(Luận văn thạc sĩ) Các nhân tố bên trong doanh nghiệp tác động đến chất lượng thông tin kế toán được trình bày trên báo cáo tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (853.72 KB, 98 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP.HCM
---------------------------
TẠ THỊ THƠ
CÁC NHÂN TỐ BÊN TRONG DOANH NGHIỆP
TÁC ĐỘNG ĐẾN CHẤT LƢỢNG THƠNG TIN
KẾ TỐN ĐƢỢC TRÌNH BÀY TRÊN BÁO CÁO
TÀI CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ
VÀ VỪA TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Kế tốn
Mã số ngành: 60340301
TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 01 năm 2016
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP.HCM
---------------------------
TẠ THỊ THƠ
CÁC NHÂN TỐ BÊN TRONG DOANH NGHIỆP
TÁC ĐỘNG ĐẾN CHẤT LƢỢNG THƠNG TIN
KẾ TỐN ĐƢỢC TRÌNH BÀY TRÊN BÁO CÁO
TÀI CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ
VÀ VỪA TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Kế toán
Mã số ngành: 60340301
CÁN BỘ HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN XUÂN HƢNG
TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 01 năm 2016
CƠNG TRÌNH ĐƢỢC HỒN THÀNH TẠI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC CƠNG NGHỆ TP. HCM
Cán bộ hƣớng dẫn khoa học : PGS-TS Nguy n Xu n Hƣng
Luận văn Thạc sĩ đƣợc bảo vệ tại Trƣờng Đại học Công nghệ TP. HCM
ngày 27 tháng 03 năm 2016
Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm:
STT
Họ và tên
Chức danh Hội đồng
1
PGS.TS. Phan Đình Nguyên
2
TS. Nguy n Thị Mỹ Linh
Phản biện 1
3
TS. Phan Thị Hằng Nga
Phản biện 2
4
PGS.TS. Lê Quốc Hội
5
TS. Hà Văn Dũng
Chủ tịch
Ủy viên
Ủy viên, Thƣ ký
Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận sau khi Luận văn đã đƣợc
sửa chữa
Chủ tịch Hội đồng đánh giá LV
TRƢỜNG ĐH CƠNG NGHỆ TP. HCM
CỘNG HỊA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
PHÒNG QLKH – ĐTSĐH
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
TP. HCM, ngày 09 tháng 01 năm 2016
NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ
Họ tên học viên: Tạ Thị Thơ
Giới tính: Nữ
Ngày, tháng, năm sinh: 04/02/1991
Nơi sinh: Thái Bình
Chun ngành: Kế toán – Kiểm toán
MSHV: 1441850042
I- Tên đề tài:
Các nhân tố bên trong doanh nghiệp tác động đến chất lượng thơng tin kế
tốn được trình bày trên báo cáo tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại
thành phố Hồ Chí Minh
II- Nhiệm vụ và nội dung:
Chƣơng 1: Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
Chƣơng 2: Cơ sở lý thuyết về thơng tin kế tốn và chất lƣợng thơng tin kế
tốn
Chƣơng 3: Phƣơng pháp nghiên cứu
Chƣơng 4: Kết quả nghiên cứu và bàn luận
Chƣơng 5: Kết luận chung và một số giải pháp nâng cao chất lƣợng thông
tin kế tốn đƣợc trình bày trên báo cáo tài chính của các doanh nghiệp nhỏ
và vừa
III- Ngày giao nhiệm vụ: 20/08/2015
IV- Ngày hoàn thành nhiệm vụ: 15/01/2016
V- Cán bộ hƣớng dẫn: PGS-TS Nguy n Xu n Hƣng
CÁN BỘ HƢỚNG DẪN
(Họ tên và chữ ký)
KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH
(Họ tên và chữ ký)
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ kinh tế “Các nhân tố bên trong doanh
nghiệp tác động đến chất lượng thơng tin kế tốn được trình bày trên báo cáo tài
chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh” là cơng
trình của việc học tập và nghiên cứu khoa học thật sự nghiêm túc của bản thân.
Những kết quả nêu ra trong luận văn này là trung thực và chƣa đƣợc công bố trƣớc
đ y. Các số liệu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, đƣợc tổng hợp từ những
nguồn thông tin đáng tin cậy.
TP. HCM, ngày 09 tháng 01 năm 2016
Học viên thực hiện Luận văn
Tạ Thị Thơ
ii
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc đến:
- Các Thầy Cô Trƣờng Đại Học Công Nghệ TP.Hồ Chí Minh đã tận tình truyền đạt
kiến thức nền tảng cơ sở, kiến thức chuyên sâu về Kế toán – Kiểm toán và kinh
nghiệm sống quý báu, thực sự hữu ích tơi trong thời gian thực tập và cả sau này.
- Đặc biệt tôi xin gởi lời tri n đến Cơ Nguy n Xu n Hƣng đã hết lịng hỗ trợ, giúp
đỡ tôi từ khi chọn đề tài, cách thức tiếp cận thực ti n tại đơn vị thực tập đến khi
hồn chỉnh luận văn thạc sĩ này.
Xin kính chúc Qúy Thầy Cô dồi dào sức khỏe và thành công trong công việc.
