bệnh tâm thần phân liệt

BỆNH TÂM THẦN
BỆNH TÂM THẦN
PHÂN LIỆT
PHÂN LIỆT
Tµi liÖu tËp huÊn chuyªn m«n
BS: trÇn träng qu¶ng
BÖnh viÖn t©m thÇn hµ nam


Khái niệm bệnh TTPL
Khái niệm bệnh TTPL
Khái niệm:
Khái niệm:
TTPL là 1 bệnh loạn thần nặng, tiến triển
TTPL là 1 bệnh loạn thần nặng, tiến triển
từ từ, có khuynh hướng mãn tính, căn nguyên hiện
từ từ, có khuynh hướng mãn tính, căn nguyên hiện
nay chưa rõ ràng, làm cho người bệnh dần dần
nay chưa rõ ràng, làm cho người bệnh dần dần
tách khỏi cuộc sống bên ngoài, thu dần vào thế
tách khỏi cuộc sống bên ngoài, thu dần vào thế
giới bên trong, làm cho tình cảm trở nên khô lạnh
giới bên trong, làm cho tình cảm trở nên khô lạnh
dần, khả năng học tập làm việc ngày một sút kém,
dần, khả năng học tập làm việc ngày một sút kém,
có những hành vi, ý nghĩ dị kỳ, khó hiểu
có những hành vi, ý nghĩ dị kỳ, khó hiểu

Dịch tễ học:
Dịch tễ học:
Tỷ lệ TTPL khoảng 0,3 – 1% dân số
Tỷ lệ TTPL khoảng 0,3 – 1% dân số


Tuổi khởi phát: Thường 18 – 40
Tuổi khởi phát: Thường 18 – 40
Tỷ lệ nam/nữ:1,2/1
Tỷ lệ nam/nữ:1,2/1


Biểu hiện bệnh TTPL
Biểu hiện bệnh TTPL
Các triệu chứng lâm sàng của TTPL vô cùng phong phú, phức
Các triệu chứng lâm sàng của TTPL vô cùng phong phú, phức
tạp và luôn biến đổi, biểu hiện trên tất cả các mặt hoạt
tạp và luôn biến đổi, biểu hiện trên tất cả các mặt hoạt
động tâm thần
động tâm thần
1.
1.
Rối loạn ngôn ngữ: nghèo nàn, tối nghĩa, khó hiểu; lời nói
Rối loạn ngôn ngữ: nghèo nàn, tối nghĩa, khó hiểu; lời nói
ngắt quãng, thêm từ lạ khi nói; lúc nói nhanh, lúc nói
ngắt quãng, thêm từ lạ khi nói; lúc nói nhanh, lúc nói
chậm; nói 1 mình; nói hỗn độn đầu gà đuôi vịt, lặp đi lặp
chậm; nói 1 mình; nói hỗn độn đầu gà đuôi vịt, lặp đi lặp
lại
lại

2.
2.
Rối loạn ý tưởng: Hoang tưởng các loại, TTTĐ
Rối loạn ý tưởng: Hoang tưởng các loại, TTTĐ
3.
3.
Rối loạn tri giác: Ảo giác, hay gặp nhất là ảo thanh
Rối loạn tri giác: Ảo giác, hay gặp nhất là ảo thanh
4.
4.
Rối loạn cảm xúc: cùn mòn, khô lạnh, hai chiều,…
Rối loạn cảm xúc: cùn mòn, khô lạnh, hai chiều,…
5.
5.
Rối loạn hành vi tác phong: xa lánh mọi người, đi lang
Rối loạn hành vi tác phong: xa lánh mọi người, đi lang
thang, kích động, động tác định hình lặp lại, căng trương
thang, kích động, động tác định hình lặp lại, căng trương
lực…
lực…
6.
6.
Rối loạn ý chí: mất sáng kiến, mất động cơ, k/n học tập
Rối loạn ý chí: mất sáng kiến, mất động cơ, k/n học tập
và lao động giảm sút
và lao động giảm sút
7.
7.
Rối loạn về nhận thức:
Rối loạn về nhận thức:

8.
8.
Biến đổi nhân cách: thiếu hoà hợp, tự kỷ
Biến đổi nhân cách: thiếu hoà hợp, tự kỷ


