Những qui pháp luật về bảo về quyền lợi ngưòi tiêu dùng việt nam và những vấn đề đặt ra

KHOA QUAN TRI KINH DOANH
CAN NGANH KINH DOANH QUOC
TE

KHOA LUAN TOT NGHI jiP
NHU’NG QUY DI NH PHAP LUAT VE
BAO VE QUYEN LOI NGU’

I TIEU DUNG CUA VIET NAM

VA NHU’NG VPN DC DAT RA

Ho tén sinh vién

Anh I—QTKD—KDQT
Khéa

.‘ 45

Gi‹io vién hirc ng dén . ThS. Nguyén Ngpc Ha

Ha Noi, 05/2010


LOI CAM Cf N
Tfii xin bay tfi su biét on sfiu sac téi Ban gi:inn hi(u, Phong Dao tao, Khoa
Quan tri kinh doanh, cac phfing ban kh:ic ciia truéng Dat hpc Ngoai Thuong ciing

toan the cac giang vién da tao diéu ki(n cho tfii co dupc m‹›t moi truéng hpc tfip v:i
rén luyén thuan lcri trong suot nhilng nam qua. Dac biét, toi xin chfin thanh ciim on

ThS. Nguyen Ngoc Ha, mac dii rat ban ron voi cfing t:ic gi:ing day nhung da nhi(t
tirih danh their gian huéng dan de“ tfii hoan thanh khoa luan nay. Tuy nhién, do con
han ché vé kién thuc va tain nhin nén bai nghién ctiu khfing tranh khoi co nhfrng sai
sot v:i khiém khuyét. Rfit mong nhan dupc y kién dong gop guy bau cua ngu‹›i dpc.
Xin chan th:inh cam on!

Trang i


MUC LUC

LV NOI DAU.........................................................................................................I
CUUONG I: TONG QUAN VE PHAP LUAT BAO V,E
QUYEN LQI NGANI TIEU DUNG................................................................4
I. Ngwfri tiéu diing v:i s;y can thiét ph:i i b:to v( quyén lpi ciia ngiriri tiéu diing4
1. Kh:i i ni(m, d)c diem va vat tro cii a ngwmi tiéu diing..................................4
2. S;y can thiét ph:ii bfio v( quyén lpi ngirfri tiéu d ring....................................9
II. Kh:i i qu:i t ve ph:i p In t b:to v( quyén lpi iigiriii tiéu diing v:i ph:ip luat bao
v( quyén lpi ngiriri tiéu diing fr Vi(t Nam.........................................................10
1. Kh:ii qu:i t vé ph:i p luat bdo v( quyén lpi nguoi tiéu diing.......................10
1.1. Sur hinh thénli va phat trién cha phap luét béo vé quyén lot ngiréi’i tiéu
dhng /rén ihé gift......................................................................................10
1.2. Kllcii niém va not dung cc ban cua phcip luét béo vé quyén loi ngvé'i
tiéu diing. .............................................................................................
l3
2. Kh:i i qufit vé ph:ip luat bdo v( quyén lpi ngwmi tiéu diing Nr Vi(t Nam 23
2. 1. Sri hinh thanh vé phat trién cua phép tuft béo vé quyén lot ngiiéi tiéu
dhng fi rin Nam.......................................................................................23
2.2. Nguon cha phap luét béo vé quyén loi ngiiéi tiéu d’ung c Viét Nam ..
25 CHtfONG II: TH

C T NG PHAP LU,AT BAO VE

QUYEN LQI NGUOI TIEU DUNG CJ VIET NAM....................................28
I. Nhfrng quy d(nh chung......................................................................................28
1. Pham vi diéu chinh..........................................................................................28
2. Dfii tirpng diéu chinh.......................................................................................29
3. Nhfrng nguyén tae cc ban cfia ph:i p lu)t b:to v( quyén l9i nguiri tiéu
diing ir Vi(t Nam ...

.. 3 j

3. 1. Céc nguyén tae cc bcin trong Nghi dinh so 55/2008/ND-CP................32
3. 1. Céc nguyén tae trong céc vén ban kliéc cé tiéu quan dén bao vé quyén
/e/ ngvéi tiéu diing....................................................................................33
II. Noi dung cfia ph:i p luat bfio v( quyén lpi ngw6i tiéu diing............................34
1. Nhfrng guy d;inh vé quyén va nghia vp cfia ngwiri tiéu d iing..................34
/. /. Quyén cua ngiiéi //éu diing ....................................... .

..

5

? 2 Nglita ve cha ngvb'i tiéu dhng..................................................................37

Trang


2. Nhfrng quy dJnh vé tr:ich ii hi(m cii a c:ie c:i nhfl n, t6 chfrc cung frng, s:in
xuat h:ing héia, d)ch vu....................................................................................37