TP. HCM, ngày 09 tháng 01 năm 2016
Học viên thực hiện Luận văn
Tạ Thị Thơ
iii
TĨM TẮT
Nhằm góp phần làm cho thơng tin kế tốn của các doanh nghiệp vừa và nhỏ
đƣợc minh bạch hơn, lành mạnh hơn, có chất lƣợng hơn, phù hợp với yêu cầu phát
triển khách quan của nền kinh tế thị trƣờng luận văn đã chọn đề tài “Các nhân tố
bên trong doanh nghiệp tác động đến chất lượng thông tin kế tốn được trình
bày trên báo cáo tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ
Chí Minh” để nghiên cứu. Bằng việc kế thừa các nghiên cứu trƣớc để xác định các
nhân tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng thơng tin kế tốn từ đó x y dựng mơ hình cho
các nhân tố bên trong doanh nghiệp ảnh hƣởng đến chất lƣợng thơng tin kế tốn của
các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh luận văn đã xác định đƣợc
6 nhân tố nhƣ sau:
Chính sách pháp luật (P), Nhân sự kế tốn (N) , Nhà quản lý (L), Môi trƣờng
doanh nghiệp (M) và Thuế (T). Nghiên cứu sử dụng kết quả của bảng câu hỏi sau
khi khảo sát thực tế tại thành phố Hồ Chí Minh và chạy chƣơng trình SPSS 2.0 để
đo lƣờng mức độ tác động của các nhân tố
Kết quả nghiên cứu cho thấy có 2 nhân tố bên trong doanh nghiệp tác động đến
chất lƣợng thơng tin kế tốn đƣợc trình bày trên báo cáo tài chính của các doanh
nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh bao gồm: Chính sách pháp luật, Nhân
sự kế tốn. Nhà quản lý, Thuế và Mơi trƣờng doanh nghiệp khơng có ý nghĩa trong
nghiên cứu này. Nhân tố chính sách pháp luật có ảnh hƣởng mạnh nhất (β = 0.557 )
tới chất lƣợng thơng tin kế tốn trình bày trên báo cáo tài chính của các doanh
nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh, kế tiếp là Nhân sự kế tốn (β=
0.259)
Mơ hình kết quả nghiên cứu nhƣ sau:
Chất lƣợng thơng tin kế tốn đƣợc trình bày trên báo cáo tài chính của các
doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh = 0.557 x Chính sách
pháp luật + 0.259 x Nhân sự kế toán
Trên cơ sở đó, luận văn đƣa ra một số đề xuất với các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại
thành phố Hồ Chí Minh nhằm giúp các nhà quản trị nâng cao chất lƣợng thơng tin kế
tốn đƣợc trình bày trên báo cáo tài chính của doanh nghiệp mình.
iv
ABSTRACT
To contribute to the accounting information of the medium and small
businesses more transparent, healthier, higher quality, consistent with the objective
requirements of development of market economies have chosen dissertation topic
financial "Factors within the enterprise impact on the quality of accounting
information is presented on the financial statements of small and medium-sized
enterprises in Ho Chi Minh city" to study. By inheriting the previous study to
determine the factors that affect the quality of accounting information from which
to build models for the enterprise internal factors affecting the quality of accounting
information of enterprises small and medium enterprises in Ho Chi Minh city has
identified dissertations 6 following factors:
Legal Policy (TP), HR accounting (N), managers (L), business environment
(M) and Taxes (T). The study used the results of a questionnaire survey after the
fact in Ho Chi Minh and running SPSS 2.0 to measure the extent of the impact
factor
The study results showed that 2 factors affecting business quality accounting
information is presented on the financial statements of small and medium-sized
enterprises in Ho Chi Minh City include: Policy measures legal, accounting
personnel, managers, tax and business environment does not make sense in this
study. Legal Policy factors have the strongest influence (β = 0557) on the quality of
accounting information presented in the financial statements of small and mediumsized enterprises in Ho Chi Minh city, followed by HR Design math (β = 0259
Model results are as follows:
He quality of accounting information is presented on the financial statements
of small and medium-sized enterprises in Ho Chi Minh City = 0557 x Legal Policy
+ 0259 HR accounting
On this basis, the thesis gives some suggestions for small and medium-sized
enterprises in Ho Chi Minh City to help managers improve the quality of accounting
information is presented on the company's financial reports his career.
