Lich su phat trien cua am nhac (2)

Chúng ta nghe nhạc mỗi ngày, say mê với âm nhạc. Nhưng có lẽ
khơng phải ai cũng biết lịch sử ra đời và phát triển của âm nhạc,
đặc biệt là nhạc cổ điển. Bài viết này hi vọng sẽ giúp các bạn
phần nào trong việc tìm hiểu điều này.
Tơi sẽ đề cập một cách khái quát những điểm quan trọng và tiêu
biểu nhất, khơng có ngày tháng, số liệu cụ thể, bằng tất cả những
gì bản thân đã hiểu và diễn đạt lại hồn tồn theo cách của mình:
Âm nhạc đã có từ rất lâu (có lẽ từ khi lồi người có mặt trên trái
đất), sau đó nó dần dần hình thành và phát triển.
Trong thời kì Hy Lạp - La Mã, âm nhạc đã đạt được những thành
tựu rất quan trọng. Và sau đó có một người đàn ơng đã hoàn thiện
kỹ thuật ghi nhạc bằng 7 nốt với 5 dịng kẻ. Từ khi có kỹ thuật
này, âm nhạc có điều kiện thuận lợi hơn để phát triển.
Song, sau đó, đến thời kỳ phong kiến, âm nhạc bị chèn ép và đã
suy thoái rất nhiều.
Mốc quan trọng nhất để đánh dấu sự ra đời của âm nhạc Classic
có lẽ là vào thế kỷ 14- 16: đây là lúc bắt đầu thời kỳ Phục Hưng
trong nghệ thuật (Phục Hưng tức là khôi phục lại sự hưng thịnh
của nghệ thuật Hy Lạp - La Mã ) - trong đó có âm nhạc.
Phải nói qua về “Classic”: Nghĩa đúng nhất của từ này là “Kinh
điển”, nhưng chúng ta thường gọi là cổ điển. Tuy vậy, khi nói về
nhạc Classic thì cũng đồng nghĩa với việc nói đến tất cả những gì
được coi là thành tựu kinh điển của Âm nhạc phương Tây, trong
đó chia ra làm nhiều thời kỳ, nhiều phong cách: Phục Hưng,
Baroc, Cổ điển, Lãng mạn, Ấn tượng, Biểu hiện, ... rất rất nhiều
undefined
Trong thời bấy giờ người ta xây dựng được nhiều trường phái nhạc
kịch (opera). Đầu tiên là ở Ý, sau đó là Pháp. Tiếp theo nhạc kịch
là các trường phái Clavecin (Đàn clavơxanh), violin, organ (là loại
đàn dùng trong nhà thờ, ko phải organ điện tử như bây giờ) …
Thế kỷ 17 là thời kỳ âm nhạc Baroc (Ở Việt Nam hay gọi là Tiền cổ

