Phân tích nội dung quy luật từ những thay đổi về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất và ngược lại việc nhân thức và vận dụng vào trong hoạt động thực tiễn

Mở đầu
Trong đời sống hàng ngày, đằng sau các hiện tượng mn hình mn vẻ, con người
dần dần nhận thức được tính trật tự và mối liên hệ có tính lặp lại của các hiện tượng, từ
đó hình thành nên khái niệm “quy luật”. Với tư cách là phạm trù của lý luận nhận thức,
khái niệm “quy luật” là sản phẩm của tư duy khoa học, phản ánh sự liên hệ của các sự vật
và tính chỉnh thể của chúng.
Các quy luật của tự nhiên, của xã hội cũng như của tư duy con người đều mang tính
khách quan. Con người khơng thể tạo ra hoặc tự ý xố bó được quy luật mà chỉ nhận thức
và vận dụng nó trong thực tiễn.
Quy luật “từ những thay đổi về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất và ngược lại” là
một trong ba quy luật của phép biện chứng duy vật, nó cho biết phương thức của sự vận
động, phát triển. Nhận thức được quy luật này có ý nghĩa rất quan trọng trong hoạt động
thực tiễn khi chúng ta xem xét các sự vật, hiện tượng. Nếu nhận thức không đúng quy luật
này sẽ dẫn đến tư tưởng tả khuynh, hữu khuynh. Tả khuynh là phủ nhận sự tích luỹ về
lượng, muốn có ngay sự thay đổi về chất, còn hữu khuynh là khi chất đã biến đổi vượt
quá giới hạn độ nhưng không dám thực hiện sự thay đổi căn bản về chất.
Nước ta đang quá độ lên CNXH, bỏ qua giai đoạn phát triển của CNTB, việc nhận
thức đúng đắn quy luật lượng- chất sẽ có ý nghĩa rất lớn trong quá trình hình thành và
phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN.
Trong phạm vi của tiểu luận này, tơi xin được trình bày những cơ sở lý luận chung về
nội dung của quy luật lượng - chất, trên cơ sở đó rút ra ý nghĩa thực tiễn của việc nhận
thức quy luật này, sự vận dụng quy luật này để phát triển kinh tế thị trường định hướng
XHCN ở Việt nam.
"Phân tích nội dung qui luật từ những thay đổi về lượng dẫn đến sự thay đổi về
chất và ngược lại. Việc nhận thức và vận dụng vào trong hoạt động thực tiễn của"
Kết cấu của tiểu luận gồm 3 phần:
- Phần mở đầu;
- Phần nội dung chính:

Trang 1

Chương I: Những vấn đề lý luận của quy luật, từ những thay đổi về lượng dẫn đến
sự thay đổi về chất và ngược lại.
Chương II: Vận dụng vào quá trình hình thành và phát triển kinh tế thị trường định
hướng XHCN ở Việt Nam.
- Phần Kết luận.
Do trình độ nhận thức về vấn đề này nên tiểu luận không tránh khỏi những thiếu sót,
rất mong nhận được những nhận xét góp ý của cơ giáo.

Trang 2


NỘI DUNG
Chương I. Những vấn đề lý luận của quy luật từ những thay
đổi về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất và ngược lại
Quy luật những thay đổi về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất và ngược lại là một
trong những quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật. Quy luật này chỉ rõ tính chất
và cách thức của sự phát triển.
1- Các khái niệm
1.1- Khái niệm về chất
Chất là tính quy định vốn có của sự vật hiện tượng được biểu hiện thơng qua các
thuộc tính và đặc điểm cấu trúc của sự vật. Tính quy định là cái vốn có của sự vật, hiện
tượng để phân biệt sự vật này với sự vật khác. Tính quy định này được thể hiện thơng qua
các thuộc tính. Có thuộc tính cơ bản và khơng cơ bản. Thuộc tính cơ bản quy định chất
của sự vật. Nếu thuộc tính cơ bản mất đi thì chất của sự vật thay đổi. Cịn thuộc tính
khơng cơ bản thì trong q trình tồn tại của sự vật, có những thuộc tính khơng cơ bản
mới nảy sinh vàcó những thuộc tính khơng cơ bản mất đi nhưng chất của sự vật khơng
thay đổi. Thuộc tính chỉ bộc lộ thơng qua quan hệ với sự vật khác.
Trong sự vật, hiện tượng, chất không tách rời với lượng
1.2-Lượng của sự vật

