Tiểu luận: Khủng hoảng nợ Châu Âu

1









Tiểu luận

Khủng hoảng nợ Châu Âu
2

Cuộc khủng hoảng nợ công đang giáng những “đòn chí mạng” vào các nền
kinh tế châu Âu. Nước đầu tiên bị khủng hoảng nợ tấn công là Hy Lạp, rồi tới
Ireland và hiện nay, nhiều quốc gia như Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Italia
cũng đang có lâm vào hoàn cảnh tương tự. Trước đó nhiều nước đang phát
triển, trong đó có Argentina cũng lâm vào khủng hoảng nợ, còn ở châu Á, năm
1997 cuộc khủng hoàng tài chính đã xảy ra bắt đầu từ cảnh nợ nần của Thái
Lan. Vậy nguyên nhân nào khiến các nền kinh tế phát triển của châu Âu cũng
lún sâu vào khủng hoảng nợ, và hiện nay các nước đang phải đối phó với tình
hình nợ công như thế nào? Những ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng nợ ở
Châu Âu đến các nước còn lại của t hế giới? Tương lai của đồng tiền chung
euro sẽ đi về đâu?
1. Nguyên nhân của khủng hoảng nợ Châu Âu
Theo Paul De Grauwe (02/2010) có 3 nguyên nhân:
- Hy Lạp : Quản lý yếu kém và sự không minh bạch.
- Thị trường t ài chính :
 Phát hành một lượng lớn trái phiếu chính phủ quốc tế kỳ hạn dài với

mức lãi suất thấp => dẫn đến bong bóng giá trái phiếu, sau vài tuần
giá trái phiếu sụt giảm
 Cơ quan xếp hạng đánh giá sai mức độ tín nhiệm và khi có khủng
hoảng xảy ra thì họ cố tình làm cho nó bùng nổ hơn (hạ mức tín
nhiệm xuống).(vd : bán trái phiếu, rút vốn đầu tư).
 Khủng hoảng nợ trong khu vực tư nhân xảy ra trước rồi sau đó chính
phủ tham gia huy động bằng vay nợ gây ra tình trạng khủng hoảng
nợ công. Lý do chính phủ tham gia :
 Nguồn thu giảm nhưng chi tiêu xã hội t ăng lên.
 M ột phần của khoản nợ tư nhân ngầm đảm bảo bởi chính phủ
(nợ ngân hàng), chính phủ buộc phải giảm nợ cho khu vực tư
nhân => nợ chính phủ gia tăng.
- Các nhà lãnh đạo trong khu vực đồng EURO : Chính phủ các nước trong
khu vực đồng tiền chung EURO và Ngân hàng Trung ương Châu Âu
(ECB).
3

 Chính phủ các nước trong khu vực đồng tiền chung EURO
không thống nhất trong việc giải cứu Hy Lạp.
 Trước khi khủng hoảng thì Ngân hàng Trung ương Châu Âu
(ECB) dựa vào cơ quan xếp hạng của M ỹ để cho chính phủ Hy
Lạp vay đảm bảo bằng trái phiếu chính phủ (xét trái phiếu
chính phủ đủ điều kiện làm tài sản thế chấp). Khi khủng hoảng
xảy ra thì ECB hạ hạng mức t ín nhiệm của trái phiếu chính phủ
Hy Lạp xuống và việc làm này đã làm cho những tổ chức tài
chính nắm giữ trái phiếu bán tháo ra.
Theo Carlo Panico (09/2010):
- Bị tấn công đầu cơ do lỗi quản lý của khu vực đồng t iền chung Châu Âu
(EM U) mắc phải 3 lỗi : lỗi trong quá trình phối hợp chính sách tiền tệ và
chính sách tài khóa, sự vắng mặt của cơ quan siêu quốc gia đối phó với

tình hình kinh tế khác nhau của mỗi quốc gia, sự vắng mặt của Quỹ bình
ổn bảo vệ khu vực đồng tiền chung Châu Âu- The European Financial
Stability Facility (EFSF) tránh khỏi bị tấn công đầu cơ.( Quỹ này sau
đó được lập vào ngày 9 tháng 5 năm 2010)
- Do chính phủ quản lý yếu kém và nền kinh tế bị ảnh hưởng của cuộc
khủng hoảng tài chính toàn cầu => Chính phủ tăng chi nhưng nguồn thu
không đảm bảo nên phải vay nợ.
2. Diễn biến khủng hoảng nợ Châu Âu
- Ngày 07/04/2010: Hy Lạp công bố năm 2009 thâm hụt ngân sách của nó
là 12,7%GDP trên mong đợi và không thể trấn an các nhà đầu tư rằng
Hy Lạp có thể xử lý cuộc khủng hoảng thâm hụt ngân sách, và nó cần sự
cứu trợ của Liên minh Châu Âu/ IMF. Tin này làm cho đồng euro giảm
mạnh so với đồng đô la Mỹ.
- Tổng số nợ của Hy Lạp vào cuối tháng 4/2010 khoảng 319 tỷ Euro.
Trong đó khoảng 294 tỷ Euro dưới hình thức là trái phiếu, số còn lại là
tín phiếu kho bạc với mệnh giá là 8.6 Euro. Hầu như tất cả các khoản nợ
này đều bằng Euro, số nhỏ (khoảng 2%) nợ bằng USD, JPY, CHF.
4

- Ngày 27/04/2010: Giá cổ phiếu trên toàn thế giới sụt giảm sau khi
Standard & Poor, một trong những cơ quan xếp hạng tín dụng hàng đầu
thế giới, hạ giá trái phiếu chính phủ Hy Lạp đến mức độ rất thấp. Trong
khi đó, chủ tịch của Liên minh châu Âu nói rằng cuộc đàm phán về các
khoản nợ Hy Lạp đang tiến hành. M ột gói cho vay 45 tỷ Euro đang được
xem xét, nhưng Đức vẫn chưa thông qua.
- Tháng 5/2010, Hy Lạp ký kết một thỏa thuận về gói cứu trợ 110 tỷ Euro
của các quốc gia thành viên khu vực đồng euro và IMF. Trong đó 80 tỷ
từ EUROZONE và 30 tỷ Euro từ IMF) với lãi suất thấp 5%. Đồng thời
gói cứu trợ này cũng nhằm tránh sự lây lan tình trạng nợ này đến các
nước khác trong khu vực Châu Âu. Tuy nhiên tình trạng nợ chưa được

