(Luận văn thạc sĩ) Quản lí hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ở các trường THPT huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN XUÂN HÙNG

QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
BẢN SẮC VĂN HĨA DÂN TỘC
CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG THPT
HUYỆN SA PA, TỈNH LÀO CAI
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8140114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. TRẦN ANH TUẤN

THÁI NGUYÊN - 2020


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng số liệu và các kết quả nghiên cứu trong luận văn
này là hoàn tồn trung thực, khách quan, khơng trùng lặp với các luận văn
khác. Thơng tin trích dẫn trong luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc. Nếu sai tơi
xin hồn tồn chịu trách nhiệm.
Tác giả luận văn

Nguyễn Xuân Hùng

i

LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập và nghiên cứu thực hiện luận văn này, tác giả đã
luôn nhận được sự giúp đỡ, tạo điều kiện của các cơ quan, sự chỉ bảo nhiệt tình
của các thầy, cơ giáo, sự quan tâm của các đồng nghiệp và bạn bè, người thân.
Với tình cảm chân thành, em bày tỏ lịng biết ơn đối với Ban giám hiệu,
phòng Sau Đại học, Khoa QLGD - Trường Đại học sư phạm Thái Nguyên, các
thầy giáo, cô giáo đã tham gia quản lý, giảng dạy và giúp đỡ chúng em trong
suốt quá trình đào tạo của khóa học.
Em xin bày tỏ sự biết ơn đặc biệt đến TS. Trần Anh Tuấn - Trường Đại
học Giáo dục - Đại học Quốc Gia Hà Nội, người thầy đã trực tiếp hướng dẫn,
giúp đỡ về khoa học để bản luận văn này được hồn thành.
Tơi cũng xin chân thành cảm ơn đến Ban giám hiệu, các giáo viên, phụ
huynh học sinh và học sinh Trường PTDT Nội trú THCS&THPT huyện Sa Pa;
Trường THPT số 2 huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai; đến gia đình, bạn bè, đồng
nghiệp đã động viên, cổ vũ, khích lệ và giúp đỡ tơi trong suốt thời gian qua.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong suốt quá trình thực hiện đề tài, song có
thể cịn có những mặt hạn chế, thiếu sót. Tác giả luận văn này rất mong nhận
được ý kiến đóng góp, sự chỉ dẫn của các thầy cơ giáo và các bạn đồng nghiệp.
Thái Nguyên, tháng 12 năm 2020
TÁC GIẢ

Nguyễn Xuân Hùng

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii
MỤC LỤC ..........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT ........................................................ vii
DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH ..................................................................... ix
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................. 3
4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3
6. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 4
7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4
8. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 5
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO
DỤC BẢN SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC CHO HỌC SINH TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG .................................................................................. 6
1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề............................................................ 6
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài .................................................................... 6
1.1.1. Các nghiên cứu ở trong nước .................................................................... 7
1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến vấn đề nghiên cứu ....................... 10
1.2.1. Quản lý hoạt động giáo dục .................................................................... 10
1.2.3. Giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc ........................................................... 13
1.2.4. Học sinh trung học phổ thông ................................................................. 14
1.2.5. Quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trung
học phổ thông ............................................................................................. 15
1.3. Một số vấn đề cơ bản về hoạt động giáo dục BSVHDT ở các trường THPT .. 15
1.3.1. Mục tiêu và nội dung giáo dục giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho
học sinh trung học phổ thơng khu vực miền núi phía Bắc ........................ 15

iii

1.3.2. Phương pháp giáo dục giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh
trung học phổ thơng ................................................................................... 16
1.3.3. Hình thức giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trung học
phổ thông ................................................................................................... 19
1.4. Nội dung quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học
sinh trung học phổ thơng ........................................................................... 22
1.4.1. Lập kế hoạch hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học
sinh trung học phổ thơng ........................................................................... 22
1.4.2. Tổ chức các hoạt động thực hiện giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc
cho học sinh trung học phổ thông ............................................................. 24
1.4.3. Chỉ đạo các hoạt động thực hiện giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc
cho học sinh trung học phổ thông ............................................................. 26
1.4.4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động thực hiện giáo dục bản sắc văn hóa dân
tộc cho học sinh trung học phổ thơng........................................................ 28
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa
dân tộc cho học sinh trung học phổ thông ................................................. 30
1.5.1. Các yếu tố chủ quan................................................................................. 30
1.5.2. Các yếu tố khách quan ............................................................................. 32
Kết luận chương 1.............................................................................................. 35
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
BẢN SẮC VĂN HÓA CÁC DÂN TỘC CHO HỌC SINH Ở CÁC
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THỊ XÃ SA PA, TỈNH
LÀO CAI .................................................................................................. 36
2.1. Tình hình kinh tế - xã hội, giáo dục trên địa bàn thị xã Sa Pa ................... 36
2.1.1. Tình hình kinh tế - xã hội của thị xã Sa Pa.............................................. 36
2.1.2. Tình hình giáo dục trên địa bàn thị xã Sa Pa ........................................... 37
2.1.3. Đặc điểm học sinh THPT trên địa bàn huyện Sa Pa ............................... 40
2.2. Tổ chức thực hiện khảo sát ......................................................................... 42
2.2.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 42
2.2.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 42

iv


2.2.3. Mẫu nghiên cứu ....................................................................................... 42
2.2.4. Quy trình tổ chức khảo sát ....................................................................... 43
2.2.5. Xử lý kết quả khảo sát ............................................................................. 43
2.3. Thực trạng quản lý giáo dục BSVHDT cho học sinh ở các trường
THPT thị xã Sa Pa ..................................................................................... 44
2.3.1. Tình hình giáo dục BSVHDT ở các trường THPT thị xã Sa Pa ............. 44
2.3.2. Đánh giá thực trạng quản lý giáo dục BSVHDT ở các trường THPT
thị xã Sa Pa ................................................................................................ 57
2.3.3. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động giáo dục
BSVHDT cho học sinh ở các trường THPT thị xã Sa Pa ......................... 66
2.4. Đánh giá chung về quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc
cho học sinh ở các trường THPT thị xã Sa Pa .......................................... 67
2.4.1. Các kết quả đạt được ............................................................................... 67
2.4.2. Những điểm còn tồn tại ........................................................................... 68
2.4.3. Nguyên nhân ............................................................................................ 69
Kết luận chương 2.............................................................................................. 70
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢN
SẮC VĂN HÓA DÂN TỘC CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG
THPT THỊ XÃ SA PA, TỈNH LÀO CAI .............................................. 71
3.1. Một số nguyên tắc đề xuất biện pháp ......................................................... 71
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu, yêu cầu giáo dục BSVHDT cho học
sinh THPT thống nhất với mục tiêu giáo dục THPT hiện hành................ 71
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu, yêu cầu giáo dục dân tộc và giáo dục
miền núi ..................................................................................................... 71
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển ....................................... 72
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi, tính thực tiễn và hiệu quả giáo dục ... 72

