GINA report 2014 hen phế quản 1

RE
P

RO
DU
CE
R

PH QU

N

HT
ED

MA

TE

RI
A

L-

H
EN

DO

NO
T

U

AL
TE

C

OR

L

CHI

N

C TO
ÀN

CHI N L
C TỒN C U
TRÍ VÀ PHỊNG NG A HEN PH QU N

CO
P

YR
IG

X

CH NH S A N M 2014
© 2014 Chi n l

c tồn c u v hen ph qu n


RO
DU
CE
RE
P
OR
R
AL
TE
NO
T
DO
LRI
A
TE
MA
HT
ED
YR
IG
Ng

i d ch: LÊ TH TUY T LAN

CO
P

Chi n l

c tồn c u X trí và Phịng ng a Hen ph qu n

Báo cáo GINA có t i www.ginasthma.org.


RO
DU
CE
RE
P
OR
R
AL
TE
NO
T
DO
LRI
A
TE
MA
HT
ED

YR
IG

CO
P

X

CHI N L
C TỒN C U
TRÍ VÀ PHỊNG NG A HEN PH QU N
CH NH S A N M 2014
© 2014 Chi n l

c toàn c u v hen ph qu n


CO
P

YR
IG

HT
E

D

MA

TE

RI
A

L-

DO

NO
T

AL
TE

R

OR

RE
P

RO
DU
CE


BAN GIÁM

c Tồn c u X

RO
DU
CE

Chi n l

trí và Phịng ng a Hen ph qu n 2014 (ch nh s a)

Y BAN KHOA H C GINA *

C GINA*

Ken Ohta, MD PhD (to May 2012)
National Hospital Organization Tokyo
National
Hospital Tokyo,

Helen K. Reddel, MBBS PhD, Chair
Woolcock Institute of Medical Research
Sydney, Australia
Neil Barnes, MD (to May 2013)
London Chest Hospital
London, UK

Louis-Philippe Boulet, MD
Université Laval
Québec, QC, Canada

Peter J Barnes, MD (to Dec 2012)

National Heart and Lung Institute
London, UK

Alvaro A. Cruz, MD
Federal University of
Salvador, BA, Brazil

Eric D. Bateman, MD
University of Cape Town Lung Institute
Cape Town, South Africa.

Tari Haahtela, MD
Helsinki University Central Hospital
Helsinki, Finland

Allan Becker, MD
University of Manitoba
Winnipeg, MB, CANADA

Mark L. Levy, MD
The University of Edinburgh
Edinburgh, UK

Elisabeth Bel, MD (to May 2013)
University of Amsterdam
Amsterdam, The Netherlands

Paul O'Byrne, MD
McMaster University
Hamilton, ON, Canada

Johan C. de Jongste, MD PhD
Erasmus University Medical Center
Rotterdam, The Netherlands

Pierluigi Paggiaro, MD
University of Pisa
Pisa, Italy

Jeffrey M. Drazen, MD
Harvard Medical School
Boston, MA, USA

Mary Ip, MBBS MD
University of Hong Kong Pokfulam
Hong Kong, ROC

Soren Erik Pedersen, MD
Kolding Hospital
Kolding, Denmark

J. Mark FitzGerald, MD
University of British Columbia
Vancouver, BC, Canada

Alan Kaplan, MD
Richmond Hill, ON, Canada

Hiromasa Inoue, MD
Kagoshima University

Kagoshima, Japan
Robert F. Lemanske, Jr., MD
University of Wisconsin
Madison, WI, USA

Gary W. Wong, MD
Chinese University of Hong Kong
Hong Kong, ROC

Paul O'Byrne, MD
McMaster University
Hamilton, ON, Canada

YR
IG

HT
ED

MA

Helen K. Reddel, MBBS PhD
Woolcock Institute of Medical Research
Sydney, Australia

CO
P

* M i thông tin v các thành viên c a Ban Giám đ c và

OR

Soren Erik Pedersen, MD
Kolding Hospital
Kolding, Denmark

R

Emilio Pizzichini, MD
Universidade Federal de Santa Catarina
Florianópolis, SC, Brazil

AL
TE

NO
T

DO

L-

RI
A
TE

Manuel Soto-Quiroz, MD
Hospital Nacional de Niđos
San José, Costa Rica

RE
P

J. Mark FitzGerald, MD, Chair
University of British
Columbia Vancouver, BC,
Canada
Eric D. Bateman, MD
University of Cape Town Lung Institute
Cape Town, South Africa.

Stanley J. Szefler, MD
Children's Hospital Colorado
Aurora, CO, USA
Sally E Wenzel, MD (to May 2012)
University of Pittsburgh
Pittsburgh, PA, USA
Brian Rowe, MD MSc (Consultant to
Science Committee)
University of Alberta
Edmonton, AL, Canada

T NG QUAN BÊN NGOÀI

Huib Kerstjens, MD PhD
University of Groningen
Groningen, The Netherlands
Mike Thomas, MBBS PhD
University of Southampton
Southampton, UK

Thys van der Molen, MD
University of Groningen
Groningen, The Netherlands
Monica Federico, MD
Children's Hospital Colorado
Aurora, CO, USA

y ban khoa h c GINA có th tìm th y t i www.ginasthma.com

3


CO
P

YR
IG

HT
E

D

MA

TE

RI
A

L-

DO

NO
T

AL
TE

R

OR

RE
P

RO
DU
CE


NG

Maia Gotua, MD PhD
Centre of Allergy & Immunology
Republic of Georgia

Yousser Mohammad, MD
Tishreen University School of Medicine

Lattakia, Syria

Stephen Lazarus, MD
University of California San Francisco
San Francisco, CA, USA

Hugo E. Neffen, MD
Clinica Alergia E Immunologie
Santa Fe, Argentina

Gregory Moullec PhD
University of British Columbia
Vancouver, BC, Canada

Petr Pohunek, MD PhD
University Hospital Motol
Czech Republic

Guy Joos, MD
Ghent University Hospital
Ghent, Belgium

Joaquin Sastre, MD PhD
Universidad Autonoma de Madrid
Madrid, Spain

Johanna van Gaalen, MD
Leiden University Medical Centre
Leiden, The Netherlands

Wan-Cheng Tan, MD
iCAPTURE Centre for Cardiovascular
and Pulmonary
Research Vancouver,
BC, Canada

H

RI
A

L-

Jorg D. Leuppi, MD PhD
University
Hospital Basel,
Switzerland

CH

HT
ED

MA

TE

T.K. Lim, MD
National University Hospital
Singapore

Mohsen Sadatsafavi, MD PhD
University of British Columbia
Vancouver, BC, Canada
D. Robin Taylor, MD DSc
Wishaw General Hospital
Lanarkshire, UK

DO

Le Thi Tuyet Lan, MD PhD
University of Pharmacy and Medicine
Ho Chi Minh City, Vietnam

Marielle Pijnenburg, MD PhD
Erasmus MC-Sophia Children's Hospital
Rotterdam, The Netherlands

Gustavo Rodrigo, MD
Hospital Central de las Fuerzas
Armadas, Montevideo, Uruguay

NO
T

Aziz Koleilat, MD
Makassed Hospital
Beirut, Lebanon

YR

IG

Christine Jenkins, MD
The George Institute
Sydney, Australia

Ewa Nizankowska-Mogilnicka, MD
University School of Medicine
Krakow, Poland

Carlos Adrian Jiménez
San Luis Potosí, México

CO
P

Patrick Manning, MD
St. James' Hospital
Dublin, Ireland

RE
P

Yu-Zi Chen, MD
Children's Hospital of the Capital
Beijing, China

William Kelly, PharmD
University of New Mexico
Albuquerque, NM, USA

OR

Carlos Baena Cagnani, MD
Catholic University of Córdoba
Cordoba, Argentina

ĨNG GĨP KHÁC

Eva Mantzouranis, MD
University Hospital
Heraklion, Crete, Greece

R

Richard Beasley, MBChB DSc
Medical Research Institute of New
Zealand
Wellington, New Zealand

I

RO
DU
CE

NG GINA

AL
TE

THÀNH VIÊN H I

NG TRÌNH GINA

Suzanne Hurd, PhD
Scientific Director

TR

KHÁC

Kate Chisnall
Marianne
Kirby
Beejal Viyas-Price


CO
P

YR
IG

HT
E

D

MA

TE

RI
A

L-

DO

NO
T

AL
TE

R

OR

RE
P

RO
DU
CE


RO
DU

CE

L i nói đ u

RE
P

Hen ph qu n là m t v n đ y t toàn c u nghiêm tr ng nh h ng đ n t t c m i nhóm tu i. T l ng i m c
b nh hen ph qu n đang t ng lên t i nhi u qu c gia, nh t là tr em. Dù m t s qu c gia đã gi m đ c s
nh p vi n và t vong, hen ph qu n v n t o m t gánh n ng không th ch p nh n đ c lên h th ng ch m sóc
s c kh e, và lên xã h i qua vi c m t n ng su t n i làm vi c và s xáo tr n c a gia đình, nh t là đ i v i hen
ph qu n tr em.

