Bài giảng tóm tắt Tin học cơ sở

TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐÀ LẠT
KHOA CÔNG NGHỆ THÔNG TIN






ThS. Đặng Thanh Hải
ThS. Hoàng Mạnh Hùng



BÀI GIẢNG TÓM TẮT
TIN HỌC CƠ SỞ
Dành cho sinh viên khối tự nhiên
(Lưu hành nội bộ)

Đà Lạt 2008
Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 2

LỜI NÓI ĐẦU

Giáo trình “ Tin học cơ sở “ được biên soạn theo chương đào tạo hệ thống tín chỉ
của trường Đại Học Đà Lạt. Mục đích biên soạn giáo trình nhằm cung cấp cho sinh viên
khối tự nhiên những kiến thức cơ bản về công nghệ thông tin.

Tuy có rất nhiều cố gắng trong công tác biên soạn nhưng chắc chắn rằng giáo trình
này còn nhiều thiếu sót. Chúng tôi xin trân trọng tiếp thu tấ
t cả những ý kiến đóng góp
của các bạn sinh viên, cũng như của các đồng nghiệp trong lĩnh vực này để hoàn thiện
giáo trình, phục vụ tốt hơn cho việc dạy và học tin học đang ngày càng phát triển ở nước
ta.


Khoa Công Nghệ Thông Tin
Trường Đại Học Đà Lạt

Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 3

MỤC LỤC
CHƯƠNG I – THÔNG TIN VÀ XỬ LÝ THÔNG TIN......................................................7
I.1

C
ÁC KHÁI NIỆM THÔNG TIN
..............................................................................................7
I.2

X
Ử LÝ THÔNG TIN
............................................................................................................8
I.3

C
ÁC NGUYÊN LÝ XỬ LÝ THÔNG TIN TỰ ĐỘNG
..................................................................8
I.4

C
ẤU TRÚC HỆ THỐNG XỬ LÝ THÔNG TIN TỰ ĐỘNG
.........................................................10
CHƯƠNG II – KHÁI NIỆM CƠ SỞ..................................................................................12
II.1

Đ
ƠN VỊ THÔNG TIN CỦA MÁY TÍNH
...............................................................................12
II.2

H
Ệ ĐẾM
.........................................................................................................................13
II.3

M
à HOÁ THÔNG TIN CHO VIỆC LƯU TRỮ
.......................................................................14

II.4

H
Ệ NHỊ PHÂN
.................................................................................................................15
II.4.1

C
ộNG NHị PHÂN
...........................................................................................................16
II.4.2

B
IỂU DIỄN HỖN SỐ BẰNG NHỊ PHÂN
...........................................................................16
II.5

C
ÁCH LƯU TRỮ SỐ NGUYÊN ÂM
....................................................................................17
II.6

C
ÁCH LƯU TRỮ HỖN SỐ
.................................................................................................19
CHƯƠNG III – GIỚI THIỆU SƠ LƯỢC VỀ MÁY TÍNH .............................................22
III.1

L
ỊCH SỬ PHÁT TRIỂN

....................................................................................................22
III.2

N
HIỆM VỤ XỬ LÝ DỮ LIỆU CỦA MÁY TÍNH
...................................................................22
III.3

P
HÂN LOẠI MÁY TÍNH
..................................................................................................23
III.4

P
HẦN CỨNG MÁY TÍNH
................................................................................................24
III.5

Đ
ƠN VỊ XỬ LÝ TRUNG TÂM
..........................................................................................24
III.6

B
Ộ NHỚ MÁY TÍNH
.......................................................................................................25
III.7

T
HIẾT BỊ NHẬP

.............................................................................................................26
III.8

T
HIẾT BỊ XUẤT
.............................................................................................................27
III.9

C
ẤU HÌNH MÁY TÍNH
....................................................................................................27
III.10

P
HẦN MỀM
.................................................................................................................31
III.10.1 Khái niệm phần mềm..........................................................................................31
III.10.2 Phân loại phần mềm ..........................................................................................31
CHƯƠNG IV – HỆ ĐIỀU HÀNH.......................................................................................33
IV.1

K
HÁI NIỆM HỆ ĐIỀU HÀNH
...........................................................................................33
IV.2

N
GUYÊN TẮC NẠP
H
Ệ ĐIỀU HÀNH

...............................................................................33
IV.3

H
Ệ ĐIỀU HÀNH
MS–DOS ............................................................................................33
IV.3.1 Các đặc điểm........................................................................................................33
IV.3.2 Cấu trúc Hệ điều hành MS–DOS .........................................................................33
IV.3.3 Cài đặt Hệ điều hành ...........................................................................................34
Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 4
IV.3.4 Nội dung Hệ điều hành MS-DOS.........................................................................34
IV.3.5 Tập lệnh DOS.......................................................................................................34
IV.3.6 Tạo đĩa khởi động MS-DOS.................................................................................35
IV.