Các giai đoạn bệnh TTPL
Các giai đoạn bệnh TTPL
1.
1.
Giai đoạn báo trước: Thay đổi tính tình, khó
Giai đoạn báo trước: Thay đổi tính tình, khó
thích ứng, mất hứng thú, học tập làm việc
thích ứng, mất hứng thú, học tập làm việc
giảm sút; đau đầu mất ngủ, dễ căng thẳng;
giảm sút; đau đầu mất ngủ, dễ căng thẳng;
có người say sưa đọc các loại sách triết học,
có người say sưa đọc các loại sách triết học,
lý luận viển vông…
lý luận viển vông…
2. Giai đoạn toàn phát: biểu hiện các triệu
2. Giai đoạn toàn phát: biểu hiện các triệu
chứng loạn thần rầm rộ (có thể dương tính
chứng loạn thần rầm rộ (có thể dương tính
hoặc âm tính)
hoặc âm tính)
3. Giai đoạn di chứng: nổi bật là cảm xúc cùn
3. Giai đoạn di chứng: nổi bật là cảm xúc cùn
mòn, ngôn ngữ nghèo nàn, hoạt động kém,
mòn, ngôn ngữ nghèo nàn, hoạt động kém,

bị động trong cuộc sống, kém chăm sóc bản
bị động trong cuộc sống, kém chăm sóc bản
thân, 1 số BN sống lang thang
thân, 1 số BN sống lang thang


Chẩn đoán bệnh TTPL
Chẩn đoán bệnh TTPL
Có ít nhất 1 triệu chứng rõ rệt (nếu không rõ
Có ít nhất 1 triệu chứng rõ rệt (nếu không rõ
thì phải 2 triệu chứng) trở lên trong các
thì phải 2 triệu chứng) trở lên trong các
nhóm triệu chứng sau tồn tại ≥1 tháng:
nhóm triệu chứng sau tồn tại ≥1 tháng:
1.
1.
Các RL tư duy: tư duy bị bộc lộ, tư duy vang
Các RL tư duy: tư duy bị bộc lộ, tư duy vang
thành tiếng, tư duy bị áp đặt, bị đánh cắp…
thành tiếng, tư duy bị áp đặt, bị đánh cắp…
2.
2.
Các hoang tưởng
Các hoang tưởng
3.
3.
Các ảo giác
Các ảo giác
4.
4.

Rối loạn hành vi
Rối loạn hành vi
5.
5.
Các triệu chứng âm tính
Các triệu chứng âm tính


Phân biệt bệnh TTPL với 1 số bệnh khác
Phân biệt bệnh TTPL với 1 số bệnh khác
1.
1.
Các rối loạn tâm thần liên quan với các sang
Các rối loạn tâm thần liên quan với các sang
chấn tâm lý
chấn tâm lý
2.
2.
Các rối loạn cảm xúc: Hưng cảm/trầm cảm có
Các rối loạn cảm xúc: Hưng cảm/trầm cảm có
loạn thần
loạn thần
3.
3.
Loạn thần thực thực thể: Loạn thần là hậu quả
Loạn thần thực thực thể: Loạn thần là hậu quả
của các bệnh nội khoa, nội tiết, nhiễm khuẩn,
của các bệnh nội khoa, nội tiết, nhiễm khuẩn,
nhiễm độc, chấn thương và các quá trình tổn
nhiễm độc, chấn thương và các quá trình tổn

thương thực thể khác ở trong cũng như ngoài
thương thực thể khác ở trong cũng như ngoài
não
não
4.
4.
Các trạng thái nhiễm độc hoặc cai chất gây
Các trạng thái nhiễm độc hoặc cai chất gây
nghiện: rượu, thuốc phiện…
nghiện: rượu, thuốc phiện…
5.
5.
Rối loạn loạn thần cấp và nhất thời
Rối loạn loạn thần cấp và nhất thời


Diễn biến của bệnh TTPL
Diễn biến của bệnh TTPL
1.
1.
Đặc điểm tiến triển mãn tính: 90% BN TTPL
Đặc điểm tiến triển mãn tính: 90% BN TTPL
tiến triển mãn tính
tiến triển mãn tính
2.
2.
Đặc điểm tái phát: 95 – 98% BN TTPL tái phát
Đặc điểm tái phát: 95 – 98% BN TTPL tái phát
3.
3.