3.2. Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục BSVHDT cho học sinh ở các
trường THPT thị xã Sa Pa ......................................................................... 73
3.2.1. Tổ chức bồi dưỡng ý thức và năng lực giáo dục BSVHDT cho các
đối tượng tham gia ..................................................................................... 73

v


3.2.2. Kết hợp nội dung, chương trình giáo dục BSVHDT trong các trường
THPT với các hoạt động kinh tế - văn hóa du lịch trên địa bàn thị xã
Sa Pa .......................................................................................................... 77
3.2.3. Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động BSVHDT ở các
trường THPT phù hợp đặc điểm, điều kiện địa phương thị xã Sa Pa ........... 78
3.2.4. Tổ chức huy động, phối hợp với các lực lượng tham gia giáo dục
BSVHDT cho học sinh THPT trên địa bàn thị xã Sa Pa ........................... 83
3.2.5. Chỉ đạo đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá giáo dục BSVHDT
ở các trường THPT thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai .......................................... 85
3.2.6. Đầu tư hợp lý cơ sở vật chất và tài chính cho các trường THPT thị xã
Sa Pa đảm bảo chất lượng, hiệu quả cho các hoạt động giáo dục
BSVHDT cho học sinh THPT ................................................................... 88
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 90
3.4. Khảo nghiệm về tính cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp ........ 90
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 90
3.4.2. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................ 90
3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm ...................................................................... 91
3.4.4. Kết quả khảo nghiệm và nhận định ......................................................... 91
Kết luận chương 3.............................................................................................. 95
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 96
1.Kết luận ........................................................................................................... 96
2. Khuyến nghị................................................................................................... 97

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 98
PHỤ LỤC

vi


DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT
BCH

Ban chấp hành

BCH TƯ

Ban chấp hành trung ương

BGH

Ban Giám hiệu

BSVH

Bản sắc văn hóa

BSVHDT

Bản sắc văn hóa dân tộc

CBQL

Cán bộ quản lý

CMHS

Cha mẹ học sinh

CNH-HĐH

Cơng nghiệp hóa - Hiện đại hóa

CSVC

Cơ sở vật chất

CT

Cần thiết

ĐTBC

Điểm trung bình chung

ĐTN

Đồn thanh niên

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GDCD

Giáo dục công dân

GV

Giáo viên

HĐGD

Hoạt động giáo dục

HĐND

Hội đồng nhân dân

HS

Học sinh

KCT

Không cần thiết

KKT

Khơng khả thi

KT

Khả thi

NGLL

Ngồi giờ lên lớp

NXB

Nhà xuất bản

THPT

Trung học phổ thông

PTDTNT

Phổ thông dân tộc nội trú

RCT

Rất cần thiết

RKT

Rất khả thi

TB

Trung bình

vii

TCM

Tổ chuyên môn

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

TTVH

Truyền thống văn hóa

UBND

Ủy ban nhân dân

XHCN

Xã hội chủ nghĩa

viii


DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH

Bảng:
Bảng 2.1.

Quy mơ trường THPT tại địa bàn huyện Sa Pa năm học 2019-2020 .. 39

Bảng 2.2.

Thang đánh giá Likert ................................................................... 44

Bảng 2.3.

Ý kiến đánh giá về thực trạng phương pháp giáo dục BSVHDT . 49

Bảng 2.4.

Ý kiến đánh giá về thực trạng hình thức giáo dục BSVHDT ....... 52

Bảng 2.5.

Ý kiến đánh giá về thực trạng các lực lượng tham gia hoạt
động giáo dục BSVHDT ở các trường THPT thị xã Sa Pa ........... 55

Bảng 2.6.

Đánh giá về thực trạng lập kế hoạch hoạt động giáo dục
BSVHDT ....................................................................................... 57

Bảng 2.7.

Đánh giá về thực trạng tổ chức hoạt động giáo dục BSVHDT..... 59

Bảng 2.8.

Đánh giá về chỉ đạo hoạt động giáo dục BSVHDT ...................... 61

Bảng 2.9.

Đánh giá về kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục BSVHDT ..... 64

Bảng 2.10. Ý kiến đánh giá về kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục
BSVHDT ....................................................................................... 66
Bảng 3.1.

Khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp quản lý giáo dục
BSVHDT ở các trường THPT thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai ............ 92

Bảng 3.2.

Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý giáo dục
BSVHDT ở các trường THPT thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai ............ 93

Hình:
Hình 2.1.

Biểu đồ cơ cấu kinh tế tại thị xã Sa Pa giai đoạn 2017-2019 ....... 37

Hình 2.2.

Biểu đồ về quy mô CBQL và GV THPT năm học 2019-2020 ..... 39

Hình 2.3.

Biểu đồ về ý kiến đánh giá của CBQL, GV và HS về tầm quan
trọng của hoạt động giáo dục BSVHDT ở các trường THPT thị
xã Sa Pa ......................................................................................... 44

Hình 2.4.

Biểu đồ về ý kiến đánh giá về nội dung giáo dục BSVHDT ........ 46

Hình 3.1.

Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi các biện pháp đề xuất ...... 94

ix


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Việt Nam là một quốc gia có 54 dân tộc anh em cùng chung sống, trong đó
các dân tộc thiểu số chiếm 14,6% tổng số dân cư cả nước. Mỗi dân tộc có một nét
đặc trưng văn hóa riêng, vì vậy bản sắc văn hóa dân tộc (BSVHDT) ở nước ta rất
phong phú, mà khơng phải quốc gia nào cũng có được.
Văn hóa là tổng thể những giá trị vật chất và tinh thần của mỗi dân tộc.
Trong quá trình sinh tồn và phát triển, mỗi dân tộc đều có một nền văn hố
riêng. Bản sắc văn hóa là đặc thù, là những giá trị gốc, căn bản, cốt lõi, những
giá trị đặc trưng riêng của dân tộc. Việt Nam đang trên con đường hội nhập và
phát triển, việc giữ gìn, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa là một vấn đề
mang tính cấp thiết, cần có sự quan tâm vào cuộc của các cấp, các ngành và
toàn xã hội, bởi trong những năm qua, kinh tế hội nhập đã làm cho nước ta có

những bước phát triển vượt bậc cả về kinh tế, văn hóa, xã hội… song cũng
đem lại khơng ít thách thức cho nhiều lĩnh vực, đặc biệt là giáo dục bản sắc
văn hóa. Bên cạnh những yếu tố tích cực trong việc tiếp thu tinh hoa văn hóa
nhân loại, một số nét văn hóa cổ truyền dường như đang bị mai một dần. Văn
hóa của các dân tộc thiểu số trong quá trình hội nhập cũng đang bị mất dần
đi một số nét đẹp truyền thống.
Chính vì vậy, Nghị quyết Trung ương 5 - Khóa VIII từ 1998 về “Xây
dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” đã khẳng định vài trò của
phát triển văn hóa trong tiến trình lịch sử dân tộc, tương lai đất nước: “Văn hóa
là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy sự
phát triển kinh tế - xã hội”. Đến Đại hội lần thứ XI (2011- 2016), Đảng ta tiếp
tục nhấn mạnh quan điểm, khẳng định đường lối phát triển văn hóa trong sự
nghiệp xây dựng xã hội phát triển bền vững ở Việt Nam: “Xây dựng nền văn hóa
tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, phát triển toàn diện, thống nhất trong đa dạng,
thấm nhuần sâu sắc tinh thần nhân văn, dân chủ, tiến bộ; làm cho văn hóa gắn

1


kết chặt chẽ và thấm sâu vào đời sống xã hội, trở thành sức mạnh nội sinh quan
trọng của phát triển. Kế thừa, phát huy những truyền thống văn hóa tốt đẹp của
cộng đồng các dân tộc Việt Nam”. Nghị quyết số 33, ngày 9/6/2014 của BCH
T.Ư khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng
yêu cầu phát triển bền vững đất nước. Đại hội Đảng bộ các cấp đều đánh giá, xác
định mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp về lĩnh vực văn hóa, nhất là văn hóa dân tộc
thiểu số nét đặc sắc riêng tại các vùng miền.
Việc giữ gìn bản sắc văn hóa nói chung, BSVHDT nói riêng là bổn phận của
mỗi cá nhân, gia đình và cả xã hội. Trong đó mơi trường giáo dục nhà trường,
đặc biệt là nhà trường phổ thơng, giữ vai trị quan trọng trong việc bảo tồn và
phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

Sa Pa là một huyện vùng cao của tỉnh Lào Cai (Từ 01/9/2020 trở thành thị
xã Sa Pa), nằm ở phía Tây Bắc của Việt Nam, là nơi sinh sống chủ yếu của các
dân tộc H’Mơng, Dao, Tày, Giáy, Xa Phó, Hoa… Các trường THPT huyện Sa
Pa đều có trên 60% học sinh thuộc các dân tộc ít người và đa số ở bán trú tại
trường. Thuộc vùng kinh tế phát triển của huyện, nơi mà các hoạt động văn hóa
du lịch- dịch vụ được coi là mục tiêu trọng điểm của phát triển kinh tế- xã hội
của địa phương nên học sinh THPT huyện Sa Pa có điều kiện tiếp xúc với nhiều
luồng văn hóa xã hội cả tích cực và tiêu cực, đặc biệt trong giai đoạn hiện nay.
Vì thế việc giáo dục BSVHDT cho học sinh các trường phổ thông huyện Sa Pa
là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của các nhà trường và là mục tiêu quan
trọng được đặt ra đối với các cấp, các ngành trong đó có hệ thống giáo dục của
tỉnh. Tỉnh Lào Cai đã triển khai một số đề án nhằm bảo tồn và phát huy bản sắc
văn hóa dân tộc như đề án số 13-ĐA/TU của Tỉnh ủy về “Phát triển thiết chế văn
hóa, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Lào Cai giai đoạn 2011-2015”
và đề án số 08-ĐA/TU ngày 27/11/2015 về “Phát triển văn hóa, thể thao tỉnh
Lào Cai giai đoạn 2016-2020”.
Như vậy, việc giáo dục bảo tồn, phát huy BSVHDT cho học sinh trong
các trường THPT đã được chú trọng nhiều năm qua nhưng chưa thực sự đáp
2


ứng được mục tiêu, nhiệm vụ đặt ra. Vì vậy, để góp phần đưa các hoạt động
giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc tại các trường THPT của huyện đi vào chiều
sâu và đạt hiệu quả tốt nhất tác giả đã chọn đề tài “Quản lý hoạt động giáo dục
bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ở các trường THPT huyện Sa Pa, tỉnh
Lào Cai” làm đề tài nghiên cứu và làm luận văn tốt nghiệp khóa học.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động giáo dục BSVHDT cho học
sinh ở các trường THPT huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai nhằm thực hiện giáo dục bản
sắc văn hóa theo đặc thù địa phương ở huyện Sa Pa và góp phần nâng cao chất

lượng giáo dục toàn diện cho học sinh khối THPT.
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động giáo dục BSVHDT cho học sinh ở các
trường THPT
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Quản lý hoạt động giáo dục BSVHDT cho học sinh
ở các trường THPT ở huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai.
4. Giả thuyết khoa học
Trong những năm qua, công tác quản lý hoạt động giáo dục BSVHDT
cho học sinh ở các trường THPT ở huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai gặp phải khó khăn
nhất định. Nếu nghiên cứu thực hiện sẽ đề xuất được các biện pháp quản lý
hoạt động giáo dục BSVHDT cho học sinh các trường THPT ở huyện Sa Pa phù
hợp với cơ sở khoa học quản lý giáo dục, giải quyết được những vấn đề thực tiễn
giáo dục dân tộc và đặc thù địa phương huyện Sa Pa (và tỉnh Lao Cai) đang đặt
ra có hiệu quả sẽ góp phần giáo dục học sinh ý thức bảo tồn và phát huy bản sắc
văn hóa Việt Nam và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
Đề tài tập trung vào các nhiệm vụ sau:
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục BSVHDT cho học
sinh trường THPT;