4

H
Ệ ĐIỀU HÀNH
W
INDOWS
...........................................................................................36
IV.4.1 Các đặc điểm........................................................................................................36
IV.4.2 Cài đặt Hệ điều hành ...........................................................................................36
IV.4.3 Khởi động và thoát khỏi Windows Xp..................................................................45
IV.4.4 Các thuật ngữ thường sử dụng trong Windows ...................................................46
IV.4.5 Cửa sổ chương trình.............................................................................................49
IV.4.6 Cài đặt Font chữ...................................................................................................50
IV.4.7 Thay đổi màn hình nền, độ phân giải...................................................................50

IV.4.8 Cài đặt và loại bỏ chương trình ...........................................................................51
IV.4.9 Cấu hình ngày, giờ cho hệ thống .........................................................................52
IV.5

C
HƯƠNG TRÌNH
W
INDOWS
E
XPLORER
...........................................................................53
IV.5.1 Giới thiệu..............................................................................................................53
IV.5.2 Thao tác với Thư mục và Tập tin .........................................................................55
IV.5.3. Thao tác với đĩa...................................................................................................58
CHƯƠNG V – CÁC CHƯƠNG TRÌNH ỨNG DỤNG.....................................................60
V.1

C
HƯƠNG TRÌNH HỖ TRỢ TIẾNG
V
IỆT
.............................................................................60
V.1.1 Vấn đề tiếng Việt trong Windows ..........................................................................60
V.1.2 Font chữ và Bảng mã............................................................................................60
V.1.3 Các kiểu gõ tiếng Việt...........................................................................................61
V.1.4. Sử dụng Unikey.....................................................................................................61
V.2

L
UYỆN ĐÁNH MÁY VỚI

KP

T
YPING
T
UTOR
..................................................................63
V.2.1. Khởi động KP Typing Tutor .................................................................................64
V.2.2. Cách đặt tay trên bàn phím ..................................................................................64
V.2.3. Chọn bài tập .........................................................................................................65
V.2.4. Thay đổi các tuỳ chọn...........................................................................................65
V.3

S
OẠN THẢO VĂN BẢN BẰNG
M
IRCOSOFT
W
ORD
..........................................................66
V.3.1 Giới thiệu...............................................................................................................66
V.3.2 Cách khởi động......................................................................................................66
V.3.3 Môi trường làm việc ..............................................................................................66
V.3.4 Tạo một tài liệu mới...............................................................................................68
V.3.5 Ghi tài liệu ra đĩa ..................................................................................................68
V.3.6 Mở tài liệu đang tồn tại trên đĩa............................................................................69
V.3.7 Thoát khỏi môi trường làm việc.............................................................................70
V.3.8 Nhập văn bản.........................................................................................................70
V.3.9 Thao tác trên khối văn bản....................................................................................71
Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở

Trang 5
V.3.10 Thiết lập Tab........................................................................................................72
V.3.11 Các kỹ năng định dạng văn bản ..........................................................................74
V.3.12 Định dạng đoạn văn bản .....................................................................................79
V.3.13 Thiết lập Bullets và Numbering...........................................................................80
V.4.

L
ÀM VIỆC VỚI BẢNG TÍNH BẰNG
M
ICROSOFT
E
XCEL
..................................................84
V.4.1 Giới thiệu...............................................................................................................84
V.4.2 Workbook...............................................................................................................84
V.4.3 Các thao tác căn bản.............................................................................................84
V.4.4 Công thức và hàm..................................................................................................88
V.4.5 Nhóm hàm Toán học – Lượng giác (Math & Trig) ...............................................91
V.4.6 Nhóm hàm Thống kê (Statistical) ..........................................................................92
V.4.7 Nhóm hàm Chuỗi (Text) ........................................................................................93
V.4.8 Nhóm hàm Ngày giờ (Date & Time)......................................................................94
V.4.9 Nhóm hàm Logic (Logical)....................................................................................95
CHƯƠNG VI – INTERNET VÀ DỊCH VỤ WORLD WIDE WEB ...............................97
VI.1.