giải quyết.
- Cuộc khủng hoảng lây lan sang các nước khác trong EUROZONE. Cuối
tháng 11/2010, Ireland đã yêu cầu, và nhận được gói cứu trợ tài chính 85
tỷ Euro từ EU và IMF.
- Để làm dịu thị trường, ngày 28/11/2010 Bộ trưởng tài chính của năm
nước thành viên lớn nhất của EU công bố rằng "bất kỳ sự tham gia của
khu vực tư nhân trong Eurozone tái cơ cấu nợ sẽ không được có hiệu lực
trước giữa năm 2013” .
- Tháng 03/2011, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hy Lạp công bố rằng gói cứu
trợ 110 tỷ Euro có thể là không đủ cho đến năm 2013.
- Ngày 06/04/2011, Bồ Đào Nha đã yêu cầu cứu trợ tài chính từ Liên
minh châu Âu.
- Ngày 21/05/2011: Ông Papandreou nói rằng Hy Lạp phải tránh cơ cấu
lại nợ và thay vào đó tiếp tục cắt giảm ngân sách để giải quyết cuộc
khủng hoảng nợ.
- Ngày 04/06/2011: Ông Papandreou nói rằng Hy Lạp s ẽ cắt giảm "đáng
kể" việc làm của khu vực công. Các cuộc biểu t ình tiếp tục ở trung tâm
Athens.
5

- Ngày 26/10/2011: Các nhà đầu tư tư nhân đồng ý chấp nhận thua lỗ
50% trái phiếu Hy Lạp, loại bỏ các rào cản cuối cùng với một kế hoạch
toàn châu Âu giải quyết cuộc khủng hoảng nợ của châu lục.
- Ngày 27/10/2011: Cổ phiếu trên thị trường chứng khoán của Hy Lạp
tăng mạnh sau khi đạt một thỏa thu ận nợ của các nhà lãnh đạo châu Âu.
Gói cứu trợ cho phép Hy Lạp được xóa tới một nửa số nợ của nước này
với khu vực tư nhân cũn g như n hận được khoản cho vay mới trị giá 100
tỷ euro.
- Ngày 13/02/2012: Quốc hội Hy Lạp bỏ phiếu biểu quy ết thông q ua kế
hoạch khắc khổ gây tranh cãi mà kh u vực đồng euro và Quỹ tiền tệ quốc

tế IMF đòi hỏi để được cấp gói cứu trợ trị giá 130 tỷ euro (với 199 phiếu
đồng ý và 74 phiếu không đồng ý). Các biện pháp khắc khổ này bao
gồm cắt giảm 15.000 việc làm trong khu vực công, tự do hóa luật lao
động, hạ 20% mức lương tối thiểu từ 751 euro xuống còn 600 euro một
tháng.

2.1. Hy Lạp
6

2.2. Hy Lạp (Greece’s Debt Crisis: Overview, Policy Responses, and
Implications_ Re be cca M. Nelson, Paul Belkin và Derek E.
Mix(14/05/2010); Muhammad Akram*, Liaqat Ali, Hafsa
Noreen và Monazza Karamat (6/2011))
Nguyên nhân nội sinh:
Chi tiêu Chính phủ tăng cao trong khi các khoản thu của Chính phủ lại
thấp
Từ năm 2001-2007, GDP của Hy Lạp đã tăng trưởng với tốc độ trung bình
hàng năm 4,3%, s o với Khu vực châu Âu thì mức trung bình là 3,1%. Tốc
độ tăng trưởng kinh tế cao xuất phát từ sự gia tăng trong tiêu dùng tư nhân
(mà chủ yếu là các khoản vay quá dễ dàng), bên cạnh đó là các khoản đầu
tư công được hỗ của chính phủ đã tăng lên 87% trong khi đó doanh thu chỉ
tăng 31% dẫn đến thâm hụt ngân sách vượt trên giới hạn thỏa thuận với EU
là 3%. Theo OECD, năm 2004, tỷ lệ tổng chi tiêu công ở Hy Lạp cao hơn
so với hầu hết các thành viên OECD khác. M ức chi tiêu của chính phủ Hy
Lạp trong năm 2009 lên tới 50% GDP. Nguyên nhân do sự phối hợp và tổ
chức kém trong quá trình quản lý ngân sách. Các hệ thống quản lý thiếu
năng lực về đánh giá và theo dõi hiệu quả của chi tiêu dẫn đến việc chi tiêu
quá mức và sự mơ hồ trong ‘dòng ngân sách’.
Hình 1: Lịch sử thâm hụt ngân sách của Hy Lạp

Nguồn: Ủy ban Châu Âu, tài liệu thâm hụt ngân sách năm 2009
7

Bên cạnh đó, chính phủ Hy Lạp đặc biệt chi tiêu là rất lớn trong lĩnh vực
y tế và giáo dục, không chỉ là rất lớn mà còn quản lý không hiệu quả. Ngoài ra,
tỳ lệ dân số già (trên 64 tuổi) của Hy Lạp dự kiến sẽ tăng từ 19% năm 2007 đến
32% trong năm 2060 điều này làm tăng gánh nặng cho chi tiêu công (Hy Lạp
được coi là một trong những nước có hệ thống hưu trí hào phóng nhất của châu
Âu). Theo OECD, mức yêu cầu để được hưởng lương hưu đầy đủ tại Hy Lạp
chỉ cần 35 năm đóng góp trong khi các quốc gia khác trong khu vực là 40 năm.
Tính tổng trợ cấp thanh toán tiền lương hưu t ại Hy Lạp dự kiến sẽ tăng từ
11,5% GDP năm 2005 đến 24% của GDP vào năm 2050. Sự kết hợp của t ập
quán chính trị, tức là tham nhũng và sự không can thiệp vào cấu trúc của nền
dân chủ là một sự phi lý khác mà chính phủ Hy Lạp đang phải đối mặt
(Mitsopoulos & Pelagidis, 2006, 2010). Điều này có nghĩa là văn hóa chính trị
chậm và tạm thời là trở ngại lớn nhất trong các chương trình cải cách về
chương trình hưu trí, y tế và văn hóa lao động (Feat herstone & Papadimitrious,
2008). Cải cách khó hành động bởi sự tăng lên giữa hệ thống phúc lợi yếu kém,
luật lao động cứng nhắc (Featherstone, 2005; Papadimitriou 2005; Katrougalos
& Lazaridis, năm 2003; và Featherstone & Tinios, năm 2006). Trong hơn một
thập niên Hy Lạp đã phải đối mặt với các vấn đề khó khăn của thất nghiệp cơ
cấu đặc biệt là trong lực lượng lao động trẻ. Sự yếu kém này được áp đặt bởi
luật không linh hoạt được bồi thường, lên đến 29,5% GDP.
8