3


5.2. Khảo sát, đánh giá, phân tích thực trạng quản lý hoạt động giáo dục
BSVHDT cho học sinh ở các trường THPT huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai.
5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục BSVHDT phù hợp yêu
cầu giáo dục dân tộc và theo đặc thù địa phương cho học sinh ở các trường
THPT huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai.
6. Phạm vi nghiên cứu
-Nội dung: Tập trung nghiên cứu công tác quản lý hoạt động giáo dục

BSVHDT cho học sinh ở các trường THPT huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai.
- Thời gian: Nghiên cứu thực trạng vấn đề tại các trường THPT ở huyện
Sa Pa trong khoảng thời gian 2017-2019.
- Không gian: Nghiên cứu các trường THPT ở huyện Sa Pa.
7. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn đã sử dụng các phương pháp chủ yếu sau đây trong nghiên cứu:
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu, phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa các tài liệu, văn bản có
liên quan liên quan đến quản lý các hoạt động giáo dục toàn diện, giáo dục
BSVHDT các dân tộc ít người, tham khảo các cơng trình nghiên cứu có liên
quan để hình thành cơ sở lý luận cho đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp khảo sát thực tế giáo dục: Sử dụng các bảng hỏi dành cho
cán bộ quản lý, cán bộ Đồn, giáo viên để thu thập thơng tin về thực trạng quản
lý hoạt động giáo dục BSVHDT cho học sinh các trường THPT huyện Sa Pa,
tỉnh Lào Cai.
7.2.2. Phương pháp phỏng vấn sâu: Phỏng vấn trực tiếp các cán bộ quản lý,
giáo viên các trường THPT ở huyện Sa Pa về triển khai các hoạt động giáo dục
BSVHDT cho học sinh để thu thập những thông tin sâu về một số vấn đề cốt lõi
của đề tài.
7.2.3. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm: Thu thập, phân tích, đánh giá các số
liệu thống kê được về chất lượng giáo dục toàn diện của các trường THPT

4


huyện Sa Pa trong những năm học gần đây và thực trạng quản lý hoạt động
giáo dục BSVHDT cho học sinh của cán bộ quản lý qua các nguồn số liệu, các
văn bản quản lý, kế hoạch tổ chức thực hiện các hoạt động giáo dục BSVHDT.
Từ đó đưa ra những nhận định và cơ sở khoa học cho đề xuất biện pháp quản lý

hoạt động giáo dục BSVHDT ở các trường THPT huyện Sa Pa.
7.2.4. Phương pháp quan sát
Quan sát các hoạt động giáo dục BSVHDT cho học sinh ở các trường
THPT huyện Sa Pa để thu thập thông tin về thực trạng quản lý và tổ chức các
hoạt động giáo dục BSVHDT cho học sinh THPT.
7.3. Phương pháp khảo nghiệm - lấy ý kiến chuyên gia
Chủ yếu dùng để xin ý kiến đánh giá bước đầu về tính cấp thiết và tính
khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục BSVHDT được đề xuất.
7.4. Phương pháp bổ trợ
Sử dụng phương pháp thống kê để xử lí số liệu, đánh giá và trình bày kết
quả nghiên cứu. Lập các bảng biểu, sơ đồ để so sánh, đối chiếu...
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài danh mục ký hiệu, chữ viết tắt, phần mở đầu, kết luận và khuyến
nghị, phụ lục, tài liệu tham khảo, danh mục công trình khoa học liên quan đến
luận văn của tác giả, luận văn dự kiến được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa
dân tộc cho học sinh THPT.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân
tộc cho học sinh ở các trường THPT thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân
tộc cho học sinh ở các trường THPT thị xã Sa Pa, tỉnh Lào Cai.

5


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC BẢN SẮC
VĂN HÓA DÂN TỘC CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài

Theo Edward B. Taylor: “Văn hoá là một tổng thể phức hợp bao gồm tri
thức, tín ngưỡng, nghệ thuật, đạo đức, luật pháp, phong tục và bất cứ năng lực,
tập quán nào được lĩnh hội bởi con người với tư cách là thành viên của xã hội"
[dẫn theo 1]. UNESCO định nghĩa: “Văn hoá đã cấu thành nên một hệ thống
các giá trị truyền thống, thẩm mĩ và lối sông, mà dựa trên đó, từng dân tộc tự
khẳng định bản sắc riêng của mình” [dẫn theo, 1]. Quan niệm phát triển văn
hố trên đây đã nhấn mạnh tầm quan trọng và ý nghĩa của sự phát triển con
người trong chiến lược phát triển của các quốc gia. Phát triển văn hoá được đặt
trong mối quan hệ bản chất với phát triển giáo dục hướng vào phát triển con
người - mục tiêu động lực của sự phát triển. Khi quan niệm giáo dục và đào tạo
cùng với khoa học công nghệ là quốc sách hàng đầu thì đã bao hàm sự phát
triển văn hoá trong phát triển con người.
Trong phạm vi một quốc gia, vấn đề giữ gìn và phát triển văn hố, bản
sắc văn hoá của các dân tộc được biểu hiện trong các mặt của lối sống văn hố.
Đó là cần tơn trọng và khích lệ, cổ vũ cho sự đa dạng, song thống nhất về mục
tiêu của lối sống với các chuẩn mực đạo đức trong sự chế ước của luật pháp do
chính các dân tộc xây dựng và thừa nhận.
UNESCO (2003), Hội nghị: Diễn đàn chính sách về hoạch định đa dạng:
Giáo dục về xã hội đa sắc tộc và đa văn hóa, IIEP / S.224, Paris, đã giới thiệu
cơng tác giáo dục bản sắc văn hóa cho xã hội đa sắc tộc và đa văn hóa [29].
Bài báo của Arzu Sosyal Altugan (2015), tựa đề “The Relationship
between Cultural Identity and Learning” (nghĩa là: Mối quan hệ giữa bản sắc
văn hóa và học tập), đăng tạp chí Social and Behavioral Sciences 186 p.1159 1162 [2]. Các nhà nghiên cứu và lý thuyết giáo dục đã cố gắng tìm hiểu mối

