Quản lý nhà nước đối với đầu tư xây dựng hệ thống cấp thoát nước đô thị bằng vốn Nhà nước ở Việt Nam.

1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

ĐÀO CHÍ THÀNH NHÂN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI ĐẦU TƯ
XÂY DỰNG HỆ THỐNG CẤP THỐT
NƯỚC ĐƠ THỊ BẰNG VỐN NHÀ NƯỚC
Ở VIỆT NAM

CHUN NGÀNH: Quản lý công
MÃ SỐ:
9.34.04.03

HÀ NỘI - 2023


2

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

ĐÀO CHÍ THÀNH NHÂN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI ĐẦU TƯ
XÂY DỰNG HỆ THỐNG CẤP THỐT
NƯỚC ĐƠ THỊ BẰNG VỐN NHÀ NƯỚC
Ở VIỆT NAM
CHUN NGÀNH: Quản lý công
MÃ SỐ: 9.34.04.03

Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS. Trang Thị Tuyết
2. TS. Đặng Thị Hà

HÀ NỘI, 2023


3

LỜI CẢM ƠN

Tác giả xin trân trọng cảm ơn các thầy cơ giáo ở Học viện Hành chính
Quốc gia, đặc biệt là các cán bộ, giảng viên của Khoa Quản lý nhà nước về
Kinh tế và Tài chính cơng, Ban Quản lý Đào tạo Sau Đại học đã giúp đỡ và
tạo điều kiện cho tác giả hoàn thành bản luận án này. Đặc biệt tác giả xin trân
trọng cảm ơn tập thể giáo viên hướng dẫn - PGS.TS Trang Thị Tuyết, TS.
Đặng Thị Hà đã hết lòng ủng hộ và hướng dẫn tác giả hoàn thành luận án.
Tác giả cũng xin trân trọng cảm ơn Cục Kỹ thuật hạ tầng, Bộ Kế hoạch
và Đầu tư, Vụ Kế hoạch - Thống kê, Bộ Xây dựng, Thanh tra Chính phủ,
Kiểm tốn Nhà nước, các Viện nghiên cứu đã quan tâm giúp đỡ, tạo điều kiện
thuận lợi cho tác giả trong công tác nghiên cứu, thu thập thông tin, tài liệu

phục vụ cho luận án.
Xin cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã giúp đỡ, chia sẻ khó
khăn và động viên tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu để hoàn
thành luận án này.
Xin trân trọng cảm ơn !


4

LỜI CAM ĐOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu độc lập của bản thân
với sự giúp đỡ của các giáo viên hướng dẫn. Những thông tin, dữ liệu, số liệu
đưa ra trong luận án được trích dẫn rõ ràng, đầy đủ về nguồn gốc. Những số
liệu thu thập và tổng hợp của cá nhân đảm bảo tính khách quan và trung
thực.

Tác giả

Đào Chí Thành Nhân


5

MỤC LỤC
Trang
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG
DANH MỤC HÌNH VẼ
LỜI MỞ ĐẦU

Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
luận án

1
11

1.1 Tình hình nghiên cứu về kết cấu hạ tầng đô thị, hệ thống cấp
thốt nước và xử lý nước thải ở các đơ thị

12

1.2 Tình hình nghiên cứu về đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt
nước đơ thị ở Việt Nam và một số quốc gia trên thế giới

18

1.3 Tình hình nghiên cứu về quản lý nhà nước đối với đầu tư xây
dựng hệ thống cấp thốt nước đơ thị từ vốn Nhà nước

25

1.4 Nhận định khái qt về các cơng trình đã công bố liên quan
đến đề tài luận án

33

1.5 Những khoảng trống về quản lý Nhà nước đối với đầu tư
xây dựng hệ thống cấp thốt nước đơ thị bằng vốn Nhà
nước cần được tiếp tục nghiên cứu

39

1.6 Định hướng nghiên cứu chính trong đề tài luận án

36

Chương 2: Cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về quản lý nhà
nước đối với đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước
đơ thị bằng vốn Nhà nước

39

2.1 Tổng quan về đầu tư xây dựng hệ thống cấp thoát nước đô
thị bằng vốn Nhà nước

39

2.2 Lý luận quản lý nhà nước đối với đầu tư xây dựng hệ thống
cấp thoát nước đô thị bằng vốn Nhà nước

54

2.3 Kinh nghiệm quốc tế về quản lý nhà nước đối với đầu tư xây
dựng hệ thống cấp thốt nước đơ thị bằng vốn nhà nước và
giá trị tham khảo cho Việt Nam