AL
TE

R

OR

N m 1993, Vi n Tim, Ph i, Huy t h c Qu c gia Hoa K c ng tác v i T ch c Y t Th gi i t ch c m t h i
th o, t đó so n ra Báo cáo H i th o: Chi n l c Tồn c u X trí và Phòng ng a Hen ph qu n.1 Báo cáo này
đ c n i ti p b ng s ra đ i c a Chi n l c Toàn c u v Hen ph qu n (GINA), m t m ng l i các cá nhân,
t ch c, và viên ch c y t c ng đ ng đ ph bi n thơng tin v ch m sóc b nh nhân hen ph qu n, và đ cung
c p c ch chuy n ch ng c khoa h c vào c i thi n ch m sóc hen ph qu n. H i đ ng GINA sau đó đ c
sáng l p, là m t nhóm các chuyên gia t n t y ch m sóc hen ph qu n t nhi u qu c gia. H i đ ng làm vi c v i
y ban Khoa h c, Ban Giám đ c và y ban Ph bi n và Áp d ng đ thúc đ y s h p tác qu c t và ph bi n
thông tin v hen ph qu n. Báo cáo GINA (‘Chi n l c Tồn c u X trí và Phịng ng a Hen’) đã đ c c p nh t
t 2002, và các n ph m d a trên các báo cáo GINA đ c d ch sang nhi u ngôn ng . N m 2001, GINA kh i
x ng Ngày Hen Toàn c u hàng n m, nh m nâng cao nh n th c v gánh n ng c a hen ph qu n, và tr

thành m t đi m t p trung các ho t đ ng t i ch và qu c gia đ giáo d c gia đình và nhân viên y t v các
ph ng pháp hi u qu đ x trí và ki m sốt hen ph qu n.

NO
T

Dù có nh ng n l c này, dù có s n nh ng li u pháp h u hi u, các kh o sát qu c t cho bi t hi n có ch ng c
v s ki m soát hen ph qu n d i m c t i u nhi u qu c gia. Th t rõ ràng r ng n u nh ng khuy n cáo
trong báo cáo này nh m c i thi n s ch m sóc ng i b nh hen ph qu n, thì m i n l c ph i đ c ti n hành
đ thúc đ y các nhà lãnh đ o y t b o đ m s s n có, và kh n ng ti p c n các lo i thu c, và phát tri n các
ph ng ti n đ áp d ng và đánh giá nh ng ch ng trình đi u tr hen ph qu n có hi u qu .

MA

TE

RI
A

L-

DO

Vào n m 2012, có s gia t ng hi u bi t v tính đa d ng c a hen ph qu n, vi c nh n bi t v các ph c a b nh
đ ng d n khí m n tính, vi c cơng nh n các v n đ chính nh s tuân th và hi u bi t y t , và s quan tâm
gia t ng v vi c cá th hóa ch m sóc hen ph qu n. Ngoài ra, đã xu t hi n n n t ng ch ng c m nh m v
các ph ng pháp h u hi u đ áp d ng các h ng d n lâm sàng. Các v n đ này có ngh a r ng vi c cung c p
khung ch m sóc hen ph qu n chính nó là khơng đ y đ : khuy n cáo c n đ c tích h p vào các ph ng
pháp liên quan c v m t lâm sàng l n tính kh thi đ áp d ng vào th c hành lâm sàng v n b n r n. Nh m
m c đích này, các khuy n cáo trong báo cáo GINA 2014 đ c trình bày m t cách thân thi n v i ng i dùng

v i vi c s d ng r ng rãi các b ng và l u đ . Báo cáo c ng bao g m hai ch ng m i, m t v x trí hen ph
qu n tr em 0-5 tu i (tr c xu t b n riêng), và m t v ch đ quan tr ng là ch n đoán h i ch ng ch ng l p
hen-COPD (ACOS); ch ng sau đ c cùng xu t b n v i Chi n l c Toàn c u Ch n đốn, X trí và Phịng
ng a COPD (GOLD).
ti n d ng trong th c hành lâm sàng, các khuy n cáo th c hành lâm sàng có ch a
trong Báo cáo GINA chính, cịn các ph l c tài li u h tr c b n có tr c tuy n t i www.ginasthma.org.

YR
IG

HT
ED

Th t là m t vinh h nh cho chúng tôi đ c bày t lịng bi t n đ i v i cơng vi c xu t s c c a t t c m i ng i đã
góp ph n vào s thành cơng c a ch ng trình GINA, và nhi u ng i đã tham gia vào đ án hi n t i này. Cơng
trình này đã nh n đ c s tài tr giáo d c không gi i h n c a nhi u công ty khác nhau (đ c li t kê cu i b n
báo cáo), cùng v i thu nh p do GINA t o ra t vi c bán các tài li u d a trên báo cáo này. Tuy nhiên, ch nh ng
thành viên c a y ban GINA ch u trách nhi m v nh ng tuyên b và nh ng k t lu n đ a ra trong n ph m này.
H không nh n m t kho n ti n cơng ho c chi phí nào đ tham d nh ng cu c h p t ng quan khoa h c hai n m
m t l n, c ng nh th i gian đ làm t ng quan y v n và góp ph n quan tr ng vào vi c vi t báo cáo này.
Chúng tôi hy v ng r ng quí v th y báo cáo c p nh t này là m t ngu n tài li u h u ích trong vi c x trí hen ph
qu n và trong khi s d ng nó, q v s nh n bi t đ c nhu c u cá th hóa s ch m sóc dành cho t ng ng i,
cho m i ng i b nh mà quí v g p.

CO
P

J Mark FitzGerald, MD
Ch t ch, Ban Giám đ c GINA

Helen K Reddel, MBBS PhD
Ch t ch, y ban Khoa h c GINA
i


CO
P

YR
IG

HT
E

D

MA

TE

RI
A

L-

ii

DO

NO

T

AL
TE

R

OR

RE
P

RO
DU
CE


RO
DU
CE

M CL C
Ph

ng pháp.....................................................................................................................................................vi

T P 1. NG

Ch

ng 1.

I L N, THI U NIÊN VÀ TR EM 6 TU I VÀ L N H N ............................................................................. 1

nh ngh a, mô t và ch n đoán hen ph qu n ............................................................................. 1

RE
P

nh ngh a hen ph qu n .......................................................................................................................... 2
Mô t hen ph qu n................................................................................................................................... 2
Ch n đoán ban đ u ................................................................................................................................... 3
Ch n đốn hen ph qu n
ng 2.

nh ng nhóm dân s đ c bi t....................................................................... 9

ánh giá hen ph qu n ................................................................................................................ 13

R

Ch

OR

Ch n đoán phân bi t ................................................................................................................................. 8

AL
TE

T ng quát................................................................................................................................................. 14
ánh giá ki m soát tri u ch ng hen ph qu n....................................................................................... 15
ánh giá nguy c t

ng lai c a k t c c x u .......................................................................................... 19

Vai trò c a ch c n ng ph i trong đánh giá ki m soát hen ph qu n..................................................... 19

Ch

ng 3.

NO
T

ánh giá đ n ng hen ph qu n ............................................................................................................... 21
i u tr hen ph qu n đ ki m soát tri u ch ng và h n ch nguy c đ n m c th p nh t ......... 23

Ph n A. Các nguyên t c t ng quát c a x trí hen ph qu n..................................................................... 24

DO

M c đích dài h n c a x trí hen ph qu n ............................................................................................. 24
S h p tác gi a b nh nhân – nhân viên y t ........................................................................................... 25

L-

X trí hen ph qu n d a trên ki m soát ................................................................................................. 26
ng pháp đ i v i ki m soát tri u ch ng và gi m nguy c .................................... 28

RI
A

Ph n B. Thu c và ph

Thu c hen ph qu n................................................................................................................................ 29
Xem l i đáp ng và đi u ch nh đi u tr .................................................................................................... 35

TE

i u tr các y u t nguy c thay đ i đ

c khác ..................................................................................... 38

MA

Can thi p không dùng thu c ................................................................................................................... 39
Ch đ nh chuy n đ n chuyên gia t v n.................................................................................................. 41
Ph n C. Giáo d c t x trí hen ph qu n theo h

HT
ED

ng d n và hu n luy n k n ng ................................. 42

T ng quát................................................................................................................................................. 42
Hu n luy n k n ng s d ng hi u qu các ng hít ................................................................................ 42
Tuân th vi c dùng thu c và l i khuyên khác......................................................................................... 43

YR

IG

Thông tin v hen ph qu n...................................................................................................................... 44

CO
P

Hu n luy n t x trí hen ph qu n theo h

ng d n .............................................................................. 45

iii


RO
DU
CE

Ph n D. X trí hen ph qu n v i b nh lý đi kèm và trong nh ng nhóm dân s đ c bi t ......................... 47
X trí b nh lý đi kèm ............................................................................................................................... 47
X trí hen ph qu n trong nh ng nhóm dân s ho c
Ch

các c s đ c bi t .......................................... 50

ng 4. X trí hen ph qu n tr n ng và đ t k ch phát ............................................................................ 57
T ng quát................................................................................................................................................. 59