2. 1. Quy dinh vé tréch nhiém cung hug thong tin, hu:‹ rig dénn nhiiriig hiéu
biét can thiét vé céch thiic, phvong thi’tc si’r dung hang héa, d[ch ve. 37
2.2. Quy dJnh vé tréch nliiém cong bo tiéu chuan vé sinh an tocin thiic
ph ni..........................................................................................................38
2.3. Quy dinh vé trach nhiém phong rig’u:a, kh c phuc ngo doc thiic phain
vfi truyén nhi in qcs thitc ph in..............................................................39
2.4. Quy dinh vé trécli nhiem doi véi chit liic ng héng héa, d[ch ve...........40
2.5. Quy dinh vé trcich nhiéin bao hanh hang héa, d[ch vu..........................42
2. 6, Quy dinh vé tréch nhiém boi thiic ng thiét hai.......................................43
3. Cfic quy d)nh ve gi:i i quyét tranh chfip va xir ly vi pham.........................45
3. 1. Céc guy dinh vé giéi quyét khiéu nai, to cao ciia rigu:ii tiéu dung.......45
3.2. Ccic guy dinh vé xv Iy' vi pham phép luét ban vé ngiri i tiéu dung.......48
4. C:ie quy d)nb vé qu:in ly va thiyc thi cfia nha nuiic vé ban v( quyén lpi

ngirmi tiéu diing...............................................................................................50
5. C:ie quy d)nh kh:ic..........................................................................................52
CIIIIONG III: NIIUNG VAN DE D,AT RA VA GIAI PHAP HOAN THIEN
PHAP LU(AT BAO VE QUYEN LQI NGU TIEU DUNG © VI(ET NAM ... 56
I. Nhfrng vfin de dat ra dfii v‹ii ph:i p luat b:to v( quyén lpi ngwiii tiéu d iing ii
viet Nam................................................................................................................56
1. Nhfrng han ché, tern tai ciia ph:i p luat b:to v( quyén l pi »grr i tieu d iiiig
fr Viet Nam ................................................................. .....
„„ 56
1.1. Kliung plicip Incit vé béo vé quyén lot ngiii i tiéu diing con cliiia hoan
//tiéu......................................................................................................................56
1.2. Han ché trong qué trinh thiic thi cac quy dinh ciia pllép luét vé béo vé
quyén lot ngitéi tiéu d’ung khién cho so vu vi pliain ngay céng / fiug..
63
2. Nguyén nhan.....................................................................................................64

2. /. Tit phia cc' quan nlici nirfic......................................................................64
2. 2. Tit phia hiép héi ban vé ugtrd'/ tié u diing...............................................66
2. 3. Titphia ngiiéii //én diing...........................................................................67
2.4. Titphia to chiic, cé nhén sén xu t, kinli doanli......................................67

Trang


II. Kinh nghiém xay diyng va th;yc thi phép luat béo v( quyén l pi ngirfri tiéu
diing fr mgt SP q ufic gia trén the gi6i ............... ........................................... -- 68

1. Ph:ip luat va thiyc thi ph:i p lua( t ve b:in v( quyén lpi ngwiri tiéu diing tai

Hea Ky .............................................................................................

... -

69

2. Phé p luat va th jyc thi ph:ip lu(at vé b:to v( quyén lpi ngw6i tiéu d iing tai

Ph:ip..........................................................................................................76
3. Ph:ip luat va thiyc thi ph:i p luat vé b:to v( quyén lpi ngwfri tiéu diing tai
An Do................................................................................................................78
4. Nhfrng kinh nghi(m riit ra.............................................................................80
III. Gi:ii ph:i p hoan thi(n va nfing cao hi(u qu:i ciia ph:i p In(at vé bao v(
ngiriii tiéu diing fr wet Nam................................................................................82
1. Nh‹im giai ph:ip dfii v‹ii Nha niriic.....................................................82
1.1. Hoan thién khung phap luét vé ban vé quyén loi nguéi tiéu d“ung......82
1.2. Néng can hiéu qué hoat dong cna cac cc quan nha nvéc vé bao vé

quyén /ci ngii‹ i iie× diing................................................................86
2. Nbéim gi:ii pb:ip dfii v‹ii doanh ngbi(p.....................................................86
2. 1. Tiép tuc car tiéu, uang cao chat liiong hang hoa, d]ch vu...................87
2.2. Céi tiéu, ncing cao chat In:eng dich vu sau ban héng............................87
2.3. Giidi quyét tot cac khiéu nai ciia khcich hang........................................88
2.4. Tuan thii ccic quy d]nh phép lu‹it vé béo vé quyén loi ngvéi tiéu d’ung

Trang


DANH MUC T

Tén viét tat

VIET TAT

Tén day dii

NTD

: Ngucri tiéu dung

CPSC

: Uy ban An toan San phfim Tiéu diing Hoa Ky
US Consumer Product Safety Coinmission

CPSA
EPA

FDCA

FDA

Luat An toan San pham Tiéu dung Hoa Ky
Consumer Product Safety Act
C‹i quan bao ve

“ i truén Hoa

US Environmental Protection Ageney
Dao luat ve thuc pham, ducrc pham v:i my pham Hoa Ky
Food, Drug and Cosmetic Act
C‹i quan Quan ly Dupc phém v:i Thuc ph:inn
US Food and Drug Administration

DGCCRF

: Tong cuc Canh tranh, Tiéu dung v:i Trfin ap gian lan cua
Phap
Direction Générale de la Concurrence, de la
Consomination et de la Répression des Grandes

INC

Vién tiéu diing quoc gia Ph:ip
Institut National de la Consommation

VINASTAS

: Hoi Tiéu chuan va Bao v( Ngucri tiéu diing Vi(t Nam
The Vietnam Standard and Consumer Association