83


6

Chương 3: Thực trạng quản lý nhà nước đối với đầu tư xây dựng
hệ thống cấp thốt nước đơ thị bằng vốn Nhà nước ở
Việt Nam

108

3.1 Thực trạng đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước đơ thị
từ vốn Nhà nước ở Việt Nam

108

3.2 Thực trạng quản lý Nhà nước đối với đầu tư xây dựng hệ
thống cấp thoát nước đô thị từ vốn Nhà nước ở Việt Nam

124

3.3 Đánh giá thực trạng quản lý Nhà nước đối với đầu tư xây
dựng hệ thống cấp thốt nước đơ thị bằng vốn Nhà nước ở
Việt Nam

158

Chương 4: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý nhà
nước đối với đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước
đơ thị bằng vốn Nhà nước ở Việt Nam

173

4.1 Xu hướng đô thị hóa và tác động đến đầu tư xây dựng hệ
thống hạ tầng kỹ thuật đô thị ở Việt Nam

173

4.2 Mục tiêu phát triển cấp thốt nước đơ thị đến 2025 và tầm
nhìn đến 2050

177

4.3 Nhu cầu vốn đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước đơ
thị đến 2025

181

4.4 Định hướng hoàn thiện quản lý nhà nước đối với đầu tư xây
dựng bằng vốn nhà nước ở Việt Nam

182

4.5 Giải pháp hoàn thiện quản lý Nhà nước về đầu tư xây hệ
thống cấp thốt nước đơ thị bằng vốn nhà nước ở Việt Nam

183

KẾT LUẬN

204

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

206

7

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BT

Xây dựng và chuyển giao

BOT

Xây dựng – vận hành – Chuyển giao

CNH-HĐH

Cơng nghiệp hố - Hiện đại hố

CP

Chính phủ

CPH

Cổ phần hóa

DA

Dự án

DAĐT

Dự án đầu tư

DNNN

Doanh nghiệp nhà nước

DNXD

Doanh nghiệp xây dựng

HĐQT

Hội đồng quản trị

KT-XH

Kinh tế - xã hội

NSNN

Ngân sách nhà nước

ODA

Viện trợ phát triển chính thức

PPP

Dự án đầu tư theo hình thức hợp tác cơng - tư

TCT

Tổng công ty

TKCS

Thiết kế cơ sở

TT

Thông tư

QLNN

Quản lý nhà nước

XDCB

Xây dựng cơ bản

WB

Ngân hàng Thế giới

WEF

Diễn đàn kinh tế thế giới

8
DANH MỤC BẢNG
Tên bảng

Trang

Bảng 2.1: Phân loại đô thị theo tiêu chí về cấp và thốt nước

49

Bảng 3.1: Nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan trong bộ máy
quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng

126

hệ thống cấp thoát nước dô thị bằng vốn nhà nước ở Việt Nam
Bảng 3.2: Khung giá tiêu thụ nước sạch sinh hoạt khu vực đô thị
(Theo Thông tư 88/2012)

145

Bảng 3.3: So sánh giá nước sạch sinh hoạt tại một số thành phố
lớn

146

Bảng 3.4: Khung giá tiêu thụ nước sạch sinh hoạt khu vực đơ thị
(Theo Thơng tư 44/2021)

147

Bảng 3.5: Giá dịch vụ thốt nước ở một số đô thị (2020)

149

Bảng 4.1: Các mục tiêu phát triển cấp nước đô thị 2025, 2030

178

Bảng 4.2: Các mục tiêu phát triển thoát nước và xử lý nước thải
đô thị (2025, 2030)

180


9
DANH MỤC HÌNH
Tên bảng

Trang

Hình 2.1: Sơ đồ hệ thống cấp nước đơ thị

42

Hình 2.2: Sơ đồ hệ thống thốt nước đơ thị

44

Hình 2.3: Cây phân tích vấn đề ngành cấp thốt nước đơ thị ở
Việt Nam

47

Hình 2.4: Nguồn vốn cho đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt
nước đơ thị

50

Hình 2.5: Các giai đoạn đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt
nước đơ thị

53

Hình 2.6: Nhu cầu vốn đầu tư cho ngành nước trên phạm vi tồn
cầu

91

Hình 2.7: Vốn đầu tư xây dựng hạ tầng ngành nước ở Trung
Quốc theo các giai đoạn

93

Hình 2.8: Tỷ lệ giữa giá, thuế và trợ cấp (ODA) - cấp vốn cho
đầu tư hạ tầng nước ở một số quốc gia

