CHƯƠNG IV hô hấp phác đồ điều trị nhi khoa bệnh viện nhi đồng 2

PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

2013

ÁP XE PHỔI
I. ĐẠI CƯƠNG
1. Định nghĩa:
- Áp xe phổi là ổ mủ được hình thành do nhu mơ phổi bị hoại tử sau quá trình viêm cấp
do vi trùng gây ra, thường có đường kính lớn hơn 2cm. Trường hợp nhiều ổ áp xe
nhỏ có đường kính dưới 2cm ở nhiều thùy phổi khác nhau được gọi là viêm phổi hoại
tử.
- Kén khí phổi hay kén phế quản bị nhiễm khuẩn thì khơng được coi là áp xe phổi vì đó
khơng phải là hang phổi mới hình thành do tổn thương hoại tử.
2. Phân loại:
- Theo thời gian diễn tiến: cấp tính và mạn tính
+ Thể cấp tính có biểu hiện lâm sàng rầm rộ và tiến triển nhanh nhưng chỉ diễn tiến
trong vòng một tháng trước khi điều trị.
+ Thể mạn tính: nếu diễn tiến kéo dài quá một tháng tính đến thời điểm điều trị hoặc
triệu chứng vẫn cịn dai dẳng.
- Theo bệnh lý nền: áp xe phổi nguyên phát và áp xe phổi thứ phát
+ Áp xe phổi nguyên phát là áp xe hình thành do nhiễm trùng trực tiếp, như sau một
viêm phổi nặng hay sau một hít sặc.
+ Áp xe phổi thứ phát là áp xe hình thành trên một nền bệnh lý có sẵn từ trước như
chấn thương, phẫu thuật, bệnh ác tính, tình trạng suy giảm miễn dịch…
- Theo tác nhân gây bệnh: như áp xe phổi do Pseudomonas, áp xe phổi do vi trùng yếm
khí, áp xe phổi do Aspergillus…
- Theo mùi hơi thở: áp xe phổi thối (putrid) gây ra bởi vi trùng yếm khí và áp xe phổi
khơng thối do các tác nhân khác.
3. Đường vào và tác nhân gây bệnh:
- Đường vào:
+ Đường thở: hay gặp nhất, do hít chất tiết vùng miệng hầu hay hít thở khơng khí có

chứa vi trùng.
+ Đường máu: do nhiễm trùng huyết hoặc nhiễm trùng catheter tĩnh mạch
+ Đường lân cận: từ phế quản, từ bụng qua cơ hoành hoặc từ thành ngực…
- Tác nhân gây bệnh:
+ Vi khuẩn kỵ khí: chiếm đa số chủng vi khuẩn thường trú ở vùng họng miệng:
Fusobacterium, Bacteroides, Prevotella, Peptostreptococcus...
+ Vi khuẩn ái khí: Gram dương như Staphylococcus aureus, Streptococcus
pneumonia; Gram âm như Klebsiella pneumonia, Pseudomonas aeruginosa,
Enterobacter sp và Serratia sp...
+ Tác nhân hiếm: ký sinh trùng, nấm
II. LÂM SÀNG

1


PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

2013

- Triệu chứng khởi đầu: sốt cao, đau ngực, ho khạc nhiều đàm, kèm biếng ăn, sụt cân.
Một số ít trường hợp chỉ sốt nhẹ, đau ngực ít hoặc thậm chí khơng đau nhưng lại ho
nhiều như trong trường hợp bị sặc do dị vật rơi vào phế quản.
- Giai đoạn toàn phát, sau tuần lễ thứ 2-3, khi ổ mủ đã hình thành thì bệnh nhân sẽ
khạc ra đàm lẫn mủ, hoặc khạc ra toàn mủ, hoặc mủ và đàm lẫn máu (có thể mủ thối
nếu do vi trùng kỵ khí).
- Tổng trạng thường kém, có triệu chứng thiếu máu, có thể có ngón tay dùi trống.
Khám phổi có thở nhanh, có hội chứng đơng đặc nơi vùng phổi có áp xe: phế âm
giảm, rung thanh tăng, gõ đục. Nếu ổ áp xe nơng và chứa ít mủ thì có thể nghe có
tiếng thổi hang. Trường hợp có viêm màng phổi phản ứng hay tràn mủ màng phổi
thật sự do vỡ ổ áp xe thì sẽ có thêm hội chứng ba giảm.

III. CẬN LÂM SÀNG
- Hình ảnh học:
+ X-quang phổi: đa dạng và thay đổi tùy theo diễn tiến. Nếu mủ chưa thơng với khí
phế quản thì áp xe phổi là một đám mờ rộng, đậm, bờ nham nhở. Nếu đã vỡ mủ thì
hình ảnh điển hình là một bóng trịn, đường kính khoảng 5-6cm, nằm gọn trong
một thùy, bờ rõ, thành dầy, có mức khí dịch nằm ngang. Nếu áp xe vỡ mủ vào
màng phổi thì nửa dưới phế trường mờ đậm, có thể thấy một mức nước hơi thứ hai
chứng tỏ có tràn mủ và tràn khí vào khoang màng phổi. Trường hợp áp xe thứ phát
sau tắc nghẽn phế quản có thể thấy hình ảnh của xẹp phổi kèm theo.
+ Siêu âm: vừa có giá trị chẩn đốn áp xe vừa có giá trị hướng dẫn chọc dị ổ áp xe.
Tỉ lệ chẩn đoán được áp xe phổi qua siêu âm ngực là trên 90%.
+ CT Scan: xác định vị trí, kích thước ổ áp xe. Chụp CT có tiêm thuốc cản quang
giúp chẩn đốn phân biệt mủ màng phổi với áp xe phổi. CT Scan cũng có giá trị
hướng dẫn chọc dò ổ áp xe.
- Phân lập tác nhân gây bệnh:
+ Lấy được mủ trực tiếp từ ổ áp xe để phân lập tác nhân gây bệnh mới có giá trị. Kết
quả cấy đàm chỉ có giá trị hỗ trợ. Các trường hợp áp xe nguyên phát thường đáp
ứng tốt với điều trị nên ít cần chọc hút mủ áp xe như các trường hợp áp xe thứ
phát.
+ Các phương pháp lấy mẫu bệnh phẩm:
 Chọc hút qua khí quản dưới sụn nhẫn: nay khơng cịn sử dụng.
 Chọc hút ổ áp xe xuyên thành ngực: thường áp dụng cho những ổ áp xe nông sát
thành ngực (kích thước ổ áp xe > 4cm, cách thành ngực < 1,5cm).
 Soi phế quản: qua đó lấy mẫu bệnh phẩm bằng chải phế quản có bảo vệ chống
ngoại nhiễm, áp dụng cho những ổ áp xe ở trung tâm, gần khí phế quản.
 Trực tiếp qua phẫu thuật: ngay sau khi cắt thùy phổi hoặc cắt phổi, lấy ngay mủ ở
ổ áp xe để làm xét nghiệm.
+ Gửi mẫu bệnh phẩm làm xét nghiệm: soi tươi nhuộm Gram, cấy tìm vi trùng ái khí
và kỵ khí.