Hình 3: Tỷ lệ thất nghiệp (% của lực lượng lao động dân sự) - Khu vực
Euro (2005-10)

Nguồn: Ủy ban Thống kê Liên minh Châu Âu (2009)
Chi tiêu công tăng cao trong khi nguồn thu lại tỏ ra yếu kém. Điều này

được lý giải do tham nhũng tràn lan ở Hy Lạp, thêm vào đấy tình trạng trốn
thuế tại Hy Lạp do mức thuế cao và hệ thống mã số thuế phức tạp, quá nhiều
quy định nhưng lại quản lý lỏng lẻo, kém hiệu quả của khu vực công. M ức độ
trốn thuế trong năm 2006 đã được ghi nhận là 30% tức là của 3.4% GDP (in.gr,
2009a) trong khi đó chi tiêu của chính phủ lại rất cao so với thu nhập. Chính tất
cả những y ếu tố trên đã đặt Hy Lạp đứng thứ 86/133 quốc gia theo bảng xếp
hạng quốc tế và ở mức thấp nhất trong Khu vực Châu Âu (Diễn đàn Kinh tế
Thế giới, 2009)
9

Hình 2: So sánh chi phí và doanh thu thuế (trung bình từ năm 2000-2007)

Nguồn: Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IM F), Thống kê GFS 2007
Nguyên nhân ngoại vi:
Tiếp cận nguồn vốn với lãi suất thấp
Việc gia nhập vào khu vực Châu Âu năm 2001 đã góp phần làm tăng tỷ
lệ nợ của Hy Lạp. Với sự đóng góp của 2 nền kinh tế lớn như Đức và Pháp
cộng với chính sách tiền tệ của ECB đã khiến cho các nhà đầu tư có một niềm
tin nhất định đối với các thành viên trong khối cộng đồng tiền chung Châu Âu.
Nhờ vào lợi ích ưu đãi với tư cách thành viên EU, Hy Lạp đã tiếp cận với
những khoản vay nước ngoài với lãi suất tốt hơn, dễ dàng hơn nhằm bù đắp cho
ngân sách chính phủ. Tuy nhiên điều đó góp phần làm trầm trọng thêm vấn đề
nợ của Hy Lạp.
Việc “thiếu nghi êm túc” trong thực thi các nguyên tắc của EU
Năm 1997, các thành viên EU đã thông qua Hiệp ước ổn định và tăng
trưởng nhằm tăng cường giám sát và thực thi các quy tắc tài chính công trong
Hiệp ước Maastricht năm 1992. Trong đó quy định mức thâm hụt ngân sách
của chính phủ không vượt quá 3% GDP và nợ công không vượt quá 60% GDP.
Mặc dù vậy, từ năm 2003 đã có hơn 30 trường hợp các quốc gia thâm hụt quá
mức, tuy nhiên họ chỉ bị khiển trách và bị buộc phải củng cố tài chính công và

EU chưa bao giờ xử phạt tài chính đối với bất kỳ quốc gia nào. Việc thiếu
10

cưỡng chế thi hành Hiệp ước ổn định và tăng trưởng đã hạn chế vai trò của EU
trong việc ngăn chặn nguy cơ nợ cao như Hy Lạp. Thêm vào đó, việc công bố
sai lầm các con số của Hy Lạp làm việc dự đoán tài chính và khả năng vay vốn
của chính phủ Hy Lạp trở nên khó khăn và sự tin tưởng của các nhà đầu tư đã
bị lung lay. Trong bảng báo cáo của Eurostat ngày 12 tháng 01 năm 2010 đã
nhận định rằng các dữ liệu của Hy Lạp là không đáng tin cậy, từ đó dẫn đến
việc nghi ngờ về độ chính xác trong số liệu của Hy Lạp từ năm 2005-2009.
Ngay cả cục thống kê quốc gia Hy Lạp cũng bị xem như là "trò đùa" của t ân
Thủ tướng Hy Lạp, George Papandreou (Papandreou, 2010b). Vào thời điểm
gia nhập khu vực Châu Âu 2001, Hy Lạp đã có một mức tỷ lệ nợ công rất cao
lên đến 101,5%GDP. Điều đó đồng nghĩa với việc H y lạp đã không có khả
năng giữ vững giới hạn của Hiệp ước Maastricht là 60%.
2.3. Ireland (The European Sovereign Debt Crisis: Responses to the
Financial Crisis- Lazaro Sandoval, Erika Beltran, Sodge rel
Ulziikhutag, Temuun Zorigt/ 2011)
Ireland có một ngành công nghiệp dịch vụ tài chính thành công và thị
trường bất động sản phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên sự xuất hiện của cuộc
khủng hoảng t ài chính toàn cầu làm đóng băng thị trường bất động sản trong
nước và gây ra thiệt hại cho các hộ gia đình, ngân hàng và chính phủ. Ireland
đã trở thành quốc gia đầu tiên trong khu vực châu Âu rơi vào suy thoái trong
năm 2008.
Trong 2008-2009, GDP giảm 10%, tỷ lệ thất nghiệp tăng từ 4,5% năm
2007 lên gần 13% tháng 3 năm 2010. Năm 2009, tổng thâm hụt ngân sách đạt
14,5%% GDP. Không giống như Hy Lạp, thâm hụt ngân sách của Ireland phát
sinh do sự gia tăng chi phí để chống đỡ cho các ngân hàng thiếu vốn. Đáp lại,
chính phủ Ireland đã thực hiện một loạt các biện pháp củng cố để không cho
thâm hụt dưới 12% trong năm 2010.