G
IỚI THIỆU
I
NTERNET

.................................................................................................97
VI.1.1 Internet đã bắt đầu như thế nào?.........................................................................97
VI.1.2. Thông tin gì được cho phép đưa lên Internet?....................................................97
VI.1.3. Nguyên lý hoạt động của Internet .......................................................................98
VI.2.

M
ỘT SỐ KHÁI NIỆM
.....................................................................................................98
VI.2.1. Địa chỉ Internet ...................................................................................................98
VI.2.2. Một số thành phần trên Internet..........................................................................99
VI.3.

C
ÁC DỊCH VỤ THÔNG DỤNG TRÊN
I
NTERNET
............................................................100
VI.3.2. Dịch vụ Thư điện tử (Mail Service)...................................................................100
VI.3.3. Dịch vụ Tin điện tử (News) ...............................................................................100
VI.3.4. Dịch vụ Truyền tập tin (FTP: File Transfer Protocol) .....................................101
VI.3.5. Dịch vụ WEB (World Wide Web – WWW)........................................................101
VI.4.

T
RÌNH DUYỆT
W
EB
I
NTERNET

E
XPLORER
(IE) ........................................................101
VI.4.1. Khởi động và thoát khỏi Internet Explorer .......................................................101
VI.4.2. Các thành phần trong màn hình Internet Explorer...........................................102
VI.4.3. Làm việc với các trang Web..............................................................................103
VI.4.4. Tìm kiếm thông tin.............................................................................................104
VI.4.5 Webmail..............................................................................................................106
CHƯƠNG VII – VIRUS ....................................................................................................107
VII.1.

G
IỚI THIỆU
..............................................................................................................107
VII.2.

N
GUYÊN TẮC BẢO VỆ
..............................................................................................107
VII.3

V
IRUS MÁY TÍNH VÀ CÁCH PHÒNG CHỐNG
..............................................................107
VII.3.1 Virus máy tính là gì?.........................................................................................107
Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 6
VII.3.2 Tính chất và phân loại Virus.............................................................................108
VII.3.3 Các phương pháp phòng và diệt Virus .............................................................109
VII.3.4 Chương trình diệt Virus BKAV .........................................................................109

Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 7
CHƯƠNG I
THÔNG TIN VÀ XỬ LÝ THÔNG TIN
I.1

C
ÁC KHÁI NIỆM THÔNG TIN

Thông tin thường được hiểu là nội dung chứa trong các thông báo bằng văn bản hay lời
nói. Thông tin không những đến với chúng ta qua tạp chí, sách báo và các phương tiện
phát thanh, truyền hình... mà ta còn cảm nhận được thông tin ở mọi lúc mọi nơi với vô
vàn cách biểu hiện phong phú và đa dạng.
− Giọng nói của 1 người lạ qua điện thoại cũng có thể cho biết áng chừng tuổi tác,
giới tính (Cảm nhận qua thính giác).
− Nhịp mạ
ch đập ở tay cho biết tình trạng sức khoẻ (Cảm nhận qua xúc giác).
− Những tín hiện bí ẩn từ vũ trụ gởi đến mà con người có thể cảm nhận được bằng
các phương tiên tiện đại ngày nay.
− Những đám mây giông báo hiệu 1 cơn mưa sắp đến (Cảm nhận qua thị giác).
Như vậy thông tin được thể hiện qua các thông báo hết sức đa dạng do tự nhiên và xã hội
tạo ra theo 1 qui tắc nào đó mà mọi sinh vật tuỳ mức độ phải hiểu biết các để tồi tại và
phát triển.
− Thông báo bằng ngôn ngữ viết, nói, cử chỉ của loài người.
− Thông báo bằng âm thanh, động tác của loài vật.
− Thông báo bằng tín hiệu (màu sắc, mùi vị...) của thực vật.
Nhiều thông báo khác nhau có thể chứa các thông tin như nhau hay gần như nhau. Nhưng
cùng một thông báo có thể được hiểu không nh
ư nhau hoặc thậm trí trái ngược nhau do
mức độ hiểu qui tắc xác định thông báo không như nhau hoặc hiểu theo quy tắc đối lập