98

Hình 3.1: Lượng nước sạch cung cấp hàng năm cho các đơ thị

109

Hình 3.2: Tổng vốn thực hiện đầu tư xây dựng hệ thống cấp
thoát nước đơ thị theo giai đoạn

11

Hình 3.3: Tổng vốn đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước đơ
thị theo từng lĩnh vực

119

Hình 3.4: Cơ cấu vốn đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước
đơ thị ở Việt Nam

120

Hình 3.5: Sơ đồ bộ máy quản lý nhà nước đối với đầu tư xây
dựng hệ thống cấp thốt nước đơ thị bằng vốn nhà nước ở Việt
Nam

124

Hình 3.6: Đánh giá thực trạng QLNN đối với ĐTXD hệ thống
câp thoát nước đô thị bằng vốn nhà nước

160

10

Hình 4.1: Xu hướng đơ thị hóa trên thế giới

173

Hình 4.2: Tỷ lệ và tốc độ đơ thị hóa hàng năm

175

Hình 4.3: Nhu cầu sử dụng và nguồn vốn đầu tư cho lĩnh vực
cấp thoát nước Việt Nam giai đoạn 2021 -2025

181


11
LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài luận án
Trong những năm qua, cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất
nước, hệ thống đô thị ở Việt Nam đã được mở rộng cả về quy mô và số lượng.
Theo số liệu thống kê của Bộ Xây dựng, tính đến tháng 12/2021 1, tổng số đơ
thị cả nước là 869 đơ thị, trong đó có 2 đô thị loại đặc biệt, 22 đô thị loại I, 32
đô thị loại II, 48 đô thị loại III, 91 đô thị loại IV và 674 đô thị loại V. Tỷ lệ đơ
thị hóa đến tháng 6 năm 2022 đã đạt khoảng 41% với dân số đô thị khoảng
36,2 triệu người2.
Cùng với tốc độ tăng dân số đô thị, theo tính tốn của Bộ Xây dựng,
đến năm 2020, nhu cầu cấp nước sinh hoạt đô thị đã tăng lên 9,4 - 9,6 triệu
m3/ngày và một lượng nước thải lớn cần xử lý tương ứng xấp xỉ 7 triệu

m3/ngày. Theo đó, nhu cầu vốn đầu tư cho cấp thốt nước đơ thị càng lớn, lên
tới 10,2 tỷ đô la Mỹ cho 5 năm 2016-2020 [1]. Tuy vậy, hiện nay nguồn vốn
đầu tư cho xây dựng hệ thống cấp thoát nước ở nước ta chủ yếu từ vốn nhà
nước (kể cả ngân sách nhà nước và vốn viện trợ phát triển chính thức - ODA)
chiếm khoảng 2/3 tổng vốn đầu tư trong ngành, trong khi vốn đầu tư từ khu
vực tư nhân cịn khá nhỏ bé, thậm chí trong lĩnh vực thốt nước gần như
khơng có. Bên cạnh đó, cũng tương tự như tình trạng chung trong đầu tư
cơng, đầu tư xây dựng ngành nước từ vốn nhà nước cũng đối mặt với các vấn
đề như thất thốt, lãng phí vốn đầu tư, hiệu quả đầu tư thấp, cơng trình xây
dựng dở dang hoặc xây dựng không đưa vào sử dụng...
Một trong những nguyên nhân chủ quan dẫn đến hiện trạng đầu tư xây
dựng trong ngành nước có nhiều bất cập là do công tác quản lý Nhà nước các
cấp trong lĩnh vực đầu tư xây dựng ngành còn nhiều yếu kém. Cụ thể, vẫn còn
tồn tại sự chồng chéo, mâu thuẫn giữa các văn bản quy phạm pháp luật trong
ngành nước; Các tiêu chuẩn, quy chuẩn về quy hoạch, thiết kế, thi cơng, quản
lý vận hành các cơng trình hệ thống thốt nước và xử lý nước thải khơng phù
hợp với điều kiện thực tế hiện nay; Chính sách tài chính trong xây dựng và
quản
1
2