Tran


LOI NOI DAU
1. Tinh cap thiét ciia dé Hi
Sir phat trién manh me cua th| truérig h:ing ho:i va dich vu, ciia he thong s:in
xu:it va phan phfii trong nhfmg thap ky gan day, nhat la tir khi Dang vii Nh:i nucrc
Viet Nam thuc hién duéng Hi Doi moi, da mang lai nhie“ u cc hoi cling nhu lcri
ich cho ngu‹ i tiéu diing (sau day viét tat la NTD) Viet Nam. NTD rig:iy cang co
nhieu su lira chpn doi vcri cac san pham hang hoa v:i dich vu in:i minh 'n sir dung.
the thay, du co the dupc huéing nhiéu lpi ich tir su phat trien ng:iy cang léin
manh ciia nén kinh té dat nucic, NTD Viet Nam ciing ph:ii doi m)at vcri thuc trang la
nhiéu h:ing hoa, dich vp co chfit lupng khfing dam bao, khfing tuan thu diing
c:ic tiéu chuan ve an toan, v( sinh thuc pham; cac thong tin ve hang hoa, dich vu
khfing ducc nha san xufit hay nguoi b:in, ngu‹ii cung ting dich vp cung cap
day dii. . .Nhiing diéu nay da anh huéng lén den sire khfie, den quyén lpi chinh dang
cfia NTD — nhiing ngu‹ii co vat tro khfing nho trong su phiit trién ciia th] truéng
hiing hoa, dich vu Viet Nam.
Nhan thay tain quan trpng cua viéc b:to v( cac rat ich chinh diing cfia NTD,
Hién phap nam 1992 guy dinh: "Nha niiéc cé chinh séch béo ho quyén loi cita
ngiiéi sén xuat va NTD ” (diéu 28 doan 2). Cu the hfia die“ u nay, Uy ban Thuéng vu
Quoc hoi da ban hanh Ph:ip l(nh Bao ve quyén l oi NTD viio ngiiy 24/04/ 1999 va
Phiip l(nh nay co hiéu luc tir 01 I 0/1999. C:ic quy dinh cfia Phap lénh n:iy, ciing vcii
quy dinh rai réc trong cac van ban luat khac nhu Lu a(t Thuong mai nam 1997, nam
2005, Phap lénh bao ve va kiem dich thuc phfim nam 200 1, Luat Tiéu chu:in va quy
chuan ky thuat nam 2006, Luat Ch:it lupng sin pham, hang hoa nam 2007. . .da tao
nén khung phap 1y ban dau de bao ve c:ic quyén 1‹ii chinh dang cua NTD. Tuy

nhién, trong qua trinh thi hanh Phap lénh nay cling da cho thay mot so bfit cap nhu
sau: c:ic guy dinh ve bao ve quyén lcri NTD con chung chung, khfi thuc hi(n; chua
xay dung ducc mot cc che giéi quyét tranh ch:ip him hi‹:u de NTD co the b:to v(
minh mot cach nhanh chong, thuan ti(n; su phfii hpp gifra cac ccr quan co tham
quyen trong cong t:ic bao ve: NTD con han ché; chua tao ra cci ché him hi‹:u giiip

Tran


c:ic to chirc bao v( NTD hoat dong mot cach co hi(u qua. . . ' Vay thirc trang
khung phap luat ve bao ve NTD ciia Vi(t Nam nhu the' nao? Khung ph:ip luat
n:iy con nhfmg han ché cu the nao? Can phai Jam gi dé hoén thie"n khung phap 1y
nay? De tra l‹ii cho nhfmg cau hfii nay, ngucri viét da chpn de tar: “Nhii:rig guy
d[nh phép luat vé béo v quyén lpi ngiré'i tiéu diing cha Vie:t Nam vé nhiimg van dé
dat ra” 1:tin de tai khoa luiin tot nghi(p ciia minh.
2. Muc dich nghién erm ciia dé tai
- Lam rii khai niém NTD va su can thiét phat bao ve quyén loi cua NTD.
- Phan tich thirc trang phap luat bao ve quyén l pi NTD ci Viet Nam, bao gfim
phan tich c:ic guy dinh ciia Ph:ip lenh Bao ve“ quyén l‹ i NTD nam 1999 vii c:ic guy
dinh co lien quan trong cac van biin ph:ip luat kh:ic cling nhu thuc tr g thuc thi cac
quy dinh nay.

- Danh gia nhiing két qua v:i nhfmg han ché, ton tai ciia khung phap luat b:to
v( quyén lpi NTD cr Vi(t Nam.
- Nghién ctiu kinh nghiém ciia mot ' nu‹ic trong qua trinh xfiy d

g va thuc

thi cac quy dinh phap luat bao ve quyén lci NTD.
- De ra mot so giai phap de ho:in thién khung phap luat ve b:to v( quyén lpi

NTD cr Vi(t Nam.
3. Dfii twpug vd pham vi nghién elm cfia dé I:ii

3.1. Doi tvpng nghién cii:u cha dé tai
Doi tupng nghién cifu ctia de tai I:i he thong cac quy dinh cfia Vi(t Nam ve
b:to v( quyén lot NTD. Dong thoi, de tai cling nghién ctiu kinh nghi(m cfia mot so
nu‹ c ve xfiy dung va thuc thi cac guy d]nh phap lufit ve bao ve quyén 1‹ii NTD.

3.2. Pltam vi ngliién cii’u cha dé téi
Vé mat n i dang, de tai se di sau phan tich cac quy dinh trong Ph:ip lenh Bao
ve quyén loi NTD nam 1999, trong mot so van b:in phap luat co lien quan kh:ic, nhu
Lu(at Thuong mai nam 2005, Luat Tiéu chuan va guy chuan ky thu a/ t nam
2006,
Luat Chat lupng san pham, hang hfia nam 2007, Phap lenh Ve sinh an toan thuc

' Bfi Tu phap, Béo céo Thcim dinh dv én théo Luéi Béo vé quyén /p/ ngiro i tiéu diing, H‹i Néi, I 7/03/2010, It.