RE
P

Ch n đốn đ t k ch phát ......................................................................................................................... 59
T x trí đ t k ch phát v i b n k ho ch hành đ ng hen ph qu n ...................................................... 60
X trí đ t k ch phát hen ph qu n

c s ch m sóc ban đ u.............................................................. 63

Ch

OR

X trí đ t k ch phát hen ph qu n t i khoa c p c u .............................................................................. 66
ng 5. Ch n đoán hen ph qu n, COPD và h i ch ng ch ng l p hen-COPD (ACOS)........................ 73

R

M c tiêu ................................................................................................................................................... 74

AL
TE

C s đ ch n đoán hen ph qu n, COPD và ACOS ........................................................................... 74
nh ngh a................................................................................................................................................ 75
ng pháp t ng b

T P 2. TR EM 5 TU I VÀ NH

Ch

c đ ch n đoán b nh nhân có tri u ch ng hơ h p .......................................... 75

H N................................................................................................................................ 83

ng 6. Ch n đốn và x trí hen ph qu n

NO
T

Ph

tr em 5 tu i và nh h n .................................................. 83

Ph n A. Ch n đoán..................................................................................................................................... 84
tr nh ........................................................................................................ 84

DO

Hen ph qu n và khị khè

Ch n đốn lâm sàng hen ph qu n .......................................................................................................... 85

L-

Các test h tr ch n đoán ....................................................................................................................... 87
Ch n đoán phân bi t ............................................................................................................................... 88

RI
A

Ph n B. ánh giá và x trí ......................................................................................................................... 90
M c đích đi u tr hen ph qu n ............................................................................................................... 90

TE

ánh giá hen ph qu n ........................................................................................................................... 90
Thu c ki m soát tri u ch ng và gi m nguy c ....................................................................................... 92

MA

Xem l i đáp ng và đi u ch nh đi u tr .................................................................................................... 96
Ch n ng hít ............................................................................................................................................ 96

HT
ED

Giáo d c t x trí hen ph qu n đ i v i ng

i ch m sóc tr nh ......................................................... 97

Ph n C. X trí hen ph qu n tr n ng và đ t k ch phát

tr em 5 tu i và nh h n ............................... 98

Ch n đoán đ t k ch phát ......................................................................................................................... 98

YR
IG

X trí ban đ u t i nhà đ t k ch phát hen ph qu n ................................................................................ 99

CO

P

X trí đ t k ch phát hen ph qu n t i c s ch m sóc ban đ u ho c t i b nh vi n ............................. 99

iv


RO
DU
CE

Ch

ng 7. Phòng ng a ban đ u đ i v i hen ph qu n................................................................................105
Y u t góp ph n phát tri n hen ph qu n..............................................................................................106
Phòng ng a hen ph qu n

tr em......................................................................................................106

L i khuyên v phòng ng a hen ph qu n ban đ u...............................................................................108
T P 3. ÁP D NG VÀO TH C HÀNH LÂM SÀNG ...........................................................................................................109

ng 8. Áp d ng các ph

ng pháp x trí hen ph qu n vào h th ng y t ............................................109

RE
P

Ch

Gi i thi u ................................................................................................................................................110
i u ch nh và áp d ng h

ng d n th c hành lâm sàng hen ph qu n................................................110

OR

Rào c n và thu n l i...............................................................................................................................112
ánh giá qui trình áp d ng .....................................................................................................................112

R

GINA có th h tr vi c áp d ng nh th nào? .....................................................................................112

CO
P

YR
IG

HT
ED

MA

TE

RI
A

L-

DO

NO
T

AL
TE

TÀI LI U THAM KH O ..................................................................................................................................................... 113

v


RO
DU
CE

B NG

MA

TE

RI
A

L-

DO

NO
T

AL
TE

R

OR

RE
P

L u đ ch n đoán trong th c hành lâm sàng – l n khám đ u tiên ....................................................................4
Tiêu chu n ch n đoán hen ph qu n ng i l n, thi u niên và tr em 6 – 11 tu i.........................................5
Ch n đoán phân bi t hen ph qu n ng i l n, thi u niên và tr em 6 – 11 tu i ...........................................8
Xác đ nh ch n đoán hen ph qu n m t b nh nhân đã đi u tr v i thu c ki m soát ................................... 10
Cách h b c đi u tr v i thu c ki m soát đ giúp xác đ nh ch n đoán hen ph qu n ................................... 11
ánh giá hen ph qu n ng i l n, thi u niên và tr em (6 – 11 tu i) ..........................................................15
ánh giá ki m soát hen ph qu n ng i l n, thi u niên và tr em 6-11 tu i c a GINA .............................17
Các câu h i chuyên bi t v đánh giá hen ph qu n tr em 6 – 11 tu i ........................................................ 18
Ki m tra b nh nhân có ki m soát tri u ch ng kém và/ho c đ t k ch phát dù đã đi u tr ............................... 22
Chi n l c giao ti p đ i v i nhân viên y t .......................................................................................................25
Chu k x trí hen ph qu n d a trên ki m soát................................................................................................26
Quy t đ nh đi u tr hen ph qu n m c nhóm dân s chung so v i m c t ng b nh nhân...........................27
Các ch n l a đ c khuy n cáo đ i v i đi u tr ki m soát ban đ u ng i l n và thi u niên ......................30
Ph ng pháp đi u tr theo b c đ ki m soát tri u ch ng và gi m nguy c trong t ng lai ...........................31

Li u corticosteroid d ng hít hàng ngày th p, trung bình và cao.......................................................................32
Ch n l a h b c đi u tr khi hen ph qu n đã đ c ki m soát t t...................................................................37
i u tr y u t nguy c thay đ i đ c đ gi m đ t k ch phát ...........................................................................38
Can thi p không dùng thu c – Tóm t t........................................................................................................... 39
Ch đ nh xem xét vi c chuy n đ n chuyên gia t v n, n i có s n ...................................................................41
Ph ng pháp b o đ m s d ng ng hít hi u qu ............................................................................................42
Tuân th dùng thu c kém trong hen ph qu n............................................................................................... 44
Thông tin v hen ph qu n.................................................................................................................................45
Th m khám và x trí hen ph qu n n ng....................................................................................................... 55
Y u t làm t ng nguy c t vong liên quan đ n hen ph qu n........................................................................59
T x trí hen ph qu n tr n ng ng i l n và thi u niên v i b n k ho ch hành đ ng hen ph qu n .... 61
X trí đ t k ch phát hen ph qu n c s ch m sóc ban đ u...................................................................... 64
X trí đ t k ch phát hen ph qu n c s ch m sóc c p c u, vd: khoa c p c u .........................................67
X trí lúc xu t vi n sau khi nh p vi n ho c nh p khoa c p c u do hen ph qu n........................................ 72
nh ngh a hi n t i c a hen ph qu n và COPD, và mơ t lâm sàng ACOS................................................. 75
Tính ch t thơng th ng c a hen ph qu n, COPD và ACOS........................................................................ 77
Tính ch t ng h hen ph qu n ho c COPD.................................................................................................. 77
Hô h p ký trong hen ph qu n, COPD và ACOS ........................................................................................... 78
Tóm t t các khám xét chuyên khoa có th đ c s d ng đ phân bi t hen ph qu n và COPD..................80
Khám xét chuyên sâu đôi khi đ c s d ng trong phân bi t hen ph qu n và COPD ................................. 81
Xác su t ch n đoán hen ph qu n ho c đáp ng v i đi u tr hen tr em 5 tu i và nh h n ......................85
Tính ch t g i ý ch n đốn hen ph qu n tr em 5 tu i và nh h n .............................................................86
Ch n đoán phân bi t th ng g p c a hen ph qu n tr em 5 tu i và nh h n ..........................................89
ánh giá ki m soát hen ph qu n c a GINA tr em 5 tu i và nh h n .......................................................91
Chi n l c t ng b c đ x trí hen ph qu n dài h n tr em 5 tu i và nh h n........................................ 95
Li u hàng ngày th p c a corticosteroid d ng hít đ i v i tr em 5 tu i và nh h n .........................................96
Ch n ng hít đ i v i tr em 5 tu i và nh h n ................................................................................................... 97
ánh giá ban đ u đ t k ch phát hen ph qu n c p tính tr em 5 tu i và nh h n ....................................100
Ch đ nh chuy n vi n l p t c đ i v i tr em 5 tu i và nh h n ......................................................................100
X trí đ t k ch phát hen ph qu n ban đ u tr em 5 tu i và nh h n ........................................................102

L i khuyên v phòng ng a hen ph qu n ban đ u tr em 5 tu i và nh h n ...........................................108
Ph ng pháp áp d ng Chi n l c Tồn c u X trí và Phòng ng a Hen ph qu n.....................................111
Các y u t thi t y u c n đ áp d ng chi n l c có liên quan đ n y t ........................................................ 111
Ví d các rào c n đ i v i vi c áp d ng các đ ngh d a vào ch ng c ........................................................112

HT
ED

ng 1-1.
ng 1-2.
ng 1-3.
ng 1-4.
ng 1-5.
ng 2-1.
ng 2-2.
ng 2-3.
ng 2-4.
ng 3-1.
ng 3-2.
ng 3-3.
ng 3-4.
ng 3-5.
ng 3-6.
ng 3-7.
ng 3-8.
ng 3-9.
ng 3-10.
ng 3-11.
ng 3-12.
ng 3-13.

ng 3-14.
ng 4-1.
ng 4-2.
ng 4-3.
ng 4-4.
ng 4-5.
ng 5-1.
ng 5-2a.
ng 5-2b.
ng 5-3.
ng 5-4.
ng 5-5.
ng 6-1.
ng 6-2.
ng 6-3.
ng 6-4.
ng 6-5.
ng 6-6.
ng 6-7.
ng 6-8.
ng 6-9.
ng 6-10.
ng 7-1.
ng 8-1.
ng 8-2.
ng 8-3.