điển - trước thời kỳ cổ điển) với những cái tên nhạc sỹ tiêu biểu là


John Sebastian Bach (ông vua của loại nhạc phức điệu, chuyên
viết cho đàn organ và clavecin), G.F.Handel (viết thanh xướng
kịch Samson & Delilah), C.W.Gluck (nhạc kịch Oócphay - Oócphay
là anh chàng xuống âm phủ cứu vợ nhưng ko thành vì giữa đường
đi dám trái lời dặn, quay lại nhìn mặt vợ) ... Ngồi ra trong thời
này cịn có Vivaldi viết bản concerto "Bốn mùa" nổi tiếng (vẫn
thường được dùng trong mục Dự báo thời tiết trước đây).
Thế kỷ 18 là thời kỳ Cổ điển: Sở dĩ gọi là cổ điển vì trong thời kỳ
này người ta đã xác lập được nhiều mẫu mực kinh điển nhất của
nhạc Classic. Bấy giờ có ba người tiêu biểu:
J.HAYDN: ơng viết rất nhiều bản giao hưởng (lên tới 104 bài) và là
"cha đẻ của thể loại Giao Hưởng
L.V.BEETHOVEN: không ai là không biết tới ông! Beethoven là
người đã đưa giao hưởng và sonate lên đến đỉnh cao. Nhạc
Beethoven là tiêu biểu cho chủ nghĩa anh hùng. Sở dĩ người ta nói
thế là vì Beethoven sinh vào thời của cuộc cách mạng tư sản Pháp
1789, ông ta đã phản ánh tất cả những hình ảnh về chiến tranh
một cách hoành tráng, căng thẳng dữ dội trong nhiều tác phẩm
của mình. Chính vì thế nên những bản giao hưởng của ông nhiều
đoạn rất mạnh mẽ, sục sôi và dữ dội. (Mà nhiều người nếu không
hiểu sẽ khơng thể thích nhạc giao hưởng bởi sự q phức tạp của
nó. Tuy nhiên chính vì thế mà nhạc giao hưởng lại rất có giá trị khi
làm soundtrack cho những đoạn phim chiến đấu, chiến tranh, hay
thậm chí trong những phim ma,… (đơn cử là trong loạt phim Harry
Potter).
W.A.MOZART - Thần đồng âm nhạc. Năm lên 4 biết soạn nhạc, 14
tuổi được phong "Viện sỹ viện hàn lâm" (danh hiệu mà thường chỉ

những lão thành sau bao nhiêu năm miệt mài đóng góp mới vinh
dự nhận được!). Tuy nhiên ơng chỉ sống được 30 tuổi và đã chết
rất khổ. Mozart - người được mô tả là thiên tài của tất cả các thể
loại bởi ơng có thể viết được tất cả các thể loại nhạc !
Thế kỷ 19: Thời kỳ Lãng Mạn. Trong thời kỳ này, sau thoái trào
của cách mạng Tư sản Pháp, sau khi những hứa hẹn tốt đẹp của
cuộc cách mạng không thực hiện được, con người vẫn bị kìm kẹp
trong quyền lực thì sinh ra thực tế bế tắc. Âm nhạc thời này phản


ánh nỗi bế tắc, nỗi cô đơn của con người, những ước vọng, nội
tâm cá nhân, những mơ mộng,... nên được gọi là Lãng Mạn.
Thời này bùng nổ số lượng những nhạc sỹ thiên tài: Schubert,
Chopin, Tchaikovsky, Grieg, Liszt, Schumann, Glinka, Mendelsohn,
Wagner (ơng này có bài nhạc đám cưới rất nổi tiếng),... Trong thế
kỷ 19, âm nhạc đã có một bước tiến rất dài, phát triển rực rỡ với
rất nhiều thể loại: Concerto, Sonate, Norturne (nhạc đêm),
Serenade (nhạc chiều), Opera, Ballet, nhạc thính phịng
(Chamber), ca khúc (ví dụ như bài Ave Maria nổi tiếng của
Schubert)... nhiều vô kể!
Đây là một thời kỳ rất quan trọng của nhạc Classic, tác phẩm thì
vơ cùng đa dạng, phong phú... Có nhiều tác phẩm rất tuyệt vời
đặc biệt nhờ sự phát triển vượt bậc của hòa thanh (hòa thanh là
các kiểu kết hợp các nốt với nhau tạo ra sự hài hòa tương đối, mà
điều thú vị nhất là mỗi kiểu sẽ tạo ra những sắc thái tình cảm
khác nhau: vui, buồn, giận, hờn... rất thú vị !). Nói về hịa thanh
trong thế kỷ 19 thì thực sự phải bái phục các nhạc sỹ vì họ quá
giỏi, quá....bác học!
Thế kỷ 20: Nhiều người tưởng nhầm rằng nhạc Classic là loại nhạc
của quá khứ, nhưng thực tế nó đã, đang và vẫn sẽ tiếp tục phát