Là tính quy định vốn có của sự vật, hiện tượng, chỉ rõ về mặt quy mơ, tốc độ, trình
độ phát triển của sự vật, hiện tượng. Nói đến lượng sự vật tức là sự vật đó lớn hay bé, tốc
độ phát triển nhanh hay chậm, trình độ cao hay thấp..v..v..đo bằng các đại lượng cụ thể,
bằng số tuyệt đối như trong lượng, thể tích hoặc so sánh với vật thể khác, thời kỳ này với
thời kỳ khác.
Ví dụ tốc độ của ánh sáng là 300.000km/giây, một cái bàn có chiều cao 80 phân, một
nước có 50 triệu dân v.v…

Trang 3


1.3- Khái niệm về Độ
Độ là giới hạn mà trong đó lượng biến đổi chưa gây nên sự thay đổi căn bản về chất.
Sự vật vẫn là nó, mọi sự vật hiện tượng đều tồn tại trong một độ thích hợp khi lượng biến
đổi vượt quá giới hạn độ thì sự vật khơng cịn là nó.
Trong phạm vi một độ nhất định hai mặt chất và lượng tác động qua lại lẫn nhau làm
cho sự vật vận động. Mọi sự thay đổi về lượng đều có ảnh hưởng đến trạng thái chất của
sự vật, nhưng không phải những thay đổi về lượng nào cũng dẫn đến thay đổi về chất. Chỉ
trong trường hợp khi sự thay đổi về lượng đạt tới mức phá vỡ độ cũ thì chất của sự vật
mới thay đổi, sự vật chuyển thành sự vật khác.
1.4-Điểm nút
Là điểm mà tại đó lượng biến đổi đã gây nên sự thay đổi căn bản, tập hợp những
điểm nút gọi là đường nút.
1-5-Bước nhảy
Sự thay đổi căn bản về chất, cái cũ mất đi cái mới ra đời phải thông qua bước nhảy.
Bước nhảy là một phạm trù triết học dùng để chỉ sự biến đổi căn bản từ chất sự vật
này sang chất của sự vật khác.
+ Bước nhảy đốt biến là bước nhảy xảy ra trong thời gian ngắn làm thay đổi bản chất
của sự vật. Bước nhảy này diễn ra bằng một sự bùng nổ mãnh liệt. VD cách mạng tháng
Mười Nga là một bước nhảy đột biến.

+ Bước nhảy dần dần là bước nhảy được thực hiện bằng việc loại bỏ dần những yếu
tố, những bộ phận chất cũ xảy ra trong một thời gian dài mới loại bỏ hoàn toàn chất cũ
thành chất mới.
2- Nội dung quy luật từ những thay đổi dần về lượng dấn đến sự thay đổi về
chất và ngược lại.
Sự phát triển của mọi sự vật, hiện tượng trong tự nhiên và xã hội cũng như sự phát
triển nhận thức tư duy con người đều đi từ sự thay đổi dần về lượng được tích luỹ lại khi
vượt quá giới hạn độ tới điểm nút thì thì gây nên sự thay đổi căn bản về chất. Sự vật cũ
mất đi, sự vật mới ra đời thay thế.
Sở dĩ như vậy là vì chất và lượng là hai mặt đối lập vốn có của sự vật hiện tượng.
Lượng thì thường xun biến đổi, cịn chất tương đối ổn định. Do đó sự phát triển của