Những nhân tố dẫn đến tái phát TTPL:
Những nhân tố dẫn đến tái phát TTPL:


- Dùng thuốc an thần kinh không đều đặn theo
- Dùng thuốc an thần kinh không đều đặn theo
chỉ dẫn của BSTT
chỉ dẫn của BSTT


- Yếu tố nâng đỡ kém: của gia đình, xã hội
- Yếu tố nâng đỡ kém: của gia đình, xã hội


- Sang chấn tâm lý: thái độ riễu cợt, trêu ghẹo, xỉ
- Sang chấn tâm lý: thái độ riễu cợt, trêu ghẹo, xỉ
nhục; phân biệt đối xử; ly hôn; các SCTL khác
nhục; phân biệt đối xử; ly hôn; các SCTL khác
có thể có thể thúc đẩy bệnh khởi phát, tái phát
có thể có thể thúc đẩy bệnh khởi phát, tái phát
hoặc làm bệnh nặng hơn
hoặc làm bệnh nặng hơn


Các dấu hiệu báo hiệu tái phát
Các dấu hiệu báo hiệu tái phát
1.
1.
Thấy căng thẳng ngày càng tăng
Thấy căng thẳng ngày càng tăng

2.
2.
Thấy lo lắng viển vông không thể thư giãn
Thấy lo lắng viển vông không thể thư giãn
3.
3.
Rối loạn giấc ngủ (mất ngủ, rối loạn nhịp thức
Rối loạn giấc ngủ (mất ngủ, rối loạn nhịp thức
ngủ…)
ngủ…)
4.
4.
Mệt mỏi
Mệt mỏi
5.
5.
Dễ kích thích cáu bẳn
Dễ kích thích cáu bẳn
6.
6.
Hoảng sợ không lý do
Hoảng sợ không lý do
7.
7.
Thu mình, từ chối giao tiếp, từ chối ăn uống
Thu mình, từ chối giao tiếp, từ chối ăn uống
8.
8.
Thờ ơ với mọi người và với bản thân, không tự
Thờ ơ với mọi người và với bản thân, không tự

chăm sóc
chăm sóc


Những phiền toái do người bệnh TTPL gây ra
Những phiền toái do người bệnh TTPL gây ra
1.
1.
Từ chối điều trị, không chịu uống thuốc theo chỉ dẫn:
Từ chối điều trị, không chịu uống thuốc theo chỉ dẫn:
-
Do bệnh: bệnh chưa khỏi – BN trong trạng thái phủ
Do bệnh: bệnh chưa khỏi – BN trong trạng thái phủ
định bệnh; hoang tưởng bị truy hại, bị đầu độc…
định bệnh; hoang tưởng bị truy hại, bị đầu độc…
-
BN và gia đình cho các thuốc an thần kinh là thuốc
BN và gia đình cho các thuốc an thần kinh là thuốc
ngủ, thuốc độc có hại cho người bệnh
ngủ, thuốc độc có hại cho người bệnh
→
→
tự động bỏ
tự động bỏ
thuốc, dễ làm cho bệnh tái phát và ngày càng nặng
thuốc, dễ làm cho bệnh tái phát và ngày càng nặng
hơn
hơn
-
Do tác dụng phụ của thuốc khi dùng thuốc kéo dài:

Do tác dụng phụ của thuốc khi dùng thuốc kéo dài:
run, chậm chạp, cứng đờ, táo bón, nhìn mờ… gây trở
run, chậm chạp, cứng đờ, táo bón, nhìn mờ… gây trở
ngại trong sinh hoạt, giao tiếp của BN
ngại trong sinh hoạt, giao tiếp của BN
-
Do BN và gia đình cảm thấy phiền toái khi phải uống
Do BN và gia đình cảm thấy phiền toái khi phải uống
thuốc hàng ngày kéo dài
thuốc hàng ngày kéo dài


Những phiền toái do người bệnh TTPL gây ra
Những phiền toái do người bệnh TTPL gây ra
2.
2.
Bỏ nhà đi lang thang
Bỏ nhà đi lang thang
Là 1 tình trạng hay gặp ở những BN bị bệnh kéo
Là 1 tình trạng hay gặp ở những BN bị bệnh kéo
dài, BN trở nên mãn tính, bỏ nhà đi lang thang
dài, BN trở nên mãn tính, bỏ nhà đi lang thang
không mục đích, không có mục đích, sống vạ vật
không mục đích, không có mục đích, sống vạ vật
→
→
cần chuyển BN đến trạm hoặc BV tâm thần để
cần chuyển BN đến trạm hoặc BV tâm thần để
khám, điều chỉnh thuốc và quản lý
khám, điều chỉnh thuốc và quản lý

Bỏ nhà đi còn có thể do BN còn tồn tại các triệu
Bỏ nhà đi còn có thể do BN còn tồn tại các triệu
chứng như ảo thanh ra lệnh
chứng như ảo thanh ra lệnh
→
→
BSTT khám và chỉ
BSTT khám và chỉ
định thuốc chữa triệu chứng phù hợp
định thuốc chữa triệu chứng phù hợp
3. Phá phách, công kích người xung quanh
3. Phá phách, công kích người xung quanh