Cục Phát triển Đô thị, Bộ Xây dựng.
truy cập 16/6/2022


12
lý vận hành các hệ thống cấp thoát nước chưa khuyến khích, thu hút đầu tư;
Năng lực và nhận thức của một bộ phận đội ngũ cán bộ quản lý về nước sạch
và mơi trường nước cịn hạn chế; Vẫn cịn nhiều bất cập trong cơng tác quy
hoạch và chủ trương đầu tư; phân bổ vốn đầu tư và nợ đọng xây dựng; Công

tác khảo sát, lập, thẩm định, phê duyệt dự án đầu tư; công tác lập, thẩm định,
phê duyệt thiết kế bản vẽ thi cơng dự tốn cơng trình; Cơng tác nghiệm thu
thanh tốn trong một số dự án đầu tư xây dựng trong ngành nước chưa thực
hiện đúng quy định trong hợp đồng xây dựng……
Bên cạnh tính cấp thiết về thực tiễn quản lý, khung lý thuyết về QLNN
đối với đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước chưa được nghiên cứu sâu và
hồn thiện. Cho đến nay, rất ít các cơng trình nghiên cứu ở các cấp độ khác
nhau như đề tài khoa học, luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ, sách chuyên
khảo… công bố về lĩnh vực này. Trong khi đó, QLNN đối với đầu tư xây
dựng hệ thống cấp thốt nước có những đặc điểm riêng, khác biệt so với đầu
tư xây dựng hạ tầng nói chung bởi vì cấp thốt nước hiện nay vẫn được coi là
hoạt động cơng ích phi lợi nhuận, và nguồn vốn đầu tư chủ yếu từ Nhà nước,
do các doanh nghiệp Nhà nước hoặc doanh nghiệp Nhà nước đã cổ phần hóa
thực hiện. Đó cũng chính là lý do cần thiết phải lấp đầy khoảng trống nghiên
cứu này.
Trước tính cấp thiết cần hồn thiện khung lý thuyết về QLNN đối với
đầu tư xây dựng hệ thống cấp thoát nước, trước nhu cầu về vốn đầu tư rất lớn
và bức thiết cho ngành nước, gắn với bối cảnh vốn đầu tư từ ngân sách nhà
nước ngày càng eo hẹp trong khi nguồn vốn ODA có xu hướng giảm sút, việc
nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư xây dựng từ vốn Nhà nước trong lĩnh vực
cấp thoát nước là một yêu cầu bức thiết và là đòi hỏi mang tính bắt buộc. Xuất
phát từ những nguyên nhân đó, là một người đang cơng tác trong ngành cấp
thốt nước, tác giả đã lựa chọn đề tài “Quản lý nhà nước đối với đầu tư xây
dựng hệ thống cấp thốt nước đơ thị bằng vốn Nhà nước ở Việt Nam” làm
luận án tiến sĩ Quản lý cơng.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
2.1. Mục đích nghiên cứu


13

Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng QLNN đối với đầu tư xây
dựng hệ thống cấp thoát nước đô thị bằng vốn ngân sách nhà nước ở Việt
Nam., luận án tìm kiếm, đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện QLNN đối
với đầu tư xây dựng hệ thống cấp thoát nước bằng vốn Nhà nước ở Việt Nam
trong giai đoạn tiếp theo hướng tới nâng cao hiệu quả đầu tư cơng cũng như
chủ trương xã hội hóa hoạt động đầu tư xây dựng hạ tầng kinh tế - xã hội.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: để đạt được mục đích nghiên cứu nêu trên,
luận án tập trung thực hiện các nhiệm vụ sau:
- Xây dựng và hoàn thiện khung lý thuyết về đầu tư xây dựng hệ thống
cấp thoát nước đô thị và quản lý của nhà nước đối với đầu tư xây dựng hệ
thống cấp thoát nước bằng vốn nhà nước. Trong đó, luận án làm rõ khái niệm,
sự cần thiết, nguyên tắc, chức năng và các nội dung của quản lý Nhà nước đối
với đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước đơ thị bằng vốn Nhà nước. Đặc
biệt, luận án xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá hiệu quả của quản lý Nhà
nước đối với đầu tư xây dựng hệ thống cấp thoát nước bằng vốn nhà nước.
Bên cạnh đó, luận án nghiên cứu kinh nghiệm thực tiễn ở một số nước trong
khu vực về quản lý nhà nước đối với đầu tư xây dựng hệ thống cấp thoát nước
bằng vốn nhà nước, từ đó rút ra một số kinh nghiệm hữu ích có thể vận dụng
vào Việt Nam.
- Phân tích tình hình đầu tư xây dựng hệ thống cấp thoát nước từ vốn
Nhà nước ở Việt Nam trên các khía cạnh: quy mơ đầu tư qua các năm, nguồn
vốn đầu tư, hiệu quả đầu tư xây dựng hệ thống cấp thoát nước… Từ đó, luận
án đánh giá hiệu quả đầu tư xây dựng vào hệ thống cấp thốt nước đơ thị ở
Việt Nam.
- Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước đối với đầu tư xây
dựng hệ thống cấp thoát nước đô thị bằng vốn nhà nước ở Việt Nam. Nhận
định và chỉ ra những hạn chế còn tồn tại trong hoạt động quản lý Nhà nước
đối với đầu tư xây dựng hệ thống cấp thoát nước bằng vốn nhà nước dựa trên
hệ thống tiêu chí đã xây dựng và xác định rõ nguyên nhân dẫn tới những hạn
chế đó.

