bệnh dịch tễ học

BỆNH VÀ
SỰ XUẤT HIỆN DỊCH
Bộ môn Dịch tễ
Khoa Y tế Công cộng
Đại học Y Dược TP. HCM
1


Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Mục Tiêu Bài
Sau khi học xong bài này, học viên
có thể:
Giảng
1. Liệt kê được 4 giai đoạn trong quá
trình phát triển của một bệnh.
2. Liệt kê được 3 thành phần của
dây chuyền lây.
3. Mô tả được những ứng dụng
của lịch sữ tự nhiên và dây
chuyền lây trong lónh vực phòng
ngừa.
4. Liệt kê được các hình thức của 1
vụ dịch, và cách xác định một
trường hợp beänh.
2


Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Sức khỏe - Bệnh

Sức khỏe là
gì?
Một tình trạng thoải mái về thể
chất, tinh thần và xã hội chứ
không đơn thuần về tình trạng
bệnh và tật (WHO)

Bệnh là gì?

Là một tình trạng sức khỏe xấu
(WHO)
3


Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Sức khỏe - Bệnh

Bệnh do rối loạn sự cân bằng
giữa con người và môi trường
sống
Bệnh là một tiến trình phát
triển qua thời gian

4


Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Nguyên nhân gây bệnh
Bệnh
lao

Vi trùng Nghèo đói?
lao?
Môi trường sống
chật
trội?
Nghiện rượu?
HIV/AIDS
?

Bệnh thường do nhiều yếu
tố gây, hiếm khi do 1 nguyên
nhân tạo thành.
5


Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Lịch Sữ Tự Nhiên Của
Bệnh

Tiến trình của một bệnh trên 1
cá nhân từ lúc bắt đầu phơi
nhiễm với các tác nhân gây
bệnh (yếu tố nguy cơ) cho đến
khi hồi phục hay chết mà không
Mỗi

bệnh
cócan
1 lịch
sử nào
tự nhiên
có
bất
cứ sự
thiệp
đặc trưng
Dấu hiệu đặc thù và khung
thời gian của bệnh thay đổi
tùy người
6


Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Lịch Sữ Tự Nhiên Của
Bệnh
Tiếp
xúc

CẢM
NHIỄM

7


Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Lịch Sữ Tự Nhiên Của
Bệnh
Giai đoạn cảm
nhiễm
Bệnh chưa phát triển nhưng có
sự tích tụ của tác nhân gây
bệnh hay yếu tố thuận lợi bên
trong túc chủ cảm thụ.
Cholesterol cao, THA, ĐTĐ, có lối
sống tónh tại, hút thuốc lá, tuổi
cao, giới, tiền sử gia đình có
bệnh tim mạch là những yếu tố
nguy cơ mắc bệnh tim maïch.
8


Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Lịch Sữ Tự Nhiên Của
Bệnh
Những
biến
đổi
bệnh lý

BỆNH
BÁN
LÂM
SÀNG

9


Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Lịch Sữ Tự Nhiên Của
Bệnh
Giai đoạn bệnh bán
lâm
sàngnhững
Giai đoạn

thay đổi
bệnh lý bắt đầu nhưng không
có dấu hiệu hay triệu chứng.
Hiện tượng xơ vữa động mạch
vành, rối loạn huyết động học,
tổn thương van tim xảy ra trước
khi
cólây:
DHLSthời
củakỳ
bệnh
mạch
Bệnh
ủ tim
bệnh
(incubation p)
Bệnh không lây: thời kỳ tiềm

10
tàng (latency p)


Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Lịch Sữ Tự Nhiên Của
Bệnh
Thời điểm thông
thường của chẩn
Triệu đoán
chứng
bắt đầu

BỆNH HỒI PHỤC,
LÂM TÀN PHẾ,
SÀNG
CHẾT
11


Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Lịch Sữ Tự Nhiên Của
Bệnh
Giai đoạn bệnh
lâmtriệu
sàng
Các
chứng hay dấu hiệu

xuất hiện rỏ rệt.
Khó thở, đau ngực, mệt khi vận
động nhiều là những triệu
chứng của bệnh tim mạch

Giai đoạn hồi phục, tàn
phế, hoặc
chết
Bệnh
nhân có
thể hồi phục,
tàn phế hoặc chết.
12


Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Lịch Sữ Tự Nhiên Của
Bệnh

Thời điểm thông
thường của chẩn
Triệu đoán
chứng
bắt đầu
Những
Tiếp biến
xúc
đổi
bệnh lý