Trang 4


lượng tới một lúc nào đó thì mâu thuẫn với chất cũ. Khi chất cũ kìm hãm thì qua đó nảy
sinh yêu cầu tất yếu phải phá vỡ chất cũ, mở ra một độ mới để mở đường cho lượng phát
triển. Sự chuyển hoá từ những thay đổi về lượng dẫn đến những thay đổi vê chất, diễn ra
một cách phổ biến trong tự nhiên, xã hội và tư duy.
Quy luật này cịn có chiều ngược lại, tức là khơng chỉ thay đổi về lượng dẫn đến thay
đổi về chất mà sau khi chất mới ra đời do sự biến đổi về lượng gây nên thì chất đó lại quy
định sự biến đổi về lượng, ảnh hởng của chất mới đến lượng thể hiện ở quy mô, mức độ,
nhịp điệu phát triển mới.
Nội dung duy luật này được phát biểu như sau
Mọi sự vật hiện tượng dều vận động, phát triển bằng cách thay đổi dần về lượng,
lượng thay đổi đến một lúc nào đó vượt quá độ tồn tại của sự vật tới điểm nút thì diễn ra
bước nhảy, tạo sự thay đổi về chất của sự vật. Kết quả là sự vật cũ, chất cũ mất đi và sự
vật mới, chất mới ra đời. Chất mới lại tác động trở lại lượng mới, lượng mới lại tiếp tục
thay đổi dần, đến lúc nào đó, vượt quá độ tồn tại của sự vật tới điểm nút thì lại diễn ra
bước nhảy tạo sự thay đổi về chất, cứ như vậy sự tác động qua lại giữa hai mặt chất và

lượng tạo ra con đường vận động, phát triển không ngừng của mọi sự vật, hiện tượng.
Điều cần chú ý là:
- Quy luật này chỉ được thể hiện trong mối quan hệ giữa chất và lượng hoàn toàn xác
định, mối quan hệ này hình thành một cách khách quan chứ không thể gán ghép một cách
tuỳ tiện. đồng thời sự chuyển hoá lượng và chất bao giờ cũng phụ thuộc vào những điều
kiện nhất định.
- Quy luật lượng-chất được vận dụng trong xã hội thể hiện ở mối quan hệ giữa tiến
hoá và cách mạng. Trong sự phát triển của xã hội, sự thay đổi dần về lượng gọi là tiến
hố, cịn sự thay đổi về chất theo hướng tiến hoá lên gọi là cách mạng, tiến hoá chuẩn bị
cho cách mạng. Trong giai đoạn tiến hoá, chế độ xã hội chưa có sự thay đổi căn bản về
chất, cịn cách mạng là kết quả của q trình tiến hố, chấm dứt một quá trình này, mở ra
một quá trình tiến hoá mới cao hơn, chế độ xã hội cũ bị xoá bỏ, chế độ xã hội mới ra đời
thay thế. Cách mạng xã hội là phương thức thay thế xã hội này bằng xã hội khác, bạo lực
là hình thức cơ bản của cách mạng.

Trang 5


3- Ý nghĩa phương pháp luận
- Trong hoạt động nhận thức thực tiễn, cần phải coi trọng q trình tích luỹ về lượng,
nếu khơng coi trọng q trình này thì sự khơng có sự biến đổi về chất.
- Quy luật này có chiều ngược lại, chất mới ra đời thì làm biến đổi tốc độ, quy mô
lượng mới. Cho nên khi chất mới ra đời phải biết xác định tốc độ, quy mơ phát triển về
lượng cho thích hợp, khơng được bảo thủ, dừng lại.
- Cần phải chống quan điểm tả khuynh, hữu khuynh. Tả khuynh là phủ nhận tích luỹ
về lượng muốn có ngay sự thay đổi về chất, cịn hữu khuynh là thì ngược lạikhi lượng
biến đổi đã tới vượt quá độ nhưng không dám thực hiện sự thay đổi căn bản về chất.