2


PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

2013

- Xét nghiệm máu : BC đa nhân trung tính tăng , CRP tăng, VS tăng, có thể thiếu máu
nhẹ.
IV. ĐIỀU TRỊ
1. Điều trị nội khoa:
- Kháng sinh liệu pháp:
+ Nguyên tắc chung:
 Cần phối hợp kháng sinh
 Sử dụng các loại kháng sinh diệt khuẩn và nên có kháng sinh có tác dụng trên vi
khuẩn kỵ khí.
 Việc lựa chọn kháng sinh ban đầu là theo kinh nghiệm. Sau 7-10 ngày, các kháng
sinh đang sử dụng sẽ được đánh giá lại tùy theo đáp ứng lâm sàng và kết quả
kháng sinh đồ.
 Khởi đầu dùng bằng đường chích khoảng 2-3 tuần, sau đó chuyển sang uống khi
lâm sàng và xét nghiê ̣m công thức máu ổn định .
 Cần kéo dài liệu trình điều trị từ 4-6 tuần.
+ Lựa chọn kháng sinh ban đầu:
 Kháng sinh ban đầu cần phải diệt được cả vi khuẩn ái khí và vi khuẩn kỵ khí. Đối
với vi khuẩn ái khí, cần có kháng sinh chống lại được vi khuẩn tiết men
penicillinase (Staphylococcus aureus kháng Methicillin) như Vancomycin. Đối
với vi khuẩn kỵ khí, cần sử dụng Clindamycin hay Ticarcillin/Clavulanic acid
(Timentin). Nếu nghi ngờ có vi khuẩn Gram âm, cần kết hợp thêm
Aminoglycosid.
 Clindamycin có tác dụng với phần lớn các vi trùng kỵ khí đề kháng với Penicillin

G, ngồi ra cịn có tác dụng tốt đối với vi trùng ái khí Gram dương.
 Trong trường hợp nhiễm trực khuẩn Gram âm đa kháng nên bắt đầu điều trị với
kháng sinh thuộc nhóm -lactam chống được P.aeruginosa như Ceftazidim,
Ticarcillin/Clavulanat, Imipenem hoặc Fluoroquinolone (Ciprofloxacin,
Ofloxacin) bằng đường tĩnh mạch.
 Như vậy, kháng sinh ban đầu được đề nghị như sau:
 Cephalosporin thế hệ 3: 200mg/kg/ngày chia 3 lần chích tĩnh mạch
 Amikacin: 15mg/kg/ngày truyền tĩnh mạch 30 phút 1 liều trong ngày
 Clindamycin 40 – 60 mg/kg/ngày chia 2 lần truyền tĩnh mạch 60 phút
 Hoặc Metronidazole 30mg/kg/ngày chia 2 lần truyền tĩnh mạch 60 phút
 Nếu bệnh cảnh nặng có thể kết hợp thêm Vancomycin 60mg/kg/ngày chia 4
lần truyền tĩnh mạch 60 phút
 Nếu có kết quả nhuộm Gram bệnh phẩm hoặc diễn tiến bệnh không thuận lợi sau
7 – 10 ngày, cân nhắc đổi kháng sinh:
 Tụ cầu vàng: Vancomycin
 Trực khuẩn Gram âm từ đường ruột hoặc trực khuẩn mủ xanh (P.aeruginosa):
 Ceftazidim ± Aminoglycosid
 Imipenem ± Aminoglycosid
 Fluoroquinolone ± Aminoglycosid
3


PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

2013

 Nhiễm trùng hỗn hợp (ái khí và kỵ khí)
 Ceftazidim + Clindamycin (hoặc Metronidazole) ± Aminoglycosid
 Ticarcillin/Clavulanat ± Aminoglycosid
 Imipenem + Clindamycin (hoặc Metronidazole) ± Aminoglycosid

 Fluoroquinolone + Clindamycin (hoặc Metronidazole) ± Aminoglycosid
+ Thời gian điều trị:
Thường từ 4 - 6 tuần. Nếu ổ áp xe được dẫn lưu mủ tốt thì thời gian điều trị có thể
ngắn hơn. Tuy nhiên, có trường hợp phải kéo dài điều trị đến 3 – 4 tháng để đề
phòng tái phát. Khi hết đàm mủ, mất hình ảnh khí - dịch, xóa hồn tồn tổn
thương X-quang thì khơng cần tiếp tục cho kháng sinh.
- Dẫn lưu ổ áp xe:
+ Vật lý trị liệu dẫn lưu tư thế, tập ho khạc chủ động.
+ Hút qua nội soi phế quản: giúp ổ áp xe phục hồi nhanh nhưng cần chú ý tai biến
ngập mủ vào vùng phổi lành.
+ Chọc hút xuyên thành ngực: chỉ định trong trường hợp ổ áp xe lớn, nông, ở sát
thành ngực và khả năng dẫn lưu kém.
+ Đặt catheter nhỏ dẫn lưu tạm thời ổ áp xe, chỉ định trong trường hợp ổ áp xe có chỉ
định điều trị ngoại khoa nhưng cơ địa bệnh nhân không cho phép. Phương pháp
này có nguy cơ dị mủ vào màng phổi.
2. Điều trị ngoại khoa:
Chỉ định điều trị ngoại khoa được đặt ra trong trường hợp điều trị nội thất bại (lâm
sàng và X quang không cải thiện sau 21 ngày điều trị), chỉ áp dụng trong trường hợp:
- Ổ áp xe quá lớn > 8cm
- Tình trạng hoại tử nhu mơ phổi nặng nề, chỉ cịn rất ít nhu mơ phổi lành cịn chức
năng.
- Có yếu tố cơ học gây chít hẹp phế quản (như dị vật, ung thư…)
- Áp xe phổi mạn tính: triệu chứng kéo dài: sốt, bạch cầu tăng, ho ra máu dai dẳng…
- Ho ra máu nặng
- Biến chứng viêm mủ màng phổi, dò phế quản – màng phổi.
V. DIỄN TIẾN - TIÊN LƯỢNG
- Sốt giảm nhanh sau 1 tuần nếu kháng sinh thích hợp, triệu chứng lâm sàng mất sau 1
– 3 tuần.
- Hình ảnh X quang giảm khoảng 10 ngày sau khi lâm sàng cải thiện , hết chậm sau 1
đến nhiều tháng, tốc độ biến mất khơng tỉ lệ với kích thước ban đầu.

- Đối với áp xe phổi nguyên phát, tiên lượng thường tốt nếu không kèm biến chứng. Tỉ
lệ lành bệnh là 90-95%.
- Đối với áp xe phổi thứ phát, những bệnh lý nền hoặc bệnh lý khác kèm theo là yếu tố
quan trọng quyết định hiệu quả điều trị. Tỉ lệ tử vong thường cao.