Trang 2


2, xem tai: http //duthaoon1ine. ochoi.vn/du-thao-luat/du-thao-luat-bao-ve-nuuoi-tieu-dunu (truy cap ngay
10/04/20 10).

Trang


pham nam 2003. . .Ngo:ii ra, vi Vi(t Nam dang trong qua trinh soan th:to Luat Bao
v( quyén lpi NTD de thay the Phap lenh Bao v( quyen l pi NTD nam 1999, nén de
tai ciing se phfin tich in(ot so quy d]nh trong dir thao Luat moi n:iy.
Vé mut théi gian, dc tai s‹: tfip trung nghién emu cac quy dinh ciia phap luat

Vi(t Nam ve bao v( quyén lpi NTD ttr nam 1999, nam ban hanh Phap lenh Biro v(
quyén lcii NTD, den nay.
Vé khiing gian, ngoai vi(c nghién ctiu cac quy dinh ciia phap lufit bao ve
NTD Viet Nam, de tai ciing se nghién ciiu kinh nghiém ciia c:ie nuoc Hoa Ky, Phap
v:i

Do trong viec xay dung va thuc thi cac quy dinh ph:ip lu:it ve b:to v( quyén

let NTD, de tain cc scr de xuiit cac giai ph:ip hoiin thi(n h( thong ph:ip luat b:to ve
quyén l pi NTD Viet Nam.
4. Pbwoug ph:i p ngbién elm ciia dé tai
Phuong phap nghién ciiu cua de tai dua trén phuong ph:ip luan duy vat bien
chtmg vii duy vat lich sir cua chit nghia Mac-Lenin, ciing nhu dua trén cac quan
diem, duéng Hi cua Dang v:i Nh:i nuoc ve b:to v( quyén lpi ciia NTD.
Ben canh dfi, de t:ii ciing sir dung cac phuong phap nghién ciiu kh:ie nhu
phuong ph:ip thu thap dir li(u so cfip va thir c:ip, phuong phap thong ké, phuong
phiip phan tich, danh gi:i. Dong th‹ii, phuong phap so sanh luat hpc cling dupc de t:ii
sir dung de giai quyét thanh cfing cac van de dat ra trong qu:i trinh nghien emu.
5. Bfi cuc ciia dé téi
Ngo:ii Lcii néii dau v:i Két luan, noi dung ciia khfia lufin dupc chia thanh ba
chuong, do la:

Chtrong 1.- Tong quan vé pliép left ban ve: quyén Icri ngira'i tiéu diing é
Vie:I Nam
Clitrong 2.- Thyc trpng pliép luat béo ve: quyén Ipi ngvéi tiéu dhng ii' Viét
Nam

Trang 4

Chirong I.
TONG QUAN VE PHAP LU,AT BAO V,E
QUYEN LQI NGOAI TIEU DUNG

I. NGOAI TIEU DUNG VA SQ CAN THIET PHAI BAO VE QUYEN
LQf CUA NGUIII TIEU DUNG
1. Kh:i i ni(m, dac diem va vai tré ciia ngirmi tiéu diing

1.1. Ehéi ni in
Kh:ii ni in NTD 1:i mot khai niém quan trong trong ph:ip luat bao v( NTD
b‹ i le no sC dupc sir dung xuyén suot trong he thong c:ic quy dinh nay cling nhu no
se anh huéing tcii viéc xac dinh mot cach cu the ai sC duoc b:to v( theo nhfmg quy
dinh in:i nha nucrc da ban h:inh ve bao v( quyén l pi NTD. Tuy nhién ai la NTD thi
quan diém ciia c:ic nuérc chua hoan to:in thong nhat.
Theo Luat B:to v( NTD ciia Anh nam 1987, Consumer Protection Act 1987,
(diéu 20, khoan 6), khai niem NTD dvpc hiéu nhu sau:
- Doi véi hang héa.‘ la bfit cir c:i nhfin nao mong mufin duoc cung cfip h:ing
hfia nham dap ting nhu cau sir dung riéng hoac tiéu diing.
- Doi ver céc dich vu hoéc phuong trén. la bat cfr c:i nhfin nao mong muon
dupc cung cfip dich vu hoac phuong ti(n khfing nham muc dich kinh doanh.
— Doi vc i nhci é.‘ la bat cfr ca nhan nao mong muon scr him nha cr khfing nham
muc dich kinh doanh.
V‹ i cach hiéu nay, Luat B:to v‹: NTD nam 1987 cua Anh s‹: chi bao ve cho
quyén let cua nhting c:i nhan mua hang hfia hoac dich vu nham muc dich tiéu dung
hoaj c cho nhu cau sir dung riéng khfing ph:ii la muc dich kinh doanh. Nhfrng cong
ty mua hang hfia hoaj c dich vu de sir dung cho hoat d(ong hang ngay cfia cfing
ty sé khfing dupc coi lit NTD theo Luat nay.
Trong khi do, theo Chi thi so 1999/44/EC cua Ngh|i vi(n Chfiu Au vii Hoi
dong Chau Au ngay 25/5/1999 (muc 1, diéu 2, khoan a) ve mua b:in va d:inn b:to ve