CO
P

YR
IG

B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B

B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B

vi


RO
DU
CE

Ph

ng pháp

Y BAN KHOA H C GINA

OR

RE
P

y ban Khoa h c GINA đ c thành l p n m 2002 đ t ng quan các nghiên c u đã công b v x trí và phịng
ng a hen ph qu n, đ đánh giá tác đ ng c a các nghiên c u này đ i v i nh ng khuy n cáo trong các tài li u c a
GINA, và đ c p nh t hàng n m các tài li u này. Thành viên c a y ban là nh ng chuyên gia hàng đ u đã đ c
công nh n trong nghiên c u và th c hành lâm sàng hen ph qu n, có trình đ chun mơn cao đ góp ph n vào
cơng vi c c a y ban. H đ c m i đ ph c v trong m t th i gian có gi i h n và t nguy n. y ban Khoa h c
h p m i n m hai l n k t h p v i h i ngh qu c t c a H i L ng ng c Hoa K (ATS) và H i Hô h p Châu Âu (ERS)
đ t ng quan tài li u y h c có liên quan đ n hen ph qu n. Tuyên b v l i ích c a thành viên y ban có t i trang
web GINA www.ginasthma.org.
QUI TRÌNH

NO
T

AL
TE

R

M i l n h p y ban Khoa h c GINA, m t tìm ki m PubMed đ c ti n hành v i các vùng tìm ki m đ c y ban
xác l p: 1) asthma, all fields, all ages, only items with abstracts, clinical trial, human; và 2) asthma and metaanalysis, all fields, all ages, only items with abstracts, human. n ph m t 01 tháng 7 đ n 30 tháng 12 đ c t ng

quan trong phiên h p ATS sau đó, và các n ph m t 01 tháng 01 đ n 30 tháng 6 trong phiên h p ERS sau đó.
C ng đ ng hơ h p c ng đ c m i n p cho Ch t ch y ban Khoa h c GINA b t k n ph m đã bình duy t nào
khác mà h tin r ng nên đ c xem xét, mi n là tóm t t và tồn v n bài báo đ c n p b ng ti ng Anh (ho c d ch
ra); tuy nhiên, do qui trình tồn di n đ i v i t ng quan tài li u, các bài n p v tr ng h p đ c bi t này hi m khi
đ a đ n thay đ i l n c a báo cáo.

DO

M i b n tóm t t xác đ nh b ng tìm ki m k trên đ c giao cho ít nh t hai thành viên y ban, nh ng t t c các
thành viên đ u nh n đ c m t b n tóm t t và có c h i góp ý. Các thành viên đánh giá b n tóm t t ho c, tùy theo
đánh giá c a ơng/bà y, tồn v n n ph m và tr l i b n câu h i v vi c các d li u khoa h c có tác đ ng đ n các
khuy n cáo trong báo cáo GINA hay không, và n u có, các thay đ i c th nào nên đ c th c hi n. Danh sách
các tài li u đã công b đ c t ng quan b i y ban đ c đ a lên trang web GINA.

HT
ED

MA

TE

RI
A

L-

Trong các phiên h p c a y ban, m i tài li u đã cơng b đ c ít nh t m t thành viên đánh giá v tác đ ng có th
có đ n báo cáo GINA đ c th o lu n. Quy t đ nh s a đ i báo cáo ho c các tài li u tham kh o đ c ti n hành
theo s đ ng thu n c a toàn th
y ban, ho c, n u c n thi t, b ng b phi u cơng khai c a tồn th

y ban. y
ban s so n th o các khuy n cáo đi u tr đã đ c ít nh t m t c quan đi u hành ch p thu n đ i v i hen ph
qu n, nh ng các quy t đ nh ph i d a vào ch ng c đã bình duy t có s n t t nh t và không theo ch th t c
quan đi u hành c a chính ph . N m 2009, sau khi ti n hành hai t ng quan làm m u s d ng h th ng GRADE,2
GINA quy t đ nh không ch n ph ng pháp này cho qui trình t ng quát, b i vì các thách th c ngu n l c chính mà
nó đ a ra. Quy t đ nh này c ng ph n ánh r ng, duy nh t trong các khuy n cáo hen ph qu n d a trên ch ng c ,
và h u h t các l nh v c đi u tr khác, GINA ti n hành c p nh t các c s ch ng c hi n có hai l n trong n m cho
các khuy n cáo c a nó.
i v i t t c các báo cáo GINA tr c đây, các m c ch ng c đ c cho vào các khuy n
cáo x trí n i phù h p. Mơ t v các tiêu chu n hi n t i đ c ghi B ng A. Các c p nh t c a Chi n l c Tồn
c u X trí và Phòng ng a Hen ph qu n th ng đ c phát hành vào tháng 12 m i n m, d a trên đánh giá các n
ph m t 01 tháng 7 c a n m tr c đ n 30 tháng 6 c a n m c p nh t đ c hoàn t t.
CH NH S A GINA 2014

CO
P

YR
IG

Ch nh s a chính n m 2014 b t đ u v i m t t ng quan r ng rãi các đ c đi m GINA then ch t liên quan đ n đ nh
ngh a và ch n đốn, đánh giá và x trí hen ph qu n, và x trí hen ph qu n c p tính. M t s l ng l n các
chuyên gia hen ph qu n (th y thu c ch m sóc ban đ u, chuyên gia và các nhân viên y t khác, và bao g m
thành viên c a t t c các y ban GINA) đ c yêu c u cung c p ph n h i v các đ c đi m này, v 1) ch ng c , 2)
s rõ ràng và 3) tính kh thi đ i v i vi c áp d ng trong th c hành lâm sàng. H n 50 ph n h i đã đ c ti p nh n.
Các ph n h i đã ng h ph ng pháp do y ban Khoa h c s d ng trong vi c ch nh s a các l nh v c then ch t
c a báo cáo, và kh ng đ nh m nh m quy t đ nh tái c u trúc báo cáo nh m t ng c ng tính h u d ng lâm sàng
.
vii

RO
DU
CE

c a nó. Theo qui trình ban đ u này, n i dung và hình trong báo cáo đ c ch nh s a, và hình và b ng m i đ
phác th o, sau đó đ c xem l i b i y ban Khoa h c theo cách m t đ i m t và qua email.

c

C ng nh các b n ch nh s a xu t b n n m 2002 và 2006 tr c đây, báo cáo GINA 2014 s th o đ c bình duy t
bên ngoài b i m t s l ng l n các chuyên gia hen ph qu n. Ph n h i đ c nh n t 40 t ng quan bao g m b y
t ng quan bên ngoài và t m t s th y thu c ch m sóc ban đ u.

Các đi m m i then ch t c a Chi n l

•

•
•

OR

R

•

AL
TE

•

M t đ nh ngh a ‘m i’ c a hen ph qu n, xác đ nh tính ch t đa d ng c a nó và các thành ph n c t lõi c a các
tri u ch ng dao đ ng và gi i h n lu ng khí th ra dao đ ng.
Nh n m nh v vi c xác đ nh ch n đoán hen ph qu n đ làm gi m đ n m c t i thi u vi c đi u tr d i m c
l n quá m c. L i khuyên c th đ c cho thêm vào v cách xác đ nh ch n đốn trong nh ng nhóm dân s
đ c bi t bao g m b nh nhân đã t ng đi u tr .
Các công c thi t th c đ đánh giá ki m soát tri u ch ng l n các y u t nguy c đ i v i k t qu x u (m t
khái ni m đ c phê duy t n m 2009).
M t ph ng pháp tồn di n đ x trí hen ph qu n, cơng nh n vai trị n n t ng c a li u pháp corticosteroid
d ng hít, nh ng c ng cung c p m t khung cho vi c cá th hóa ch m sóc b nh nhân trên c s đ c đi m
c a b nh nhân, các y u t nguy c thay đ i đ c, s
a thích c a b nh nhân, và các v n đ thi t th c.
Nh n m nh đ n vi c t ng c ng t i đa l i ích có th thu đ c t các lo i thu c có s n b ng cách đ c p
đ n nh ng v n đ th ng g p nh k thu t hít thu c khơng đúng và tn th kém tr c khi xem xét nâng
b c đi u tr .
M t chu i ch m sóc liên t c đ i v i hen ph qu n tr n ng, b t đ u t t x trí s m v i m t b n k ho ch
hành đ ng hen, và n u c n thông qua x trí ch m sóc ban đ u và ch m sóc c p c u cho đ n theo dõi.
Các chi n l c đã c p nh t đ c i biên và áp d ng h u hi u các khuy n cáo GINA đ i v i các h th ng y t
khác nhau, các li u pháp có s n, tình tr ng kinh t - xã h i, hi u bi t y t và dân t c.