triển ngày càng mạnh. Người ta vẫn sáng tác rất nhiều, khơng
ngừng, vẫn biểu diễn, vẫn có rất nhiều khán giả, vẫn giảng dạy,
và đặc biệt nhất là luôn luôn có hệ thống lý luận, phương pháp rất
chặt chẽ và khoa học.
Từ năm 1900 và trong suốt thể kỷ 20 cuộc sống con người có rất
nhiều bước ngoặt, hai đại chiến thế giới, cách mạng khoa học kỹ
thuật...Thế kỷ 20 là một thế kỷ có tốc độ phát triển vũ bão, chóng
mặt nhất từ xưa tới nay, thế nên nhờ đó nghệ thuật cũng được
“ăn theo”, cũng thay đổi chóng mặt. Bên hội họa thì nào là trừu
tượng, siêu thực, lập thể,... nhiều khi khiến cho người ta rất khó
hiểu. Bên âm nhạc cũng tương tự. Âm nhạc Classic của thế kỷ này
cũng vơ cùng thú vị!
1890-1917:
Đây là thời kì chuyển tiếp từ hậu kì chủ nghĩa lãng mạn đến hiện
đại. Các tác giả tên tuổi:Raven, Ma-le, Pushini...


Đầu thế kỉ XX, chủ nghĩa Mođéc ra đời. Đặc điểm của chủ nghĩa
này là xa rời hiện thực, biểu hiện sự khủng hoảng và bế tắc của
các nghệ sĩ thuộc Xã hội tư bản.
Hai trào lưu nghệ thuật mới nảy sinh quan trọng nhất trong giai
đoạn này là:
I_Chủ nghĩa tự nhiên:
Âm nhạc của chủ nghĩa này biểu hiện những dáng vẻ đầy mâu
thuẫn:
Một mặt, họ quan tâm đến đời sống của những con người bình
thường. Mặt khác, họ chú ý đến những chi tiết mô tả bằng âm
thanh và hướng dần đến hát nói, chia vụn cấu trúc âm nhạc. Điều
đó được thể hiện qua các tác phẩm của Pushini,Valê...
II_Chủ nghĩa ấn tượng:

Âm nhạc của chủ nghĩa này thể hiện những ấn tượng của họ đối
với thế giới bên ngồi. Chính điều đó đã khiến cho họ xa vào
mộng mị, điều kì dị hoặc cảnh trí thiên nhiên mà không quan tâm
đến những xung đột sâu sắc trong đời sống con người và tâm hồn
con người thời đại để lẩn tránh những đòi hỏi của cuộc sống và
nhân dân.
* Sự khủng hoảng lớn nhất trong nghệ thuật Môđéc là phá hủy tư
duy giai điệu vốn có truyền thống trong âm nhạc cổ điển và lãng
mạn, làm nảy sinh những ấn tượng mới như: đa điệu tính, vơ điệu
tính, thậm chí có những chồng âm gồm cả 1 gam cromatic...Tất
cả những hiện tượng này đều có ảnh hưởng tiêu cực đến một số
nghệ sĩ tài năng trong âm nhạc thời kì hiện đại.
1917-1945:
I_Chủ nghĩa biểu hiện:
Đã nở rộ ở nhiều nước Tây Âu, phản ánh sự kinh hoàng và dao
động trước những hiện tượng mới:chiến tranh đế quốc, khủng
hoảng kinh tế... Biểu hiện một cách phóng đại cực đoan tâm
trạng, cảm xúc của con người thông qua chủ quan của người nghệ
sĩ, dẫn đến những cảm xúc có phần bệnh hoạn.
II_Chủ nghĩa cấu trúc:
Là chủ nghĩa đối lập với chủ nghĩa biểu hiện, biến ngôn ngữ âm
nhạc thành vật liệu để mơ tả những đối tượng có tính chất cơ giới,
lắp ghép những khối âm thanh xa lạ trong kết cấu tác phẩm.
Một số tác giả tiêu biểu: Ma, Ơneghe...