nhau.
− Với cùng 1 khái niệm “mẹ” được biểu thị bởi nhiều từ khác nhau theo từng ngôn
ngữ.
− Một bản nhạc, 1 bức tranh... sẽ được cảm thụ khác nhau tuỳ trình độ của người
thưởng thức.
Thông tin cũng có thể do con người cảm nhận
được hoặc cũng có thể chưa cảm nhận
được bằng giác quan hay phương tiện kỹ thuật hiện đại.
Shannon đưa ra cách xác định lượng thông tin có trong một thông báo qua độ đo khả năng
xảy ra các sự kiện trong thông báo. Do tính hết sức đa dạng và phức tạp của các thông báo
nên không thể lúc nào cũng xác định được độ đo khả năng xảy ra các sự kiện trong thông
Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 8
báo, nên đơn vị dùng để đo lường thông tin gọi là bit, lượng thông tin là 1 bit ứng với
thông báo về 1 sự kiện có 2 trạng thái với số đo khả năng xảy ra như nhau.
Khả năng sử dụng hai số nhị phân 0, 1 (hai trạng thái thông báo) là như nhau nên thông
báo chỉ gồm 1 chữ số nhị phân được xem như là chứa đơn vị thông tin nhỏ nhất (bit viết
tắt của Binary digit).
I.2

X
Ử LÝ THÔNG TIN

• Các quá trình xử lý thông tin
Xét về mặt tác động đối với các thông báo, xử lý thông tin có thể bao gồm các quá trình
sau: thu nhận, truy xuất, biến đổi, truyền thông và giải thích.
− Quá trình thu nhận (ghi nhớ thông tin): Quá trình này đối với con người là ghi và
nhớ các thông báo vào trong đầu hoặc các vật ghi nhớ trung gian.
− Quá trình truy xuất (tìm kiếm thông tin): Một tỷ lệ lớn trong lao động trí óc của
con người là tìm kiếm và thu thập thông tin.

− Quá trình biến đổi (xử lý thông tin): Các hoạt độ
ng biến đổi thông tin dẫn đến
việc thay đổi (tăng, giảm) thông tin. Biến đổi mà không làm thay đổi thông tin gọi
là quá trình chuyển đổi (mã hóa).
− Quá trình truyền: Quá trình di chuyển, dẫn thông tin đi từ nơi này, đối tượng sử
dụng này đến nơi khác, đối tượng sử dụng khác.
− Quá trình giải thích: Hoạt động mang tính trí tuệ và sáng tạo bao gồm phân tích,
so sánh, suy diễn, luận giải, đánh giá vai trò và ý nghĩa thông tin.
• Xử lý thông tin bằ
ng máy tính
Thông thường các thông báo được chia làm 2 lớp theo đặc tính thời gian của chúng:
− Thông báo liên tục được thể hiện bằng các tín hiệu liên tục như dòng điện sóng âm,
chuyển dịch cơ học...
− Thông báo rời rạc có thể biểu diễn bằng ký hiệu nhứ số nhà, tên gọi, công thức
toán học...
• Máy tính xử lý thông báo liên tục: được gọi là máy tính tương tự hay chuyên
dụng. Máy tính xử lý thông báo rời rạc gọi là máy tính s
ố, vì về nguyên tắc mọi thông báo
rời rạc có thể biểu diễn lại qua các chữ số theo quy tắc xác định. Như vậy máy tính số
cũng có thể xử lý thông báo liên tục nếu được trang bị thêm thiết bị biến đổi thông báo từ
dạng liên tục sang dạng số và ngược lại.
I.3

C
ÁC NGUYÊN LÝ XỬ LÝ THÔNG TIN TỰ ĐỘNG

Nguyên lý tự động hóa phép toán số học:
Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 9
− Mọi quá trình tính toán phải dựa trên các phép tính số học cơ bản là: cộng, trừ,

nhân, chia. Để máy tính tự động hóa được một quá trình tính toán, trước hết phải
thực hiện tự động các phép tính số học cơ bản.
− Các máy tính đầu tiên do giáo sư Do thái W.Schikard (1592–1635) và nhà bác học
Pháp B.Pascal (1623–1662) chế tạo phỏng theo nguyên lý cơ giới hóa các thao tác
chuyển vận kim đồng hồ dựa trên việc dùng 1 hệ thống bánh răng ăn khớp vớ
i các
trục bánh răng. Và các máy tính này đã tự động được phép cộng, trừ và bán tự
động phép nhân, chia.
− Nhưng máy tính thực sự tự động làm được cả 4 phép tính cộng, trừ, nhân, chia là
do nhà toán học người đức W.Lebniz (1646–1716) thiết kế và chế tạo.
− Hạn chế của các máy tính trên là chỉ tự động thực hiện các phép toán một cách
riêng lẻ, không có khả năng nhớ kết quả trung gian.
Ví dụ
Để tính biểu thức A+B×C –D các máy loại trên chỉ giúp tình từng bước sau:
 Thông báo cho máy lệnh nhân B và C, máy cho kết quả BxC.
 Thông báo cho máy lệnh cộng kết quả B×C và A, máy cho kết quả A+B×C.
 Thông báo cho máy lệnh trừ kết quả A+B×C và D, máy cho kết quả A+B×C–
D.
Nguyên lý máy tính số của Babbage:
Nhà toán học Charles Babbage (1791–1871) luôn quan tâm đến việc chế tạo máy tự động
tính toán có khả năng giải bất cứ phương trình nào và thực hiện hầu hết mọi phép toán
ph
ức tạp của giải tính. Ông đã đề xuất một mô hình máy hoạt động theo nguyên lý số:

 Tự động hóa các phép toán số học trực tiếp với các số.
 Các thành phần máy được phân định chức năng rõ ràng: đơn vị số học –logic,
bộ nhớ, đơn vị điều khiển, đơn vị vào ra.
 Dùng bìa đục lỗ làm kênh liên lạc với máy tính.
• Nguyên lý máy tính phổ dụng:
Năm 1936 nhà toán học Alan Turing đã đưa mô hình lý thuyết đơn giản về thiết bị tính

toán (máy turing). Thiết bị này có thể tính được mọi hàm được xem là tính được. Điều
này có nghĩa là mọi quá trình tính toán có thể thực hiện được thì đều có thể mô phỏng lại
được trên máy turing.
Máy turing gồm:
Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 10
− Một bộ điều khiển trạng thái hữu hạn, trong đó có các trạng thái đặc biệt như trạng
thái khởi đầu và trạng thái kết thúc.
− Một băng vô hạn chứa tín hiệu trên các ô.
− Một đầu đọc/ghi di chuyển trên băng (trái hay phải 1 đơn vị). Máy hoạt động từng
bước rời rạc. Bắt đầu máy khởi động với trạng thái q
0
, băng trắng và đầu đọc/ghi
chỉ vào ô khởi đầu. Nếu trạng thái hiện tại q trùng với trạng thái kết thúc q
n
thì máy
sẽ dừng. Nếu không, trạng thái q→q’, tín hiệu trên băng s→s’ và đầu đọc dịch
chuyển phải hay trái 1 đơn vị. Máy hoàn toàn xong bước tính toán và sẵn sàng cho
bước tiếp theo.
• Nguyên lý máy tính hoạt động theo chương trình được lưu và truy theo địa chỉ:
Máy tính hoạt động theo chương trình được lưu trong máy: Chương trình là một tập
hợp các lệnh máy được coi như một tập dữ liệu và do đó có thể đặt vào trong máy như

mọi dữ liệu khác. Điều đó làm tăng tốc độ tính toán vì chỉ cần phải truyền các xung điện
chứa không phải thực hiện các thao tác đọc lệnh từ ngoài vào.
Bộ nhớ được địa chỉ hóa: Để chỉ ra việc sử dụng các dữ liệu chỉ cần thay phần số trong
lệnh biểu thị cho địa chỉ của vùng nhớ chứa dữ liệ
u đó. Như vậy việc truy cập tới dữ liệu
được xác định thông qua địa chỉ.
Bộ đếm của chương trình: Đây là thanh ghi dùng để chỉ ra vị trí của lệnh kế tiếp theo

cần được thực hiện và nội dung của nó tự động tăng lên mỗi lần một lệnh được truy cập.
I.4

C
ẤU TRÚC HỆ THỐNG XỬ LÝ THÔNG TIN TỰ ĐỘNG


Hình 1.1
Dựa vào các nguyên lý trên người ta thiết lập các đặc trưng của máy tính phổ dụng như
sau:
Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 11
− Máy tính trước hết phải là máy tính số, có khả năng thực hiện được dãy lệnh với
tốc độ cao, dãy lệnh này được truyền cho máy tính dưới dạng chương trình. Sau
khi truyền xong máy phải tuân theo các lệnh không có sự can thiệp của con người.
Vì máy được thiết kế xử lý thuật toán (phải thực hiện các phép toán cơ bản) nên
phải có bộ số học logic.
− Việc tổ chức và giám sát quá trình tính toán do đơn vị đ
iều khiển. Các thao tác
được đồng bộ bằng đồng hồ trong máy. Tổ hợp giữa đơn vị số học và đơn vị điều
khiển tạo thành bộ xử lý.
− Chương trình và dữ liệu được cất trong bộ nhớ. Mọi phần tử bộ nhớ phải dễ dàng
chuyển được thông tin cho nhau.
− Máy tính phải có các đơn vị vào ra bảo đảm giữa liên lạc v
ới thế giới bên ngoài và
thực hiện trao đổi thông tin giữa các đơn vị này với bộ nhớ máy tính.
Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 12
CHƯƠNG II
KHÁI NIỆM CƠ SỞ