NO
T

•

Báo cáo c ng bao g m hai ch

X trí hen ph qu n tr em 5 tu i và nh h n, đ c xu t b n riêng l n đ u tiên vào n m 2009.3 S k t
h p ch ng này, sau khi ch nh s a, có ngh a là báo cáo đã bao g m vi c ch n đoán và x trí hen ph qu n

t t c các nhóm tu i.
Ch ng v ch n đốn h i ch ng ch ng l p hen-COPD; đó là đ án k t h p c a y ban Khoa h c GINA v i
GOLD, và đ c xu t b n b i c hai nhóm.

L-

•

ng m i:

RI
A

•

c Tồn c u X trí và Phịng ng a Hen ph qu n 2014 là:

DO

•

RE
P

I U GÌ M I TRONG GINA 2014?

THÁCH TH C T

NG LAI

MA

TE

C ng có thay đ i l n v c u trúc và trình bày c a báo cáo, v i nhi u b ng và l u đ m i đ truy n đ t nh ng
thông tin then ch t v th c hành lâm sàng.
t ng thêm s h u d ng c a báo cáo, các ph l c ch a thông tin c
b n chi ti t đ c đ a vào trang web GINA (www.ginasthma.org) đ có th t i v , thay vì đ c bao g m trong
chính báo cáo.

YR
IG

HT
ED

Cho dù có nh ng n l c đáng ca ng i đ c i thi n ch m sóc hen ph qu n trong h n hai m i n m qua, nhi u
b nh nhân trên toàn c u v n ch a h ng l i đ c t các ti n b trong đi u tr hen ph qu n và th ng thi u th n
ngay c ch m sóc c b n. Nhi u nhóm dân s c a th gi i s ng vùng ph ng ti n y t không đ y đ và ngu n
l c tài chính ít i. Ban Giám đ c GINA nh n bi t r ng các h ng d n qu c t ‘c đ nh’ và các qui trình khoa h c
‘c ng nh c’ s không h u hi u nhi u n i. Do đó, các khuy n cáo trong Báo cáo này ph i đ c ch nh s a cho
phù h p v i th c t đ a ph ng và s có s n c a các ngu n l c ch m sóc y t .

CO
P

m c c b n nh t, b nh nhân
là viên đá t ng c a ch m sóc b
ph n chính trong t ng chi phí x
và m t l nh v c đang phát tri n c

nhi u vùng có th khơng có đ c th m chí corticosteroid d ng hít li u th p, v n
nh nhân hen ph qu n m i m c đ n ng nh . R ng h n, ti n thu c v n chi m
trí hen ph qu n, do đó giá thu c hen ph qu n ti p t c là m t v n đ kh n c p
n quan tâm nghiên c u.

viii

Ph

ng pháp


RO
DU
CE

Lo i
ch ng c

đ

cs

d ng trong báo cáo này

AL
TE

B ng A. Mô t m c đ ch ng c

R

OR

RE
P

Thách th c đ i v i Ban Giám đ c GINA trong vài n m s p t i là ti p t c làm vi c v i nhân viên ch m sóc s c
kh e ban đ u, viên ch c y t c ng đ ng và các t ch c h tr b nh nhân đ thi t k , áp d ng và đánh giá các
ch ng trình ch m sóc hen ph qu n nh m đáp ng đ c nhu c u t i ch c a các qu c gia khác nhau. Ban Giám
đ c nh n bi t r ng đó là m t nhi m v khó kh n và, cùng v i y ban Ph bi n và Áp d ng, và H i đ ng GINA, đã
b sung hai ch ng trình c p vùng, GINA Mesoamerica và GINA Mediterranean. Ban Giám đ c ti p t c xem xét
các rào c n đ i v i vi c áp d ng các khuy n cáo x trí hen ph qu n, nh t là c s ch m sóc s c kh e ban đ u
và các n c đang phát tri n, và đ xem xét các ph ng pháp m i và c i ti n, v n s b o đ m vi c phân ph i
ch m sóc hen ph qu n t t nh t có th . GINA là m t t ch c thành viên c a ch ng trình đ ra vào tháng 3 n m
2006 b i T ch c Y t Th gi i, Liên minh Toàn c u ch ng B nh Hô h p M n tính (GARD). Thơng qua cơng vi c
c a Ban Giám đ c GINA và v i s c ng tác c a GARD, ti n b đáng k v ch m sóc t t h n cho t t c b nh nhân
hen ph qu n s ph i đ t đ c trong nh ng th p niên k ti p.

Ngu n
ch ng c

nh ngh a

Ch ng c t k t qu c a các RCT ho c phân tích g p thi t k t t v n
cung c p m t cách nh t quán các phát hi n trong nhóm dân s mà
khuy n cáo đ c th c hi n. Lo i A đòi h i s l ng đáng k các
nghiên c u có s l ng đáng k ng i tham gia.

Th nghi m ng u nhiên có
đ i ch ng (RCT) và phân
tích g p. Ngu n d li u d i
dào.

B

Ch ng c t k t qu c a các nghiên c u can thi p v n bao g m m t
Th nghi m ng u nhiên có
đ i ch ng (RCT) và phân tích s l ng h n ch b nh nhân, phân tích post-hoc ho c d i nhóm
g p. Ngu n d li u h n ch .
c a các RCT, ho c phân tích g p c a các RCT. Nói chung, Lo i B
đ c dùng khi có ít th nghi m ng u nhiên, c m u nh , đ c ti n
hành trong nhóm dân s khác v i nhóm dân s m c tiêu c a khuy n
cáo, ho c k t qu không nh t quán m t m c đ nh t đ nh.

C

Th nghi m không ng u
nhiên. Nghiên c u quan sát

Ch ng c t k t qu c a các th nghi m không đ i ch ng ho c
không ng u nhiên ho c t nghiên c u quan sát.

D

Nh n đ nh đ ng thu n c a
nhóm.

Lo i này ch đ c s d ng trong nh ng tr ng h p mà vi c cung

c p m t s h ng d n có v có giá tr nh ng y v n lâm sàng đ
c p ch đ này không đ y đ đ đ a vào lo i ch ng c khác.
ng
thu n Nhóm đ t trên c s kinh nghi m lâm sàng ho c ki n th c
v n không đáp ng các tiêu chu n k trên.

CO
P

YR
IG

HT
ED

MA

TE

RI
A

L-

DO

NO
T

A

Ph

ng pháp

ix


CO
P

YR
IG

HT
E

D

MA

TE

RI
A

L-

x

DO

NO
T

AL
TE

R

OR

RE
P

Ph
ng pháp

RO
DU
CE


RO
DU
CE

AL
TE

R

OR

RE
P

T P 1. NG
I L N, THI U NIÊN VÀ
TR EM 6 TU I VÀ L N H N

CO
P

YR
IG

HT
ED

MA

TE

RI
A

L-

DO

NO
T

Ch

ng 1.

nh ngh a,

mơ t , và ch n đốn
hen ph qu n


RO
DU
CE

CÁC

I M CHÍNH

• Hen là m t b nh lý đa d ng, th ng có đ c đi m là viêm đ ng th . Hen đ c đ nh ngh a b i s hi n di n c a
các tri u ch ng hô h p nh khị khè, khó th , n ng ng c và ho, các tri u ch ng này thay đ i t ng th i đi m và v
c ng đ , cùng v i s gi i h n lu ng khí th ra.
• Các nhóm đ c đi m có th nh n bi t đ c v dân s h c, v lâm sàng và/ho c sinh lý b nh h c th ng đ c g i là “các
ki u hình hen”. Tuy nhiên, chúng khơng t ng ng ch t ch v i các ti n trình b nh lý ho c các đáp ng đi u tr c th .