III_Chủ nghĩa cổ điển mới:
Điển hình nhất là nhạc Jazz.
Nhạc Jazz xuất hiện ở Mĩ, là một hiện tượng độc đáo của âm nhạc
hiện đại, là loại nhạc gồm những yếu tố của âm nhạc dân gian da

đen, nhịp điệu nhạc múa trong sinh hoạt.
Bên cạnh nhạc Jazz ở Mĩ, ta cịn chú ý đến nền âm nhạc Xơ viết.
Âm nhạc Xơ viết thời kì này đã thể hiện tính ưu việt của xã hội
mới.
Nhiều nhà soạn nhạc tiêu biểu đã xuất hiện như: Soxstacovich,
Xeđôi...
Âm nhạc từ 1945 tới nay:
Tại một số nước châu Âu đã xuất hiện một loại nhạc gọi là : Đô đê
ca fôn, phương pháp sáng tác này là kết hợp một cách có dụng ý
12 âm của âm Cromatic còn gọi là nhạc Xeri. Tiêu biểu cho loại
nhạc này là A.Sonbe (kế nghiệp ông là A.Becgơ, Jimacơ,
A.Vebecnơ hợp thành truờng phái Viên mới)
Chủ nghĩa hình thức còn dẫn đến loại nhạc "tiền phong chủ nghĩa"
đã sáng chế ra hệ thống sáng tác mới gọi là "âm nhạc cụ thể" và
"âm nhạc điện tử":
- Âm nhạc cụ thể thì lắp ráp và pha trộn những âm thanh được ghi
trên băng nhựa với nhau.
- Âm nhạc điện tử là tạo ra những âm thanh theo lối đô thị nhờ
máy móc điện tử.
Nền âm nhạc CNXH trở thành tiên tiến và đầy triển vọng vì nó ăn
sâu bám rễ trong quần chúng, biết kế thừa những tinh hoa âm
nhạc của quá khứ và liên hệ mật thiết với chủ nghĩa hiện thực.
* Vậy, thứ nhạc giao hưởng mang ý nghĩa tơn giáo có được coi là
nhạc cổ điển khơng?
Ví dụ: Hồ nhạc phối hợp Nhật - Việt (ngày 14, 15/10) tại Nhà hát
Lớn Hà Nội, chương trình do các nghệ sĩ thuộc Dàn nhạc Nagoya,
dàn nhạc Nihon, Dàn nhạc Shinnihon của Nhật Bản cùng phối hợp
biểu diễn với Dàn nhạc giao hưởng Việt Nam; Trình diễn ấn tượng
- The Savior (ngày 31/10), biểu diễn âm nhạc và múa dựa trên các
câu chuyện thần thoại và dân gian của các nước châu Á, truyền

thuyết của các nhà hiền triết cổ đại, truyện dân gian về kiếp luân


hồi được lưu truyền ở Nhật Bản và các nước châu Á, tại Nhà hát
Lớn Hà Nội.
Được dàn nhạc giao hưởng biểu diễn cũng chưa chắc đã phải là
nhạc cổ điển. Phải dựa vào thể loại mà dàn nhạc chơi mới có thể
khẳng định được. Nhưng những ví dụ trên cho thấy đây là nhạc
kịch (Opéra) kết hợp với nhạc dân tộc. Vì vậy, có thể gọi là nhạc
cổ điển được.
* Giữa Jazz và nhạc cổ điển có mối quan hệ gì khơng?
Có! Nhạc cổ điển là thể loại ra đời đầu tiên, là cội nguồn của mọi
thể loại khác.
Trước khi có nhạc cổ điển thì người ta chơi nhạc bằng bất cứ cái gì
có thể tạo ra âm thanh (nếu có thể gọi đó là "âm nhạc", ví dụ như
gõ mấy miếng gỗ, mấy miếng kim loại vào nhau, v.v... ) Và từ đó,
nhạc cổ điển ra đời, theo lịch sử phát triển âm nhạc đã được trình
bày một cách khái quát như trên!