v
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
BCTC: Báo cáo tài chính
BCĐKT: Bảng c n đối kế toán
BCKQHĐKD: Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
BCLCTT: Báo cáo lƣu chuyển tiền tệ
FASB: Financial Accounting Standards Board
IASB: International Accounting Standards Board
TM BCTC: Thuyết minh báo cáo tài chính
TTKT: Thơng tin kế tốn
US GAAP: US Generally Accepted Accoungting Principles
vi
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1 Tóm tắt các nghiên cứu đánh giá chất lƣợng báo cáo tài chính................ 10
Bảng 1.2 Đo lƣờng các đặc tính chất lƣợng kế tốn theo nghiên cứu của ferdy van
beest và các cộng sự .............................................................................................. 11
Bảng 2.1 Tổng hợp đặc tính chất lƣợng thơng tin của knight và burn..................... 23
Bảng 4.1 Ngành nghề của đối tƣợng khảo sát ........................................................ 42
Bảng 4.2 Kết quả crobach alpha các thang đo ........................................................ 43
Bảng 4.3 Ma trận nhân tố sau khi xoay ( rotated compoment matrix ) ................... 46
Bảng 4.4 Kết quả phân tích efa cho biến phụ thuộc ............................................... 48
Bảng 4.5 Kết quả tóm tắt cronbach các thang đo sau khi hiệu chỉnh ...................... 49
Bảng 4.6 Ma trận hệ số tƣơng quan ....................................................................... 50
Bảng 4.7 Tóm tắt mơ hình ..................................................................................... 51
Bảng 4.8 Ph n tích phƣơng sai ( anova) ................................................................. 51
Bảng 4.9 Trọng số hồi qui ( coefficients ) .............................................................. 52
vii
DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1 Mơ hình hệ thống thơng tin thành cơng của delone và mclean (1992) ....... 6
Hình 1.2 Mơ hình hệ thống thơng tin thành cơng của delone và mclean (2003) ....... 6
Hình 1.3 Mơ hình các nhân tố tác động đến chất lƣợng thông tin kế tốn của
stoderstrom và sun (2007) ....................................................................................... 8
Hình 3.1 Quy trình nghiên cứu .............................................................................. 36
Hình 4.1 Biểu đồ tần số của phần dƣ chuẩn hóa của nhân tố chất lƣợng thơng tin kế
tốn đƣợc trình bày trên báo cáo tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại
thành phố hồ chí minh ........................................................................................... 53
Hình 4.2 Biểu đồ dự báo giá trị của nhân tố chất lƣợng thơng tin kế tốn đƣợc trình
bày trên báo cáo tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố hồ chí
minh ...................................................................................................................... 54
Hình 4.3 Biểu đồ phân tán giá trị của nhân tố chất lƣợng thơng tin kế tốn đƣợc
trình bày trên báo cáo tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố hồ
chí minh ................................................................................................................ 55
Hình 4.4 Kết quả kiểm định mơ hình hồi qui nghiên cứu ....................................... 57
viii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................... I
LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................ II
TÓM TẮT ............................................................................................................. III
ABSTRACT .......................................................................................................... IV
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................................. V
DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................... VI
DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................... VII
MỤC LỤC ......................................................................................................... VIII
PHẦN MỞ BÀI....................................................................................................... 1
1.TÍNH CẤP THIẾT ĐỀ TÀI .................................................................................. 1
2.MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ................................................................................. 2
3.CÂU HỎI NGHIÊN CỨU .................................................................................... 2
4.ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU....................................................... 2
5.PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................................... 3
6.ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN VĂN .................................................................. 3
7.KẾT CẤU ĐỀ TÀI ............................................................................................... 3
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ..................................... 5
1.1
ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU NƢỚC NGỒI ............................................................... 5
1.1.1 Mơ hình DeLone và McLean ( 1992) ....................................................... 5
1.1.2 Mơ hình Nelson và các cộng sự ( 2005).................................................... 7
1.1.3
Mơ hình Stoderstrom và Sun (2007) .................................................... 7
1.1.4
Nghiên cứu của Ferdy van Beest, Geert Braam và Suzanne Boelens –
Trung tâm nghiên cứu kinh tế Nijmegen ( NICE), Viện nghiên cứu quản lý đại
học Radboud Nijmegen (11-15) ........................................................................ 9
1.2 ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU TRONG NƢỚC ................................................................. 12
1.2.1 Nghiên cứu của Lê Trƣờng Vinh, luận văn thạc sĩ Đại học kinh tế
Tp.HCM (2008): . ........................................................................................... 12
1.2.2 Nghiên cứu của Nguy n Thị Thanh Phƣơng, luận văn thạc sĩ Đại học Đà
Nẵng (2013): . ................................................................................................. 13
ix
1.2.3 Nghiên cứu của Phan Minh Nguyệt, luận văn thạc sĩ Đại học kinh tế
Tp.HCM (2014):. ............................................................................................ 13
1.2.4 Nghiên cứu của Cao Nguy n Lệ Thƣ, luận văn thạc sĩ Đại học kinh tế
Tp.HCM (2014): ............................................................................................ 14
1.2.5 Nghiên cứu của Nguy n Thị Hồng Nga, nghiên cứu tháng 8/2014: ....... 14
1.2.6 Nghiên cứu của Phạm Thị Thu Đông, luận văn thạc sĩ Đại học Đà Nẵng
(2013): ........................................................................................................... 15
