Phân biệt pháp luật với các công cụ để điều chỉnh các QHXH khác

Phân biệt pháp luật với các công cụ để điều chỉnh các QHXH khác
- Về khái niệm:
Hệ thống công cụ điều chỉnh quan hệ xã hội là tổng thể các loại quy phạm xã
hội được hình thành do nhu cầu của đời sống để điều chỉnh hành vi của con người,
điều chỉnh các quan hệ xã hội nhằm quản lí xã hội.
Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự chung mang tính bắt buộc do nhà nước
ban hành hoặc thừa nhận và bảo đảm thực hiện nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội
theo mục đích dịnh hướng nhà nước.
- Về con đường hình thành:
Pháp luật hình thành bằng con đường nhà nước, do nhà nước ban hành hoặc
thừa nhận.
Các quy phạm xã hội khác thường được hình thành một cách tự phát trong đời
sống chung của cộng đồng hoặc có thể do những cá nhân tiêu biểu trong xã hội,
những người "đức cao vọng trọng" hoặc các thiết chế xã hội đặt ra như đạo đức
hoặc do các tổ chức phi nhà nước đặt ra ( ví dụ: điều lệ đội,…)
- Về phạm vi
Pháp luật có phạm vi tác động rộng lớn nhất. Pháp luật do nhà nước ban hành,
đồng thời nó được truyền bá, phổ biến bằng con đường chính thức thơng qua hệ
thống cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Nhờ đó, pháp luật có khả năng tác động
không chỉ tới mọi tổ chức và cá nhân mà còn tới mọi miền lãnh thổ, mọi địa
phương trên toàn quốc. Bởi vậy, pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh
trong hầu hết mọi lĩnh vực cơ bản của đời sống.
Trong khi đó các loại quy phạm xã hội khác thường chỉ có giá trị bắt buộc phải
tôn trọng và thực hiện đối với một bộ phận dân cư hoặc trong một cộng đồng dân


cư nhất định, có tác động tới một khu vực lãnh thổ nhất định và điều chỉnh các
quan hệ xã hội trong một lĩnh vực nhất định.
- Tính ổn định:
Pháp luật dễ thích ứng với điều kiện thực tế của đời sống xã hội. Là hình thức
pháp lý của các quan hệ kinh tế xã hội, vì vậy, về cơ bản pháp luật quy định về vấn

đề gì, quy định như thế nào, điều đó trước tiên phụ thuộc vào thực trạng của điều
kiện kinh tế xã hội. Khi điều kiện kinh tế xã hội thay đổi, pháp luật có sự thay đổi
theo. Chính vì vậy, pháp luật có thể đáp ứng kịp thời yêu cầu đòi hỏi của cuộc
sống.
Ngược lại, đạo đức, phong tục tập qn, tín điều tơn giáo,… thường có q trình
hình thành và biến đổi khá chậm chạp. Nhiều tín điều tơn giáo đã hình thành cách
đây hàng nghìn năm nhưng khơng hề có sự thay đổi, thậm chí là bất di bất dịch.
Nói cách khác, các thể chế phi quan phương thường không phản ánh kịp thời sự
phát triển của cuộc sống. Do đó chúng không thể điều chỉnh một cách kịp thời sự
biến động của các quan hệ xã hội.
- Về biện pháp bảo đảm thực hiện:
Pháp luật được bảo đảm thực hiện bằng các biện pháp mang tính quyền lực nhà
nước. Cịn các cơng cụ khác thì bảo đảm thực hiện bằng dư luận xã hội, bài xích xã
hội,…( ví dụ: đạo đức) hoặc bằng các biện pháp cưỡng chế phi nhà nước ( ví dụ:
khai trừ khỏi tổ chức)..
- Về hình thức:
Pháp luật có tính hình thức xác định chặt chẽ nhất. Vị trí, vai trị của các văn bản
quy phạm pháp luật ngày càng quan trọng và hiện tại đã chiếm ưu thế tuyệt đối
trong pháp luật của nhiều nước. Ngôn ngữ pháp luật thể hiện trong văn bản thường
một nghĩa, rõ ràng, cụ thể, không trừu tượng, chung chung. Do đó, thơng qua pháp
luật, các cá nhân, tổ chức trong xã hội nắm bắt được một cách đầy đủ nhất, chính


xác nhất, rõ ràng nhất, các hành vi được phép, các hành vi bắt buộc, các hành vi bị
cấm cũng như cách thức, trình tự, thủ tục thực hiện các hành vi,… từ đó có đầy đủ
cơ sở để lựa chọn và thực hiện hành vi. Vì thế, pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã
hội một cách cụ thể, rõ ràng nhất.
Ngược lại, các thể chế phi quan phương thường khơng có sự xác định về hình
thức. Phong tục tập quán thể hiện dưới dạng hành vi mẫu(thực hành xã hội), đạo
đức, tín ngưỡng dân gian chủ yếu được truyền miệng dưới dạng tục ngữ, ca dao,…

Mặc dù tín điều của các tôn giáo thường được ghi chép thành kinh sách, được
truyền giảng trong tu viện, nhà thờ,… tuy nhiên nhìn chung những quy định trong
đó thường rất khái qt và trừu tượng. Chính vì vậy, để nhận thức và thực hiện
những quy tắc đó một cách chính xác, thống nhất là một khó khăn rất lớn đối với
mọi người.
- Về hiệu quả
Pháp luật có hiệu quả tác động cao hơn vì được đảm bảo thực hiện bằng cưỡng
chế nhà nước. Còn các thể chế phi quan phương thường có hiệu quả thấp hơn vì
thiếu tính cưỡng chế.