4


PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

2013

KHĨ THỞ THANH QUẢN
I. ĐẠI CƯƠNG:
1. Định nghĩa:
- Khó thở thanh quản là kiểu khó thở hít vào, biểu hiện của tắc nghẽn đường hô hấp
trên, ở khu vực thanh quản và khí quản.
- Khó thở thanh quản có thể từ nhẹ đến nặng; cấp tính hay mãn tính, tái diễn.
- Khó thở thanh quản thường kèm theo tiếng thở rít, tiếng ho kiểu viêm tắc thanh
quản, khàn tiếng và có thể có biểu hiện tồn thân khác tùy theo ngun nhân gây
bệnh.
2. Nguyên nhân:
- Khó thở thanh quản cấp :
+ Dị vật thanh quản, dị vật khí quản
+ Viêm thanh quản hạ thanh môn do siêu vi
+ Viêm nắp thanh quản (viêm thanh thiệt) do vi trùng
+ Co thắt thanh quản do hạ calci máu
- Khó thở thanh quản xảy ra từ từ :
+ Bạch hầu thanh quản
+ Viêm thanh quản do sởi

+ Phù thanh quản: dị ứng, côn trùng đốt, hít chất ăn mịn, chấn thương
+ Áp xe thành họng
+ Amiđan quá phát, áp xe quanh amiđan
+ U nhú thanh quản
- Khó thở thanh quản mạn tính, tái diễn: thường kèm khị khè, biểu hiện tắc nghẽn ở
khí quản
+ Hẹp khí quản bẩm sinh
+ Hẹp khí quản do vịng mạch
+ Mềm sụn khí quản
+ Màng chắn khí quản
+ U chèn ép vùng trung thất, cổ: hạch, tuyến ức, tuyến giáp
- Khó thở thanh quản ở trẻ sơ sinh :
+ Mềm sụn thanh quản
+ Liệt dây thanh âm
+ Các dị dạng, bất thường ở thanh khí quản
II. LÂM SÀNG: chẩn đốn nguyên nhân khó thở thanh quản
1. Bệnh sử: Cần hỏi các chi tiết sau:
- Khó thở từ khi nào?
- Khó thở xảy ra đột ngột hay từ từ tăng dần?
- Khó thở lần đầu hay tái diễn?
1


PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

-

2013

Khó thở liên tục hay lúc có lúc khơng?

Khó thở tăng, giảm khi nào? gắng sức?, lúc ngủ?, lúc thức?, thay đổi tư thế?
Tiếng thở rít thường xun? Có thay đổi?
Khàn tiếng tăng dần? Mất tiếng đột ngột?
Có sốt khơng?
2. Khám:
- Đánh giá tình trạng suy hơ hấp
- Quan sát tư thế BN: ưỡn cổ, đầu ngửa ra sau hay cúi người ra trước
- Quan sát kiểu khó thở: chỉ khó thở hít vào hay có kèm khó thở thì thở ra?
- Có lõm hõm ức, co lõm lồng ngực?
- Nghe tiếng khàn, tiếng ho, tiếng khóc
- Nghe tiếng rít, tiếng khị khè
- Nghe phổi
- Khám họng, hạch cổ
- Khám các bộ phận khác
III. CHẨN ĐOÁN :
- Lâm sàng: Các dấu hiệu lâm sàng là chủ yếu:
+ Khó thở thì hít vào
+ Có tiếng rít thanh quản
+ Có lõm hõm ức và co lõm lồng ngực tùy mức độ khó thở
Ngồi ra cịn có thể có khàn tiếng hoặc mất tiếng; tiếng ho bất thường; tiếng khị khè;
các dấu hiệu của tình trạng suy hô hấp…
- Mức độ suy hô hấp
Nhẹ (độ 1)
Vừa (độ 2)
Nặng (độ 3)
Tỉnh táo
Kích thích, hốt hoảng
Lờ đờ
Lõm hõm ức nhẹ, kín đáo
Lõm hõm ức vừa, co lõm Lõm hõm ức nhiều, co

ngực
lõm ngực
Tiếng ho vang, còn trong
Ho ông ổng như chó sủa
Mất tiếng ho
Khàn tiếng
Mất tiếng
Mất tiếng
- Cận lâm sàng: chỉ để chẩn đoán nguyên nhân:
+ Huyết đồ, CRP
+ Quẹt họng soi, cấy
+ Chẩn đốn hình ảnh: X-Quang cổ, ngực; CT scan cổ, ngực
+ Nội soi thanh, khí quản
IV. ĐIỀU TRỊ:
1. Điều trị nguyên nhân:
- Viêm thanh quản cấp: kháng viêm, kháng sinh (xem chi tiết trong bài viêm thanh
quản)

2


PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

2013

- Dị vật thanh, khí quản: nội soi lấy dị vật, thêm kháng sinh và kháng viêm nếu dị vật
để lâu hoặc có biểu hiện nhiễm trùng
- Phù thanh quản: kháng viêm giống viêm thanh quản
- Áp xe thành họng: kháng sinh; chọc hút, dẫn lưu
- Amiđan quá phát, u nhú thanh quản: cắt amiđan, cắt u nhú

- Hẹp khí quản bẩm sinh hay do vịng mạch: phẫu thuật nếu có thể; trong những đợt
bội nhiễm cho kháng sinh và kháng viêm như viêm thanh quản cấp
- Màng chắn khí quản: phẫu thuật nong hoặc cắt; kháng sinh và kháng viêm khi bội
nhiễm
- Mềm sụn thanh quản, liệt dây thanh âm: không có điều trị đặc hiệu, bệnh dần tự khỏi.
Nếu suy hơ hấp nặng: đặt nội khí quản hoặc mở khí quản.
2. Điều trị triệu chứng:
- Tư thế nằm dễ chịu, thở oxy, đặt nội khí quản, bù dịch, các thuốc hỗ trợ khác.
Bảng chẩn đoán phân biệt các nguyên nhân khó thở thanh quản
Khởi
Mức độ Tiếng thở rít
Khàn
Các dấu hiệu kèm theo
phát
khó thở
tiếng
Dị vật thanh Đột
(+)#(+++) thường
(+)#(+++) Có hội chứng xâm nhập.
quản
ngột
xun
XQ có thể thấy dị vật
cản quang.
Dị vật khí Đột
(+)#(+++) thở rít + khị (-)
Có hội chứng xâm nhập,
quản
ngột
khè

có thể có dấu hiệu cờ
bay.
Viêm TQC Từ từ (+)#(+++) thường
(+)#(+++) Sốt nhẹ, có biểu hiện
do siêu vi
xun
viêm hơ hấp
Viêm TQC Đột
(+++)
thường
(++)
Thể trạng sút kém, sốt
do vi trùng
ngột
xuyên
cao. Có thể kèm khó
nuốt
Bạch hầu
Từ từ (+)#(+++) thuờng
(±)
Thể trạng sút kém, vẻ
xuyên
nhiễm trùng. Sốt. Hạch
cổ. Có thể thấy giả mạc
ở họng
Phù nề TQ
Từ từ (+)#(+++) thường
(+)
Có các biểu hiện tồn
xun

thân khác
Áp xe thành Từ từ (+)#(++)
(±)
(±)
Sốt. Tiếng khóc đặc biệt.
họng
Khám họng: dày thành
bên hoặc thành sau họng
Amiđan quá Từ từ (+)
(±) tăng khi (-)
Khám họng: thấy 2
phát
ngủ,
khi
amiđan quá phát
nằm
U nhú thanh Từ từ (+)#(+++) thường
(+)#(+++) Thể trạng không thay
quản
xuyên, tăng
đổi
3


PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

Liệt
dây Sớm,
thanh âm
sau

sinh
Mềm
sụn Sớm
thanh quản
sau
sinh
Hẹp
khí Sớm
quản bẩm sau
sinh
sinh
Hẹp
khí Sớm
quản
do sau
vịng mạch
sinh

(+++)

dần
giảm
ngủ

(+)#(++)

Khối u chèn Từ
ép
từ,
tăng

dần
Co
thắt Đột
thanh quản
ngột

(+)#(+++) Kèm
khè

2013

khi (±)

Nội soi thấy dây thanh
âm khơng rung động

Tăng
ngủ

khi (-)

Thể trang khơng thay
đổi

(+)#(+++) Kèm
khè

khị (-)

Tái diễn nhiều lần mỗi

khi có đợt bội nhiễm

(+)# (++)

nhẹ,
kèm (±) nhẹ
khị khè

khị (±)

Có từng đợt thở rít và
khị khè xen kẽ hoặc
đồng thời. Trong đợt
khó thở thường nằm tư
thế cổ ưỡn, đầu ngửa ra
sau
Có thể có hạch ngọai vi,
các dấu hiệu chẩn đốn
hình ảnh
Có biểu hiện tetani, có
thể có ngưng thở, tím tái

(+)#(+++)

4


PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

2013

SOI PHẾ QUẢN BẰNG ỐNG SOI MỀM Ở TRẺ EM
I. ĐẠI CƯƠNG
 Ống soi mềm là ống soi bằng sợi, vận chuyển ánh sáng nhờ những sợi thuỷ tinh,
có khả năng thăm dò những phế quản nhỏ. Chiều dài ống soi thay đổi từ 5560cm, đường kính đầu xa từ 2,2-6mm; có thể quan sát hình ảnh trực tiếp từ ống
soi hoặc qua màn hình (video nội soi).
 Nội soi phế quản bằng ống soi mềm đã được phát triển rộng rãi ở phương Tây từ
những năm 1960, nó thay thế soi phế quản bằng ống soi cứng trong thực tiễn lâm
sàng hằng ngày. Soi phế quản bằng ống soi mềm trở thành thủ thuật chính trong
chun khoa hơ hấp. Việc nhìn thấy trực tiếp những sang thương, lấy bệnh phẩm
làm xét nghiệm mô học, tế bào học, vi trùng học đã cho phép soi phế quản bằng
ống soi mềm trở thành một xét nghiệm chẩn đoán tin cậy.
 Tỉ lệ tai biến từ 0,1 – 2,7%.
 Tỉ lệ tử vong 0,12% nếu có sinh thiết xuyên vách phế quản.
II.
1.



2.
3.




4.


PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH
Gây tê: đối với bệnh nhân lớn hay trẻ lớn hợp tác

An thần trước với Midazolam hoặc Promethazin, Alimemazine…
Gây tê đường hô hấp trên (mũi, hầu, thanh quản): Lidocain 2-5%, tổng liều
Lidocain không quá 7mg/kg.
Gây tê đường hô hấp dưới (khí quản, phế quản): Lidocain 1%
Gây mê: đối với trẻ nhỏ hoặc trẻ lớn không hợp tác.
Triệu chứng học trong nội soi phế quản:
Bất thường về hình thái học:
+ Bất thường về sự phân bố: phế quản thuỳ trên phải xuất phát trực tiếp từ khí
quản, phế quản thừa, lỗ dị khí thực quản, đảo ngược phủ tạng….
+ Viêm niêm mạc
+ Tắc nghẽn:
 Tắc nghẽn do nội tại: dị vật, hẹp bẩm sinh hay mắc phải, u hạt, u nội khí
phế quản, sẹo…
 Tắc nghẽn do chèn ép từ bên ngồi: hạch trung thất, vịng mạch, bướu cổ,
u trung thất, u thực quản…
Bất thường về chất tiết: nhầy, mủ, máu
Bất thường về động học: mềm sụn thanh quản, mềm sụn khí quản, mềm sụn phế
quản.
Tai biến trong nội soi:
Do soi phế quản:
+ Co thắt thanh quản, phù nề thanh quản
+ Co thắt phế quản: có thể tránh bằng khí dung với thuốc dãn phế quản
+ Giảm thơng khí phế nang

1


PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2



2013

Do rửa phế quản-phế nang:
+ Sốt cao
+ Chảy máu: bệnh nhân giảm tiểu cầu, sử dụng thuốc chống đông, rối loạn đông
máu
+ Nhiễm trùng ngược dịng
+ Tràn khí màng phổi
5. Chỉ định soi phế quản trong nhi khoa:
 Để chẩn đốn:
+ Tìm sự tắc nghẽn đường hô hấp
 Hội chứng xâm nhập
 Thở rít (thì hít vào hoặc cả 2 thì)
 Khị khè kéo dài
 Ho mãn tính khơng giải thích được
 Hình ảnh mờ kéo dài hoặc tái phát trên X-quang phổi
 Xẹp phổi kéo dài hoặc tái phát
 Bệnh lý phế quản phổi tái phát
 Hình ảnh X-quang phổi tăng sáng khu trú
 Hạch trung thất
 Dãn phế quản
+ Bệnh phổi mơ kẽ mãn tính
+ Bệnh lý nhiễm trùng
 Lao
 Bệnh phổi nặng cấp tính
+ Trẻ bị suy giảm miễn dịch: bệnh phổi cấp tính, bệnh phổi mơ kẽ cấp hoặc
mãn
+ Hồi sức sơ sinh
 Rối loạn thơng khí kéo dài

 Cơn tím khơng giải thích được
 Giảm thơng khí ngày càng nặng khơng giải thích được
+ Ho ra máu
+ Để điều trị
 Lấy dị vật
 Cắt u hạt
 Nong phế quản
 Hút phế quản trong xẹp phổi
 Hút bồ hóng sau bỏng đường hơ hấp
 Nhỏ thuốc kháng nấm hay kháng sinh vào phế quản
 Rửa phế quản-phế nang trong bệnh ứ đọng protein tạo phổi
6. Chống chỉ định nội soi phế quản:
Khơng có chống chỉ định thật sự nào khi thực hiện nội soi phế quản nếu ta đưa ra
đúng chỉ định, biết giới hạn việc gây tổn thương, theo dõi bệnh nhân dưới ôxy
liệu pháp tốt.

