04 lão hoá hệ thần kinh

LÃO HĨA HỆ THẦN KINH
GS.TS NGUYỄN ĐỨC CƠNG

Giám đốc Bệnh viện Thống Nhất Tp.HCM
Chủ nhiệm Bộ môn Lão khoa-ĐHYK Phạm Ngọc
Thạch

1


MỤC TIÊU
1. Nêu được các đặc điểm lão hóa hệ thần kinh
2. Nêu được nguyên tắc cơ bản trong chăm sóc
các hệ cơ quan ở người cao tuổi.

2


ẢNH HƯỞNG HÌNH THÁI VÀ SINH LÝ HỆ
THẦN KINH TRUNG ƯƠNG

Giảm trọng lượng não theo
tuổi
30-40

100

Tuổi


ẢNH HƯỞNG HÌNH THÁI VÀ SINH LÝ HỆ

THẦN KINH TRUNG ƯƠNG

Mất nơrôn ở hệ viền – hải mã, hồi cạnh
hải mã và hồi đai
Vỏ não rộng do giảm kích thước nơrôn
Giảm số lượng nơrôn ở chất đen, nhân
đáy


ẢNH HƯỞNG HÌNH THÁI VÀ SINH LÝ HỆ
THẦN KINH TRUNG ƯƠNG
 Lưu

lượng dòng máu não: giảm theo tuổi.
 Tốc độ chuyển hóa não bộ giảm song
song.
 Kháng lực mạch máu não gia tăng theo
tuổi.
 Giảm lưu lượng máu não nhận thấy nhiều
ở vùng võ não hơn vùng chất trắng và
nhiều ở vùng trước trán so với các vùng
khác cùa bán cầu đại não.
 Chất dẫn truyền TK giảm do mất TB theo


ẢNH HƯỞNG TRÍ NHỚ VÀ CÁC
CHỨC NĂNG NHẬN THỨC
TẦN SUẤT SA SÚT TRÍ TUỆ

ẢNH HƯỞNG TRÍ NHỚ VÀ CÁC
CHỨC NĂNG NHẬN THỨC
 Tần

suất rối loạn nhận thức gia tăng rõ
rệt theo tuổi tác,
 Đánh giá chức năng nhận thức ở người
già.
◦Giảm tốc độ của tiến trình nhận thức,
◦Giảm khả năng linh hoạt của nhận thức,
◦Giảm nhận thức tri giác khơng gian, trí
nhớ làm việc, và duy trì sự chú ý.


ẢNH HƯỞNG TRÍ NHỚ VÀ CÁC
CHỨC NĂNG NHẬN THỨC
◦Sự chú ý:
 Giảm nhẹ chú ý bắt đầu # tuổi 60, tiến triển
chậm.
 Suy giảm chú ý làm người già dễ đãng trí
hơn,
◦Sự học tập và trí nhớ
 Vốn kiến thức tiếp tục phát triển trong suốt
cuộc đời và khả năng học tập khơng suy giảm
theo tuổi tác.
◦Trí nhớ cảm giác (sensory memory)
◦Trí nhớ ngắn hạn (short-term memory)
◦Trí nhớ dài hạn (long-term memory)

ẢNH HƯỞNG TRÍ NHỚ VÀ CÁC
CHỨC NĂNG NHẬN THỨC








◦ Ngơn ngữ
Vốn từ vựng gia tăng và đạt cao nhất ở độ tuổi 50 –
60, không suy giảm do tuổi tác và người già vẫn
cịn sử dụng các phức hợp ngơn ngữ.
Khả năng về cú pháp hay khả năng kết hợp từ ngữ
theo trình tự có nghĩa khơng bị suy giảm đơn thuần
do tuổi già.
◦ Trí thơng minh
Đo bởi thang trí tuệ Wechsler: suy giảm bởi tuổi già
Thang điểm dùng để đánh giá trạng thái tâm thần
kinh:
◦ Mini Mental State Examination (MMSE),
◦ Mini-Cog và Montreal Cognitive Assessment.


ẢNH HƯỞNG CHỨC NĂNG CẢM
GIÁC ĐẶC BIỆT: thị giác










Đồng tử nhỏ dần về kích
thước,
↓ hay mất phản xạ ánh
sáng 5% - 19%
↓điều tiết do thủy tinh thể
mất độ đàn hồi (tật viễn
thị),
Hội tụ kém, giới hạn nhìn
lên trong khi nhìn xuống
rất ít bị ảnh hưởng,
↓ thích nghi ánh sáng yếu,
↑ nhạy cảm ánh sáng chói,
↓phân biệt màu sắc và
chú ý thị trường.

↓thị lực, giới hạn thị trường,
↓cảm nhận về độ sâu và
chuyển động, cũng như sự
chuyển động của bản thân
với khơng gian bên ngồi,
 ↓khả năng đọc, thăng bằng
hay khi lái xe.

ẢNH HƯỞNG CHỨC NĂNG CẢM
GIÁC ĐẶC BIỆT: thị giác


Giảm thị lực do suy giảm về giải phẫu, chức năng
của các thụ thể ánh sáng bắt đầu từ sau 20 tuổi.