Vào tháng 11 năm 2010, Ireland chính thức kêu gọi hỗ trợ từ IMF và EU
đồng ý 1 gói cứu trợ € 85 tỷ và soạn thảo một ngân sách mới. N gân sách mới
của Ireland là kế hoạch bốn năm cắt giảm $ 20 tỷ USD thông qua giảm chi tiêu
11

và đưa ra các loại thuế mới, những cắt giảm này bao gồm trợ cấp thất nghiệp
rộng rãi và các khoản thanh toán phúc lơi.
Nợ công (% của GDP)
Qu
ốc gia

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Ireland 31,2

26,7

22,8

24,9

41,8

64,8

94,2


N
ợ
-

bên ngoài (t
ỷ USD)

Qu
ốc
gia
2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Ireland

11

11

11

11

11

11

1049

1392

1841

2312

2287

2253


(Nguồn:

2.4. Bồ Đào Nha(Paulo Vila Maior- Associate Professor- Faculty of
Human and Social Sciences-University Fernando Pessoa)
Bồ Đào Nha đang nằm đằng sau các nước Tây Âu phát triển, 48 năm
của chế độ độc tài cùng với một mô hình phát triển kinh tế dựa trên nông
nghiệp, ngoài ra một trong những ưu tiên của các chính phủ dân chủ là tăng các
quỹ phúc lợi. Chi phí tăng đáng kể góp phần làm ngân sách thâm hụt trầm
trọng.
Thâm hụt ngân sách thấp nhất 1989 (GDP 2,8%) và cao nhất trong năm
2009 (GDP 10,1% ). Thâm hụt trung bình GDP 5,3%. Nợ công cao nhất trong
năm 2010 (GDP 93,0%), trong khi thấp nhất năm 2000 (GDP 48,4%).
Cuộc khủng hoảng t ài chính trong năm 2007 t hay đổi chính sách tài
chính của Bồ Đào Nha dẫn đến thâm hụt cao hơn đặt biệt là nợ công. Giữa
năm 2008 và 2009 thâm hụt ngân sách tăng gần gấp ba lần (từ GDP 3,6% đến
10,1 GDP%). Trong thời gian này, trung bình thâm hụt GDP 7,6%. Nợ công
cũng tăng lên rất nhiều, tăng từ 71,5% GDP tới 93,0 GDP%.
Giữa cuộc khủng hoảng, chính phủ Bồ Đào Nha tiếp tục làm thâm hụt
ngân sách quá mức với các khoản đầu tư khổng lồ vào cơ sở hạ tầng không cần

thiết.
12

Ngoài ra, Chính phủ còn gặp khó khăn trong việc điều chỉnh tài chính
do sự chống đối chính trị mạnh mẽ. Hơn nữa, vào ngày 23 tháng 3, Thủ tướng
Jose Socrates của Bồ Đào Nha từ chức sau khi không giành chiến thắng hỗ trợ
cho gói thắt lưng buộc bụng thứ tư trong một năm. Thị trường phản ứng bằng
cách cắt giảm xếp hạng tín dụng của Bồ Đào Nha ngày 29 tháng 3 năm 2011,
trong khi lợi tức trái phiếu 10 năm t ăng trên 8%.
Ngày 06 tháng 4, Thủ tướng Bồ Đào Nha thừa nhận rằng nước ông cần
một khoản giải cứu từ EU với 78 tỷ Euro gắn liền với một gói thắt lưng buộc
bụng .Bồ Đào Nha cùng “tham gia” với Hy Lạp và Ireland trong cuộc khủng
hoảng nợ công khu vực châu Âu. M ức nợ công của Bồ Đào Nha thấp hơn đáng
kể hơn so với Hy Lạp, và ngành ngân hàng là tương đối ổn định hơn so với
Ireland. Quỹ cứu hộ đang có đủ để đối phó với tình hình của Bồ Đào Nha.

3. Ảnh hưởng của khủng hoảng nợ Châu Âu tới các nước trên thế giới
3.1. Tác động đối với kinh tế Mỹ (The European Sovereign Debt Crisis:
Responses to the Financial Crisis- Lazaro Sandoval, Erika Beltran,
Sodgerel Ulziikhutag, Temuun Zorigt/ 2011)
Tác động của cuộc khủng hoảng ở châu Âu đối với M ỹ chủ yếu thông
qua các mối liên hệ về tài chính. Lo ngại nhất là các ngân hàng Mỹ có thể miễn
cưỡng hơn trong việc cho vay, do không biết chắc họ sẽ chịu ảnh hưởng từ
châu Âu như thế nào. Đến nay, lãi suất liên ngân hàng của Mỹ mới chỉ tăng
nhẹ. Tuy nhiên, căng thẳng trong lĩnh vực ngân hàng ở châu Âu có thể dẫn đến
việc các ngân hàng không muốn chấp nhận rủi ro ngày càng gia tăng ở Mỹ.
Nếu lòng tin của nhà đầu tư và thị trường đối với EU tiếp tục giảm thì
đồng euro có thể giảm về giá trị. Sự giảm giá của đồng euro có khả năng cản
trở nền kinh tế M ỹ bằng cách giảm xuất khẩu Mỹ và tăng nhập khẩu từ EU.
Với kết quả như vậy thì thâm hụt thương mại Mỹ sẽ tăng

Theo số liệu mới công bố của N gân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS), các
ngân hàng Mỹ đã cho châu Âu vay 1.400 tỷ USD, không bao gồm trái phiếu.
Nếu cuộc khủng hoảng ở châu Âu xấu đi, các ngân hàng Mỹ sẽ phải tăng dự
phòng cho các khoản nợ xấu. N gược lại, các ngân hàng châu Âu cho M ỹ vay
13