- Nhiệm vụ cuối cùng của luận án và cũng để đạt tới mục tiêu cuối cùng
của luận án là đề xuất phương hướng và một số giải pháp mang tính khả thi


14
nhằm tiếp tục hoàn thiện quản lý của nhà nước đối với đầu tư xây dựng hệ
thống cấp thoát nước đô thị bằng vốn Nhà nước ở nước ta. Đồng thời, luận án
xác định các điều kiện tiên quyết cần có về kinh phí, về ngồn nhân lực, về cơ
sở vật chất… để có thể thực hiện thành cơng các nhóm giải pháp đề xuất ở
trên.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án
3.1. Đối tượng nghiên cứu:
Luận án tập trung nghiên cứu công tác quản lý của Nhà nước về đầu tư
xây dựng hệ thống cấp thoát nước đơ thị. Trong đó: Chủ thể quản lý nhà nước
là hệ thống các cơ quan quản lý nhà nước về hoạt động cấp thoát nước từ
Trung ương đến địa phương; Khách thể của quản lý nhà nước là các tổ chức
thực hiện đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước đơ thị bằng vốn Nhà nước;
Cơng cụ quản lý nhà nước đó là: chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, pháp luật,
chính sách có liên quan.
3.2. Phạm vi nghiên cứu:
- Về nội dung: Nội dung nghiên cứu của luận án được giới hạn trong
phạm vi dưới đây:
+ Luận án nghiên cứu hệ thống cấp và thoát nước ở các đô thị bao gồm
hệ thống sản xuất, cung cấp và tiêu thụ nước sạch; hệ thống thoát nước và xử
lý nước thải tại các khu dân cư tập trung theo quy định về phân loại đơ thị của
Chính phủ. Luận án không nghiên cứu các hoạt động khác trong ngành nước
ở khu vực nông thôn như tưới tiêu, đê điều, vệ sinh sông hồ, kênh mương…
+ Vốn Nhà nước cho đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước đơ thị
được nghiên cứu trong luận án này bao gồm 3 nguồn sau: (1) vốn từ ngân
sách nhà nước; (2) vốn vay từ nguồn viện trợ phát triển chính thức (ODA);

(3) vốn của các doanh nghiệp nhà nước.
+ Hoạt động đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước đơ thị được
nghiên cứu trong luận án tập trung vào giai đoạn 1 và giai đoạn 2 trong chu
trình triển khai dự án đầu tư xây dựng. Cụ thể: Giai đoạn 1 Chuẩn bị đầu tư
bao gồm các hoạt động quản lý nhà nước: định hướng đầu tư, thông qua chủ
trương đầu tư và ra quyết định đầu tư; Giai đoạn 2: Thực hiện đầu tư bao gồm
các hoạt động


15
quản lý của nhà nước trong quá trình triển khai đầu tư xây dựng: phê duyệt
thiết kế, đấu thầu, quản lý giám sát chất lượng cơng trình…
+ Chủ thể của QLNN về đầu tư xây dựng bao hàm phạm vi rất rộng,
bao gồm các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp ở cấp Trung ương và địa
phương. Tuy vậy, giới hạn trong phạm vi luận án này, chủ thể của QLNN
được đề cập bao gồm Chính phủ Trung ương (các bộ và cơ quan ngang bộ có
liên quan) và chính quyền đơ thị cấp tỉnh.
+ Quản lý nhà nước đối với đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước
đơ thị được tiếp cận trên các khía cạnh sau: (1) Tổ chức bộ máy quản lý và
nhân sự trong lĩnh vực cấp, thoát nước; (2) Xây dựng, ban hành quy hoạch, kế
hoạch, chương trình mục tiêu quốc gia nhằm định hướng cho hoạt động đầu
tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước đơ thị; (3) Ban hành và thực thi hệ thống
văn bản quy phạm pháp luật, văn bản quản lý về hoạt động cấp thốt nước đơ
thị; (4) Xây dựng và thực hiện các chính sách về đầu tư xây dựng phát triển
hệ thống cấp thoát nước đô thị; và (5) Công tác thanh kiểm tra, giám sát hoạt
động đầu tư xây dựng hệ thống cấp thoát nước đô thị bằng vốn Nhà nước.
+ Về không gian: trên phạm vi lãnh thổ Việt Nam
+ Về thời gian: Luận án thu thập số liệu và tư liệu nghiên cứu từ năm
2007 đến 2020 và định hướng nghiên cứu đến năm 2030. Sở dĩ luận án chọn
mốc thời gian bắt đầu nghiên cứu từ năm 2007 bởi đây chính là năm lần đầu