RE
P

• Ch n đốn hen nên d a vào s hi n di n c a các ki u tri u ch ng đ c hi u và ch ng c c a gi i h n lu ng khí
dao đ ng. i u này ph i đ c ghi nh n b ng test giãn ph qu n ho c các test khác.
• Hen th ng k t h p v i gia t ng ph n ng và viêm đ
đ ch n đoán hen.

ng th , tuy nhiên các đi u này không c n ho c khơng đ
c, b i vì th

OR

• Ch ng c đ ch n đoán hen nên đ c ghi nh n tr c khi b t đ u đi u tr n u đ
ch n đoán h n sau khi đã đi u tr v i thu c ki m sốt.

ng khó xác đ nh

AL
TE

R

• Các chi n l c b sung có th c n đ n đ xác đ nh ch n đoán hen nh ng đ i t ng đ c bi t, bao g m nh ng
b nh nhân đã đi u tr v i thu c ki m soát, ng i l n tu i và ng i c s thi u ngu n l c.

NH NGH A HEN PH QU N

MÔ T

đ ng thu n, d a trên vi c xem xét các đ c đi m đi n hình c a hen và khác

DO

nh ngh a này đ c xác l p b i s
bi t v i các tình tr ng hô h p khác.

NO
T

Hen là m t b nh lý đa d ng, th ng có đ c đi m là viêm đ ng th m n tính. Hen đ c đ nh ngh a b i s hi n
di n c a b nh s có các tri u ch ng hơ h p nh khị khè, khó th , n ng ng c và ho, các tri u ch ng này thay đ i
theo th i gian và v c ng đ , cùng v i s gi i h n lu ng khí th ra dao đ ng.

HEN PH QU N

RI
A

L-

Hen là m t b nh hơ h p m n tính th ng g p, nh h ng đ n 1-18% dân s
nh ng qu c gia khác nhau (Ph
l c Ch ng 1).
c đi m c a hen là các tri u ch ng khị khè, khó th , n ng ng c và/ho c ho thay đ i và gi i h n
lu ng khí th ra dao đ ng. Các tri u ch ng và c gi i h n lu ng khí dao đ ng m t cách đi n hình theo th i gian
và v c ng đ . Các thay đ i này th ng b kích phát b i các y u t nh v n đ ng, ph i nhi m v i d nguyên
ho c các ch t kích phát, thay đ i th i ti t ho c nhi m vi rút hô h p.

HT
ED

MA

TE

Tri u ch ng và gi i h n lu ng khí có th bi n m t t nhiên ho c do thu c, và có th đơi lúc khơng h xu t hi n
trong hàng tu n ho c hàng tháng li n. M t khác, b nh nhân có th b các đ t k ch phát hen đe d a m ng s ng và
t o gánh n ng đáng k lên b nh nhân và c ng đ ng (Ph l c 1 Ch ng 1). Hen th ng đi cùng v i ph n ng quá
m c c a đ ng th v i kích thích tr c ti p ho c gián ti p và đi cùng v i viêm m n tính đ ng th . Các đ c tính
này th ng t n t i, ngay c khi các tri u ch ng khơng cịn ho c ch c n ng ph i bình th ng, nh ng có th tr l i
bình th ng khi đi u tr .
Các ki u hình hen ph qu n

CO
P

YR
IG

Hen là m t b nh lý đa d ng v i các quá trình b nh n n khác nhau. Các nhóm đ c đi m có th nh n bi t v dân s
h c, v lâm sàng và/ho c sinh lý b nh th ng đ c g i là “ki u hình hen”.4-6
b nh nhân hen n ng h n, hi n có
m t vài h ng d n đi u tr theo ki u hình. Tuy nhiên, hi n nay khơng tìm th y m t m i liên quan v ng ch c gi a
các đ c đi m b nh lý đ c hi u và các ki u lâm sàng ho c đáp ng đi u tr đ c bi t.7 C n nghiên c u thêm đ hi u
đ c s h u ích v m t lâm sàng c a phân lo i theo ki u hình hen.

2

1.

nh ngh a, mơ t và ch n đốn hen ph qu n

•

•

R

•

Hen d ng: đây là ki u hình hen d nh n bi t nh t, th ng kh i phát t lúc tr và kèm theo b nh s ho c
ti n s gia đình có b nh d ng nh chàm, viêm m i d ng ho c d ng th c n hay thu c. Xét nghi m đàm
đ c t o ra c a nh ng b nh nhân này tr c khi đi u tr th ng phát hi n viêm đ ng th có b ch c u ái
toan. Ng i b nh hen d ng này th ng đáp ng t t v i corticosteroid d ng hít (ICS).
Hen khơng d ng: m t s ng i l n b hen không kèm v i d ng. Xét nghi m đàm c a nh ng b nh nhân
này có th có b ch c u trung tính, ái toan ho c ch ch a m t vài t bào viêm. B nh nhân hen không d ng
th ng đáp ng v i corticosteroid kém h n.
Hen kh i phát mu n: m t s ng i l n, nh t là ph n , bi u hi n hen l n đ u tiên khi đã tr ng thành.
Nh ng b nh nhân này có khuynh h ng khơng d ng và th ng đòi h i ICS li u cao h n ho c khơng đáp
ng v i corticosteroid.
Hen có gi i h n lu ng khí c đ nh: m t s b nh nhân hen m n tính phát tri n thành gi i h n lu ng khí c
đ nh, có l do thành đ ng th b tái c u trúc.
Hen béo phì: m t s b nh nhân béo phì b hen có các tri u ch ng hô h p n i b t và viêm nh đ ng th có
b ch c u ái toan.

RE
P

•

ng g p g m có:

OR

•

c nh n di n.4-6 Vài d ng th

RO
DU
CE

Có nhi u ki u hình đã đ

CH N

ỐN BAN

ng 3

AL
TE

Xem thơng tin thêm t i Ph l c Ch ng 2 v các y u t thu n l i cho vi c phát sinh hen và t i Ph l c Ch
v sinh lý b nh và c ch t bào c a hen.
U

Các ki u tri u ch ng hơ h p đi n hình c a hen

DO

NO
T

Ch n đốn hen đ c trình bày trong B ng 1-1 (trang 4) d a trên vi c nh n di n c các tri u ch ng hơ h p đi n
hình nh khị khè, h t h i (khó th ), n ng ng c ho c ho, l n các gi i h n lu ng khí th ra dao đ ng. Ki u tri u
ch ng là quan tr ng, b i vì các tri u ch ng hơ h p có th do các b nh c p tính ho c m n tính khác hen. N u
đ c, ch ng c cho ch n đoán hen (B ng 1-2, trang 5) nên đ c ghi vào h s khi b nh nhân đ n l n đ u tiên,
b i vì các đ c đi m đi n hình c a hen có th c i thi n t nhiên ho c do đi u tr , vì v y, th ng khó xác đ nh ch n
đốn h n khi b nh nhân đã b t đ u đ c đi u tr v i thu c ki m soát.

Các tri u ch ng sau đây là đi n hình c a hen, và n u có, làm t ng kh n ng b nh nhân b hen:8

RI
A

L-

Có nhi u h n m t tri u ch ng (khò khè, khó th , ho, n ng ng c), nh t là ng i l n
Tri u ch ng th ng tr n ng v đêm ho c lúc sáng s m
Tri u ch ng thay đ i theo th i gian và v c ng đ
Tri u ch ng b kích phát do nhi m vi rút (c m cúm), v n đ ng, ph i nhi m d nguyên, thay đ i th i ti t, c
ho c g p ch t kích thích nh khói xe, khói thu c lá ho c mùi n ng g t.

i

TE

•
•

•
•

Các tính ch t sau đây làm gi m kh n ng tri u ch ng hô h p là do hen:

HT
ED

MA

Ch ho mà khơng có các tri u ch ng hơ h p khác (xem trang 9)
Kh c đàm m n tính
Khó th kèm theo chống váng, chóng m t ho c tê ngo i biên (d c m)
au ng c
Khó th sau khi v n đ ng v i ti ng hít vào l n.

CO
P

YR
IG

•
•
•
•
•

1.

nh ngh a, mơ t và ch n đoán hen ph qu n

3


TE

RI
A

L-

DO

NO
T

AL
TE

R

OR

RE
P

RO
DU
CE

B ng 1-1. L u đ ch n đoán trong th c hành lâm sàng – l n khám đ u tiên

CO
P

YR
IG

HT
ED

MA

ICS: corticosteroid d ng hít; PEF: l u l ng th ra đ nh (cao nh t trong ba l n đo). Khi đo PEF, hãy s d ng cùng m t
máy đo m i l n b i vì tr s có th thay đ i đ n 20% gi a các máy đo khác nhau; SABA: đ ng v n beta2 tác d ng ng n.
H i ph c test giãn ph qu n có th m t trong đ t k ch phát n ng ho c nhi m vi rút. N u h i ph c sau test giãn ph qu n
khơng có l n khám ban đ u, b c k ti p tùy thu c vào s có s n các test và m c kh n c p c a nhu c u đi u tr . Xem
B ng 1-4 v ch n đoán hen b nh nhân đã đ c đi u tr v i thu c ki m soát.