Trang


hang hfia tiéu dung, NTD dune hiéu 1:i “bat

ca nhan nao mci, trong nhiing hop

dong thuoc pham vi diéu chinh cha Chi ihi néy, hcinh dong vi nhiirig nine dich
khong thuoc hoat dong nghé nghiép hoac thiiong mai cha ngitéi do ” '. Giong nhu
cach hiéu cua Luat Bao vé NTD Anh nam 1987, Chi thi cfia EU néu trén ciing hiéu
NTD I:i c:i nhan. Noi c:ich khac, c:ie ca nh:in se tro thanh NTD khi ho mua hang
hoa, thong qua vi(c giao két c:ic hpp dong, de thfia man c:ic muc dich khong thufic
ve nghé nghi(p hoac cong vi(c kinh doanh — thuong mai ciia ngucri do. Tuy nhién,
co the thay cach tiép can cfia Chi thi so 1999/44/EC 1:i tuong doi hep ‹ goc do Chi
thi da khong de cap den nhtmg nguoi thp huérng h:ing hoa, d)ich vu tir ngucri khac
thong qua quan h( tang, cho, cho muon v:i thira ké. Trén thuc té, co rat nhiéu c:i
nhfin sir dung h:ing hoa dich vp init khfing phai 1:i ngu‹ii trpc tiép dirng ra giao két
hpp dong vcii nguoi cung c:ip. Vi vay, khi xay ra vi pham ho(ac quyén 1cri cua ciic
doi tupng nay b] xfim pham thi se rfit kho co the yéu cau boi thuéng thi(t hat tir phia
nha san xuat kinh doanh.
Theo Luat Magnuson-Moss ve Biro h:inh siin pham cua Hoa Ky nam 1975,
diéu 1, kho:in 1, kh:ii ni(m NTD ducc hiéu la: “bat fi ngiréi mua ncio, khong nham
muc dich bén lai kiém Hi hocic bat

ngircri néo diroc nhén sén ph in tir ngwéi mua

é trén trong thc i han béo hénh ciia sén ph m. Nhiing ngiiéi khéc theo quy dinh ciia
hop dong liocic theo cac quy d[nh ph ’u hop ciia céc bang vé nghi‘a vu bao hénh ciia
nha bao hfinh ”'. Voi cach hiéu nity, NTD con bao gom c:ic to chirc va phap nhfin
hoac nhfmg nguoi thu huéng hang hoa, di|ch vu khong trpc tiép giao két hpp

dong voi nha s:in xuat, kinh doanh. Co the thay d:iy 1:i in(ot c:ich tiép cfin kh:i to:in
di(n ve khai ni(m NTD, not ciich khac, cach hiéu rong n:iy se cho phép quyén 1ei
cua nhiéu ngucii se dupe bao v( hon.
fi Vi(t Nam, Phap l(nh Bao v( quyén lpi NTD nam 1999, diéu l guy d|nh:
“Ngiréi tiéu d’ung la ngirc i mua, sir dung liéng héa dich vu clio nine dich tiéu d“ung

sinh hoat cé nhén, gia dinh vé to chiic ”. Dvi théo Luat Bao ve quyén lpi NTD I:in

' Official Journal of the European Communities, Directive I 999/44/EC of Ihe Eui‘opean Parliament and
of the Council of 25 May 1999 on certain aspects of the sale of consumer good and associated
guarantees, (07/07/ 1999).
’Magnusson-Moss Warranty Act (Public Law 93-637), tr. 2.

Trang 6


thtr 5 dna ra mot cach hiéu miii: “Ngu‹ i tiéu dfing la c:i nh:in, to chtrc mua, sir dung
hang hoa, dich vu khfing nham muc dich b:in lai”’. Cach hiéu cfia du thiio la tuong
doi rong, theo do NTD cr Vi(t Nam khfing chi bao gom ca nhan in:i cfin bao gom ca
to chiic mua, sir dung hiing hoa, dich vu khfing nham muc dich ban lai. C:ich hiéu
nay da khac phuc dune han ché ciia khai ni(m NTD trong Phap 1(nh Bao ve quyén
lpi NTD nam 1999. Do do, trong khoa lu(an nay, nguoi viet se sir dung khai niém
rong dvcc néu nhu trong Du thao Luat Bao v( quyen lcri NTD lan thtr 5 dé ph:in
tich c:ic nfii dung tiép theo.

1.2. Dac diém cha ngiréi tiéu dhng
Tir cach hiéu neu trén, co the thay NTD co mot so dac diem c‹i b:in sau:
Vé mai con ngiréi, NTD bao gom ca ca nhan vii to chfrc. Cir nhan trong
truéng hpp nay, thuéng khfing bi gicri han ve uang luc chu the. Diéu n:iy co nghia
la, ‹ bat ky dfi tuoi n:to ca nhiin déu co the sir dung hang hoa hoac dich vu do c:ic

thuong nhan ho(ac nhung ngucri tién h:inh cac hoat dong kinh doanh cung cap. Do
dfi, khi co nhiing su vi pham tir phia thuong nhan hoac ngu‹ i tiéu hanh hoat dong
kinh doanh gfiy anh huéng den quyén lpi hop phap ciia cac c:i nhan do thi ve m(at
phap luat, quyén lpi cua ho cfin phai dupe bao v(. Con doi v‹ii to chtrc, can fun y I:i
nhfim doi tuong nay co la NTD hay khfing thi con phu thuoc v:to guy dinh ciia cac
quoc gia. fi Vi(t Nam, theo quy dinh ciia Phap l(nh Bao v( quyén l pi NTD nam
1999 hay theo quy dinh ciia Du thao Luat Bao v( quyén lpi NTD tan thii 5, to chirc
chi duoc coi la NTD khi hp mua hoac sir dung h:ing hoa, dich vp de thfia min nhu
cau tiéu diing cua minh hoac khfing nham muc dich ban lai.
Vé mdc dtch mua trang héa, d[ch vu cha ngiréi tiéu dhng, cach hiéu ciia
cac nucrc cling chua thuc su thong nhat. Néu theo quy dinh cua Ch)i thi 99/44/EC
néu trén, c:i nhfin se duoc coi la NTD khi hp mua hang hoa dich vp phuc vu. cho bat
ky muc dich nao mién I:i khfing ph:ii de phuc vu cho muc dich nghé nghi(p hoac
kinh doanh ciia hp. Diéu nity co nghia la, ké ca khi ca nhan do mua hang hfia khfing
phai de ban lai nhung de phuc vu cho nhu cau cho nhfrng ngucri tain cong an tuong
(nhu mua nguyén vat tiéu, van phfing pham. . .) trong qua trinh thuc hi(n cac cfing