tiên 02 Nghị định của Chính phủ được ban hành liên quan đến cấp và thoát
nước: Nghị định 117/2007/NĐ-CP về sản xuất, cung cấp và tiêu thụ nước
sạch; Nghị định 88/2007/NĐ-CP về thốt nước đơ thị và khu cơng nghiệp. Kể
từ khi ngành nước có văn bản pháp lý điều chỉnh, công tác quản lý Nhà nước
trong lĩnh vực này đã có sự thay đổi đáng kể, đã có những chính sách rõ ràng
đối với ngành cũng như có sự phân cơng và phân cấp quản lý giữa các cơ
quan cùng cấp cũng như giữa trung ương và địa phương.
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận án
4.1. Phương pháp luận
Luận án sử dụng phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của


16
Triết học Mác - Lênin, vận dụng các lý thuyết về khoa học quản lý Nhà nước
về kinh tế, lý thuyết kinh tế học vĩ mô, vi mô, quản lý cơng và chính sách
cơng… làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về quản lý Nhà nước đối với đầu tư
xây dựng bằng vốn Nhà nước.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện được mục đích nghiên cứu đã xác định ở trên, luận án vận
dụng tổng hợp nhiều phương pháp sau đây:
- Phương pháp thống kê: Phương pháp này được sử dụng để thu thập
các số liệu về đầu tư xây dựng trong ngành nước qua các năm. Nguồn số liệu
được tra cứu từ các báo cáo thống kê của các cơ quan Chính phủ như Tổng
cục Thống kê, Bộ Xây dựng, Bộ Kế hoạch và đầu tư, Hiệp hội cấp thoát
nước… cũng như niên giám thống kê của cả nước và các địa phương.
- Phương pháp phân tích, so sánh: Luận án sử dụng phương pháp này
để phân tích các số liệu, tư liệu thu thập được nhằm so sánh mức độ tăng
giảm, tỷ lệ tăng giảm, tính tốn hiệu quả đầu tư xây dựng hệ thống cấp thoát
nước qua các năm. Phương pháp phân tích giúp tác giả luận án chỉ rõ được
những khoảng trống trong nghiên cứu cần tiếp tục làm sáng tỏ, hiện trạng của

hoạt động đầu tư xây dựng cũng như công tác QLNN đối với hoạt động đầu
tư xây dựng trong ngành nước… Đồng thời, phương pháp này cũng được sử
dụng trong luận án để đánh giá kết quả cũng như những hạn chế còn bất cập
trong QLNN về đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước đơ thị bằng vốn
Nhà nước ở Việt Nam. Việc vận dụng phương pháp này cũng giúp NCS đúc
rút ra những bài học, những giải pháp cần thiết để khắc phục các hạn chế và
nguyên nhân hạn chế đã chỉ ra.
- Phương pháp điều tra, khảo sát: Bên cạnh việc nghiên cứu các tài
liệu thứ cấp, luận án sử dụng phương pháp điều tra khảo sát để thu thập các
dữ liệu sơ cấp về công tác QLNN đối với đầu tư xây dựng hệ thống cấp thoát
nước đô thị từ vốn nhà nước. Cụ thể, NCS đã phát 100 phiếu khảo sát tại các
đô thị ở 5 địa phương đại diện cho các vùng miền và đặc trưng kinh tế - xã
hội trên cả nước: Hà Nội, Tun Quang, Thanh Hóa, Đăk Lăk và Tp. Hồ
Chí Minh. Số


17
phiếu thu về là 92 phiếu. Đối tượng trả lời phiếu khảo sát là các cán bộ, công
nhân viên và người quản lý trong các doanh nghiệp ngành nước; đồng thời họ
cũng là người dân đô thị - đối tượng sử dụng nước sạch và dịch vụ thoát nước
ở 5 địa phương trên. Mẫu phiếu khảo sát (xem Phụ lục 1) được thiết kế tập
trung vào các nội dung của quản lý nhà nước trong lĩnh vực đầu tư xây dựng
hệ thống cấp thoát nước nhằm đánh giá hiệu quả và hiệu lực của công tác
quản lý. Kết quả khảo sát được trình bày cụ thể trong chương 3 của luận án
và phần phụ lục.
5. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu
5.1. Giả thuyết nghiên cứu
Với mục tiêu hoàn thiện và nâng cao hiệu quả QLNN đối với đầu tư
xây dựng hệ thống cấp thốt nước đơ thị bằng vốn nhà nước ở Việt Nam, luận
án đặt ra giải thuyết nghiên cứu như sau:

Những giải pháp mà luận án đưa ra về hoàn thiện bộ máy quản lý và
hoàn thiện khung pháp lý đầu tư xây dựng trong ngành nước; làm tốt cơng
tác kế hoạch hóa định hướng hoạt động đầu tư xây dựng các cơng trình trong
ngành nước; tổ chức thực hiện tốt các chính sách về đầu tư xây dựng cơ bản
bằng vốn nhà nước trong lĩnh vực cấp thốt nước; tăng cường hiệu quả trong
cơng tác thanh kiểm tra, giám sát đầu tư xây dựng … sẽ góp phần nâng cao
hiệu quả đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước cho các đơ thị ở nước ta,
tối thiểu hóa lãng phí, thất thốt vốn của nhà nước trong đầu tư xây dựng,
đáp ứng tốt hơn các nhu cầu sinh hoạt cơ bản của người dân, nâng cao chất
lượng cuộc sống cho dân cư ở các vùng đô thị ở Việt Nam, đồng thời hướng
đến mục tiêu phát bền vững, tiết kiệm tài nguyên, bảo vệ mơi trường…
5.2. Câu hỏi nghiên cứu
Để hiện thực hóa giả thuyết nghiên cứu đã nêu ở trên, Luận án đề xuất
các câu hỏi nghiên cứu sau đây cần phải tìm câu trả lời, giải đáp:
- Đặc trưng của hoạt động đầu tư xây dựng hệ thống cấp thoát nước ở
đơ thị bằng vốn nhà nước; những đặc trưng đó tác động như thế nào đến
công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực này?


18
- Nhà nước cần tiến hành các hoạt động nào để quản lý đầu tư xây
dựng hệ thống cấp thoát nước đô thị hướng đến mục tiêu nâng cao hiệu quả?
Các nhân tố khách quan và chủ quan nào tác động đến kết quả quản lý Nhà
nước đối với đầu tư xây dựng hệ thống cấp thoát nước ở các đơ thị ở Việt
Nam trong bối cảnh đơ thị hóa, hiện đại hóa?
- Hiện trạng đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước đơ thị ở Việt
Nam diễn ra như thế nào trong những năm qua? (về nguồn vốn, quy mô vốn,
cơ cấu vốn đầu tư xây dựng..)
- Thực trạng quản lý của Nhà nước hiện nay đối với hoạt động đầu tư
xây dựng hệ thống cấp thoát nước đơ thị ở Việt Nam như thế nào, có những

ưu điểm và hạn chế gì, nguyên nhân của những hạn chế đó?
- Quản lý của Nhà nước đối với đầu tư xây dựng hệ thống cấp thoát
nước ở Việt Nam hiện nay cần hoàn thiện như thế nào nhằm nâng cao hiệu
quả đầu tư xây dựng trong ngành? Khả năng vận dụng các giải pháp đó trên
thực tế và điều kiện để thực hiện như thế nào?
6. Những đóng góp mới của luận án
Thứ nhất, Luận án lần đầu tiên xây dựng một khung lý thuyết về quản lý
nhà nước đối với đầu tư xây dựng hệ thống cấp thoát nước đô thị bằng vốn
Nhà nước bao gồm: khái niệm, nguyên tắc, nội dung và các yếu tố ảnh hưởng
đến kết quả quản lý Nhà nước trong lĩnh vực này.
Thứ hai, Qua các số liệu thu thập được, Luận án đã phác họa bức tranh
về hoạt động đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước đơ thị từ vốn Nhà
nước. Theo đó, luận án khẳng định nhu cầu về vốn đầu tư cho xây dựng hệ
thống cấp thoát nước nói chung và ở các đơ thị Việt Nam nói riêng rất lớn,
song nguồn vốn Nhà nước chỉ có thể đáp ứng được 2/3 nhu cầu này, chủ yếu
từ vay ODA, trái phiếu chính phủ, trái phiếu chính quyền địa phương, cũng
như vốn vay tín dụng Hơn nữa, hiệu quả sử dụng vốn Nhà nước trong ngành
cịn thấp và lãng
phí, thất thốt.
Thứ ba, Thơng qua phân tích và đánh giá thực trạng công tác quản lý
Nhà nước đối với đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước đơ thị, với
những dẫn