II.1

Đ
ƠN VỊ THÔNG TIN CỦA MÁY TÍNH

Trong tin học thông tin được hiểu theo các con số, nó có thể rời rạc hay đếm được. Trong
một số trường hợp thông tin được chuyển đổi cho đơn giản hơn để có thể sử dụng hiệu
quả. Máy tính không thể xử lý các thông tin mà không được chia nhỏ – giải thích mà máy
tính chỉ chấp nhận các thông tin đưa ra số hoá thành từng bit.
Vậy bit là đơn vị thông tin nhỏ nhất. Bit có thể có hai giá trị tắt hay mở.
Trong trường hợp c
ần thể hiện nhiều thông tin hơn thì nảy sinh vấn đề thể hiện bằng
nhóm các bit. Cứ 8bit tạo thành 1 byte, 1 byte có thể đại diện cho 256 thông điệp.
Sự kết hợp các bit có thể diễn tả 1 con số, một ký tự chữa cái hay bất cứ gì khác.
− Bit– các con số: Vì máy tính được chế tạo với các thiết bị chuyển mạch nó chuyển
trạng thái dữ liệu sang dạng những con số 0 và 1 (con số theo h
ệ thống nhị phân).
Từ đó hệ thống chỉ taho tác trên các con số nhị phân.
− Bit– mã số: Vì máy tính chỉ làm việc với các con số nên mọi thứ đều phải chuyển
về dạng những con số. Để làm được điều này người ta đưa ra bộ mã, bộ mã đại
diện cho ký tự, con số, ký tự đặc biệt, mỗi ký tự đại diện bởi 1 chuỗi các bit nhị
phân duy nhấ
t.
− Bộ mã được sử dụng rộng rãi là bảng mã ASCII (American Standard Code for
Information Interchange). Mỗi ký tự được đại diện bằng một con số gồm 8 bit.
Như vậy 8 bit có thể đại diện cho 256 ký tự.
− Bit– Các lệnh chương trình: Chương trình cũng là những con số nhị phân dạng
đặc biệt. Máy tính sẽ đọc từ chương trình một đoạn các con số nhị phân điều khiển
cách xử lý để
hiểu cách làm việc với dữ liệu hay hiểu cách lưu kết quả xử lý…

Các đơn vị thông tin khác
− Byte: gồm 1 nhóm 8 bit. Mỗi byte đại diện cho 1 ký tự. Nhiều byte tạo thành
Word (thường 2 byte)
− KB: (Kilobyte) 1 KB = 1024 byte
− MB: (Megabyte) 1 MB = 1024 KB
− GB: (Gigabyte) 1 GB = 1024 MB
− TB: (Tetabyte) 1 TB = 1024 GB
Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 13
II.2

H
Ệ ĐẾM

Là tập hợp bao gồm những ký hiệu và quy tắc sử dụng những ký hiệu đó để biểu diễn và
xác định giá trị các số.
Ví dụ:
Hệ thập phân có các chữ số: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
Hệ nhị phân có các chữ số: 0, 1
Hệ thập lục phân: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, A, B, C, D, E, F
Một số trong hệ cơ số bất kỳ được biểu diễn:
X= a
n
a
n–1
… a
1
a
0
= a

n
b
n
+ a
n–1
b
n–1
+ …+ a
1
b + a
0
(*)
Với b là cơ số hệ đếm, a
0
, a
1
, …. a
n
là các chữ số cơ bản
Ví dụ:
Hệ thập phân: X=123 = 1* 10
2
+ 2*10
1
+ 3*10
0

Hệ nhị phân: X=110 = 1* 2
2
+ 1*2

1
+ 0*2
0

Để chuyển đổi một số từ hệ thập phân sang hệ cơ số b (b<>10) thì thực hiện: Lấy số thập
phân chia cho cơ số b cho đến khi phần thương của phép chia bằng 0, số đổi được chính
là các phần dư của phép chia theo thứ tự ngược lại.
Ví dụ:
Đổi số 6 trong hệ thập lục phân sang hệ nhị phân