Trang


vi(c cho c:i nhfin do, thi cling se‘ khfing du‹ic cor la NTD. Trong khi do, Viet Nam
lai co cach hiéu khac ve“ muc dich n:iy. Ne'u Phap lenh Bao ve quyén lpi NTD nam
1999, die“ u l nh:in manh den muc dich ban lai cfia vi(c mua ban h:ing hoa, dich
vu thi Dir thao Luat B:to v( NTD tan thfr nam lai nhan manh den viec “khfing
nham muc dich biin lai”. C:ich guy dinh nay sc: rong hon, cho phép nhiéu ngucri se
ducrc coi 1:i NTD hon.

Vé miii quan hc: giiia ngiré'i tiéu Jhng véi nhé sén xuat, ngu:ii bén hoac
ngu:ii cung Eng dJch vu, NTD luon ‹i v:to vi the yéu hon cr khia canh tiép can cac
thong tin ve hang hoa, dich vu ma ho muon mua va sir dung. Bert vi, NTD phan ton

mua hiing hfia, dich vu deu phuc vp cho nhu cau tiéu dting hang ng:iy ciia minh, nén
chi khi n:to hp quyét dinh mua h:ing hoa hoac dich vu, ho mcri thuc sq tim hiéu c:ie
thong tin ve hang hoa, dich vp do. Tuy nhién, dieu kho khan doi vcri hp 1:i cac thong
tin ve h:ing hoa, dich vu khfing phai luc nao cling co san, nhfit la cac thong tin lién
quan den nhiing tac dong ciia hang hoa, dich vp doi voi sirc khfie cua hp khi sir
dung san pham. Chinh vi su yéu the n:iy ma NTD moi can dupc b:to ve de diim b:to
mot su can bang quyén lpi in(ot c:ich “tuong doi” trong moi quan h( véi thuong
nhfin ho)ac voi nguoi kinh doanh kh:ic.
I.3. Var trci ciia ngiréi tiéu dhng
Cot Hi trong su ph:it trién cua mot nén kinh té hang hoa, dich vp dfi la quit
trinh mua ban v:i tie“u dt:ng. Chu the cfia qua trinh nay 1:i cac ca nhan, to chtrc kinh
doanh, s:in xuat h:ing hoa vii d]ch vu ciing v‹ii NTD. C:ie chu the nay co t:ic dong
qua lai lan nhau, dac bi(t la t:ie dong cfia NTD doi véri cite c:i nhan, to chfrc kinh
doanh, san xuat hang hoa va dich vu. Vai tro nay ciia NTD co the du‹ic phan tich
duoi hai goc dfi, doi v‹ii nén kinh té v:i doi voi cac doanh nghi(p:
I.3.I. Lai tré ciia ngiréi tiéu dhng déi véi nén kinh té
Doi vcri nen kinh té, NTD co in(ot so vat tro cu the nhu sau:
Thii: nhat, NTD thuc day su ph:it trién cfia nén kinh té. Qu:i trinh tiéu diing
chiém mot ti trong léin doi voi nén kinh té h:ing hfia, dich vu ciia mot quoc gia. Qua
trinh nay giup d:inh gia su léin manh va viing chac cua mot nén kinh té. Ben canh
do, thong qua h( thong thué, qua trinh tiéu dting san pham, hang hoa se giup nha
nu‹ic tang thu ngan s:ich. Day dupc coi 1:i nguf›n thu chu yéu cho d:it nu‹ic bén canh
Trang 8


cac hinh thirc khac. Vi vay, mot quoc gia gi:iu co se phiii c:in toi mot nén kinh té thi

truéing ph:it trién. Dac bi(t, khfing the phii nhan vai tro ciia NTD trong viéc thuc
dfiy su phat trién nén s:in xuat h:ing hfia, dich vu. NTD ttr truoc t‹ i nay lufin dupc
coi la cot Hi trong moi quan he cung — cfiu ciia nén kinh té th| truéng. La mot

nhan to

i mo
khac nhu gia ca, thi tracing, s:in luong. Do dfi, NTD

nam trong moi quan he tuong ho ko the t:ich r’ci’i véi nén kinh té.
Thii: hat, qu:i trinh trao doi, thong thuong hang hoa co tac dong thuc day su
ph:it trién khoa hpc — cong nghé ctia mot quoc gia. Ngu‹ii sén xuat hang hoa, dich
vu se lufin ph:ii cai tién mfiu ma, hoiin thi(n chat lupng nham dap ting tot nhat nhu
cau cua thi truéng. Vi vay, no luon di kém v‹ i sir thay doi ve cfing nghé, in:iy moc
nham tang uang suat, gifim gia th:inh, nang cao chfit lupng cua san pham, nham giup
doanh nghiép gifr dupc thi phan va co cho dtrng vfmg chac trén thuong truéng.
Thv ba, NTD 1:i doi tuong co :inh huéng to lérn téii cac chinh s:ich kinh t‹: vi
mo cua nh:i nu‹ic. Thong qua cac chinh siich n:iy, nhii nuoc co the kiém soat chi tiéu
trong xa hoi, diéu chinh ti l( lam ph:it (chinh s:ich gié), hay diéu chinh Hi suat thuc
té, qua do thiic d:iy hoac kim him su phat trién ciia qu:i trinh d:iu tu, s:in xufit (chinh
sach tiéu t(). . .Cac chinh sach nay co dupc thuc hi(n hi(u qua hay khf›ng phu thufic
rat lén vao qua trinh tie“u dung ciia xa hoi, néu khong co qua trinh nay, cac chinh
s:ich do cua nha nuérc trci nén mat tac dung. Vi vay, vat tro cfia NTD ‹i day la rfit
quan trpng.