Những phiền toái do người bệnh TTPL gây ra
Những phiền toái do người bệnh TTPL gây ra
4. Không chịu ăn uống, không nói:
4. Không chịu ăn uống, không nói:
Ảo giác chi phối: ảo giác vị giác (BN cảm thấy mùi
Ảo giác chi phối: ảo giác vị giác (BN cảm thấy mùi
tanh hôi, mùi trứng thối…trong thức ăn), ảo thanh
tanh hôi, mùi trứng thối…trong thức ăn), ảo thanh
ra lệnh không cho BN ăn
ra lệnh không cho BN ăn
Hoang tưởng bị hại, bị đầu độc, tự buộc tội
Hoang tưởng bị hại, bị đầu độc, tự buộc tội
Trạng thái căng trương lực bất động: BN nằm im,
Trạng thái căng trương lực bất động: BN nằm im,
không ăn, không nói
không ăn, không nói

5. Tự sát:
5. Tự sát:
Do hoang tưởng: phản ứng với hoang tưởng hoặc bị
Do hoang tưởng: phản ứng với hoang tưởng hoặc bị
hoang tưởng chi phối
hoang tưởng chi phối
Ảo thanh ra lệnh, bình phẩm, mạt sát, chê bai
Ảo thanh ra lệnh, bình phẩm, mạt sát, chê bai
Trầm cảm sau phân liệt
Trầm cảm sau phân liệt


Điều trị bệnh TTPL
Điều trị bệnh TTPL
1.
1.
Can thiệp về tâm lý: giúp BN và gia đình nhận
Can thiệp về tâm lý: giúp BN và gia đình nhận
thức được bệnh TTPL, chấp nhận bệnh, cảm
thức được bệnh TTPL, chấp nhận bệnh, cảm
thông và quan tâm đến mặc cảm của BN; tránh
thông và quan tâm đến mặc cảm của BN; tránh
căng thẳng và mâu thuẫn trong gia đình và cộng
căng thẳng và mâu thuẫn trong gia đình và cộng
đồng
đồng
2.
2.
Liệu pháp lao động và tái thích ứng xã hội: áp
Liệu pháp lao động và tái thích ứng xã hội: áp

dụng chủ yếu cho các BN mãn tính tại cộng đồng
dụng chủ yếu cho các BN mãn tính tại cộng đồng
3.
3.
Can thiệp bằng thuốc chống loạn thần
Can thiệp bằng thuốc chống loạn thần
4.
4.
Phương pháp sốc điện
Phương pháp sốc điện


Phòng bệnh TTPL
Phòng bệnh TTPL
Căn nguyên TTPL chưa rõ ràng nên phương pháp
Căn nguyên TTPL chưa rõ ràng nên phương pháp
phòng bệnh tuyệt đối chưa có cơ sở chắc chắn
phòng bệnh tuyệt đối chưa có cơ sở chắc chắn
•
Rèn luyện cho trẻ em tính tập thể, biết cách
Rèn luyện cho trẻ em tính tập thể, biết cách
thích ứng với môi trường và các điều kiện khó
thích ứng với môi trường và các điều kiện khó
khăn của cuộc sống
khăn của cuộc sống
•
Theo dõi những người có yếu tố di truyền để
Theo dõi những người có yếu tố di truyền để
phát hiện sớm và điều trị sớm
phát hiện sớm và điều trị sớm

•
Tiếp tục theo dõi BN sau khi ra viện, kiên trì điều
Tiếp tục theo dõi BN sau khi ra viện, kiên trì điều
trị củng cố và tích cực chữa các bệnh cơ thể,
trị củng cố và tích cực chữa các bệnh cơ thể,
tránh cho BN quá căng thẳng, mệt mỏi, lao động
tránh cho BN quá căng thẳng, mệt mỏi, lao động
quá sức để đề phòng bệnh có thể tái phát
quá sức để đề phòng bệnh có thể tái phát