1.3 NHẬN XÉT VỀ CÁC CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ................................................ 15
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ...................................................................................... 16
CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ THÔNG TIN KẾ TỐN VÀ CHẤT
LƢỢNG THƠNG TIN KẾ TỐN ........................................................................ 17
2.1TỔNG QUAN VỀ THƠNG TIN KẾ TỐN VÀ CHẤT LƢỢNG THƠNG TIN KẾ TỐN ... 17
2.1.1 Thơng tin kế tốn trình bày trên Báo cáo tài chính.................................. 17
2.1.2 Chất lƣợng thơng tin kế tốn .................................................................. 22
2.2 ĐÁNH GIÁ CHẤT LƢỢNG THƠNG TIN KẾ TỐN ................................................ 24
2.2.1. Quan điểm của Hội đồng chuẩn mực kế toán quốc tế - IASB ................ 25
2.2.2. Quan điểm của Hội đồng chuẩn mực kế toán Hoa Kỳ - FASB. .............. 27
2.2.3. Quan điểm hội tụ IASB – FASB ........................................................... 29
2.2.4. Quan điểm của Chuẩn mực kế toán Việt Nam – VAS ........................... 30
2.2.5 Tổng hợp đặc tính chất lƣợng TTKT từ các quan điểm trên. ................... 30
2.2.6 Giả thuyết các nhân tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng thơng tin kế tốn trình
bày trên BCTC của các doanh nghiệp nhỏ và vừa ........................................... 31
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ...................................................................................... 33
CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................... 34
3.1 THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU .................................................................................. 34
3.1.1 Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................ 34
3.1.2 Quy trình nghiên cứu.............................................................................. 34
3.2 XÂY DỰNG THANG ĐO ................................................................................... 37
3.2.1. P- Thang đo chính sách pháp luật .......................................................... 37
3.2.2. N- Thang đo nh n sự kế toán ................................................................. 38
3.2.3. L- Thang đo nhà quản lý ....................................................................... 38
x
3.2.4. M- Thang đo môi trƣờng doanh nghiệp ................................................. 38
3.2.5. Q- Thang đo thuế .................................................................................. 38
3.2.6. C- Thang đo chất lƣợng thơng tin kế tốn đƣợc trình bày trên báo cáo tài
chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa .......................................................... 38
3.3 CÁC GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU CẦN KIỂM ĐỊNH.............................................. 39
3.4 MẪU NGHIÊN CỨU ĐỊNH LƢỢNG .................................................................... 39
3.4.1 Phƣơng pháp chọn mẫu .......................................................................... 39
3.4.2 Kích cỡ mẫu khảo sát ............................................................................. 40
3.5 ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI KHẢO SÁT ............................................................... 40
3.6 CÔNG CỤ THU THẬP, PHÂN TÍCH VÀ XỬ LÝ DỮ LIỆU ....................................... 40
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ...................................................................................... 41
CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN ................................... 42
4.1 MẪU NGHIÊN CỨU ĐỊNH LƢỢNG .................................................................... 42
4.2 ĐÁNH GIÁ THANG ĐO BẰNG CROBACH ALPHA .............................................. 43
4.3 PHÂN TÍCH NHÂN TỐ KHÁM PHÁ EFA ( EFA – EXPLORATION FACTOR
ANALYSIS ) ......................................................................................................... 45
4.4 PHÂN TÍCH NHÂN TỐ BIẾN PHỤ THUỘC ........................................................... 48
4.5 KIỂM ĐỊNH THANG ĐO HIỆU CHỈNH ................................................................ 49
4.6 KIỂM ĐỊNH MƠ HÌNH VÀ GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU ........................................ 49
4.6.1 Ph n tích tƣơng quan .............................................................................. 49
4.6.2 Đánh giá phù hợp mơ hình hồi quy tuyến tính bội .................................. 50
4.6.3 Kiểm định giả thuyết .............................................................................. 51
4.6.4 Kiểm định giả thuyết về ý nghĩa của hệ số hồi qui.................................. 52
4.6.5 Dị tìm các vi phạm giả thuyết cần thiết .................................................. 53
4.6.6 Kết luận phân tích hồi qui ...................................................................... 56
4.7 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU................................................................................... 57
4.8 HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI .................................................................................... 58
KẾT LUẬN CHƢƠNG 4 ...................................................................................... 59
CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN CHUNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT
LƢỢNG THƠNG TIN KẾ TỐN ĐƢỢC TRÌNH BÀY TRÊN BÁO CÁO TÀI
CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ........................................ 60
xi
5.1 KẾT LUẬN CHUNG ......................................................................................... 60
5.2 MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG THƠNG TIN KẾ TỐN TRÌNH BÀY
TRÊN BÁO CÁO TÀI CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI THÀNH PHỐ
HỒ CHÍ MINH ..................................................................................................... 61
1
PHẦN MỞ BÀI
1.
Tính cấp thiết đề tài
Kế tốn đóng vai trị quan trọng trong việc cung cấp thơng tin về tình hình tài
chính, về kết quả hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp cho các đối
tƣợng sử dụng thông tin khác nhau nhƣ Nhà nƣớc, Ng n hàng, các nhà đầu tƣ, các
cổ đông, nhà cung cấp, khách hàng… Thơng tin kế tốn trung thực, chính xác, minh
bạch sẽ giúp cho các đối tƣợng sử dụng thông tin đƣa ra các quyết định kinh tế đúng
đắn: Nhà nƣớc sẽ xác định đƣợc chính xác số thuế doanh nghiệp phải nộp; các nhà
đầu tƣ, các đối tác khác sẽ thấy an toàn khi đƣa ra các quyết định đầu tƣ, góp vốn;
ngân hàng sẽ yên t m khi đƣa ra các quyết định cho vay thông qua việc thẩm định
báo cáo tài chính của doanh nghiệp.