Vậy (6)
10
Æ (110)
2



Để chuyển đổi một số từ hệ cơ số b về hệ thập phân thì sử dụng công thức (*)
Ví dụ:

X=(110)
2
= 1* 2
2
+ 1*2
1
+ 0*2
0
= (6)

10

Để chuyển số từ hệ nhị phân sang hệ thập lục phân thì thực hiện: Nhóm lần lượt 4 bit từ
phải sang trái sau đó thay thế các nhóm 4 bit bằng giá trị tương ứng với hệ thập lục phân
Ví dụ:
X = (11 1011)
2
= (3B)
16

Để chuyển từ hệ thập lục phân sang hệ nhị phân thì thực hiện: ứng với mỗi chữ số sẽ được
biểu diễn dưới dạng 4 bit
Ví dụ:
X= (3B)
16
= (0011 1011)
2

6 2
3
0
2
2
1
0
1
1
Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 14
II.3

M
à HOÁ THÔNG TIN CHO VIỆC LƯU TRỮ

Kỹ thuật lưu trữ thông tin trên các loại bộ nhớ dựa trên khả năng biểu diễn thông tin qua
các bit.
• Biểu diễn các ký tự
Để biểu diễn các ký tự trong máy tính cần thiết lập bộ mã, các ký tự khác nhau sẽ được
đặc trưng bởi một nhóm bit duy nhất khác nhau, bằng cách này thông tin sẽ được mã hóa
thành một chuỗi bit trong bộ nhớ hoặc các thiết bị lưu trữ.
Có rất nhiều bộ mã khác nhau:
B
ảng mã ASCII (American Standard Code for Information Interchage) do viện chuẩn
hóa Hoa Kỳ đề xuất và đã trở thành chuẩn công nghiệp cho các nhà sản xuất. Bộ mã này
dùng 7 bit để biểu diễn các ký tự, như vậy mỗi ký tự trong bảng mã ASCII chiếm hết 1
byte (bit dư bị bỏ qua)
Hex 0 1 2 3 4 5 6 7
0
NUL
0
DLE
16
SP
32
0
48
@
64
P
80

`
96
p
112
1
SOH
1
DC1
17
!
33
1
49
A
65
Q
81
a
97
q
113
2
STX
2
DC2
18
“
34
2
50

B
66
R
82
b
98
r
114
3
♥
3
DC3
19
#
35
3
51
C
67
S
83
c
99
s
115
4
♦
4
DC4
20

$
36
4
52
D
68
T
84
d
100
t
116
5
♣
5
NA
K
21
%
37
5
53
E
69
U
85
e
101
u
117

6
♠
6
SYN
22
&
38
6
54
F
70
V
86
f
102
v
118
7
BEL
7
ETB
23
‘
39
7
55
G
71
W
87

g
103
w
119
8
BS
8
CA
N
24
(
40
8
56
H
72
X
88
h
104
x
120
9
HT
9
EM
25
)
41
9

57
I
73
Y
89
I
105
y
121
A
LF SUB * : J Z j z
Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 15
10 26 42 58 74 90 106 122
B
VT
11
ESC
27
+
43
;
59
K
75
[
91
k
107
{

123
C
FF
12
FS
28
,
44
<
60
L
76
\
92
l
108
|
124
D
CR
13
GS
29
-
45
=
61
M
77
]

93
m
109
}
125
E
SO
14
RS
30
.
46
>
62
N
78
^
94
n
110
~
126
F
SI
15
US
31
/
47
?

63
O
79
_
95
o
111
DEL
127
Tham khảo bảng mã ASCII
Ví dụ:

‘A’ mã (65)
10
(1000001)
2

Bảng mã EBCDIC(Extended Binary Code Decimal Interchange Code) là bộ mã mà mỗi
ký tự được biểu diễn bởi 8 bit do IBM đề xuất.
Biểu diễn giá trị của các con số:
Phương pháp lưu trữ các con số hiệu quả nhất là lưu trữ giá trị cho với dữ liệu là số dùng
hệ nhị phân.
Ví dụ:
Số 25 được lưu trữ dạng nhị phân: 11001
Ta nhận thấy một byte có thể lưu trữ một số nguyên có giá trị trong khoảng từ 0 đến 255
(00000000 đến 11111111), với 2 byte có thể lưu trữ một số nguyên có giá trị từ 0 đến
65535.
II.4