3.900 tỷ USD và những khó khăn về tài chính có thể buộc các ngân hàng này
giảm chênh lệch thu chi toàn cầu, và do đó hạn chế khả năng của họ trong việc
tiếp tục cho Mỹ vay tiền.
Hoạt động kinh doanh cũng sẽ bị tác động do tình hình xấu đi của châu
Âu. Trong quý I/2010, khoảng 22% lợi nhuận của các doanh nghiệp Mỹ là từ
hoạt động ở nước ngoài mà châu Âu chiếm một phần quan trọng. Ngoài t ác
động trực tiếp này, những khó khăn ở châu Âu cũng tác động đến giá cổ phiếu
của các công ty Mỹ. Chỉ số S&P 500 của Mỹ đã giảm gần 10% so với hồi cuối
tháng 4/2010.
Mặc dù tình hình tồi tệ đi của châu Âu có thể tác động đến lợi nhuận của
các doanh nghiệp cũng như các nhà xuất khẩu của M ỹ, nhưng nó không t ác
động mạnh đến nền kinh tế nói chung. Xuất khẩu hàng hoá và dịch vụ vào EU
chỉ chiếm khoảng 2,8% GDP của Mỹ, và do đó cũng không phải là một kênh
để có thể lan truyền những khó khăn của châu Âu vào Mỹ. Việc đồng euro sụt
giá làm hàng xuất khẩu của Mỹ giảm sức cạnh tranh cũng khó tác động lớn đến
tăng trưởng GDP của Mỹ.
3.2. Khủng hoảng nợ công ở Eurozone đe dọa các thị trường mới nổi
(theo nghiên cứu của BIS trong năm 2011)
Ngân hàng thanh toán quốc tế (BIS) đưa ra nhận định này trong nghiên
cứu công bố ngày 11/12.
Cuộc khủng hoảng nợ công ở Khu vực đồng euro (Eurozone) đã t ác
động đến các thị trường mới nổi, đặc biệt là Đông Âu, do các nhà đầu tư thận
trọng với rủi ro rút vốn khỏi những thị trường này.
Nghiên cứu cho biết, trong tháng 8 và tháng 9 vừa qua, các nhà đầu tư

đã rút hơn 25 tỷ USD ra khỏi các thị trường mới nổi. Các nước Trung và Đông
Âu chịu tác động nhiều nhất từ quyết định này.
Giá cổ phiếu trên các thị trường mới nổi cũng đã giảm mạnh trong tháng
9, chứng tỏ những tài sản có nguy cơ rủi ro cao đã được bán nhằm giảm thiểu
biến động trong danh mục đầu tư.
14

Cùng thời gian này, khoảng 855 tỷ USD vốn đầu tư đã được hồi hương
về Khu vực đồng euro, chủ yếu về Pháp, như kết quả của việc giảm đầu tư
ngoài Liên minh châu Âu (EU).
Trong khi đó, các
ngân hàng
lớn như Commerzbank của Đức, Unicredit
của Italy tuyên bố sẽ giảm nguồn tín dụng mới cấp cho các thị trường mới nổi.
Áo áp dụng quy định nghiêm ngặt hơn đối với các ngân hàng của nước này
đang là các chủ đầu tư lớn đối với Croatia, Czech, Hungary và Rumani.
Một số nhà đầu tư cũng đã t ìm cách đầu tư vào những "thiên đường an
toàn" như thị trường trái phiếu ở Mỹ, Canada, Australia và một số nước Bắc
Âu khác, hoặc đầu tư vào thị trường Nhật Bản.
Theo nghiên cứu của BIS, chiều hướng nói trên đang khiến các nhà đầu
tư lo ngại bởi lẽ việc các ngân hàng Khu vực đồng euro hạn chế cho vay đối
với các công ty hoặc hộ gia đình ở các thị trường mới nổi có thể làm gia tăng
chiều hướng sụt giảm tăng trưởng kinh tế ở các quốc gia này.
3.3. Ảnh hưởng của khủng hoảng nợ Châu Âu tới các nước đang phát
triển và các quốc gia ở Châu Phi (Isabella Massa, Jodie Keane and Jane
Kennan/10/2011; Gil Seong Kang, Abdul B. Kamara and Zuzana
Brixiova_staff of The African De velopment Bank G roup Chief Economist
Complex 14/07/2010)
Cuộc khủng hoảng nợ công khu vực Châu Âu có khả năng ảnh hưởng
tới các nước đang phát triển và các nư ớc ở Châu Phi thông qua 3 kênh truyền

tải chính:
+ Hiệu ứng “lan truyền” trong lĩnh vực tài chính.
+ Những tác động từ việc củng cố tài chính tại Châu Âu
+ Các tác động về tỷ giá
Thứ nhất, sự lan truyền trong lĩnh vực tài chính cho các nước đang phát
triển có thể xảy ra thông qua các trung gian tài chính và thị trường chứng
khoán, cũng như sự thay đổi trong t âm lý thị trường nhà đầu tư và thay đổi
trong nhận thức đầu tư rủi ro.
Các ngân hàng châu Âu nắm giữ phần lớn nợ của Hy Lạp, trong đó Đức,
Pháp và Anh lần lượt nắm giữ 22,6 tỷ USD, 15 tỷ USD và 3,4 tỷ USD. Nếu
như Hy Lạp vỡ nợ, các ngân hàng châu Âu có thể gặp thiệt hại đáng kể, do đó
họ có thể phải cắt giảm tín dụng ở các nước đang phát triển để khôi phục các tỷ
15

lệ an toàn vốn của họ. Ước tính gần đây cho thấy rằng trong trường hợp các
ngân hàng nắm giữ 80% nợ của Hy Lạp sẽ bị tổn thất hơn 63 tỷ Euro. Con số
này có thể còn lớn hơn nếu Hy Lạp vỡ nợ và nó sẽ lan rộng ra các nền kinh tế
khác của châu Âu như Tây Ban Nha và Ý. Sự lan rộng khả năng mất chi trả của
các nước trong khu vực có thể hạn chế hơn nữa tính thanh khoản của ngân
hàng, từ đó gây khó khăn cho các nước đang phát triển trong việc đảm bảo khả
năng tiếp cận tín dụng trên thị trường quốc tế.
Cuộc khủng hoảng khu vực đồng EU cũng tác động đến thị trường
chứng khoán toàn cầu. Thị trường toàn cầu đã giảm 6,8% trong t háng 8 năm
2011, trong đó các thị trường châu Âu diễn biến tồi tệ nhất, cụ thể: Đức giảm
18,7%, Italy 14,9%, Pháp 10,9% và Tây Ban Nha 8,8% (theo Brandt, 2011).
Những biến động trên thị trường chứng khoán có thể gây ra hậu quả xấu cho
các nước đang phát triển. Ví dụ như đà bán tháo kéo dài trên thị trường chứng
khoán châu Âu có thể dẫn đến việc rút tiền ồ ạt ở các nước đang phát triển, kéo
theo đó là những điều chỉnh quan trọng trong nền kinh tế.
Thêm vào đó, cuộc khủng hoảng nợ công tại châu Âu và những lo ngại