2


PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

2013

SUYỄN TRẺ EM
I. ĐỊNH NGHĨA
Suyễn là một bệnh lý viêm mạn đường thở kết hợp với tăng phản ứng của đường dẫn khí biểu hiện các
đợt khị khè, khó thở, nặng ngực và ho. Các giai đoạn này thường kết hợp với giới hạn luồng khí lan
tỏa nhưng hay thay đổi theo thời gian thường có khả năng phục hồi tự nhiên hay sau điều trị.
II. LÂM SÀNG
Chẩn đoán suyễn chủ yếu dựa trên biểu hiện lâm sàng; thăm dò chức năng hơ hấp giúp khẳng định

chẩn đốn và theo dõi suyễn; điều trị thử cũng giúp ích trong việc chẩn đốn suyễn.
1. Bệnh sử:
- Ho
- Khị khè
- Khó thở
- Nặng ngực
- Triệu chứng thường xảy ra và nặng hơn vào ban đêm hay sáng sớm, tái đi tái lại, xuất hiện thành từng
đợt sau khi tiếp xúc với dị nguyên, khi thay đổi mùa, hay gắng sức.
- Tiền căn bản thân, gia đình: Suyễn, dị ứng, viêm da dị ứng, viêm mũi dị ứng…
2. Khám thực thể: Hội chứng tắc nghẽn hô hấp dƣới
- Thở nhanh, co lõm ngực, phập phồng cánh mũi, hõm trên ức
- Khám phổi:
+ Ran rít, ran ngáy
+ Phế âm giảm, thơng khí kém
III. CẬN LÂM SÀNG:
- Thăm dị chức năng hơ hấp:
+ Hơ hấp ký (>5 tuổi): FEV1, FVC, FEV1/FVC, PEF
+ Hội chứng tắc nghẽn có đáp ứng với đồng vận β2
+ Dao động xung ký (2-5 tuổi)
- Xét nghiệm khác:
+ Công thức máu (Bạch cầu ái toan/máu)
+ Test da với các dị nguyên
+ IgE trong máu
+ X-quang phổi: chẩn đoán phân biệt, phát hiện biến chứng
+ Khí máu động mạch: suyễn cơn nặng, dọa ngưng thở
+ Ion đồ máu: sử dụng đồng vận β2 tác dụng nhanh thường xuyên làm giảm kali máu
+ Nồng độ Theophylline máu: bệnh nhân có dùng Theophylline
IV. CHẨN ĐỐN PHÂN BIỆT
- Nhiễm siêu vi hô hấp tái phát nhiều lần
- Viêm mũi xoang mạn tính

- Trào ngược dạ dày thực quản

1


PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

-

2013

Lao
Dị dạng bẩm sinh đường thở
Dị vật
Loạn sản phế quản phổi
Bệnh tim bẩm sinh
Suy giảm miễn dịch

V. PHÒNG NGỪA
1. Độ nặng cơn suyễn cấp:
- Trẻ >5 tuổi:

Khó thở

Nhẹ
Khi đi lại

Tư thế

Có thể nằm

Khả năng nói chuyện
Tri giác
Nhịp thở

Co kéo cơ hơ hấp
phụ và hõm trên
xương ức
Khò khè
Mạch

Mạch nghịch
PEF sau liều đầu dãn
phế quản
% giá trị tiên đốn

Trung bình
Khi nói
Trẻ nhỏ: khóc
yếu hơn, ngắn
hơn, khó ăn
Thường ngồi

Nặng
Khi nghỉ ngơi
Trẻ nhỏ: bỏ ăn

Dọa ngưng thở

Ngồi cúi người ra

trước
Từng câu
Từng cụm từ
Từng từ
Có thể kích
Thường kích
Thường kích
Lơ mơ, hơn
thích
thích
thích
mê
Tăng
Tăng
Thường >30 l/p
Nhịp thở bình thường của trẻ khi thức:
<2 tháng
<60 lần/phút
2-12 tháng
<50 lần/phút
1-5 tuổi
<40 lần/phút
6-8 tuổi
<30 lần/phút
Thường khơng Thường có
Thường có
Di chuyển
ngực bụng
nghịch thường
Vừa, thường

Lớn
Thường lớn
Mất
chỉ thì thở ra
<100 lần/phút
100-120 lần/phút >120 lần/phút
Nhịp chậm
Nhịp mạch bình thường của trẻ em:
2-12 tháng
<160 lần/phút
1-2 tuổi
<120 lần/phút
2-8 tuổi
<110 lần/phút
Khơng
Có thể có
Thường có
Khơng do mệt
<10 mmHg
10-25 mmHg
20-40 mmHg
cơ hơ hấp
80%
60-80%
<60%
Hoặc đáp ứng
kéo dài <2 giờ
2

PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

hoặc % giá trị tốt
nhất
PaO2 (khí trời)
Và/hoặc PaCO2

Bình thường
Thường khơng
cần xét nghiệm
<45 mmHg

2013

>60 mmHg

<60mm Hg
Có thể tím tái

<45 mmHg

>45 mmHg
Có thể suy hơ
hấp
SpO2 (khí trời)
>95%
91-95%
<90%
Chỉ cần hiện diện vài thơng số, khơng cần thiết tất cả các thông số để phân độ nặng cơn suyễn
- Trẻ ≤ 5 tuổi:

Rối loạn tri giác
SpO2
Nói từng câu/từng từ
Mạch

Nhẹ
Khơng
≥ 92%
Từng câu
<100 lần/phút

Tím trung ương
Mức độ khị khè

Khơng
Thay đổi

Nặng
Kích thích, lơ mơ, lú lẫn
<92%
Từng từ
>200 lần/phút (0-3 tuổi)
>180 lần/phút (4-5 tuổi)
Có thể có
Có thể im lặng

2. Độ nặng suyễn: trẻ >5 tuổi, trẻ ≤ 5 tuổi (trang 6,7)
3. Mức độ kiểm soát suyễn: trẻ >5 tuổi, trẻ ≤ 5 tuổi (trang 8,9)
VI. ĐIỀU TRỊ

1. Nguyên tắc điều trị:
- Thiết lập mối quan hệ đồng hành bác sỹ-bệnh nhân, người chăm sóc bệnh nhân
- Giúp nhận biết và giảm tiếp xúc yếu tố khởi phát suyễn
- Điều trị:
+ Xử trí cơn suyễn cấp
+ Điều trị lâu dài (điều trị phòng ngừa)
- Đánh giá, theo dõi, quản lý suyễn
2. Điều trị cơn suyễn cấp:
- Oxy:
Thở Oxy qua cannula mũi hoặc qua mask đảm bảo SpO2 ≥ 92%
- Đồng vận β2 tác dụng nhanh (SABA) (Salbutamol):(A)
+ Khí dung liên tục (>4 lần khí dung/ 1 giờ) hiệu quả hơn trong các trường hợp tắc nghẽn nặng.
+ Liều:
 0,15 mg/kg/lần (min 2,5 mg/lần; max 5mg/lần)

3


PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

-

-

-

-

-

2013

 Cách pha: Lượng Salbutamol + NaCl 9%=3 ml
 Khí dung liên tục: 0,5mg/kg/giờ (5-15mg/giờ)
 MDI: 4 xịt/lần
Khi đang thở Oxy, nên phun khí dung với Oxy, khơng dùng khí nén
Ipratropium bromide:
+ Tại khoa Cấp cứu: (A)
+ Phun khí dung phối hợp Ipratropium bromide và SABA giúp dãn phế quản nhiều hơn là dùng riêng
từng thứ thuốc.
+ Nội viện: (A)
+ Trẻ em bị suyễn phải nhập viện sau khi đã xử trí SABA và Ipratropium tại khoa cấp cứu, phối hợp
Ipratropium bromide và SABA KHƠNG mang lại thêm lợi ích
+ Liều: ≤ 10 kg: 250µg (+ đủ liều Salbutamol)
>10 kg: 500µg (+ đủ liều Salbutamol)
Corticoid toàn thân:
+ Sử dụng cho cơn suyễn trung bình, nặng, khơng đáp ứng với điều trị đồng vận β2 ban đầu (A)
+ Prednisone uống hiệu quả tương đương Methylprednisolone tiêm mạch (A)
+ Liều:
 Prednisone uống: 1-2mg/kg
<2 tuổi: max 20mg
2-5 tuổi: max 30 mg
 Methylprednisolone TM : 1-2mg/kg/1 lần mỗi 6-12 giờ trong 2-3 ngày, sau đó chuyển sang dạng
uống nếu cải thiện
Thời gian sử dụng 3-7 ngày
Không cần giảm liều Corticoid uống (B)
Corticoid hít:
Kết hợp liều cao Corticoid hít và Salbutamol trong cơn suyễn cấp giúp dãn phế quản nhiều hơn chỉ
dùng một mình Salbutamol (B)
Corticoid hít có hiệu quả ngăn chặn tái phát cơn suyễn (B)