Cùng với q trình chuyển đổi sang nền kinh tế thị trƣờng, sự phát triển của thị
trƣờng vốn, mong muốn thu hút vốn đầu tƣ nƣớc ngoài, quyết tâm mở cửa hội nhập
với nền kinh tế quốc tế của Đảng và Nhà nƣớc thì u cầu nâng cao chất lƣợng
thơng tin kế tốn ngày càng trở nên cấp thiết.
Tuy nhiên, trên thực tế hiện nay, các doanh nghiệp Việt Nam nhất là các doanh
nghiệp vừa và nhỏ chƣa thực quan t m đến vấn đề chất lƣợng thơng tin kế tốn; nói
cách khác, thơng tin kế tốn chƣa có nhiều tác động đến việc ra các quyết định sản
xuất kinh doanh của doanh nghiệp hay các quyết định cho vay của ng n hàng để
doanh nghiệp phát triển. Điều này do rất nhiều nguyên nh n: mơi trƣờng pháp lý
chƣa hồn thiện, ý thức chấp hành pháp luật của doanh nghiệp chƣa tốt, nhận thức
của doanh nghiệp về các đối tƣợng sử dụng thông tin kế tốn cịn chƣa cao, trình độ
kế tốn cịn nhiều hạn chế, …Với những lý do trên khiến cho thơng tin kế tốn đƣợc
trình bày trên báo cáo tài chính khơng đƣợc chính xác và minh bạch. Vì vậy việc
nâng cao chất lƣợng thơng tin kế tốn cả về lƣợng lẫn về chất là điều kiện cần và đủ
để Việt Nam phát triển bền vững.
Trên thế giới đã xảy ra nhiều vụ án kinh tế liên quan đến chất lƣợng thơng tin
kế tốn trên báo cáo tài chính làm mất lòng tin của nhà đầu tƣ khi tham gia thị
trƣờng chứng khốn đó là sự sụp đổ của Enron, Worldcom. Tại Việt Nam xảy ra
các vụ bê bối về báo cáo tài chính của cơng ty Vinashin cũng làm cho nhà đầu tƣ
2
đặt ra những câu hỏi nghi vấn về mức độ trung thực, chính xác và hợp lý của thơng
tin trên báo cáo tài chính hay chính là chất lƣợng thơng tin kế toán
Vậy làm thế nào để nâng cao chất lƣợng thơng tin kế tốn trên báo cáo tài chính
là vấn đề đƣợc quan tâm. Hiểu đƣợc vấn đề mang tính thời sự này tơi đã chọn đề tài
“Các nhân tố bên trong doanh nghiệp tác động đến chất lượng thơng tin kế tốn
được trình bày trên báo cáo tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành
phố Hồ Chí Minh” nhằm góp phần làm cho thơng tin kế toán trong các doanh
nghiệp vừa và nhỏ đƣợc minh bạch hơn, lành mạnh hơn, có chất lƣợng hơn, phù
hợp với yêu cầu phát triển khách quan của nền kinh tế.
2.
Mục tiêu nghiên cứu
Luận văn cần đạt đƣợc ba mục tiêu nhƣ sau:
Thứ nhất: Xác định các nhân tố bên trong doanh nghiệp ảnh hƣởng đến chất lƣợng
thông tin kế tốn
Thứ hai: Phân tích các nhân tố bên trong doanh nghiệp ảnh hƣởng đến chất lƣợng
thơng tin kế tốn của các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Mức độ ảnh hƣởng của từng
nhân tố đến chất lƣợng thơng tin kế tốn của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành
phố Hồ Chí Minh
Thứ ba: Đƣa ra các đề xuất giúp cho nhà quản trị có giải pháp để nâng cao chất
lƣợng thơng tin kế tốn cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa hiện nay.
3.
Câu hỏi nghiên cứu
- Những nhân tố nào bên trong doanh nghiệp ảnh hƣởng đến chất lƣợng thông
tin kế toán của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh ?
- Mức độ tác động của từng nhân tố nhƣ thế nào đến chất lƣợng thơng tin kế
tốn của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh ?
- Giải pháp nào giúp nâng cao chất lƣợng thơng tin kế tốn của các doanh
nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh ?
4.
Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu: Chất lƣợng thơng tin kế tốn của các doanh nghiệp nhỏ
và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh và các nhân tố bên trong doanh nghiệp tác động
đến chất lƣợng thơng tin kế tốn
Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu này đƣợc thực hiện tại các doanh nghiệp nhỏ và
vừa tại thành phố Hồ Chí Minh thơng qua 150 doanh nghiệp
3
Phƣơng pháp nghiên cứu
5.
Luận văn vận dụng 2 phƣơng pháp nghiên cứu đó là
- Phƣơng pháp định tính: Kế thừa các nghiên cứu trƣớc để xác định các nhân
tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng thơng tin kế tốn từ đó x y dựng mơ hình cho các
nhân tố bên trong doanh nghiệp ảnh hƣởng đến chất lƣợng thông tin kế toán của
các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh và xây dựng bảng câu hỏi
khảo sát sử dụng thang đo Likert 5 điểm.