6


quan hệ giữa học tập và thế giới xã hội, khẳng định đó là một thách thức để tích
hợp bản sắc văn hóa vào việc học. Sự hình thành bản sắc dân tộc là một quá
trình dài phức tạp và dần dần phát triển trong môi trường xã hội, trong đó nền

tảng văn hóa của người học rất có ý nghĩa vì dân tộc, chủng tộc, ngơn ngữ, sự
khác biệt xã hội, tơn giáo hoặc kinh tế có thể gây ra sự mất kết nối văn hóa
trong q trình học tập. Mặt khác, giáo dục chắc chắn mang lại sự thay đổi, tuy
nhiên, người học. Mục đích của nghiên cứu này là để mô tả mối quan hệ giữa
học tập và giáo dục BSVHDT, giúp quản lý nhà trường trong các hoạt động giáo
dục BSVHDT cho học sinh THPT vùng miền núi.
1.1.1. Các nghiên cứu ở trong nước
Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đầu tiên khi truyền bá chủ nghĩa Mác Lênin vào Việt Nam đã kết hợp một cách đúng đắn, sáng tạo giữa tinh hoa văn
hóa phương Đông và phương Tây, giữa sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại.
Người đã rất nhiều lần nhấn mạnh việc giáo dục bảo tồn, phát huy bản sắc văn
hoá, các giá trị truyền thống của các dân tộc Việt Nam. Người cho rằng“Càng
thấm nhuần chủ nghĩa Mác-Lênin bao nhiêu thì càng phải coi trọng những
truyền thống văn hố tốt đẹp của cha ông bấy nhiêu” [17].
Vào thời kỳ đất nước đổi mới, nhất là những năm gần đây có nhiều cơng
trình, đề tài khoa học, hội thảo khoa học về lĩnh vực văn hóa đã cơng bố liên
quan đến đề tài với nhiều góc độ tiếp cận khác nhau. GS.Trần Văn Giàu với
"Giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc Việt Nam" [6]. GS. Phan Huy Lê Vũ Minh Giang với "Các giá trị truyền thống và con người Việt Nam hiện nay"
[12]). Tác giả Trần Ngọc Thêm, với tác phẩm: "Tìm về bản sắc văn hóa Việt
Nam" [25].”Cơ sở văn hóa Việt Nam,” [26], đã cung cấp những kiến thức, khái
niệm cơ sở nền tảng cho ngành văn hóa học. Tác phẩm "Bản sắc văn hóa Việt
Nam" của GS. Phan Ngọc [20], tác giả Trần Mạnh Thường có tác phẩm "Việt
Nam văn hóa và giáo dục” [28]. Với quan điểm dân tộc học, GS-TS. Phan Hữu
Dật có tác phẩm "Góp phần nghiên cứu dân tộc học Việt Nam" [5]. Tác giả
Nguyễn Hồng Hà "Văn hóa truyền thống dân tộc với giáo dục thế hệ trẻ" [8];
Tác giả Nguyễn Trung Hoà (Trung tâm nghiên cứu phát triển các dân tộc thiểu
7


số và miền núi) với tham luận: “Tri thức bản địa bảo tồn và phát triển chữ,
tiếng Thái vùng Tây Bắc” [dẫn theo, 24]. Bên cạnh đó, cũng có một số đề tài

khoa học- công nghệ cấp tỉnh, như Đề tài "Nhà trường với vai trò bảo tồn, phát
huy giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc thiểu số tỉnh Điện Biên" của Sở
GD&ĐT tỉnh Điện Biên, năm 2012 [22].
Có vai trị “xương sống” định hướng cho đội ngũ giáo viên và nhà
trường trong Giáo dục bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các DTTS, từ năm
2014, Trung tâm Giáo dục môi trường và các vấn đề xã hội thuộc Bộ GD&ĐT
với Dự án phát triển giáo dục THPT giai đoạn II đã ban hành bộ Tài liệu „Bồi
dưỡng cán bộ quản lý và giáo viên THPT về giáo dục bảo tồn và phát huy bản
sắc văn hóa dân tộc thiểu số” (Sử dụng nội bộ) [4] với 05 chuyên đề. Tong đó,
Chuyên đề 1: Văn hóa DTTS ở Việt Nam và quan điểm của Đảng, nhà nước
Việt Nam và các tổ chức quốc tế về bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các
DTTS; Chuyên đề 2: Nội dung bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các DTTS
Việt Nam; Chuyên đề 3: Giáo dục bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa DTTS
cho học sinh THPT; Chuyên đề 4: Tổ chức các hoạt động về bảo tồn và phát
huy bản sắc văn hóa các DTTS, và Chuyên đề 5: Xây dựng kế hoạch thực hiện
giáo dục bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các DTTS trong trường THPT.
Những năm gần đây có khá nhiều bài viết tạp chí chun ngành, như của
Đoàn Thị Thanh Thúy (2017) bài báo Giá trị di sản văn hóa dân tộc thiểu số
với phát triển kinh tế - xã hội hiện nay”, Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc [27]. Kết
quả nghiên cứu chỉ ra những năm gần đây, phát triển kinh tế - xã hội dựa trên
nền tảng phát huy vai trò của di sản văn hóa được đặt ra, được khẳng định. Bởi
lẽ, sự phát triển của mỗi quốc gia, dân tộc chỉ có thể trở nên năng động, hiệu
quả, bền vững chừng nào quốc gia đó đạt được sự kết hợp hài hịa giữa phát
huy di sản văn hóa dân tộc với kinh tế - xã hội trong tiến trình phát triển
Trần Thị Vân Anh, Nguyễn Hoàng Hà (2018) bài báo “Nghiên cứu xây
dựng tình huống gắn liền với thực tiễn dạy học mơn cơ sở văn hóa Việt Nam
nhằm giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho sinh viên ngành ngơn ngữ Anh”,
Tạp chí Khoa học và Cơng nghệ, Đại học Thái Nguyên [1]. Bài báo này các tác
8

