng HK quốc gia
và quốc tế.
Sự phát triển của mạng Intenet cũng là một yếu tố công nghệ rất quan trọng
đối với sự phát triển của ngành. Phương pháp kinh doanh mà các hãng HK luôn

hướng tới hiện nay là phát triển mô hình bán vé qua mạng, nhằm nâng cao hiệu quả
khai thác, hiệu quả hệ số sử dụng ghế/tải cung ứng, trên cơ sở quy hoạch mạng
đường bay theo mô hình “trục-nan”. Bán vé qua mạng Internet là hình thức mới và
đang nổi lên như một yếu tố được nhiều hãng HK trên thế giới quan tâm. Hành
khách có thể dễ dàng tham khảo lịch bay, giá cước, tiện nghi, thời gian bay trên
website của mỗi hãng, và họ có thể tự đặt chỗ, lực chọn số ghế ngồi, đặt đồ ăn, đồ
uống trước trực tiếp ở nhà hoặc ở văn phòng làm việc, hay bất cứ nơi nào có kết nối
Internet, thay vì phải liên hệ trực tiếp với hãng HK hay đại lý bán vé du lịch như
trước đây. Việc giảm giá vé bán qua mạng là một yếu tố rất cần thiết cho quá trình
thu lợi nhuận cho hãng, đặc biệt sự có mặt của Internet càng tạo điều kiện thuận lợi
cho quá trình hiện thực hóa những ý tưởng này. Tính toán của ICAO cách đây 10
năm, khi các hãng HK áp dụng hình thức bán vé qua mạng, có tới 600 triệu USD
tiết kiệm được từ khoản tiền hoa hồng phải chi cho các đại lý mà các hãng HK có
thể dành được thông qua việc sử dụng hệ thống bán vé trực tuyến trên mạng
Internet, bởi một điều rất đơn giản là chi phí hoa hồng sẽ thấp hơn khi sử dụng
mạng internet cho việc khách hàng đặt, giữ chỗ.
3.1.5. Môi trường cạnh tranh:
Môi trường cạnh tranh được xem là “dung môi” không thể thiếu đối với bất cứ
một ngành nghề nào, bất cứ một lĩnh vực nào, và đặc biệt quan trọng đối với doanh
nghiệp. Cạnh tranh trong ngành vận tải HK không chỉ đơn thuần là sự cạnh tranh
giữa các hãng HK với nhau, mà còn có cả sự cạnh tranh với các hình thức vận tải
khác thuộc ngành vận tải nói chung. Tuy nhiên, xét ở khía cạnh quốc tế và khu vực,
vận tải HK vẫn giữ vị trí cao hơn hẳn các ngành vận tải khác. Sự cạnh tranh nội bộ