- Phƣơng pháp định lƣợng: Dữ liệu khảo sát thu thập đƣợc phân tích thông qua
phần mềm SPSS 2.0 và áp dụng phƣơng pháp mơ hình hồi qui tuyến tính để đo
lƣờng mức độ ảnh hƣởng của các nhân tố bên trong doanh nghiệp ảnh hƣởng đến
chất lƣợng thơng tin kế tốn của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí
Minh.
6.
Đóng góp mới của luận văn
Hiện nay, đa số các nghiên cứu của nƣớc ngồi nói chung và Việt Nam nói
riêng đều viết về chất lƣợng thơng tin kế tốn có ảnh hƣởng đến việc ra quyết định
kinh doanh của nhà đầu tƣ hoặc các nhân tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng thơng tin kế
tốn trong mơi trƣờng ứng dụng hoạch định nguồn nhân lực doanh nghiệp (ERP).
Chƣa có nghiên cứu cụ thể nào Xác định đƣợc các nhân tố bên trong doanh nghiệp
tác động đến chất lƣợng thông tin kế tốn đƣợc trình bày trên báo cáo tài chính của
các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh
Do vậy đóng góp mới của luận văn đó chính là: Xác định đƣợc các nhân tố bên
trong doanh nghiệp tác động đến chất lƣợng thơng tin kế tốn đƣợc trình bày trên
báo cáo tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh và
đo lƣờng mức độ ảnh hƣởng của các nhân tố đó đến chất lƣợng thơng tin kế tốn
đƣợc trình bày trên báo cáo tài chính. Từ đó đƣa ra các giải pháp nhằm nâng cao
chất lƣợng thơng tin kế tốn đƣợc trình bày trên báo cáo tài chính của các doanh
nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh. Đồng thời, giúp cho ngƣời sử dụng
thơng tin có cơ sở tham chiếu khi đọc báo cáo tài chính để ra các quyết định phù
hợp
7. Kết cấu đề tài
Luận văn bao gồm 5 chƣơng:
4
Chƣơng 1: Tổng quan về đề tài nghiên cứu
Chƣơng 2: Cơ sở lý thuyết
Chƣơng 3: Phƣơng pháp nghiên cứu
Chƣơng 4: Kết quả nghiên cứu và bàn luận
Chƣơng 5: Kết luận chung và một số giải pháp nâng cao chất lƣợng thơng tin kế
tốn đƣợc trình bày trên báo cáo tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại
thành phố Hồ Chí Minh
5
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Có rất nhiều nghiên cứu trong nƣớc và cũng nhƣ trên thế giới nghiên cứu về
chất lƣợng thơng tin kế tốn. Nghiên cứu với mục đích tìm hiểu các nhân tố ảnh
hƣởng đến chất lƣợng thơng tin kế tốn từ đó có những biệm pháp và kiến nghị để
thơng tin kế tốn đƣợc trình bày trên báo cáo tài chính đƣợc minh bạch và chính xác
hơn, bảo vệ lợi ích cho nhà đầu tƣ cũng nhƣ việc nộp thuế của doanh nghiệp với các
cơ quan chức năng đƣợc chính xác để thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Có rất nhiều
đề tài đƣa ra nhiều yếu tố khác nhau có tác động đến chất lƣợng thơng tin kế tốn.
Để hiểu rõ hơn luận văn sẽ tóm tắt một số các mơ hình nghiên cứu và bài viết
nghiên cứu có liên quan ở Việt Nam và các nƣớc trên thế giới.
1.1
Đề tài nghiên cứu nƣớc ngồi
1.1.1 Mơ hình DeLone và McLean ( 1992)
Theo mơ hình của DeLone và McLean (1992), hệ thống thơng tin là một hệ
thống sử dụng công nghệ thông tin để thu thập, truyền, lƣu trữ, xử lý và biểu di n
thơng tin trong một hay nhiều q trình kinh doanh và sự thành công của hệ thống
thông tin này phụ thuộc vào hệ thống và chất lƣợng thông tin của nó. Đồng thời
trong mơ hình này cũng chỉ ra những nhân tố ảnh hƣởng đến sự thành công trong tổ
chức thơng tin kế tốn bao gồm 6 nhân tố quan trọng nhƣ sau:
- System Quality – Chất lƣợng hệ thống
- Information Quality – Chất lƣợng thông tin
- Use – Việc sử dụng hệ thống thông tin
- User Satisfaction – Sự hài lòng của ngƣời sử dụng
- Individual Impact – Nhân tố tác động liên quan đến cá nhân
- Organizational Impact – Nhân tố tác động liên quan đến tổ chức
6
Chất lƣợng
hệ thống
Chất lƣợng
thông tin
Việc sử
dụng hệ
thống thông
tin
Nhân tố tác
động liên quan
đến cá nhân
Nhân tố tác
động liên quan