giả giới thiệu một số con đường cơ bản giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho
sinh viên ngành Ngôn ngữ Anh, đặc biệt là thông qua dạy học mơn Cơ sở văn
hóa Việt Nam. Tác giả nghiên cứu xây dựng một số tình huống gắn với thực
tiễn dạy học mơn học Cơ sở văn hóa Việt Nam, qua đó giáo dục sinh viên hiểu
sâu sắc một số đặc trưng và bản sắc văn hóa của người Việt; yêu mến, trân
trọng, giữ gìn và phát huy những giá trị truyền thống dân tộc; tiếp thu có chọn
lọc tinh hoa văn hóa của nhân loại, hồn thiện nhân cách của bản thân.
Tác giả Nguyễn Đức Toàn (2018) với bài báo “Tích hợp giáo dục ý thức
bảo tồn di sản văn hóa tại địa phương trong dạy học lịch sử Việt Nam ở các
trường THPT thành phố Cần Thơ”, đăng trên tạp chí Khoa học Trường Đại học
Cần Thơ [23], bài báo đã đi sâu phân tích vai trị, ý nghĩa của di sản văn hóa
trong dạy học Lịch sử ở trường THPT, từ đó đề xuất một số biện pháp nhằm giáo
dục ý thức bảo tồn di sản văn hóa trên địa bàn Thành phố Cần Thơ trong dạy học
Lịch sử ở trường THPT, góp nâng cao chất lượng dạy học hiện nay.
Ngoài ra cần phải kể đến các luận văn cao học chuyên ngành quản lý
giáo dục, như Luận văn thạc sĩ của Phạm Đức Long (2009) "Biện pháp quản lý
phát triển các hoạt động giữ gìn sắc văn hóa dân tộc ở Trung tâm học tập cộng
đồng huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La” [13], Luân văn thạc sỹ của Phạm Lệ
Thanh (2014) "Quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học
sinh trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Điện Biên”, Trường Đại học Giáo
dục- ĐHQGHN [24],... Trong đó, Luận văn của Phạm Lệ Thanh đã đưa ra lý
luận cơ bản về BSVH dân tộc, nội dung quản lý giáo dục BSVH DT gồm quản lý
mục tiêu, nội dung, hình thức; kế hoạch; phương pháp; kiểm tra và đánh giá hoạt
động giáo dục BSVH DT và biện pháp quản lý giáo dục BSVHDT cho học sinh
trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Điện Biên.
Luận văn thạc sỹ của Măng Thắng Lợi (2015) "Biện pháp quản lý giáo
dục truyền thống văn hóa dân tộc cho học sinh các trường THCS dân tộc nội
trú tỉnh Gia Lai”, Đại học Đà Nẵng [14]. Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra Gia Lai
là một tỉnh có nhiều dân tộc thiểu số, trong đó có cả dân tộc thiểu số ở các tỉnh

9


phía Bắc vào định cư sinh sống. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát,
đánh giá thực trạng quản lý giáo dục truyền thống văn hóa dân tộc cho học sinh
các trường THCS DTNT tỉnh Gia Lai, luận văn đề xuất các biện pháp quản lý
công tác giáo dục truyền thống văn hóa dân tộc, góp phần nâng cao chất lượng
giáo dục toàn diện trong các Trường THCS DTNT tỉnh Gia La,...
Song song với quá trình giáo dục về văn hóa, cơng tác nghiên cứu về giáo
dục BSVHDT cũng được quan tâm. Có nhiều văn bản, nghị quyết, nhiều cơng
trình nghiên cứu của các tác giả đi trước đã đề cập đến vấn đề giáo dục truyền
thống cho học sinh, sinh viên ở những mức độ khác nhau. Thể hiện trong các
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng Cộng sản Việt Nam; Chỉ thị của
Đảng, Nhà nước về cơng tác tư tưởng, văn hóa, giáo dục và một số tác phẩm
của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Mặc dù các vấn đề liên quan đến đề tài khá phong phú. Tuy nhiên, việc
nghiên cứu về quản lý hoạt động giáo dục BSVHDT cho học sinh các trường
THPT chưa có nghiên cứu chuyên sâu về địa bàn huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai.
Tác giả hi vọng rằng, những đóng góp của đề tài “Quản lý hoạt động giáo dục
bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh ở các trường THPT huyện Sa Pa, tỉnh
Lào Cai” góp phần nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn
hóa cho học sinh ở các trường THPT hiện nay.
1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến vấn đề nghiên cứu
1.2.1. Quản lý hoạt động giáo dục
*Quản lý
Từ khi xã hội phát triển và chính từ sự phân cơng trong lao động đã hình
thành hoạt động đặc biệt đó là sự chỉ huy, chỉ đạo, điều hành... của người đứng
đầu trong một nhóm hay một tổ chức. Hoạt động đó chính là hoạt động quản lý
và đã có rất nhiều định nghĩa khác nhau về quản lý dưới các góc độ tiếp cận

riêng được đưa ra như: Quản lý là vận dụng khái thác các nguồn lực để đạt
được những kết quả mong muốn hay quản lý là các hoạt động được thực hiện