CẢM
NHIỄM

BỆNH
BÁN
LÂM
SÀNG

BỆNH HỒI PHỤC,
LÂM TÀN PHẾ,
SÀNG
CHẾT 13


Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Lịch Sữ Tự Nhiên Của
Bệnh

Pre
pathogenes
is
A

H
E

Pathogenesis

• cure
Beginni
ng sign
& sympt
om

Moderat
e to adv
ance
sign &
sympto Convom
lescence

• chronic
• disability
• death

-Pathology
- Before
having sig
n & sympt
om
14


Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Các Mức Độ Phòng
Ngừa

Định nghóa của DTH bao gồm
việc phòng ngừa và kiểm
soát bệnh trên con người.
Hiểu được lịch sữ tự nhiên
của bệnh:: có những biện
pháp phòng ngừa thích hợp
theo từng giai đoạn của lịch
sữ tự nhiên của bệnh.

15


CÁC MỨC ĐỘ PHÒNG NGỪA
DỰPHÒNG
PHÒNG
DỰ
BẬC11
BẬC

GIAI ĐOẠN
CẢM NHIỄM

DỰPHÒNG
PHÒNG
DỰ
BẬC22
BẬC

GIAI ĐOẠN
BÁN LÂM

SÀNG

DỰPHÒNG
PHÒNG
DỰ
BẬC33
BẬC

GIAI ĐOẠN
LÂM SÀNG

GIAI ĐOẠN HỒI
PHỤC, TÀN
PHẾ, TỬ VONG

1978, Strasser đề nghị một mức độ dự
phòng can thiệp vào trước giai đoạn
cảm nhiễm để phòng ngừa bệnh tim
mạch  phòng ngừa bậc 0


Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Các Mức Độ Phòng
Ngừa
Bậc
0

CẢM
NHIỄ

M
17


Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Các Mức Độ Phòng
Ngừa

Phòng ngừa bậc 0 (Primordial
prevention)
Ngăn chặn sự xuất hiện yếu
tố nguy cơ từ dân số chưa từng
phơi
với yếu
này
Thay nhiễm
đổi thái
độ, tố
hành
vi, và
giá trị xã hội là bước quan
trọng trong phòng ngừa bậc 0
Cấm sản xuất thuốc lá trong
phòng ngừa k phổi do thuốc lá
Giáo dục trẻ khi còn nhỏ tránh
18
các hành vi nguy cô.

Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Các Mức Độ Phòng
Ngừa
Bậc
1
CẢM
NHIỄ
M
19


Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Các Mức Độ Phòng
Ngừa

Phòng ngừa bậc 1 (Primary
prevention)
Giảm hay loại trừ yếu tố nguy cơ
trước khi nó có thể ảnh hưởng
đến cá nhân và cộng đồng.
Uống Vacxin sabin phòng
bại liệt

20


Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Các Mức Độ Phòng
Ngừa
Bậ
c2
BỆNH
BÁN
LÂM
SÀNG
21


Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Các Mức Độ Phòng
Ngừa
Phòng ngừa bậc 2 (Secondary
prevention)
Can thiệp ở giai đoạn tiềm tàng
và khởi phát bệnh để phát
hiện
và
điều
trị
sớm
1. Làm giảm diễn tiến
bệnh
2. Phòng ngừa sự phát
tán
bệnh
lây bệnh mãn tính

3. Ngăn
chặn
và
tử
vong đồ tế bào âm đạo
Làm
phiến
để sàng lọc k cổ tử cung ở phụ
22
nữ trên 45 tuoåi


Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Các Mức Độ Phòng
Ngừa
Bậc 3
BỆNH
LÂM
SÀNG

HỒI
PHỤC,
TÀN
PHẾ,
CHẾT
23


Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Các Mức Độ Phòng
Ngừa

Phòng ngừa bậc 3 (tertiary
prevention)
Can thiệp để ngăn chặn hậu
quả, giảm mức độ trầm trọng
của di chứng, biến chứng hay
giảm tử vong
Phục hồi chức năng và đưa trẻ
bị liệt hòa nhập vào cộng
đồng
Chăm sóc chấn thương và tàn
phế sau tai nạn

24


Bệnh và Sự Xuất Hiện Dịch

Các Mức Độ Phòng
Ngừa

Bậc
Bậc
0
1 Bậ
c2
CẢM

NHIỄ
M

BỆNH
BÁN
LÂM
SÀNG

Bậc 3
BỆNH
LÂM
SÀNG

HỒI
PHỤC,
TÀN
PHẾ, 25