đến tổ chức
Sự hài lịng
của ngƣời
sử dụng
Hình 1.1 Mơ hình hệ thống thơng tin thành công của DeLone và McLean(1992)
DeLone và McLean (2003) đã tiếp tục xây dựng một hệ thống thông tin mới
thành cơng. Trong mơ hình này, chất lƣợng dịch vụ đƣợc xem là một nhân tố ảnh
hƣởng đến sự thành cơng của hệ thống. Hơn thế nữa, trong mơ hình cũng chỉ ra mục
đích của chất lƣợng dịch vụ là tạo ra “lợi nhuận ròng” cho các doanh nghiệp và
ngƣời sử dụng sẽ sử dụng hệ thống nhiều hơn , hài lịng hơn khi thơng tin tạo ra
đƣợc giá trị
Chât
lƣợng hệ
thống
Việc sử dụng hệ
thống thơng tin
Chất
lƣợng
thơng tin
Lợi nhuận
rịng
Ngƣời sử dụng
Chất
lƣợng
dịch vụ
Hình 1.2 Mơ hình hệ thống thơng tin thành cơng của Delone và McLean (2003)
7
1.1.2 Mơ hình Nelson và các cộng sự ( 2005)
Nelson, Todd và Wixom (2005) đã sử dụng mơ hình thành công đầu tiên của
De Lone và McLean (1992) để xác định các đặc điểm của hệ thống và chất lƣợng
thông tin. Theo mơ hình này, bốn đặc tính quan trọng của chất lƣợng thơng tin đó
là: chính xác, đầy đủ, thích hợp và có thể hiểu đƣợc. Độ chính xác của thơng tin nói
chung đƣợc định nghĩa là tính trung thực của các thơng tin đƣợc trình bày. Tính đầy
đủ đề cập đến sự trình bày của tất cả các thơng tin có liên quan cho ngƣời sử dụng,
thơng tin đƣợc trình bày hồn chỉnh cho một ngƣời sử dụng, nhƣng có thể khơng
đầy đủ cho nhiều ngƣời khác. Tính thích hợp đề cập đến tính kịp thời của thơng tin
và tính có thể hiểu đƣợc liên quan đến chất lƣợng thơng tin đƣợc trình bày.
Ngồi ra, Nelson và các cộng sự (2005) cũng đã xác định các đặc điểm đƣợc
bàn luận nhiều nhất về chất lƣợng hệ thống đó là: khả năng tiếp cận, độ tin cậy, thời
gian đáp ứng, tính linh hoạt và tính tồn vẹn. Khả năng tiếp cận đề cập đến sự d
dàng truy cập vào các dữ liệu của ngƣời dùng. Độ tin cậy đề cập đến tính có thể tin
đƣợc của hệ thống. Điều này có thể đƣợc đo lƣờng trong thời gian hoạt động của hệ
thống. Thời gian đáp ứng đề cập đến thời gian cần trƣớc khi một hành động mong
muốn đƣợc thực hiện bởi hệ thống. Tính linh hoạt đề cập đến sự d dàng thích ứng
với các hệ thống và tính tồn vẹn thể hiện các thơng tin từ các nguồn khác nhau đã
đƣợc kéo lại với nhau.
Nelson và các cộng sự (2005) cũng đã điều tra những đặc tính chất lƣợng cho
ngƣời sử dụng bằng một nghiên cứu khảo sát bao gồm 465 ngƣời sử dụng kho lƣu
dữ liệu. Kết quả điều tra này cho thấy độ chính xác là đặc trƣng chất lƣợng thông tin
quan trọng nhất, theo sau đó là tính đầy đủ. Độ tin cậy đƣợc xem là đặc trƣng quan
trọng nhất của hệ thống chất lƣợng, tiếp theo là khả năng tiếp cận. Giới hạn cho
ngƣời sử dụng kho dữ liệu là một hạn chế trong việc điều tra này. Thơng tin kế tốn
nói chung là thông tin đƣợc chia sẻ bởi hầu hết các đặc tính thơng tin lấy từ các kho
dữ liệu.
1.1.3 Mơ hình Stoderstrom và Sun (2007)
Theo Stoderstrom và Sun (2007), các yếu tố quyết định đến chất lƣợng thơng
tin kế tốn khi áp dụng IFRS bao gồm: hệ thống pháp luật và chính trị, chuẩn mực
kế tốn và việc trình bày báo cáo tài chính
8
Hệ thống pháp luật và chính trị
Chuẩn
mực kế
tốn
Phát triển thị
trƣờng tài
chính
Cấu trúc
vốn
Chủ sở hữu
Hệ
thống
thuế
Chất lƣợng thơng tin kế tốn
Hình 1.3 Mơ hình các nhân tố tác động đến chất lượng thơng tin kế tốn của
Stoderstrom và Sun (2007)
Kết quả nghiên cứu của mơ hình cho thấy:
Hệ thống pháp luật và chính trị là nhân tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng thơng tin
kế tốn theo nhiều cách khác nhau, nó có thể tác động trực tiếp đến chất lƣợng
thông tin kế tốn hoặc tác động gián tiếp đến chất lƣợng thơng tin kế tốn thơng qua
chuẩn mực kế tốn và việc trình bày báo cáo tài chính. Vai trị của hệ thống luật và
chính trị sẽ giúp cho việc áp dụng IFRS d dàng hơn.