10


nhằm bảo đảm sự hồn thành cơng việc qua những nỗ lực của người khác, đó
cũng là cơng tác phối hợp có hiệu quả của những người cộng sự khác cùng
trong một tổ chức... trong giới hạn của luận văn, tác giả xin phép không đề cập
đến các định nghĩa theo từng cách tiếp cận của các nhà nghiên cứu.
Từ điển Giáo dục học cho rằng: “Quản lý là hoạt động hay tác động có
định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) đến khách thể
quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành
và đạt được mục đích của tổ chức” (dẫn theo [11]).
Về cơ bản quản lý là tác động lên con người, sự vật để điều hành các hoạt
động có lợi cho tổ chức và đạt được những mục tiêu đề ra. Quản lý là tìm cách,
biết cách ràng buộc một cách thông minh, tế nhị việc thỏa mãn nhu cầu cho con
người, trên cơ sở đó khích lệ con người đem hết năng lực thực hiện cơng việc
được giao hoặc có thể bằng cách nào đó từ sự tác động của quản lý, người bị
quản lý luôn hồ hởi, phấn khởi đem hết năng lực và trí tuệ để sáng tạo ra lợi ích
cho bản thân, tổ chức và xã hội.
Từ những phân tích trên, tác giả quan niệm Quản lý là quá trình (lập kế
hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra, đánh giá) có mục đích, có kế hoạch, có định
hướng của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý trong một tổ chức nhằm tác
động để tổ chức vận hành có hiệu quả và đạt được mục tiêu đề ra.
*Quản lý giáo dục
Quản lý giáo dục chính là một q trình tác động có định hướng của nhà
quản lý giáo dục (chủ thể) trong việc vận hành những nguyên lý, phương pháp
... chung nhất của khoa học quản lý vào lĩnh vực giáo dục nhằm đạt những mục
tiêu giáo dục đề ra. Chủ thể quản lý là trung tâm thực hiện các tác động có mục

đích của giáo dục, trung tâm ra quyết định điều hành và kiểm tra các hoạt động
của hệ thống giáo dục theo mục tiêu đề ra. Đối tượng quản lý giáo dục bao gồm
nguồn nhân lực của giáo dục, cơ sở vật chất kĩ thuật của giáo dục và các hoạt động
11


có liên quan đến việc thực hiện chức năng của giáo dục, đó chính là những đối
tượng chịu sự tác động của cán bộ quản lý (chủ thể) để thực hiện và biến đổi phù
hợp với ý chí của chủ thể quản lý đã đề ra.
Theo Trần Kiểm, xét về cấp độ có thể hiểu khái niệm quản lí giáo dục như
sau: Ở cấp vĩ mơ, “quản lí giáo dục là hoạt động tự giác của chủ thể quản lí
nhằm huy động, tổ chức, điều phối, điều chỉnh, giám sát,... một cách có hiệu
quả các nguồn lực giáo dục (nhân lực, vật lực, tài lực) phục vụ cho mục tiêu
phát triển giáo dục, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội” [16].
Ở cấp vi mơ, “quản lí giáo dục thực chất là những tác động của chủ thể
quản lí vào q trình giáo dục (được tiến hành bởi tập thể giáo viên và học
sinh, với sự hỗ trợ đắc lực của các lực lượng xã hội) nhằm hình thành và phát
triển tồn diện nhân cách học sinh theo mục tiêu đào tạo của nhà trường” [16]
1.2.2. Bản sắc văn hóa dân tộc
Văn hóa là khái niệm mang nội hàm rộng với rất nhiều cách hiểu khác
nhau. Tại Hội nghị liên chính phủ về các chính sách văn hóa họp ở Venise,
F.Mayor - nguyên Tổng giám đốc UNESCO đã đưa ra một định nghĩa khái
niệm văn hóa trên cơ sở nhấn mạnh tính đặc thù của BSVHDT: “Văn hố bao
gồm tất cả những gì làm cho dân tộc này khác với dân tộc khác, từ những sản
phẩm tinh hiện đại nhất cho đến tín ngưỡng, phong tục tập quán, lối sống và
lao động” [theo 29]. Trong phạm vi luận văn này, chúng tơi sử dụng khái niệm
văn hóa của tác giả Trần Ngọc Thêm: “Văn hóa là một hệ thống hữu cơ các giá
trị vật chất và tinh thần của con người sáng tạo và tích lũy qua quá trình hoạt
động thực tiễn, trong sự tương tác giữa con người với môi trường tự nhiên và
xã hội” [26].

Bản sắc văn hóa (BSVH) mang ý nghĩa chỉ cái cốt lõi, chỉ những đặc
trưng riêng của một cộng đồng văn hóa trong lịch sử phát triển, tạo cơ sở cho
sự phân biệt, nhận diện sự khác nhau giữa tộc người này với tộc người khác,
giữa dân tộc này với dân tộc khác. Hay nói cách khác, BSVH là tổng thể các

12


giá trị đặc trưng mang tính bản chất, bền vững của văn hóa dân tộc, được hình
thành và phát triển, bồi đắp qua quá trình lịch sử lâu dài.
Bản sắc văn hóa dân tộc (BSVHDT). Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5
khóa VIII (1998) về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến,
đậm đà bản sắc dân tộc đã tổng kết: “Bản sắc dân tộc bao gồm những giá trị
bền vững, những tinh hoa của cộng đồng các dân tộc Việt Nam được vun đắp
qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước. Đó là lịng yêu nước nồng nàn, ý
chí tự cường dân tộc, tinh thần đoàn kết, ý thức cộng đồng gắn kết cá nhân gia đình - làng xã - Tổ quốc; lịng nhân ái, khoan dung, trọng tình nghĩa, đạo
lý, đức tính cần cù, sáng tạo trong lao động; sự tinh tế trong ứng xử, tính giản
dị trong lối sống… Bản sắc văn hóa dân tộc cịn đậm nét cả trong các hình
thức biểu hiện mạng tính dân tộc độc đáo” [30].
Tóm lại, BSVHDT là một khái niệm có nhiều lớp khái niệm, với các
tầng nội hàm khác nhau. Song chúng ta có thể khẳng định rằng BSVHDT là hệ
thống các giá trị, truyền thống, thẩm mĩ và lối sống của dân tộc tạo thành
những đặc trưng tiêu biểu, tiến bộ, riêng biệt, khơng thể trộn lẫn nền văn hố
của dân tộc này với các dân tộc khác. BSVHDT biểu hiện cho sức sống, sự
sáng tạo và phát triển của dân tộc đó.
Trong khn khổ của luận văn, BSVHDT được hiểu theo nghĩa hẹp hơn,
đó là những đặc trưng tiêu biểu, tiến bộ, riêng biệt của các dân tộc ít người ở
Việt Nam hiện nay.
1.2.3. Giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc
Việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của các dân tộc (BSVHDT) là