1.3.2. Vai trn ciia ngiréi tiéu dhng dcii véi ngu:éi lcinh Joanli
Kho at cé› the phu nha)n vat tro cua NTD doi v‹ i cac to chtrc, c:i nhan
s:in xuat, kinh doanh hang hoa va dich vp. Co ba vat tro chinh in:i NTD the hiéu doi
véi ngucii kinh doanh:
Thé nhat, thu nhap tir viec cung cap san pham, dich vp t‹ii NTD mang lai
nguon thu chinh cho cac nha cung cap. Thuc té, NTD dupc coi la song cfin doi v é’i
nhiéu doanh nghiep. Khfing co NTD dfing dong nghia véri via:c hang hfia, d)ich vu
ciia hp s‹: khfing dupc ai tiéu thu, dan den viéc bi thua lo hoac pha san. Muc tiéu
chinh ciia brit cu ca nhan, tfi chfrc thuong mai n:to déu nham toi do I:i loi nhuan.

Thong qua vi(c chiém linh thi phan, m‹i rong qua trinh san xuat, kinh doanh, doanh
Trang


nghi(p dfin dan ton manh v:i co cho diing trén th] tru‹ing. Chinh vi vay, viéc co hay
khfing céi NTD dong mot vat tro quan trong doi vcri sq ton tai ciia c:ic ca nhfin, tfi
chfrc san xuat, kinh doanh h:ing hé›a dich vu.
Thii: hai, bén canh viéc mang lai lcri nhufin cho cac c:i nh:in, to chirc s:in xuiit,
kinh doanh, NTD con I:i dong luc de thtic dfiy c:ie doanh nghiép ph:it trién, mc r(ong
san xuat. De gianh thi phan, doanh nghiép se ph:ii khfing ngimg cai tién chiit luong,
mau ma san phfim, d|ch vu de ngay cang phii hop va thfia man nhu cau ciia khach
h:ing. Vi vay, xét trén khia canh tong the, NTD se giup ciic to chirc kinh doanh lufin
tu ho:in thién minh de co the ton tai trén thuong truéng, n‹ii ma tfit ca dang canh
tranh voi nhau rat quyét 1i(t de ton tai v:i phat trién.
Tliii: ba, su tin nhiém cfia NTD co t:ic dong n:ing cao hinh anh ciia doanh
nghi(p. Mfit doanh nghiép co tain nhin phai biét quan tfim tcri vi(c cung co dia vi
cua minh trong mat NTD. Qua do, uy tin ciia doanh nghiép rig:iy cang dupc duy tri
v:i phat trién, thuong hi(u cua hp se duoc nhiéu ngucii biét den hon. Diéu nay co vai
tro da)c biét quan trpng trong boi ciinh c tranh quyét 1i(t gitra cac c:i nh:in, to
chirc cung ring, s:in xuat hang hoa dich vp nhu hi(n nay.
Cuiii chug, NTD la mot trong nhfmg doi tupng yéu can ngucri kinh doanh
ph:ii thuc hi(n trach nhiém xa hfii cfia minh. Gfin day, nhiéu vu vi‹:c vi pham ve b:to
ve moi truéng cua c:ic doanh nghi(p san xu:it, kinh doanh bi phanh phui. Chinh nh‹
co sire ép ttr phia dong d:to NTD, cac doanh nghi(p nay da phai dimg ra nh(an tr:ich
nhi(m ve minh v:i thuc hi(n boi thuéing theo guy dinh cua ph:ip luat. Ngoai ra, diéu
nay cfin co giup ran de cac doanh nghiép khac dang hotic sap co y dinh thuc hién
cac hiinh vi sai trai, giup hp nh(an ra dupc tr:ich nhi(m va nghia vu cfia minh doi voi
xa hoi va NTD.
2. Siy c5n thiét phai bao v( quyén lpi ngwiii tiéu diing
Trong moi quan he gitra NTD voi c:ic nhii san xuat, kinh doanh, NTD luon

dirng o the yéu va chiu phan nhiéu riii ro. Ciing vcri xu huéng phat trién kinh té
quoc té thi strc canh tranh trén th| truéng se tang ten, diéu nay se dem lai cc hoi mua
hang hoa gia re va chat lupng tot hon toi NTD. Tuy nhién, xu hui5ng n:iy da dem lai

mot bat cap la do canh tranh trén thi truéng hi(n nay dié'nn rraa rat quyét fret, diéu
nav
Trang