về cuộc suy thoái toàn cầu mới đã dẫn đến sự sụp đổ tâm lý của những nhà đầu
tư ưa thích rủi ro, Chỉ số mức độ rủi ro có thể chấp nhận được của Credit
Suisse đang ở mức thấp trong vòng 30 năm ( theo JP Morgan, 2011). Những
thay đổi trong tâm lý đầu tư trên thị trường có thể khiến các khoản đầu tư bị trì
hoãn hoặc hủy bỏ, điều đó làm giảm các dòng đầu tư vào các nước đang phát
triển. M ặt khác, cuộc khủng hoảng nợ châu Âu có thể tạo ra những cơ hội cho
các quốc gia mới nổi trên thị trường do các nhà đầu tư có thể tái phân bổ danh
mục đầu tư từ trái phiếu quốc gia tiên tiến tìm đến trái phiếu quốc gia mới nổi.
Thứ hai, gói thắt lưng buộc bụng trong nhiều nền kinh tế châu Âu đã
dẫn tới sự gia t ăng đáng kể tỷ lệ thất nghiệp và tăng trưởng suy yếu vẫn đang
phục hồi từ sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu trước đây. Điều này có thể
tác động đến các nước đang phát triển theo nhiều cách.
Kế hoạch củng cố tài chính đã buộc các chính phủ châu Âu cắt giảm chi
tiêu. Anh đã công bố cắt giảm chi tiêu chính phủ với mức lớn nhất kể từ Thế
chiến II với 83 tỷ bảng Anh, còn ở Pháp kế hoạch cắt giảm chi tiêu là 45 tỷ
16

Euro, trong khi đó Đức công bố cắt giảm chi tiêu công với tổng số hơn 80 tỷ
Euro. Những kế hoạch cắt giảm này có thể dẫn đến việc giảm nguồn vốn viện
trợ cho các nước đang phát triển bao gồm cả châu Phi. Việc giảm nguồn vốn
viện trợ đã bắt đầu tăng gánh nặng tài chính cho một số quốc gia đang phát
triển.
Bên cạnh đó, tăng trưởng tại Châu Âu có phần chậm lại đã có những t ác
động nghiêm trọng đối với các nước đang phát triển ví dụ như nhu cầu đối với
hàng hóa và dịch vụ giảm. Sự suy giảm trong nhu cầu đối với các mặt hàng
xuất khẩu đã có những ảnh hưởng bất lợi đến doanh thu thuế, đặc biệt là nguồn
thu từ thương mại và những ngành liên quan đến tài nguyên như dầu và khoáng
sản, nó đã gây khó khăn cho các quốc gia trong việc duy trì mức chi tiêu công
dự kiến bao gồm đầu tư cơ sở hạ tầng dài hạn. Đặc biệt, các nước có thâm hụt
tài khóa cao sẽ dễ bị tổn thương hơn.

Tỷ lệ thất nghiệp trong nền kinh tế châu Âu cũng gia tăng cụ thể tháng
8/2011 đạt 10% trong đó Tây Ban Nha dẫn đầu với 21%, kế tiếp là Ireland
14,6%, Cộng hòa Slovak 13,4% và Bồ Đào Nha 12,3%. Điều này sẽ dẫn đến
lượng kiều hối của các nước đang phát triển bao gồm cả Châu Phi ít hơn do
những người nhập cư phải vật lộn để duy trì cuộc sống hoặc tìm việc làm mới.
Thứ ba, biến động tỷ giá cũng có thể đặt ra những thách thức mới và cơ
hội cho các nước đang phát triển.
Đồng Euro giảm giá s o với đồng U SD có thể ảnh hưởng đến dòng chảy
thương mại trong việc phát triển nền kinh tế theo hai hướng đối lập. Một mặt,
những nước có đồng t iền chủ chốt là đồng Euro có thể thực sự được hưởng lợi
từ việc đồng Euro yếu hơn điều đó khiến cho xuất khẩu của họ cạnh tranh hơn
trên thị trường thế giới. Ví dụ như các nước trong khu vực đồng Franc Châu
Phi (CFA) quy định tỉ giá đồng tiền trên cơ sở đồng Franc của Pháp, họ sử
dụng đồng Euro như đồng tiền chủ chốt, do đó việc xuất khẩu của khu vực
CFA ra các quốc gia khác trên thế giới được hưởng lợi, đặc biệt là những
ngành dầu thô, cacao, cà phê và lạc. Mặt khác, các nước xuất khẩu dựa trên
đồng U SD sẽ bị đánh giá cao do đồng USD cao so với đồng Euro.
17

Thương mại dịch vụ cũng có thể bị ảnh hưởng bởi sự suy yếu của đồng
Euro khi mà khách du lịch châu Âu đi du lịch đến các nền kinh tế đang phát
triển sẽ giảm sức mua. Đồng euro yếu hơn cũng có khả năng làm giảm giá trị
của lượng kiều hối chảy từ châu Âu vào các nước đang phát triển bao gồm cả
Châu Phi.
4. Biện pháp đối phó với khủng hoảng nợ của Châu Âu hiện nay:
Ngoài các phản ứng chính thức của EU, IMF, và Ngân hàng Trung ương
châu Âu, và chính sách thắt lưng buột bụng, một số các lựa chọn thay thế khác
nhau cho Hy Lạp, Ireland, Bồ Đào Nha và các quốc gia khác để cải thiện các
vấn đề nợ của họ. ( Theo The European Sovereign Debt Crisis: Responses
to the Financial Crisis- Lazaro Sandoval, Erika Beltran, Sodgerel