một chiến lược quan trọng trong phát triển bền vững quốc gia.
Có nhiều giải pháp để bảo tồn và phát huy BSVHDT, trong đó giáo dục
là giải pháp quan trọng hàng đầu. Bởi mỗi con người trong thời đại ngày nay
hầu như không ai không đến trường. Với mỗi học sinh, mái trường trở thành
cái nôi thứ hai nuôi dưỡng tâm hồn các em học sinh, và là nơi góp phần quan
trọng trong việc giáo dục bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống tốt đẹp
của các dân tộc.
13


Việc giáo dục nhận thức cho học sinh về truyền thống dân tộc thông qua
những biểu hiện cụ thể của các giá trị BSVHDT sẽ giúp học sinh biết được
nguyên nhân, ý nghĩa của sự tồn tại các nét bản sắc vốn phù hợp với môi
trường sinh thái, môi trường nhân văn để giúp cho xã hội được vận hành và
phát triển trong ổn định. Từ đó xác định cho học sinh thấy rõ: nhờ có những giá
trị văn hóa được tôi luyện như thế, các dân tộc mới đủ sức để tồn tại trong cộng
đồng quốc gia đa dân tộc Việt Nam, đủ sức vượt qua các cuộc đồng hóa của
các nền văn hóa ngoại biên để đủ bản lĩnh đoàn kết và sáng tạo chiến thắng các
loại ngoại xâm, bảo toàn lãnh thổ và giữ vững độc lập, tự chủ dân tộc.
Giáo dục BSVHDT là quá trình hoạt động có ý thức, có mục đích, có kế
hoạch nhằm bồi dưỡng cho học sinh phẩm chất, năng lực, trí thức cần thiết về
giá trị vật chất và tinh thần, kinh nghiệm ứng xử, lối sống, ngôn ngữ ...của một
dân tộc hướng tới sự phát triển toàn diện của người học trong đời sống văn
hóa xã hội của chính dân tộc đó.
1.2.4. Học sinh trung học phổ thơng
Trường trung học phổ thông là bậc học cuối cùng của ngành học phổ
thơng, là nơi hồn thiện kiến thức cơ bản tồn diện cho học sinh.
Học sinh trung học phổ thông là lớp người có độ tuổi từ 15 đến 18. Hầu
hết học sinh trong lứa tuổi này thể hiện ước mơ hồi bão của mình. Họ có nhiều
nỗ lực cá nhân nhằm giải quyết các mâu thuẫn giữa năng lực bản thân với yêu

cầu của xã hội.
Đặc điểm về bậc học, độ tuổi, gia đình, việc làm đã phân hố nguyện
vọng của học sinh trung học phổ thông theo 2 hướng chính.
Một là: Đa số học sinh có nguyện vọng tiếp tục cao hơn để vào các
trường Cao đẳng, Đại học.
Hai là: Tham gia vào thị trường lao động để kiếm sống sau đó có điều
kiện học lên.
Vì vậy trường trung học phổ thông là cái nôi đào tạo nguồn nhân lực cho
sự phát triển, áp dụng các phương pháp, các biện pháp quản lý để thực hiện kế
14


hoạch được giao, nhiệm vụ năm học và xa hơn nữa là thực hiện mục tiêu giáo
dục lâu dài của nhà trường.
1.2.5. Quản lý hoạt động giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh trung
học phổ thơng
Trên cơ sở nghiên cứu kế thừa các khái niệm quản lý nhà trường,
BSVHDT và giáo dục BSVHDT, trong luận văn xác định: Quản lý hoạt động
giáo dục BSVH các dân tộc ở các trường THPT là hệ thống các tác động có
mục đích của chủ thể quản lý (hiệu trưởng) tới giáo viên, học sinh, cán bộ công
nhân viên nhằm tổ chức các HĐGD BSVH các dân tộc đạt được mục tiêu và kế
hoạch giáo dục trong trường THPT.
1.3. Một số vấn đề cơ bản về hoạt động giáo dục BSVHDT ở các trường THPT
1.3.1. Mục tiêu và nội dung giáo dục giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc cho
học sinh trung học phổ thông khu vực miền núi phía Bắc
1.3.1.1. Mục tiêu
Mục tiêu của hoạt động giáo dục BSVH cho học sinh, về cơ bản nhằm
giúp cho học sinh hiểu biết về truyền thống, bản sắc văn hóa dân tộc, tơn trọng,
giữ gìn và phát huy văn hóa truyền thống văn hóa của dân tộc mình, tơn trọng
bản sắc văn hóa của các dân tộc anh em.

Nhìn ở một khía cạnh khác, quản lý giáo dục BSVHDT cịn giúp cho nhà
trường triển khai có hiệu quả việc tổ chức các hoạt động giáo dục bảo tồn và
phát triển bản sắc văn hóa Việt Nam.
1.3.1.2. Nội dung
Nội dung giáo dục BSVHDT về cơ bản bao gồm: Với các nội dung như
giáo dục về tình yêu gia đình, yêu quê hương, yêu dân tộc và yêu đất nước;
Khiêm tốn, thật thà, cần cù, sáng tạo, có chí vươn lên; Truyền thống văn hóa,
phong tục, tập quán dân tộc; Dạy chữ viết, tiếng nói của dân tộc cùng với tiếng
phổ thơng; Quan niệm đúng đắn về tình bạn - tình yêu; Phịng tránh các tệ nạn
xã hội, mê tín dị đoan; Văn hóa ứng xử, giao tiếp, trang phục...
- Khái niệm văn hoá, những đặc trưng cơ bản của văn hoá;
15