• Các bệnh lý thường gặp ở mắt của người
già như:
• Glơcơm,
• Đục thủy tinh thể,
• Thối hóa võng mạc,
• Bệnh lý võng mạc do đái tháo đường


ẢNH HƯỞNG CHỨC NĂNG CẢM GIÁC
ĐẶC BIỆT: thính giác-tiền đình
Giảm thính lực dẫn truyền và thần kinh:
◦ Bắt đầu ở tuổi 50, chủ yếu ở các âm có tần số cao.
Hậu quả: khó khăn khi định vị nơi phát âm và hiểu lời
nói, thường kèm theo tăng nhạy cảm với các âm lớn.
 Bệnh lý gây giảm thính lực kèm thay đổi do tuổi:
◦ Tắc nghẽn do ráy tai, sỏi ốc tai,
◦ Ảnh hưởng dây thần kinh thính giác do độc tố.
 Chức năng tiền đình:
◦ Phản xạ tiền đình tủy sống giảm,
◦ Ảnh hưởng khả năng nhận biết vị trí của đầu và
chuyển động trong khơng gian.


ẢNH HƯỞNG CHỨC NĂNG CẢM
GIÁC ĐẶC BIỆT: khứu giác
Giảm khứu giác:
◦ do sự thay đổi cấu trúc và chức năng của đường hô
hấp trên, niêm mạc khứu,
◦ do sự teo ở các nơrôn hành khứu và thay đổi ở thần
kinh trung ương.
Hậu quả:
- Giảm khả năng phân biệt mùi ở những mức độ khác
nhau,
- Giảm khả năng nhận biết mùi.
- Giảm cảm giác thèm ăn.
Cần lưu ý các bệnh lý gây ảnh hưởng khứu giác ngoài
sự tác động của tuổi già như: do thuốc, nhiễm virut,
hay chấn thương đầu.
Các bệnh lý gây thay đổi khứu giác như trong bệnh
Alzheimer và Parkinson.



ẢNH HƯỞNG CHỨC NĂNG CẢM
GIÁC ĐẶC BIỆT: vị giác
 ↓đáp

ứng điện sinh lý thần kinh của các
nhú vị giác.
 ↓ nhận biết vị mặn, ↑ cảm nhận vị đắng.
 ↓ số lượng các tuyến, thể tích nước bọt

 Giảm cảm nhận và thú vui ăn uống.
 Giảm ngon miệng kết hợp thêm bệnh lý
về răng miệng, răng giả, hút thuốc, uống
rượu và các thuốc đang dùng.


ẢNH HƯỞNG TƯ THẾ DÁNG BỘ
VÀ CHỨC NĂNG VẬN ĐỘNG
Giảm chức năng vận động.
 Thay đổi trong tư thế dáng bộ thường gặp:
◦ Bước đi ngắn lại với chân đế rộng, chậm và
ngập ngừng
◦ Khuynh hướng khom lưng,
◦ Đánh tay ít khi đi, dáng đi thất điều nhẹ.
◦ Mất tự tin và bước đi cẩn thận hơn.
  ảnh hưởng hoạt động hàng ngày: mặc quần
áo, ăn uống, đứng dậy khỏi ghế và có thể góp
phần gây tàn phế ở người già.



ẢNH HƯỞNG TƯ THẾ DÁNG BỘ
VÀ CHỨC NĂNG VẬN ĐỘNG


Cơ chế của rối loạn dáng bộ:
◦ Sự kết hợp của thối hóa hạch nền – thùy
trán.
◦ Thay đổi ở hạch nền liên quan tuổi tác:
 giảm số lượng thụ thể dopamine D1 ở nhân

đuôi và nhân bèo,
 mất chất dẫn truyền thần kinh dopamine.
◦ Chất đen mất nơrôn sắc tố được coi như
nguyên nhân gây ra các rối loạn vận động như
chậm vận động, dáng đi Parkinson và mất
thăng bằng ở người già.


ẢNH HƯỞNG TƯ THẾ DÁNG BỘ
VÀ CHỨC NĂNG VẬN ĐỘNG
 Hiện

tượng cứng cơ học, viêm khớp và

mất mô đàn hồi biểu hiện chậm chạp ở
NCT.
 Chẩn

đoán phân biệt :

◦Não úng thủy áp lực trung bình
◦Bệnh Parkinson,
◦Liệt trên nhân tiến triển.


ẢNH HƯỞNG TƯ THẾ DÁNG BỘ
VÀ CHỨC NĂNG VẬN ĐỘNG


Giảm sức cơ do ảnh hưởng tuổi tác:

◦↓ khối cơ, teo cơ (cơ nội tại bàn tay và bàn
chân),
◦Hơn 50% teo cơ lịng bàn tay, khơng gây
yếu cơ và khơng rung giật bó cơ.
◦↓ kích thước sợi cơ chủ yếu loại II (sợi cơ
nhanh)
◦Teo cơ dễ té ngã, gãy xương, ↓ chức năng
cơ.
◦Sức bóp của bàn tay giảm đáng kể sau tuổi
50, sức cơ cánh tay và vai không giảm trước


ẢNH HƯỞNG TƯ THẾ DÁNG BỘ
VÀ CHỨC NĂNG VẬN ĐỘNG
Giảm tốc độ và sự phối hợp của vận động.
 Tốc độ gõ nhịp bàn tay và bàn chân có thể
giảm 20% – 23% .
 Nghiệm pháp ngón tay chỉ mũi có thể biểu hiện
run nhẹ hoặc ngập ngừng khi đến đích.



ẢNH HƯỞNG TƯ THẾ DÁNG BỘ
VÀ CHỨC NĂNG VẬN ĐỘNG
Hiện tượng tăng trương lực cơ paratonia với
biểu hiện tăng trương lực vận động với những
cử động thụ động nhanh của chi như sấp ngửa,
 Tần suất của paratonia tănglên theo tuổi vào
khoảng 4 % - 21%, được cho là một số phản xạ
tư thế và dấu hiệu giải phóng vỏ não.

 Gặp nhiều hơn ở bệnh nhân Alzheimer và liên
quan với độ nặng của suy giảm nhận thức.