Ulziikhutag, Temuun Zorigt/ 2011)
4.1 Sử dụng đầu tư nước ngoài và kích thích kinh tế để cải thiện nền
kinh tế hiện tại của họ:
Một thay thế bổ sung để vượt qua cuộc khủng hoảng nợ hiện nay là nhìn tới
những quốc gia có nền kinh tế lớn để tìm kiếm sự hổ trợ. Trong chuyến thăm
Châu Âu mùa thu năm ngoái 2010, Thủ tướng Trung Quốc Ôn Gia Bảo công
bố sự hỗ trợ đối với Hy Lạp và EU. Ông Bảo tăng cường hỗ trợ bằng cách
thông báo việc tạo ra một quỹ trị giá 5 tỷ USD để hỗ trợ ngành công nghiệp tàu
của Hy Lạp. Trung Quốc cũng hứa sẽ đầu tư vào trái phiếu Hy Lạp cũng như
sẽ thực hiện một nỗ lực để hỗ trợ các nước Châu Âu và Hy Lạp vượt qua cuộc
khủng hoảng. "
Tuy nhiên, có đi cũng phải có lại, Trung Quốc đã bày tỏ cam kết của mình
để Eurozone phục hồi và đồng thời Trung Quốc cũng sử dụng cuộc khủng
hoảng này như là m ột phương tiện để làm chệch hướng những lời chỉ trích
quốc tế của mình về chính sách thương mại và việc tăng giá đồng nhân dân tệ.
4.1 Thoát khỏi Liên minh Tiền tệ châu Âu
Thoát khỏi Liên minh Tiền tệ châu Âu (EM U) vẫn có thể là một lựa
chọn. Đức tại một thời điểm đe dọa là sẽ không hỗ trợ tài chính cũng như loại
bỏ các các quốc gia vô trách nhiệm không theo EM U hướng dẫn. Mặc dù loại
bỏ cưỡng bức hay tự nguyện của một quốc gia ra khỏi EM U là bất hợp pháp,
18

nhưng việc ra khỏi EMU như là một cách tốt hơn thay thế cho chiến lược thắt
lưng buộc bụng hiện nay. Bởi vì các nước thành viên gặp khó khăn về tài chính
có khả năng kéo toàn bộ khu vực châu Âu xuống, việc ra khỏi EMU có thể
được hoan nghênh bởi các thành viên khác như là một cách để ngăn chặn thiệt
hại thêm cho toàn bộ khu vực Châu Âu. Một hành động như vậy sẽ cho phép
các quốc gia mắc nợ cao dễ thực hiện các chính sách tiền tệ riêng của họ.
Thông qua mất giá tiền tệ, các quốc gia này có thể làm dịu bớt biện pháp t ài
khóa khắc khổ và kích thích nền kinh tế thông qua việc xuất khẩu tăng lên do

cạnh tranh về giá.
Tuy nhiên, việc thoát ra khỏi EMU sẽ yêu cầu các quốc gia phát hành
tiền tệ cho quốc gia của họ và chi phí là rất lớn và bất ổn kinh tế.
4.2 Đối với khu vực Châu Âu: (Theo Michael G. Arghyroua * and
Alexandros Kontonikasb *(2011)
Cuộc khủng hoảng đã nhấn mạnh sự cần thiết việc cải cách thể chế theo
hai hướng:
Đầu tiên, để ngăn chặn một cuộc khủng hoảng trong tương lai tương tự
như hiện tại, khu vực đồng euro phải phát triển các cơ chế tài chính và chính
sách phối hợp hiệu quả.
Thứ hai, nếu một khủng hoảng nợ xảy ra tại một quốc gia EMU, điều
quan trọng là phải ngăn chặn sự leo thang của cuộc khoảng hoảng lây lan sang
các nước khác và mục tiêu này có thể đạt được thông qua việc tạo ra một cơ
chế thường trực EMU để xử lý các trường hợp tài chính khẩn cấp. Đối với cơ
chế như vậy để thành công trong việc ổn định các quy tắc và điều khoản, của
nó phải được minh bạch. Đồng thời, các điều khoản tài chính khẩn cấp phải
được như vậy để loại bỏ các nguy cơ rủi ro đạo đức. Quy tắc xác định đạt được
cả hai mục tiêu cùng một lúc là một nhiệm vụ đầy thách thức kêu gọi sự chú ý
lớn từ các học giả và các nhà hoạch định chính sách .
5 Khủng hoảng nợ công Châu Âu và các kịch bản cho tương lai của đồng
EURO
Các nhà hoạch định chính sách và chuyên gia kinh tế các nước châu Âu đã
phải nghĩ tới các kịch bản cho tương lai của khu vực đồng tiền chung, với
19

những diễn viên “đa quốc gia” bất đắc dĩ. T heo (Gavyn
Davies_27/11/2011) thì tựu chung lại có ba kịch bản chính:


Kịch bản 1 : Châu Âu hai tốc độ

Diễn viên chính sẽ là nhóm các quốc gia ngoại vi, trọng tâm là Hy Lạp,
tiếp đến là Ý, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và Ireland. Đây là các nhân tố đe doạ
sự tồn t ại của khu vực và họ phải rời bỏ tư cách thành viên sử dụng chung đồng
euro.
Đề xuất giữa các lãnh đạo cấp cao Berlin, Paris nâng cao khả năng một
hoặc nhiều quốc gia ngoại vi phía nam sẽ phải rời khỏi khu vực đồng euro,
trong khi phần cốt lõi phía bắc hội nhập kinh tế s âu hơn, bao gồm cả những
lĩnh vực nhạy cảm là chính sách tài khoá, thuế cá nhân và doanh nghiệp. Đây là
cách duy nhất để tăng cường kỷ luật, kỷ cương, sự ổn định và đảm bảo tính bền
vững trong tương lai của đồng euro. Với đề xuất như trên, khối tiền tệ chung sẽ
nhỏ hơn nhưng phát triển nhanh hơn, tạo ra khoảng cách ngày một lớn với các
thành viên còn lại của EU, hình thành một “châu Âu hai tốc độ”.
Có ý kiến cho rằng để Hy Lạp ra khỏi khối tiền tệ chung sẽ có lợi cho
nước này trong dài hạn. Trên thực tế, Hy Lạp khó có thể trả nợ trong khung
thời gian đưa ra và cũng là bất hợp lý nếu cố chờ đợi thêm sự cứu trợ từ IMF
hay các quốc gia châu Âu khác.
20

Đẩy một quốc gia ra khỏi liên minh tiền tệ được xem là điều cấm kỵ
trong thời gian trước vì: “Điều này sẽ phủ nhận tất cả những giá trị đã xây dựng
trong suốt 60 năm qua. Việc sẽ vẽ lại bản đồ địa lý và làm phát sinh những
căng thẳng mới. Điều này có thể sẽ là sự kết thúc thực sự của châu Âu”, một
nhà ngoại giao EU nói với Reuters.
Kịch bản 2: Đức rời bỏ liên minh tiền tệ
Đức cùng một số quốc gia nhỏ khác, như Áo, Phần Lan và Hà Lan, theo
đề xuất của cựu lãnh đạo liên đoàn Công nghiệp Đức Hans-Olaf Henkel sẽ là
người ra đi khỏi khối tiền chung euro. Lúc này có thể có hai khả năng xảy ra,
hoặc là các quốc gia còn lại vẫn duy trì đồng euro mà không có Đức (nhánh
2b), hoặc là t an rã một khi Đức rút khỏi để trở về với đồng tiền riêng của mỗi
quốc gia (nhánh 2a).