Phục hồi chức năng tâm lý xã hội và lao động
Phục hồi chức năng tâm lý xã hội và lao động
nghề nghiệp cho BN TTPL
nghề nghiệp cho BN TTPL
PHCN là quá trình, là cơ hội tạo cho Bn TTPL bị
PHCN là quá trình, là cơ hội tạo cho Bn TTPL bị
thiệt thòi đạt được mức độ tối ưu về chức năng
thiệt thòi đạt được mức độ tối ưu về chức năng
sinh hoạt, giao tiếp, tâm lý xã hội, lao động
sinh hoạt, giao tiếp, tâm lý xã hội, lao động
nghề nghiệp trong cộng đồng
nghề nghiệp trong cộng đồng
Lý do phải PHCN cho BN TTPL:
Lý do phải PHCN cho BN TTPL:
BN sau khi được điều trị, có thể hết triệu chứng
BN sau khi được điều trị, có thể hết triệu chứng
rối loạn tâm thần nhưng vẫn không làm việc
rối loạn tâm thần nhưng vẫn không làm việc
được, nội tâm bất hạnh

được, nội tâm bất hạnh
BN TTPL có khuynh hướng mãn tính, người bệnh
BN TTPL có khuynh hướng mãn tính, người bệnh
ngày càng tách rời, xa lánh xã hội, khó hoà
ngày càng tách rời, xa lánh xã hội, khó hoà
nhập với cộng đồng
nhập với cộng đồng
Xã hội cũng có xu hướng xa lánh, bỏ mặc BN, cho
Xã hội cũng có xu hướng xa lánh, bỏ mặc BN, cho
BN là người không có khả năng giúp ích cho xã
BN là người không có khả năng giúp ích cho xã
hội
hội


Phục hồi chức năng tâm lý xã hội và lao động
Phục hồi chức năng tâm lý xã hội và lao động
nghề nghiệp cho BN TTPL
nghề nghiệp cho BN TTPL
Người làm công tác PHCN:
Người làm công tác PHCN:
- Dựa vào cộng đồng
- Dựa vào cộng đồng
- Cán bộ địa phương, cán bộ y tế xã phường, cộng
- Cán bộ địa phương, cán bộ y tế xã phường, cộng
tác viên tâm thần, hội viên chữ thập đỏ
tác viên tâm thần, hội viên chữ thập đỏ
Cách PHCN:
Cách PHCN:

- Giải thích cho gia đình, cho BN hiểu thế nào là
- Giải thích cho gia đình, cho BN hiểu thế nào là
bệnh TTPL
bệnh TTPL
- Chấp nhận BN TTPL, lập các chương PHCN tâm lý,
- Chấp nhận BN TTPL, lập các chương PHCN tâm lý,
lao động nghề nghiệp cho từng BN TTPL
lao động nghề nghiệp cho từng BN TTPL
- Giải thích tại sao phải uống thuốc, uống như thế
- Giải thích tại sao phải uống thuốc, uống như thế
nào
nào
- Hướng dẫn cho họ biết các tác dụng phụ của thuốc
- Hướng dẫn cho họ biết các tác dụng phụ của thuốc
- Giúp gia đình biết cách ứng xử với những biểu hiện
- Giúp gia đình biết cách ứng xử với những biểu hiện
bất thường của BN
bất thường của BN


Theo dõi tác dụng phụ của Aminazin tại
Theo dõi tác dụng phụ của Aminazin tại
cộng đồng
cộng đồng
1.
1.
Dị ứng
Dị ứng
2.

2.
Tác động trên tim mạch: nhịp nhanh, hạ huyết
Tác động trên tim mạch: nhịp nhanh, hạ huyết
áp thế đứng
áp thế đứng
3.
3.
Các rối loạn vận động:
Các rối loạn vận động:
Bất động: cảm xúc thờ ơ, ngủ gà nhưng không ngủ
Bất động: cảm xúc thờ ơ, ngủ gà nhưng không ngủ
thực sự, nét mặt ít biểu cảm, nhìn cố định, lời
thực sự, nét mặt ít biểu cảm, nhìn cố định, lời
nói đơn điệu
nói đơn điệu
Bất động tăng trương lực: tăng trương lục cơ (uốn
Bất động tăng trương lực: tăng trương lục cơ (uốn
sáp, giữ nguyên dáng, gối không khí…); run khi
sáp, giữ nguyên dáng, gối không khí…); run khi
nghỉ và run tư thế, nhịp chậm, tăng khi xúc
nghỉ và run tư thế, nhịp chậm, tăng khi xúc
động, mệt mỏi
động, mệt mỏi
Tăng động: bồn chồn, đứng ngồi không yên
Tăng động: bồn chồn, đứng ngồi không yên
Loạn động muộn: xuất hiện khi dùng ATK kéo dài
Loạn động muộn: xuất hiện khi dùng ATK kéo dài
END