4

1.

nh ngh a, mơ t và ch n đốn hen ph qu n


RO
DU
CE

B ng 1-2. Tiêu chu n ch n đoán hen ph qu n

ng

i l n, thi u niên và tr em 6-11 tu i

Hen là m t b nh lý đa d ng, th ng có đ c đi m viêm đ ng th m n tính. Hen đ c đ nh ngh a b i b nh s có
các tri u ch ng hơ h p nh khị khè, khó th , n ng ng c và ho, v n thay đ i theo th i gian và v c ng đ , cùng
v i gi i h n lu ng khí th ra dao đ ng.
C

TIÊU CHU N CH N OÁN HEN PH QU N

2. Gi i h n lu ng khí th ra dao đ ng đ
Dao đ ng quá m c ch c n ng ph i đ c
ghi nh n* (m t ho c nhi u h n các test
d i đây)
VÀ gi i h n lu ng khí đ

c ghi nh n*

OR

Cách di n t có th thay đ i gi a các n n
v n hóa và theo tu i, vd: tr em có th
đ c di n t là th n ng

• Th ng nhi u h n m t tri u ch ng hô h p
( ng i l n, ho đ n đ c hi m khi do hen)

• Các tri u ch ng x y ra thay đ i theo th i gian và v c ng đ
• Các tri u ch ng th ng n ng h n v đêm ho c lúc th c gi c
• Các tri u ch ng th ng b kích phát b i v n đ ng, c i, d nguyên,
khí l nh
• Các tri u ch ng th ng xu t hi n ho c tr n ng khi nhi m vi rút

R

Khị khè, khó th , n ng ng c và ho

RE
P

các tri u ch ng hơ h p có dao đ ng

c xác đ nh

AL
TE

1. B nh s

I M CH N OÁN

Dao đ ng càng l n, ho c nhi u l n dao đ ng quá m c, ch n đốn càng
đáng tin c y
Ít nh t m t l n trong qui trình ch n đốn, khi FEV1 th p, xác đ nh r ng
FEV1/FVC gi m (bình th ng >0,75-0,80 ng i l n, >0,90 tr em)

NO

T

H i ph c sau test giãn ph qu n d ng tính* Ng i l n: t ng FEV1 >12% và >200 mL t tr s c b n, 10-15 phút
(có kh n ng d ng tính nhi u h n n u
sau 200-400 mcg albuterol ho c t ng đ ng (tin c y h n n u t ng
ng ng thu c giãn ph qu n tr c khi làm
>15% và >400 mL).
test: SABA ≥4 gi , LABA ≥15 gi )
Tr em: t ng FEV1 >12% d đốn
Ng i l n: dao đ ng trung bình PEF ban ngày hàng ngày >10%**
Tr em: dao đ ng trung bình PEF ban ngày hàng ngày >13%**

Gia t ng đáng k ch c n ng ph i sau 4
tu n đi u tr kháng viêm

Ng i l n: t ng FEV1 >12% và >200 mL (ho c PEF† >20%) t tr s c
b n sau 4 tu n đi u tr , ngồi lúc nhi m trùng hơ h p

L-

Ng i l n: gi m FEV1 >10% và >200 mL t tr s c b n
Tr em: gi m FEV1 >12% d đốn, ho c PEF >15%

ng tính*
ng tính
i l n)

TE

Test kích thích ph qu n d

(th ng ch th c hi n ng

RI
A

Test v n đ ng d

DO

Dao đ ng quá m c trong khi đo PEF hai
l n m t ngày trong 2 tu n*

HT
ED

MA

Ch c n ng ph i dao đ ng quá m c gi a
nh ng l n khám (ít tin c y h n)

Gi m FEV1 t tr s c b n ≥20% v i li u methacholine chu n hóa ho c
histamine, ho c ≥15% v i thơng khí q m c chu n hóa, n c mu i u
tr ng ho c mannitol
Ng i l n: dao đ ng FEV1 >12% và >200 mL gi a nh ng l n khám,
ngoài lúc nhi m trùng hô h p
Tr em: dao đ ng FEV1 >12% ho c >15% PEF† gi a nh ng l n
khám (có th bao g m nhi m trùng hô h p)

CO
P

YR
IG

BD: thu c giãn ph qu n (SABA tác d ng ng n ho c LABA tác d ng nhanh); FEV1: th tích th ra g ng s c trong 1 giây đ u; LABA: đ ng v n
beta2 tác d ng dài; PEF: l u l ng th ra đ nh (cao nh t trong ba s đo); SABA: đ ng v n beta2 tác d ng ng n. Xem B ng 1-4 v ch n đoán
b nh nhân đã s d ng thu c ki m sốt hen.
* Các test này có th đ c l p l i trong lúc có tri u ch ng ho c sáng s m.** Dao đ ng PEF ban ngày hàng ngày đ c tính tốn t PEF đo hàng
†
ngày hai l n ([cao nh t tr th p nh t trong ngày] /trung bình c a cao nh t và th p nh t trong ngày), và tính trung bình c a m t tu n.
iv i
PEF, s d ng cùng m t máy đo m i l n, b i PEF có th dao đ ng đ n 20% gi a các máy đo khác nhau. S h i ph c sau test giãn ph qu n có
9
th m t trong đ t k ch phát n ng ho c nhi m vi rút. N u s h i ph c sau test giãn ph qu n khơng có lúc khám ban đ u, b c k ti p tùy thu c
vào s có s n c a các test khác và m c kh n c p nhu c u đi u tr . Trong tình hu ng c p c u lâm sàng, đi u tr hen có th đ c b t đ u và test
ch n đoán đ c thu x p trong vài tu n sau (B ng 1-4, trang 10), nh ng các tình tr ng khác có th gi ng hen (B ng 1-3) nên đ c xem xét, và
ch n đoán hen đ c xác đ nh càng s m càng t t.

1.

nh ngh a, mô t và ch n đoán hen ph qu n

5


RO
DU
CE

B nh s và ti n s

gia đình

Kh i phát các tri u ch ng hơ h p lúc cịn tr , b nh s viêm m i d ng, chàm, ho c ti n s gia đình có hen, d
ng làm t ng kh n ng các tri u ch ng hô h p là do hen. Tuy nhiên, các tính ch t này khơng đ c hi u cho hen và
khơng có trong t t c các ki u hình hen. B nh nhân viêm m i d ng ho c viêm da d ng nên đ c h i m t cách
chuyên bi t v các tri u ch ng hô h p.

RE
P

Khám th c th

R

OR

Khám th c th
b nh nhân hen th ng là bình th ng. B t th ng hay g p nh t khi khám th c th b nh nhân
hen là ran rít khi nghe ph i, nh ng tri u ch ng này có th khơng có ho c ch nghe đ c khi th ra g ng s c. Ran
rít c ng có th khơng có trong c n suy n n ng do lu ng khí gi m quá nhi u (‘ng c im l ng’), nh ng vào nh ng lúc
này, các tri u ch ng th c th khác c a suy hô h p th ng hi n di n. Ran rít c ng có th nghe đ c trong r i lo n
đ ng hô h p trên, b nh ph i t c ngh n m n tính (COPD), nhi m trùng hơ h p, m m khí qu n ho c do hít ph i d
v t. Ran n và ran rít thì hít vào khơng ph i là đ c đi m c a hen. Khám m i có th phát hi n các d u hi u viêm
m i d ng ho c polyp m i.

AL
TE

o ch c n ng ph i đ ghi nh n gi i h n lu ng khí th ra dao đ ng

c đi m c a hen là gi i h n lu ng khí th ra dao đ ng, ngh a là ch c n ng th ra c a ph i dao đ ng theo th i
gian và v c ng đ
m c đ cao h n nhóm dân s kh e m nh. Trong hen, ch c n ng ph i có th thay đ i t
m c hồn tồn bình th ng đ n m c ngh n t c tr m tr ng trên cùng m t b nh nhân. Hen ki m sốt kém có dao
đ ng l n h n v ch c n ng ph i so v i hen đ c ki m soát t t.9

NO
T

o ch c n ng ph i nên đ c ti n hành b i k thu t viên lành ngh v i thi t b b o trì t t và có đ nh chu n đ u
đ n.8,10 Th tích th ra g ng s c trong 1 giây đ u (FEV1 ) đo b ng hô h p k đáng tin c y h n l u l ng th ra
đ nh (PEF). N u s d ng PEF, ph i s d ng cùng m t máy m i l n, b i vì s đo t máy này sang máy khác có th
khác nhau đ n 20%.10

L-

DO

FEV1 gi m có th th y nhi u b nh ph i khác (ho c do k thu t làm hô h p ký kém), nh ng t l FEV1/FVC gi m
cho th y gi i h n lu ng khí. T các nghiên c u dân s 11 t l FEV1/FVC bình th ng l n h n 0,75 đ n 0,80 và
th ng l n h n 0,90 tr em. B t c tr s nào nh h n các tr s này đ u g i ý đ n gi i h n lu ng khí. Hi n nay
nhi u hơ h p k có tr s d đoán theo tu i.