19
chứng thực tiễn, luận án đã chỉ ra rằng mặc dù có nhiều kết quả đáng ghi
nhận thời gian qua song công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực này còn
nhiều bất cập như: hệ thống văn bản quy phạm pháp luật vẫn cịn có độ vênh;
đầu mối quản lý ngành nước chưa tập trung thống nhất; các chính sách liên
quan đến đầu tư xây dựng ngành nước chưa thực sự mang lại kết quả như

mong đợi…
Thứ tư, Từ việc xem xét ưu điểm và hạn chế của quản lý Nhà nước đối
với đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước đơ thị, Luận án đã đề xuất một
hệ thống các giải pháp vĩ mơ nhằm hồn thiện công tác quản lý Nhà nước,
nâng cao hiệu quả quản lý, nâng cao hiệu quả đầu tư công vào lĩnh vực cấp
thốt nước đơ thị ở Việt Nam. Trong đó, luận án nhấn mạnh đến nhóm giải
pháp về hồn thiện thể chế bộ máy; hoàn thiện các quy định về giá nước sinh
hoạt và nước thải, bởi đây chính là điều kiện để tái tạo nguồn vốn đầu tư cho
nhà nước cũng như thu hút vốn đầu tư từ các nguồn khác, giảm gánh nặng
đầu tư cho nhà nước.
7. Cấu trúc của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và các phụ lục, luận án
có kết cấu gồm 4 chương:
CHƯƠNG 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
luận án
CHƯƠNG 2: Cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn của quản lý nhà
nước đối với đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước đơ thị bằng vốn Nhà
nước
CHƯƠNG 3: Thực trạng quản lý Nhà nước đối với đầu tư xây dựng hệ
thống cấp thốt nước đơ thị bằng vốn Nhà nước ở Việt Nam.
CHƯƠNG 4: Phương hướng và giải pháp tiếp tục hoàn thiện quản lý
Nhà nước đối với đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước đơ thị bằng vốn
Nhà nước ở Việt Nam


20
CHƯƠNG 1:
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CĨ LIÊN QUAN
ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN

Trong những năm qua, đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật đô thị là một
trong những mối quan tâm hàng đầu của các nhà hoạch định chính sách, các
cơ quan nghiên cứu cũng như của các doanh nghiệp và người dân. Đó là vấn
đề tất yếu trước sự phát triển hết sức nhanh chóng của hệ thống đơ thị và q
trình đơ thị hố mạnh mẽ diễn ra trên phạm vi cả nước. Quá trình này đòi hỏi
phải cải tạo, nâng cấp hoặc xây dựng mới nhiều cơng trình hạ tầng kỹ thuật tại
các đơ thị, trong đó khơng thể khơng nhắc tới là hệ thống cấp nước, thoát
nước và xử lý nước thải ở các đơ thị... Chính vì vậy, các nghiên cứu về đầu tư
xây dựng hạ tầng kỹ thuật đô thị là một đề tài tương đối phổ biến, bắt đầu
phát triển từ cuối những năm 2000s khi quan điểm của Đảng và Nhà nước
ngày càng chú trọng hơn đến vai trò của hệ thống hạ tầng kỹ thuật trong phát
triển kinh tế xã hội của các đô thị trên cả nước. Tuy vậy, hầu hết các nghiên
cứu tập trung vào hệ thống giao thơng đơ thị, có ít các tài liệu tìm hiểu sâu
vào lĩnh vực đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước đơ thị và xử lý nước
thải cũng như hoạt động quản lý Nhà nước đối với vấn đề này.
Trong quá trình triển khai nghiên cứu luận án, NCS đã tiếp cận khoảng
trên dưới 50 đầu tài liệu dưới dạng: giáo trình, luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ,
các bài tham luận và rất nhiều các bài viết, bài tạp chí,… có chủ đề liên quan
đến quản lý nhà nước đối với đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước đơ thị
từ vốn Nhà nước. Về cơ bản, tất cả các cơng trình nghiên cứu mà tác giả thu
thập và tìm hiểu được có liên quan đến luận án tập trung vào 3 hướng nghiên
cứu sau:
(1) Nghiên cứu về thực trạng hệ thống hạ tầng kỹ thuật đơ thị, trong đó
có hệ thống cấp thốt nước đô thị;
(2) Nghiên cứu về hoạt động đầu tư xây dựng hệ thống cấp thốt nước
đơ thị ở Việt Nam cũng như một số quốc gia trên thế giới;