Magnesium sulfate: (B)
+ Liều duy nhất: 25-75mg/kg (trung bình 50 mg/kg, max 2g) truyền tĩnh mạch trong 20 phút
+ Cách pha: Dung dịch Magnesium sulfate 15% pha lỗng thêm ít nhất 2 lần thể tích để được dung
dịch nồng độ khơng quá 5%.
Đồng vận β2 tĩnh mạch (D)
+ Không thấy lợi ích của đồng vận β2 tĩnh mạch so với đồng vận β2 khí dung cũng như của việc kết
hợp đồng vận β2 tĩnh mạch và khí dung liều cao.
+ Liều tấn cơng: 15µg/kg truyền tĩnh mạch trong 20 phút
+ Liều duy trì: 1µg/kg/phút
Các điều trị khơng khuyến cáo:
Methylxanthines: (A)
Theophylline/aminophylline KHƠNG mang lại hiệu quả và tăng nguy cơ tác dụng phụ
Liều tấn công: 5 mg/kg truyền tĩnh mạch trong 20 phút
(Liều tấn công không nên dùng cho trẻ đã điều trị Theophylline trước đó)
4


PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

-

2013

Liều duy trì: 1 mg/kg/giờ
Kháng sinh: ngoại trừ trường hợp bội nhiễm (B)
Vật lý trị liệu hô hấp (D)
Thuốc long đàm (C)
Thuốc an thần (D)

5

PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

2013

LƢU ĐỒ XỬ TRÍ SUYỄN CƠN CẤP
Suyễn cơn nhẹ:
_ SABA khí dung hoặc MDI với
buồng đệm mỗi 4-6 giờ.
_ Corticoid uống nếu khơng có
đáp ứng hoặc nếu gần đây có
uống Corticoid

Suyễn cơn trung bình-nặng:
_ Thở oxy đảm bảo SpO2 ≥92%
_ SABA khí dung hoặc MDI với
buồng đệm mỗi 20phút x 3 lần
_ Corticoid uống/ tĩnh mạch

Đáp ứng hoàn toàn

Dọa ngƣng thở, ngƣng
thở:
_ Đặt nội khí quản và thơng
khí cơ học với 100% oxy
_ Khí dung SABA liên
tục/tĩnh mạch
_ Corticoid tĩnh mạch
_ Xem xét Magnesium

sulfate

1 giờ

Xuất viện

ICU

Đáp ứng khơng hồn tồn:
_ Thở oxy đảm bảo SpO2 ≥92%
_ SABA khí dung mỗi 1giờ x 3
giờ
_ Corticoid uống

Không đáp ứng:
_ Thở oxy đảm bảo SpO2 ≥92%
_ SABA + ipratropium khí dung
mỗi 20 phút x 3 lần
_ Corticoid uống /tĩnh mạch
1 giờ

3 giờ
Đáp ứng

_ Thở oxy đảm bảo SpO2
≥92%
_ SABA khí dung mỗi 2-6
giờ
_ Corticoid uống

3.
-

3 giờ

_ Thở oxy đảm bảo SpO2
≥92%
_ SABA + ipratropium khí
dung mỗi 1 giờ x 3 giờ
_ Corticoid uống/ tĩnh
mạch

Điều trị lâu dài (phòng ngừa):
Khởi đầu điều trị: theo độ nặng suyễn
Điều chỉnh điều trị: theo mức độ kiểm soát
Đánh giá đáp ứng điều trị: 2-6 tuần
Thời gian đạt hiệu quả kiểm sốt: 3 tháng
Theo dõi: mỗi 1-6 tháng

6

3 giờ

Khơng đáp ứng

_ Thở oxy đảm bảo
SpO2 ≥92%
_ SABA khí dung liên
tục
_ Corticoid tĩnh mạch

_ Xem xét Magnesium
sulfate


PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

2013

ĐÁNH GIÁ ĐỘ NẶNG SUYỄN VÀ KHỞI ĐẦU ĐIỀU TRỊ TRẺ ≤ 5 TUỔI

Triệu chứng
Thức giấc về đêm
Nhu cầu dùng
thuốc cắt cơn
Ảnh hưởng hoạt
động hàng ngày
Cơn cấp cần dùng
corticoid uống

Gián đoạn
≤2 ngày/tuần
0
≤2 ngày/tuần
Khơng

Độ nặng suyễn trẻ ≤ 5 tuổi
Dai dẳng
Nhẹ
Trung bình
>2 ngày/tuần

Mỗi ngày
khơng mỗi ngày
1-2 lần/tháng
3-4 lần/tháng
>2 ngày/tuần
Mỗi ngày
khơng mỗi ngày
Nhẹ
Trung bình

Nặng
Cả ngày
>1 lần/tuần
Vài lần mỗi ngày
Nặng

≥2 cơn cấp cần dùng corticoid uống trong 6 tháng
Hoặc 4 cơn khò khè kéo dài >1 ngày trong 1năm
Và API (+)
Bước 1
Bước 2
Bước 3 và xem xét corticoid uống
Khuyến cáo
ngắn ngày
bƣớc điều trị ban
đầu
Trong 2-6 tuần, tùy độ nặng, đánh giá mức độ kiểm soát.
Nếu không cải thiện trong 4-6 tuần, em xét điều chỉnh điều trị hoặc chẩn
đốn khác
0-1/năm

- Bệnh nhân có ≥2 cơn cấp cần dùng corticoid uống trong 6 tháng hoặc 4 cơn khò khè kéo dài >1 ngày
trong 1năm và API (+)
 Có thể xem như bệnh nhân suyễn dai dẳng

7


PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

Suyễn
gián đoạn

Bƣớc 1
SABA

2013

Suyễn dai dẳng: thuốc mỗi ngày

Bƣớc 2
Ưu tiên
ICS liều thấp
Thay thế
Montelukast

Bƣớc 3
ICS liều
trung bình

Bƣớc 4
ICS liều trung bình +
LABA hoặc
Montelukast

Bƣớc 5
ICS liều cao +
LABA hoặc
Montelukast

Bƣớc 6
_CS liều cao +
LABA hoặc
Montelukast
_Corticoid uống

Tă ng
bư ớ c
nế u
cầ n
Đánh
giá
kiể m
soát
Giả m
bư ớ c
nế u
có thế

Giáo dục bệnh nhân và kiểm sốt mơi trƣờng ở mỗi bƣớc điều trị

8


PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

2013

ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ KIỂM SOÁT SUYỄN VÀ ĐIỀU CHỈNH ĐIỀU TRỊ
TRẺ ≤ 5 TUỔI

Triệu chứng
Thức giấc về đêm
Ảnh hưởng hoạt động
hàng ngày
Nhu cầu dùng thuốc cắt
cơn
Cơn cấp cần dùng
corticoid uống
Khuyến cáo điều trị