MA

TE

RI
A

Trong th c hành lâm sàng, m t khi ngh n t c đ c xác đ nh, s dao đ ng trong gi i h n lu ng khí th ng đ c
đánh giá t s dao đ ng FEV1 ho c PEF. T ‘dao đ ng’ ch s c i thi n và/ho c x u đi các tri u ch ng và ch c
n ng ph i. Dao đ ng quá m c có th đ c xác đ nh trong ngày (thay đ i trong ngày), t ngày này sang ngày
khác, t l n khám này sang l n khám khác, ho c theo mùa ho c t test giãn ph qu n. T ‘h i ph c đ c’ th ng
đ c áp d ng cho các c i thi n nhanh FEV1 (ho c PEF), đ c đo trong vịng vài phút sau khi hít thu c giãn ph
qu n tác d ng nhanh, nh salbutamol 200 – 400 mcg,12 ho c c i thi n duy trì lâu h n qua nhi u ngày ho c nhi u
tu n sau khi đi u tr v i thu c ki m soát hen h u hi u nh corticosteroid d ng hít.12
b nh nhân có các tri u ch ng hơ h p đi n hình, thu th p b ng ch ng v dao đ ng quá m c c a ch c n ng
ph i thì th ra là m t thành ph n thi t y u c a ch n đoán hen. M t s ví d c th là:
T ng ch c n ng ph i sau khi s d ng thu c giãn ph qu n ho c sau m t đ t đi u tr v i thu c ki m soát.
Gi m ch c n ng ph i sau khi v n đ ng ho c trong khi làm test kích thích ph qu n.
Dao đ ng ch c n ng ph i v t quá biên đ bình th ng khi đ c l p l i theo th i gian, nh ng l n khám
riêng l ho c theo dõi t i nhà trong ít nh t 1 – 2 tu n.

HT
ED

•
•
•

YR
IG

Tiêu chu n đ c hi u đ ch ng t dao đ ng quá m c c a ch c n ng ph i thì th ra đ c li t kê trong B ng 1-2
(trang 5). Gi m ch c n ng ph i lúc nhi m trùng hô h p, th ng g p hen, không nh t thi t là d u hi u c a b nh
nhân b hen, b i vì nó c ng có th g p nh ng cá nhân bình th ng ho c ng i COPD.

CO

P

Xem thơng tin thêm v các test ch n đoán hen t i Ph l c c a Ch

6

ng 4.

1.

nh ngh a, mô t và ch n đoán hen ph qu n


RO
DU
CE

Dao đ ng lu ng khí th ra là bao nhiêu thì phù h p v i hen?

Có s ch ng l p trong h i ph c do thu c giãn ph qu n và các cách đo c a dao đ ng khác gi a lúc m nh kh e và
b nh.13
b nh nhân có các tri u ch ng hô h p, s dao đ ng ch c n ng ph i càng l n ho c s dao đ ng quá
m c đ c nh n th y càng nhi u l n, thì càng nhi u kh n ng ch n đoán là hen (B ng 1-2, trang 5). M t cách t ng
quát, ng i l n v i các tri u ch ng đi n hình c a hen, FEV1 t ng ho c gi m >12% và >200 mL so v i tr s c
b n ho c (n u khơng có hơ h p ký) PEF dao đ ng ít nh t 20% đ c ch p nh n là phù h p v i hen.

OR

RE
P

Thay đ i PEF trong ngày đ c tính tốn d a trên s đo hai l n trong ngày là trung bình ph n tr m biên đ trong
ngày, ngh a là ([l n nh t trong ngày – nh nh t trong ngày]/trung bình c a l n nh t và nh nh t trong ngày) x 100,
sau đó tr s trung bình c a m i ngày đ c tính tốn trong kho ng 1 đ n 2 tu n. Gi i h n tin c y 95% trên c a s
thay đ i trong ngày (trung bình ph n tr m biên đ ) t s đo hai l n hàng ngày là 9% ng i l n kh e m nh,14 và
12,3% tr em kh e m nh,15 do đó nói chung, thay đ i trong ngày >10% đ i v i ng i l n và >13% đ i v i tr em
đ c xem nh quá m c.

Khi nào gi i h n lu ng khí dao đ ng có th đ

u đ c, ch ng c c a gi i h n lu ng khí dao đ ng nên đ c ghi nh n tr c khi b t đ u đi u tr . B i vì s dao
ng này th ng gi m khi ch c n ng ph i c i thi n nh đi u tr ; và m t s b nh nhân, gi i h n lu ng khí có th
đ nh, t c là không h i ph c theo th i gian. Ngoài ra, b t k s c i thi n nào trong ch c n ng ph i v i đi u tr
ng giúp xác đ nh ch n đoán hen. H i ph c nh thu c giãn ph qu n có th khơng có khi nhi m vi rút ho c n u
nh nhân đã s d ng đ ng v n beta2 trong vài gi tr c đó.

NO
T

N
đ
c
c
b

c ghi nh n?

AL
TE

R

N u FEV1 trong gi i h n d đốn bình th ng khi b nh nhân đang có các tri u ch ng, đi u này làm gi m xác
su t các tri u ch ng này là do hen. Tuy nhiên, có nh ng b nh nhân có FEV1 tr s c b n >80% so v i d đốn
có th có ch c n ng ph i t ng lên m t cách đáng k v m t lâm sàng v i thu c giãn ph qu n ho c sau đi u tr
v i thu c ki m soát hen. Biên đ d đốn bình th ng (nh t là đ i v i PEF) có nh ng gi i h n, do đó s đo t t
nh t c a chính b nh nhân (‘t t nh t c a cá nhân’) đ c đ ngh xem là tr s ‘bình th ng’ c a h .

DO

N u khơng có hô h p ký, ho c gi i h n lu ng khí dao đ ng khơng đ c ghi nh n, quy t đ nh v vi c có ti p t c kh o
sát ho c đi u tr v i thu c ki m soát ngay l p t c tùy thu c vào s kh n c p c a lâm sàng và có làm đ c các test
khác không. B ng 1-4 (trang 10) mô t cách xác đ nh ch n đoán hen m t b nh nhân đã đi u tr v i thu c ki m sốt.

L-

Test khác

RI
A

Test kích thích ph qu n

Test d

ng

HT
ED

MA

TE

Gi i h n lu ng khí có th khơng có vào lúc đánh giá ban đ u m t s b nh nhân. Do vi c ghi nh n gi i h n lu ng
khí dao đ ng là m t ph n then ch t c a vi c ch n đoán hen, m t cách ch n l a là cho b nh nhân làm test kích
thích ph qu n đ đánh giá s ph n ng quá m c đ ng th . i u này th ng đ c th c hi n b ng
methacholine hít, nh ng histamine, v n đ ng,16 t ng thơng khí t ý v i CO2 bình th ng ho c mannitol hít c ng
đ c s d ng. Các test này nh y c m m t cách trung bình đ i v i ch n đốn hen nh ng tính đ c hi u thì h n
nh ng b nh nhân viêm
ch ;17,18 ví d nh ph n ng quá m c đ ng th đ i v i methacholine đã đ c mô t
m i d ng,19 x nang,20 d s n ph qu n ph i21 và COPD.22 i u này có ngh a là m t test âm tính b nh nhân
khơng s d ng ICS có th lo i tr hen, nh ng m t test d ng tính khơng ph i bao gi c ng có ngh a là b nh
nhân b hen – ki u các tri u ch ng (B ng 1-2, trang 5) và các đ c đi m lâm sàng khác (B ng 1-3, trang 8) ph i
đ c xem xét đ n.

CO
P

YR
IG

S hi n di n c a c đ a d ng làm t ng kh n ng b nh nhân có các tri u ch ng hô h p b m c b nh hen d ng,
nh ng đi u này không đ c thù cho hen c ng nh khơng có trong t t c các ki u hình hen. Tình tr ng d ng có th
đ c xác đ nh b ng test l y da ho c b ng cách đo n ng đ immunoglobulin E đ c thù (slgE) trong huy t thanh. Test
l y da v i các d ngun mơi tr ng th ng g p thì đ n gi n và th c hi n nhanh, khi đ c ti n hành b i ng i có
kinh nghi m v i chi t xu t đúng tiêu chu n, khơng đ t ti n và có đ nh y cao. o slgE không đáng tin c y h n là test
l y da và đ t ti n h n nhi u, nh ng có th đ c a thích h n đ i v i nh ng b nh nhân không h p tác, ng i có
b nh da lan t a ho c n u b nh s nghi ng nguy c s c ph n v .23 Tuy nhiên, s hi n di n c a test l y da d ng
tính ho c slgE d ng tính khơng có ngh a là d nguyên đó đang gây ra các tri u ch ng – s liên quan c a ph i

nhi m d nguyên và s liên h c a nó đ n các tri u ch ng ph i đ c xác đ nh b i b nh s ng i b nh.

1.

nh ngh a, mơ t và ch n đốn hen ph qu n

7