vfi hinh chung da khién cho mot so doanh nghiép hay cc sc san xu:it xfim hai tcri
quyén lpi ctia NTD nhu ban hang gi:i, hiing kém chat lupng, khfing diing nhu cam
két, tham chi anh hu‹ rig toi sfrc khoe cua nguc i sir dung.
Chinh vi vfiy, tir nhiéu nam nay, nu‹ c ta da gianh uu tién cao cho cfing tac
dam b:to ciic quyén v:i lci ich hop phap cila NTD. Diéu do the hién cr viec cac bo,
ban, nganh da nhieu lan nhéim hop, soan thao va lfiy y kién de trinh Quoc Hoi du
thao ve Luat bao ve NTD, du dinh sé co hiéu luc trong nam 2010. Day la mot
huéng di ma nhiéu quoc gia tiéu tién da thuc hién tir lfiu. Mac du co chain so vcri xu
the chung, nhung no da phfin nao the hi n dupc rig quyén lpi va vai tro cfia NTD
Viet Nam ngay c:ing ducc coi trpng, da)c biet khi in:i Vi(t Nam da tham gia WTO
v:i mcr rong moi quan he kinh té — chinh tri voi c:ie quoc gia kh:ic trén the gicri.
II. KHAI QUAT VE PHAP LUAT BAO VE QUYEN LQI NGU©I
TIEU DUNG VA PUAP LUAT BAO V(E QUYEN LQI NGU©I TIEU DUNG
© VIET NAM
1. Kh:ii qu:i t vé phép luat b:in v( quyén lpi ngumi tiéu diing

1.1. Sq hinh thénh vé phét trién ciia phép letit béo v quyén lcri ngiré’i tiéu
dhng trén thé giéi
Trén thé gicri, phong trao bao v( quyén loi NTD bat dau phat trién manh me
tir nhung nam 1960’. Vao thoi diem nay, nam to chiic hoat do( ng ve NTD ciia My,
Anh, Australia, Canada va H:i Lan da cung nhau thanh lap Lien doan to chtrc NTD

quoc te (International Organization of Consumer Unions, viét tat I:i IOCU) nham
thuc dfiy va bao v( lpi ich ciia NTD trén toan the gioi. To chtrc nay, ttt nam 1992, co
tru s‹ tai Luan-don (Anh), hoat dong cu the trén bon linh

c: tiéu chuan thuc pham

v:i hang hoa, sire khoe va quyén lpi cua nguci bénh, moi truéng v:i su tiéu diing bén
vfmg, diéu chinh thucng mai quoc te v:i lot ich cfing cong. Den nam 1995, IOCU
doi ten thanh To chirc NTD Quoc Ie (Consumers International, viét tat la CI). Hi(n
nay, Cl co 230 to chtrc thanh vién hoat d(ong ‹ 113 quoc gia trén khap cac chau luc.

‘ Consumers International, /:hero o/i/te conu/ner movement, xem tai:

http //www consumers international oru/Templates/Internal aspºNode1D=100547&int1 stParentNode I D=8964
7& intºndParentNode I D= 10054 1 (ngay truy cap: 20/04/20 10)

Trang


Su ki(n quan trong kh:ic doi v‹ii su ph:it trién cua phong trao NTD la bai ph:it
biéu ciia cuu tong thong My J.F Kennedy ngay 15-3- 1962 trucrc Quoc hoi nham kéu

gpi Quoc hfii My thong qua bo luat ve quyén ciia NTD. Lfin dau tién, NTD dupc
ghi
' cac quy‹:n co bén sau:
Quyén dupc an to:in.
-

Quyén dupc thong tin.
Quyén ducc lua chpn.

Quyén duoc lang nghe6

Ngay 15-3-1983, cong dong quoc Ie da to chtic Ng:iy quoc té ve quyén cua
NTD’. Day I:i dip de tang them quyét tfim cho phong trao vi NTD trén toan the gioi,
thuc dfiy, tuyen truyén ve cac quyén ccr ban cua tfit c:i NTD, va de NTD duoc ton
trong, dupe bao ve va thuc hi(n tot cac quyén cua minh, tranh nhtrng lam dung ve
thi truéng cua doanh nghiép va tinh trang bfit binh dang ve xa hf›i.
Trong nhfrng nam gfin day, moi nam CI déu lua chpn cac chit de hanh dong
kh:ic nhau, ch¾g han, chu de ciia nam 2004 1:i NTD va nuoc sach (Consumers and
water); nam 2005 1:i ve C:ic thuc phfim bien doi gen (Call for action on GMOs);
nam 2006 1:i ve Sir dung uang tuong hi(u quit (Energy - Sustainable Access for All);
nam 2007 I:i ve Chong quang ba dupc pham mot c:ich thiéu dao dtrc (Unethical
Drug Promotion); nam 2008 v:i 2009 co cung chia de ve Bao ve tré em tric c:ie
thuc pham co hai cho sfrc khfie (Junk Food Generation - CI's campaign to stop the
marketing of unhealthy food to children); v:i trong nam 2010, chia de fan nay la
Quyén tiéu diing ciia mpi ngucii (Our money, our rights)’. Xuat phat tir thuc té, trén
the gioi van con gan 2 ti NTD chua dupc tiép can voi ngufin dren va tinh tr g sir
dung, khai thac nang tuong bira bai, khfing dam bao tinh bén vfrng; tir su to ngai doi
v‹ii nhfrng tae dong tiéu cuc doi voi ca hanh tinh trong tuong lai, CI da dna ra chti
de cho ngay tiéu dting the gi‹ii nam 2006 la tiép can bén viing ngufin nang tuong
cho tat ca moi ngucri.

‘ John F. Kennedy, The Consumer ’s Bill of Rights (1963)

Trang


’Consumers International, World Consianer Rights Day 2003-2 009, xem tai:
http://www consuinersintemational orv/Temp fates/Internal aspºNodeID=95043&int 1 stParentNode1D—89647

Trang