Mức độ kiểm soát suyễn trẻ ≤ 5 tuổi
Kiểm sốt tốt
Kiểm sốt 1 phần
Khơng kiếm sốt
≤2 ngày/tuần
>2 ngày/tuần
Cả ngày
≤1 lần/tháng
>1 lần/tháng

>1 lần/tuần
Khơng
Trung bình
Nặng
≤2 ngày/tuần

>2 ngày/tuần

Vài lần/ngày

0-1/năm

2-3/năm

>3/năm

_ Duy trì điều trị hiện
tại
_ Theo dõi mỗi 1-6
tháng
_ Xem xét giảm bước
điều trị nếu kiểm sốt
ít nhất 3 tháng

_ Tăng bước điều trị
(1 bước)
_Đánh giá lại trong 26 tuần
_ Nếu không cải thiện
trong 4-6 tuần xem
xét chẩn đoánkhác

hoặc điều chỉnh điều
trị
_ Nếu có tác dụng phụ
xem xét điều trị thay
thế

_ Xem xét corticoid
uống ngắn ngày
_ Tăng bước điều trị
(1-2 bước)
_Đánh giá lại trong 2
tuần
_ Nếu không cải thiện
trong 4-6 tuần xem
xét chẩn đốnkhác
hoặc điều chỉnh điều
trị
_ Nếu có tác dụng phụ
xem xét điều trị thay
thế

- Bệnh nhân có ≥2 cơn cấp cần dùng corticoid uống trong 6 tháng hoặc 4 cơn khò khè kéo dài >1 ngày
trong 1năm và API (+)
 có thể xem như bênh nhân suyễn kiểm soát 1 phần.
- Trước khi tăng bậc điều trị:
+ Kiểm tra mức độ tuân thủ thuốc, kỹ thuật dùng bình xịt và kiểm sốt mơi trường.
+ Nếu đang sử dụng điều trị thay thế trong 1 buớc điều trị, ngưng và chuyển sang điều trị ưu tiên

9

PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

2013

ĐÁNH GIÁ ĐỘ NẶNG SUYỄN VÀ KHỞI ĐẦU ĐIỀU TRỊ TRẺ > 5 TUỔI

Triệu chứng

Gián đoạn
≤2 ngày/tuần

Thức giấc về đêm

≤2 lần/tháng

Nhu cầu dùng thuốc cắt
≤2 ngày/tuần
cơn
Ảnh hưởng hoạt động
Không
hàng ngày
Chức năng hô hấp
_Bình thường
giữa cơn
_FEV1 >80% dự
đốn
_FEV1/FVC
>85%
Cơn cấp cần dùng

0-1/năm
corticoid uống
Bước 1
Khuyến cáo bƣớc điều
trị ban đầu

Độ nặng suyễn trẻ > 5 tuổi
Dai dẳng
Nhẹ
Trung bình
>2 ngày/tuần
Mỗi ngày
khơng mỗi ngày
3-4 lần/tháng
>1 lần/tháng
Khơng mỗi đêm
>2 ngày/tuần
Mỗi ngày
khơng mỗi ngày
Nhẹ
Trung bình

_FEV1 ≥80% dự _FEV1 =60-80%
đốn
dự đoán
_FEV1/FVC
_FEV1/FVC
>80%
=75-80%
≥2 cơn cấp cần dùng corticoid uống

Bước 2

Thường
7 lần/tuần
Vài lần mỗi ngày
Nặng

_FEV1 <80% dự
đốn
_FEV1/FVC
<80%

Bước 3, ICS liều
trung bình hoặc
bước 4
Xem xét corticoid uống ngắn ngày
Trong 2-6 tuần, tùy độ nặng, đánh giá mức độ kiểm soát và điều chỉnh điều
trị.

- Bệnh nhân có ≥2 cơn cấp cần dùng corticoid uống trong 1 năm
 có thể xem như bênh nhân suyễn dai dẳng

10

Bước 3, ICS liều
trung bình

Nặng
Cả ngày

PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

Suyễn
gián đoạn

Bƣớc 1
SABA

2013

Suyễn dai dẳng: thuốc mỗi ngày

Bƣớc 2
Ưu tiên
ICS liều thấp
Thay thế
Montelukast

Bƣớc 3
_ICS liều thấp +
LABA hoặc
Montelukast hoặc
Theophylline
_ICS liều trung
bình

Bƣớc 4
Ưu tiên
_ICS liều trung

bình + LABA
Thay thế
_ICS liều trung
bình + Montelukas
hoặc Theophylline

Bƣớc 5
Ưu tiên
_ICS liều cao +
LABA
Thay thế
_ICS liều cao +
Montelukast hoặc
Theophylline

Giáo dục bệnh nhân và kiểm sốt mơi trƣờng ở mỗi bƣớc điều trị

11

Bƣớc 6
Ưu tiên
_ICS liều cao +
LABA +
Corticoid uống
Thay thế
_ICS liều cao +
Montelukast hoặc
Theophylline +
Corticoid uống

Tă ng
bư ớ c
nế u
cầ n
Đánh
giá
kiể m
sốt

Giả m
bư ớ c
nế u
có thế


PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

2013

ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ KIỂM SOÁT SUYỄN VÀ ĐIỀU CHỈNH ĐIỀU TRỊ
TRẺ > 5 TUỔI

Triệu chứng
Thức giấc về đêm
Ảnh hưởng hoạt động
hàng ngày
Nhu cầu dùng thuốc cắt
cơn
FEV1 hoặc PEF

FEV1/FVC
Cơn cấp cần dùng
corticoid uống
Khuyến cáo điều trị

Mức độ kiểm soát suyễn trẻ > 5 tuổi
Kiểm sốt tốt
Kiểm sốt 1 phần
Khơng kiếm sốt
≤2 ngày/tuần
>2 ngày/tuần
Cả ngày
≤1 lần/tháng
>1 lần/tháng
>1 lần/tuần
Khơng
Trung bình
Nặng
≤2 ngày/tuần

>2 ngày/tuần

>80% dự đốn/ giá trị
cơ bản của bênh nhân
>80%

Vài lần/ngày

60-80% dự đoán/ giá
trị cơ bản của bênh

nhân
75-80%

<60% dự đoán/ giá trị
cơ bản của bênh nhân
<75%

≥2/năm

0-1/năm
_ Duy trì điều trị hiện
tại
_ Theo dõi mỗi 1-6
tháng
_ Xem xét giảm bước
điều trị nếu kiểm sốt
ít nhất 3 tháng

_ Tăng bước điều trị
(1 bước)
_Đánh giá lại trong 26 tuần
_ Nếu có tác dụng
phụ xem xét điều trị
thay thế