Trang 6

Chương II. Vận dụng vào thực tiễn phát triển kinh tế thị
trường định hướng XHCN ở Việt nam
1-Tính tất yếu khách quan của kinh tế thị trường định hướng CNXH ở nước ta
Kinh tế thị trường định hướng XHCNthực chất là phát triển nền kinh tế hàng hoá
nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định
hướng XHCN nhưng được diến đạt gọn hơn, nói rõ được mơ hình hinh tế tổng quát của
nước ta trong thời kỳ quá độ.
Nói nền kinh tế thị trường định hướng XHCN có nghĩa là nền kinh tế của chúng ta
không phải là kinh tế hiện vật, tự cấp, tự túc, quản lý theo kiểu tập trung, quan liêu, bao
cấp. Nhưng đó cũng khơng phải là nền kinh tế thị trường tự do theo cách nói của tư bản,
tức là khơng phải nền kinh tế thị trường TBCN, và cũng chưa hoàn toàn là kinh tế thị
trường XHCN, cịn có sự đan xen và đấu tranh giữa cái cũ và cái mới, vừa có lại vừa chưa
có đầy đủ các yếu tố CNXH.
Phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta là một tất yếu khách
quan. Bởi vì.
- Kinh tế thị trường định hướng XHCN là kết quả của sự nhận thức và vận dụng
quy luật vè sự phù hợp giữa quan hệ sản xuất với tính chất và trình độ của lực lượng sản
xuất. Cùng với CNH, HĐH đất nước, nền kinh tế thị trường định hướng XHCN là con
đường kinh tế cơ bản đưa nước ta quá độ lên CNXH.
- Nước ta trong thời kỳ quá độ lên CNXH, là thời kỳ đang thực hiện hoá dần dần
CNXH, thời kỳ xuất hiện nhiều hình thức kinh tế quá độ, vừa có CNXH vừa cịn CNTB.
Chủ trương xây dựng kinh tế thị trường định hướng XHCN là phù hợp với bản chất của
thời kỳ lịch sử đặc biệt này.
- Chúng ta đã biết thời kỳ quá độ là một thời kỳ lịch sử đặc biệt, trong đó kết cấu
kinh tế - xã hội vừa bao hàm những yếu tố của xã hội cũ đang suy thoái dần, vừa bao hàm
những yếu tố của xã hội mới ra đời đang lớn lên từng bước nhưng chưa dành toàn thắng.
Thời kỳ quá độ là thời kỳ mà xã hội đang chuyển từ chế độ này sang chế độ khác,
ở đó chưa có phương thức sản xuất nào giữ vị trí thống trị tuyệt đối, trong đó mỗi phương