Rút khỏi đồng tiền chung, đồng mark Đức được cho là mối nguy của
đồng Franc mạnh của Thuỵ Sĩ và các doanh nghiệp sản xuất của Đức sẽ bị ảnh
hưởng. Theo tính toán, Đức phải hy sinh từ 20 – 25% GDP trong năm đầu tiên
và giảm xuống còn một nửa ở năm tiếp theo. Tuy nhiên, chi phí thiệt hại này
vẫn rất nhỏ so với khoản chi khổng lồ mà Đức giải cứu Hy Lạp, Ireland và Bồ
Đào Nha.
Trong trường hợp đồng euro tan rã, các nhà đầu tư “lời” hay ”lỗ” là tuỳ
vào cách phân bổ tài chính của họ. Sẽ có những chuyển biến rất ngẫu nhiên, là
kết quả của việc điều chỉnh tỷ giá hối đoái, tuỳ theo trường hợp. Sẽ có doanh
nghiệp nắm giữ tài sản ròng bằng ngoại tệ được lợi nhờ việc phá giá đồng tiền
và ngược lại. Và sẽ có sự điều chỉnh nhanh chóng năng lực cạnh tranh trong thị
trường lao động và hàng hoá ở khu vực châu Âu cũ.
Việc xử lý tất cả các hợp đồng mệnh giá bằng euro sẽ sa vào các cuộc
tranh tụng pháp lý phức tạp, mất nhiều năm mới giải quyết dứt điểm được.
Trong thời gian đó, các khoản tài trợ t ài chính cho thương mại quốc tế có nhiều
nguy cơ sụp đổ. Vì vậy, đồng euro tan rã bất kể theo hình thức nào cũng sẽ dẫn
đến tình trạng kinh t ế châu Âu suy thoái sâu trước khi mong đợi các dấu hiệu
phục hồi.
21

Một giải pháp thay thế khác ít có khả năng xảy ra là nhóm các nước
thuộc khu vực tiền tệ (loại Đức) vẫn sử dụng tiền chung và tạo ra một phiên
bản đồng euro giá trị thấp hơn hẳn so với USD và mark Đức.
Kịch bản 3: Tương lai tươi sáng
Lý tưởng nhất là các quốc gia và các tổ chức tài chính khu vực châu Âu
và thế giới thống nhất được để giữ khối đồng tiền chung euro, vãn hồi niềm tin
của các nhà đầu tư. Điều này đòi hỏi các con nợ ở phía Nam phải chấp nhận
các biện pháp thắt lưng buộc bụng hà khắc trong thời gian dài, điều kiện tiên
quyết để nhận trợ giúp từ các quỹ hỗ trợ. Bên cạnh đó, ngân hàng Trung ương
châu Âu ECB phải thực hiện trách nhiệm cứu trợ nhiều hơn nữa bằng các biện

pháp tăng cường thanh khoản tạm thời. Điều này sẽ khó đạt được nếu Berlin và
Paris tiếp tục đối đầu trong phương án để ECB đóng vai trò là người cho vay
cuối cùng.
Còn Barry Eichengreen (February 2010) trong bài viết “The Breakup of
the Euro Area” ( đã đưa ra lập luận rằng,
có những rào cản về pháp lý và chính trị để ngăn một nước rời bỏ khối liên
minh trong khi không nên đánh giá thấp khả năng có thể vượt qua được cuộc
khủng hoảng. Các phân t ích của ông đã tập trung vào các kịch bản trong mười
năm tới. Tầm nhìn dài hơn như thế nào? Đồng euro vẫn còn tồn t ại, ít có khả
năng rằng một quốc gia tham gia sẽ dùng lại tiền tệ quốc gia của nó như là một
phương pháp điều trị hợp lý cho những căn bệnh kinh tế của nó. Thị trường
thích ứng với loại tiền tệ duy nhất, khiến nỗ lực để làm xáo trộn nó tương ứng
với chi phí cao hơn. Kỳ vọng thích ứng với sự tồn tại của nó: không có kinh
nghiệm đầu tay với lựa chọn thay thế, người dân công nhận sự tồn tại của một
loại tiền tệ châu Âu như là trạng thái bình thường của công việc và coi việc sử
dụng lại một loại tiền tệ quốc gia là vượt quá giới hạn cho phép.





22

23

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1/Crisis in the Euroz one and how ro deal with it, Paul D e Grauwe, 02/2010
2/Greek Debt – The endgame scenarios, Lee C. Buchheit and G. Mitu Gulati ,
2011

3/Isabella Massa, Jodie Keane and Jane Kennan/10/2011; Gil Seong Kang,
Abdul B. Kamara and Zuzana Brixiova_staff of The African Development
Bank Group Chief Economist Complex 14/07/2010
4/ The Breakup of the Euro Area, Barry Eichengreen 02/ 2010
5/The causes of the D ebt Crisis in Europe and the Role of Regional Integration,
Carlo Panico, 09/2010
6/ The European sovereign debt crisis, is Germany to Blame? Brigitte Young
and Willi Semmler, 2011
7/ The Europ ean Sovereign Debt Crisis: Responses to the Financial Crisis-
Lazaro Sandoval, Erika Beltran, Sodgerel Ulziikhutag, Temuun Zorigt/ 2011
8/ The Greek affair: A cause or a symptom of the European Union instability?,
Patrica Blazey and Robert Wetton, 2010
9/ The Greek Sovereign Debt Crisis: Antecedent, Consequeces and Reforms
Cap acity, Muhammad Akram*, Liaqat Ali, H afsa Noreen và M onazza Karamat
6/2011
10/ Portugal t he debt crisis and EMU membership a lost opportunity, Paulo
Vila M aior- Associate Professor- Faculty of Human and Social Sciences-
University Fernando Pessoa
11/. EMU- Sovereign debt crisis fundamention, exp ection, and
contagions(Michael G. Arghyroua * and Alexandros Kontonikasb *(2011)
12/. The Breakup of the Euro Area” ( -
Barry Eichengreen (February 2010
13/ Thinking the unthinkable on a euro break-up – G avyn Davies_28/11/2011





24