_ Xem xét corticoid
uống ngắn ngày
_ Tăng bước điều trị
(1-2 bước)
_Đánh giá lại trong 2

tuần
_ Nếu có tác dụng phụ
xem xét điều trị thay
thế

- Bệnh nhân có ≥2 cơn cấp cần dùng corticoid uống trong 1 năm
 có thể xem như bệnh nhân suyễn kiểm soát 1 phần.
- Trước khi tăng bước điều trị:
+ Kiểm tra mức độ tuân thủ thuốc, kỹ thuật dùng bình xịt và kiểm sốt mơi trường.
+ Nếu đang sử dụng điều trị thay thế trong 1 buớc điều trị, ngưng và chuyển sang điều trị ưu tiên
- Liều Corticoid hít:
Liều thấp (mcg) Liều trung bình (mcg)
Liều cao (mcg)
Budesonide MDI+ buồng đệm 100-200
>200-400
>400
Budesonide khí dung
250-500
>500-1000
>1000

12


PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

2013

Fluticasone
100-200

>200-500
>500
- Montelukast:
Chỉ định
+ Suyễn kèm viêm mũi dị ứng
+ Suyễn do virus
+ Suyễn do vận động
+ Suyễn dạng ho
Liều
+ Trẻ ≤ 5 tuổi: 4mg
+ Trẻ ≥5 tuổi và ≤ 13 (15) tuổi: 5mg
+ Trẻ ≥ 13 (15) tuổi: 10 mg
- Những trẻ đã được điều trị dự phòng Corticoid, Montelukast hoặc cả hai nên tiếp tục sử dụng theo liều
chỉ định trong và sau cơn suyễn (D)
- Thuốc điều trị phòng ngừa cho trẻ em được sự chấp thuận của FDA:
+ Budesonide (Pulmicort): 1-8 tuổi
+ Fluticasone (Flixotide): ≥ 4 tuổi
+ Salmeterol (đồng vận β2 tác dụng kéo dài) và sản phẩm kết hợp Salmeterol+Fluticasone (Seretide):
≥ 4 tuổi
+ Montelukast (Singulair, Montiget): ≥ 1 tuổi

13


PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

2013

TRÀN DỊCH MÀNG PHỔI
I. ĐẠI CƯƠNG

1. Định nghĩa:
- Bình thường: khoang màng phổi là khoang ảo, chứa dịch vô trùng không màu, dịch
khoảng 0.1-0.2 ml/kg cân nặng và protein <1.5g/dL.
- Tràn dịch màng phổi là sự có mặt bất thường của dịch trong khoang màng phổi.
2. Nguyên nhân và giai đoạn:
- Viêm màng phổi, tràn dịch màng phổi và tràn mủ màng phổi:
 Viêm màng phổi thường kèm tràn dịch màng phổi. Nguyên nhân dựa vào dịch
thấm hay dịch tiết.
 Nguyên nhân thường gặp của tràn dịch màng phổi: viêm phổi vi trùng, suy tim,
bệnh khớp, thận hư và bệnh ác tính di căn ngực.
 Nguyên nhân khác: Lao, Lupus ban đỏ, viêm tụy, áp-xe dưới hoành, khớp dạng
thấp.
 3 týp: 1. khô; 2. thanh tơ hay thanh tơ huyết; 3. Viêm màng phổi mủ hay tràn mủ
màng phổi
- Tràn dịch màng phổi phản ứng (parapneumonic effusion): tích tụ dịch trong màng
phổi đi kèm viêm phổi.
- Tràn mủ màng phổi (empyema): hiện diện mủ trong khoang màng phổi.
- Tràn mủ màng phổi được hình thành theo 3 giai đoạn: dịch tiết, mủ fibrin và tổ chức
hóa.
II. LÂM SÀNG
1. Bệnh sử:
- Có thể không triệu chứng.
- Triệu chứng viêm phổi cổ điển: sốt, ho, khó thở, bất ổn, ăn kém.
 Có thể có đau ngực phản ứng màng phổi bên phổi bệnh (đau tăng khi ho, hít
mạnh).
 Nằm về phía bên phổi bệnh để giảm đau.
 Có thể đau bụng (trong viêm thùy dưới). Đau lan lên vai.
 Khi lượng dịch nhiều dần sẽ hết đau màng phổi.
- Viêm phổi vẫn sốt cao và không cải thiện sau 48h điều trị kháng sinh có thể nghĩ
tràn dịch màng phổi.

- Tiền sử: bệnh nền lao, hít dị vật, bệnh ác tính, chấn thương ngực…
2. Lâm sàng: thường chỉ tràn dịch 1 bên phổi
- Hội chứng 3 giảm bên phổi bệnh.
- Đánh giá:
 Tổng trạng, đánh giá mức độ nặng, đo SpO2 (< 92% là bệnh nặng).
 Tình trạng mất nước, chiều cao, cân nặng, có vẹo cột sống khơng?
khám phổi
- Khám: khi tràn dịch
1


PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2

-

2013

 Lượng ít: khó phát hiện. Tiếng cọ màng phổi cả 2 thì (chỉ trong giai đoạn sớm)
 Lượng nhiều: giảm di động ngực, dãn nở khoảng liên sườn, gõ đục và ↓ rung
thanh, ↓tiếng ngực thầm và ↓rì rào phế nang phía bên bệnh (sơ sinh có thể nghe
cả 2 phổi vì lồng ngực nhỏ).
 Cả 1 bên: di lệch trung thất về phía bên lành (khí quản, tim) và vẹo cong lõm cột
sống về phía bên bệnh.
Khám hạch ngoại biên (nghi lao hay bệnh ác tính)
Có bệnh lý nền khơng?
Thường xuyên theo dõi đánh giá diễn tiến, tìm nguyên nhân bệnh lý nền.

III. CẬN LÂM SÀNG
- - Xét nghiệm ban đầu:
Bảng 1. Xét nghiệm mọi trường hợp tràn dịch màng phổi

Bệnh phẩm Xét nghiệm
Dịch màng - Màu
phổi
- Nhuộm Gram
- Cấy tìm vi trùng , PCR lao, nấm
- Test kháng nguyên
- Sinh hóa: protein, glucose, pH, LDH,
amylase
- Tế bào: đếm các loại tế bào (bạch cầu đa
nhân, Lympho , Eosinophil %)
Máu
- Huyết đồ
- CRP (có thể chỉ sự tiến triển), chức năng
gan thận, Ion đồ (tăng tiết ADH khơng thích
hợp)
- Albumin (thường thấp), glucose, LDH,
cholesterol
- Cấy máu
Hình ảnh
- X-Quang ngực: mờ góc sườn hồnh/góc
tâm hồnh hoặc rộng các khoảng liên sườn
(lượng nhỏ), đường cong Damoiseau
Chụp 2 tư thế đứng và nằm: di chuyển
dịch khi thay đổi tư thế.
- Siêu âm ngực: phương pháp tốt, sớm để
xác định lượng dịch, các giai đoạn, vị trí
chọc dị
Khác
- IDR
- CT Scan ngực, sinh thiết màng phổi

- Ngoài ra:
Bảng 2. Phân biệt dịch thấm và dịch tiết
Dịch tiết Khi có ít nhất 1 trong những tiêu chuẩn sau:

2