Trang 7


thức chỉ là một “mảnh” một “bộ phận” của kết cấu kinh tế xã hội, vừa độc lập tương đối,
vừa hợp tác và đấu tranh với nhau. Mỗi “mảnh”, mỗi “bộ phận” ấy là một thành phần
kinh tế.
Thành phần kinh tế khác phương thức sản xuất ở chỗ khi nó chưa vươn lên đóng
vai trị thống trị, nhưng cũng khơng ở vào vị trí chi phối, nó tồn tại như một bộ phận
tương đối độc lập, đan xen với các bộ phận khác của kết cấu kinh tế - xã hội. Do vậy, nền
kinh tế nhiều thành phần là đặc trưng riêng có của thời kỳ quá độ lên CNXH.
Phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN chính là thực hiện nhất quán và lâu
dài chính sách phát triển kinh tế hàng hố nhiều thành phần, qua đó tiềm năng của các
thành phần kinh tế được khai thác để phát triển lực lượng sản xuất, xây dựng cơ sở vật
chất kỹ thuật của CNXH, nâng cao đời sống nhân dân, đảm bảo xây dựng thành công
CNXH.
Như vậy, phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN là một tất yếu khách
quan, là sự nhận thức đúng đắn quy luật từ những thay đổi về lượng sẽ dẫn đến sự thay
đổi về chất và ngược lại. Điều đó có nghĩa là khi chúng cha chưa tích luỹ được đầy đủ
những điều kiện vật chất cho CNXH thì chúng ta chưa thể nóng vội xây dựng quan hệ sản
xuất XHCN ngay như trước năm 1986 chúng ta đã làm, mà chúng ta phải tiến hành dần
dần, hay nói cách khác, chúng ta phải có một thời kỳ quá độ.
2-Những thành tựu mà chúng ta đã đạt được sau 15 năm đổi mới.
Sau năm 1975 khi đất nước được thống nhất, cả nước đi lên CNXH, chúng ta đã
nóng vội và nhất loạt xây dựng quan hệ sản xuất một thành phần dựa trên cơ sở công hữu
XHCN về tư liệu sản xuất, mọi thành phần kinh tế khác bị coi là bộ phận đối lập với kinh
tế XHCN, vì vậy nằm trong diện phải cải tạo, xoá bỏ, làm như vậy là chúng ta đã đẩy
quan hệ sản xuất đi quá xa so với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, tạo ra mâu
thuẫn giữa một bên là lực lượng sản xuất thấp kém với một bên là quan hệ sản xuất được
xã hội hoá giả tạo, dẫn đến kìm hãm sự phát triển của lực lượng sản xuất, hay nói cách
khác khi lực lượng sản xuất của chúng ta cịn q thấp kém chưa tích luỹ đủ về lượng

(tính chất và trình độ) đã vội vã thay đổi chất (quan hệ sản xuất XHCN) làm cho đất nước
lâm vào tình trang khủng hoảng kinh tế – xã hội.

Trang 8


Từ đại hội VI của đảng cộng sản Việt nam đến nay, khắc phục sai lầm trên chúng ta
thực hiện xây dựng nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, xuất phát từ tính chất và trình
độ của lực lượng sản xuất nước ta là đa dạng, không đồng đều và chưa cao.
Thực tiễn sau 15 năm đổi mới đã khẳng định chủ trương xây dựng kinh tế nhiều
thành phần là phù họp với phát triển lực lượng sản xuất ở nước ta. Nó đã thực sự giải
phóng , phát triển và khơi dậy các tiềm năng của sản xuất. Khơi dậy năng lực sáng tạo chủ
động của các chủ thể kinh tế trong sản xuất đưa nước ta ra khỏi thời kỳ khủng hoảng kinh
tế - xã hội.

Trang 9


KẾT LUẬN
Như vậy, lượng và chất là hai mặt thống nhất biện chứng của sự vật, chỉ khi nào
lượng được tích luỹ tới một độ nhất định mới làm thay đổi về chất, nên trong chỉ đạo hoạt
động thực tiễn cũng như trong nhận thực khoa học phải chú ý tích luỹ dần dần những
thay đổi về lượng, đồng thời phải biết thực hiện và thực hiện kịp thời những bước nhảy
khi có điều kiện chín muồi.
Thời kỳ q độ từ CNTB lên CNXH chính là bước nhảy dần dần từ chất cũ sang
chất mới. Trong q trình tiến hố cách mạng, một mặt phải chống khuynh hướng bảo
thủ, trị trệ, nhằm tạo ra những bước nhảy để đẩy nhanh sự phát triển, mặt khác, lại phải
chống tư tưởng nóng vội, muốn đưa nhanh sự phát triển, tiến hành những bước nhảy khi
chưa có điều kiện chín muồi, bất chấp những quy luật khách quan.

Trang 10


Tài liệu tham khảo
1. Giáo trình triết học Mác - Lênin
2. Nghị quyết đại hội Đảng lần 8 - 9
3. Vận dụng nghị quyết 9.
4. Tạp chí cộng sản.

Trang 11