Việc trình bày báo cáo tài chính xuất phát từ hai nguồn đó là chi phí cơng bố
thơng tin và lợi ích của các bên trong hợp đồng. Đồng thời, nó cũng chỉ ra bốn yếu
tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng thơng tin kế tốn gồm
-
Thị trƣờng tài chính
-
Cấu trúc vốn
-
Chủ sở hữu
-
Hệ thống thuế
Chuẩn mực kế toán cũng chịu sự tác động của hệ thống pháp luật và chính trị,
từ đó sẽ tác động lên chất lƣợng kế toán. Đồng thời, chuẩn mực cũng nêu rõ các đặc
9
tính chất lƣợng thơng tin kế tốn cần đáp ứng đó là tính phù hợp, tính đáng tin cậy,
tính trung thực và có thể hiểu đƣợc
1.1.4 Nghiên cứu của Ferdy van Beest, Geert Braam và Suzanne Boelens –
Trung tâm nghiên cứu kinh tế Nijmegen ( NICE), Viện nghiên cứu quản lý đại
học Radboud Nijmegen (11-15)
Nghiên cứu của Ferdy van Beest, Geert Braam và Suzanne Boelens (2009) là
tập trung xây dựng một cơng cụ đo lƣờng tồn diện để đánh giá chất lƣợng của báo
cáo tài chính, dựa vào các đặc tính chất lƣợng thơng tin kế tốn theo u cầu của
FASB và IASB (2008) và các nghiên cứu từ trƣớc về việc đánh giá các đặc tính chất
lƣợng thơng tin kế tốn. Đánh giá tồn diện về chất lƣợng báo cáo tài chính là quan
trọng vì nó thể hiện chất lƣợng của việc ra quyết định kinh tế của ngƣời sử dụng và
nâng cao hiệu quả thị trƣờng, giảm chi phí cho các cơng ty.
Cơ sở lý thuyết của nghiên cứu:
Nghiên cứu vận dụng dự án hội tụ IFRS – US GAAP, IASB – FASB để xây
dựng cơ sở đo lƣờng trên nguyên tắc “ Việc áp dụng các mục tiêu và các đặc tính
chất lƣợng sẽ dẫn tới các tiêu chuẩn chất lƣợng kế tốn tốt, do đó sẽ dẫn đến chất
lƣợng thơng tin báo cáo tài chính tốt và hữu ích cho việc ra quyết định”. Do vậy, có
rất nhiều các nghiên cứu trƣớc đ y đánh giá chất lƣợng của báo cáo tài chính bằng
các phƣơng pháp đo lƣờng khác nhau. Mỗi phƣơng pháp có ƣu và nhƣợc điểm khác
nhau, đƣợc tóm tắt trong bảng sau:
10
Bảng 1.1 Tóm tắt các nghiên cứu đánh giá chất lượng báo cáo tài chính
Mơ hình các yếu
tố đặc biệt trong
Mơ hình dồn tích
(Accrual models)
Mơ hình giá trị thích
báo cáo hằng
hợp
năm
(Value relevance)
(Specific
elements in
Mơ hình đặc
tính chất lƣợng
(Qualiative
characteristics)
annual reports)
Sử dụng mối liên hệ giữa
Đo lƣờng mức độ
Phƣơng pháp
quản lý thu nhập theo
các quy định và pháp
luật hiện hành
Kiểm tra mức
số liệu kế tốn và phản
Phân tích các yếu độ quyết định
ứng của thị trƣờng chứng
tố đặc biệt trình
tính hữu ích của
khốn (giá cổ phiếu) để
bày trong báo cáo
thông tin báo
đo lƣờng tính thích hợp và năm bằng kinh
cáo tài chính
đáng tin cậy của báo cáo
bằng các đặc
nghiệm
tính chất lƣợng
tài chính
D dàng thu thập số
Ƣu điểm
liệu để đo lƣờng các
khoản thu nhập của
công ty
D dàng thu thập số liệu
để đo lƣờng thu nhập của
công ty
Tập trung vào
Tập trung vào
chất lƣợng báo
chất lƣợng thơng
cáo tài chính và
tin báo cáo tài
đo lƣờng trực tiếp chính
Khơng phân biệt đƣợc
Khơng cung cấp
bằng chứng trực tiếp
Nhƣợc điểm
và tồn diện liên quan
đến việc chất lƣợng
thơng tin báo cáo tài
chính
giữa tính thích hợp và độ
tin cậy khi xây dựng số
liệu kế tốn và thị trƣờng
chứng khốn có thể khơng
hồn tồn hiệu quả nên
giá cổ phiếu khơng phải là
Chỉ tập trung vào
các yếu tố đặc
Rất khó khăn để
biệt
đo lƣờng
Rất khó đo lƣờng
đại diện chính xác cho thị
trƣờng chứng khốn
Tác giả
e.g Jones, 1999;
e.g Barth et al, 2001;
e.g. Hirst et al,
Healy &Wahlen,
Choi et al, 1997; Nichols
2004 ; Beretta
1999; Dechow et al,
&Wahlen, 2004; Nelson,
&Bozzolan, 2004;
1995
1996
Cohen et al, 2004
e.g Schipper et
al, 2003; van der
Meulen et al,
2007; Barth et
al, 2006
Phƣơng pháp nghiên cứu
Thiết kế bảng câu hỏi sử dụng thang đo Likert 5 điểm (từ hồn tồn khơng
đồng ý đến hồn tồn đồng ý) gồm 21 biến quan sát thể hiện các đặc tính chất lƣợng