H

Ệ NHỊ PHÂN

Các số biểu diễn ở hệ nhị phân sẽ là một chuỗi bit, ứng với mỗi vị trí bit được gán 1 trọng
số. Các trọng số này được xác định từ phải sang trái với các giá trị là 1, 2, 4, 8...với vị trí
các bit tương ứng 0, 1, 2, 3...
Ví dụ:
Biểu diễn nhị phân 100101 là biểu diễn nhị phân của 37




1 0 0 1 0 1
1 x 1 = 1
0 x 2 = 0
1 x 4 = 4
0 x 8 = 0
0 x 16 = 0
1 x 32 = 32

= 37
Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 16
II.4.1

C
ỘNG NHỊ PHÂN

Các qui tắc cộng:
0 + 0 = 0 0 + 1 = 1
1 + 0 = 1 1 + 1 = 10

Khi cộng thực hiện cộng các cột từ phải sang trái, ứng với mỗi cột ta cộng 2 só theo qui
tắc trên, nếu có nhớ thì cộng nhớ sang cột kế bên.
Ví dụ:





II.4.2

B
IỂU DIỄN HỖN SỐ BẰNG NHỊ PHÂN

Để biểu diễn hỗn số bằng hệ nhị phân thì dùng dấu chấm cơ số. Các số bên trái dấu chấm
cơ số là biểu diễn nhị phân của phần nguyên hỗn số và các số bên phải là biểu diễn nhị
phân của phân số.
Vị trí bit bên trái đầu tiên trước dấu chấm cơ số có trọng số 1, 2, 4, 8...
Vị trí bit bên phải đầu tiên sau dấu chấm cơ số có trọng s
ố
2
1
kế tiếp là
4
1
,
8
1
,…
.. 4 2 1.
2

1

4
1
……
Ví dụ:
101.101 là biểu diễn nhị phân của hỗn số 5
8
5










0 0 1 1 1 0 1 0

+ 0 0 0 1 1 0 1 1
0 1 0 1 0 1 0 1

1 0 1. 1 0 1
1 x
8
1
=
8

1

0 x
4
1
= 0
1 x
2
1
=
2
1


1 x 1 = 1
0 x 2 = 0
1 x 4 = 4

= 5
8
5

Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 17



Phép cộng trên hỗn số biểu diễn dưới dạng nhị phân cũng được thực hiện tương tự phép
cộng nhị phân cho số nguyên.
Ví dụ:

II.5

C
ÁCH LƯU TRỮ SỐ NGUYÊN ÂM

Ta có thể biểu diễn nhị phân số ngyên âm. Hiện có 3 cách phổ biến biểu diễn một số âm ở
hệ nhị phân có dấu.
• Phương pháp dấu lượng
Cách biểu diễn này dùng bit cực trái làm bit dấu (1 là dấu + và 0 là dấu −) và các bit còn
lại biểu diễn độ lớn của số.
Ví dụ:

Với mẫu 4 bit thì các số được biểu diễn như sau:
BDNhị phân Giá trị BD BDNhị phân Giá trị BD
1111 7 0111 −1
1110 6 0110 −2
1101 5 0101 −3
1100 4 0100 −4
1011 3 0011 −5
1010 2 0010 −6
1001 1 0001 −7
1000 0 0000 −8
1 0. 0 1 1 hỗn số 2
8
3

+ 1 0 0. 1 1 hỗn số 4
4

3

1 1 1. 0 0 1 hỗn số 7
8
1

Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 18
Phương pháp này để biểu diễn một số âm dạng nhị phân có dấu với mẫu K bit là lấy số
cần biểu diễn cộng thêm 2
k–1
sau đó biểu diễn chúng ở hệ nhị phân.
Ví dụ:

 Với số +5 trong mẫu 4 bit thì thực hiện 5+8 và được biểu diễn: 1101
 Với số −5 trong mẫu 4 bit thì thực hiện −5+8 và được biểu diễn: 0011
• Phương pháp biểu diễn số bù 1
Theo các biểu diễn này vẫn sử dụng bit cực trái làm bit dấu nhưng với qui định có thay
đổi là 0 cho số dương và 1 cho số âm.
Qui tắc biểu diễn: Biểu diễn dạng nhị phân của trị
tuyệt đối số n (số cần biểu diễn) theo
mẫu k bit cho trước. Nếu n<0 thì đổi 1 thành 0 và ngược lại trong dãy số nhị phân.
Ví dụ:

 Với n=5 dùng mẫu 4 bit theo pp bù 1 là: 0101
 Với –5 dùng mẫu 4 bit theo pp bù 1 là: 1010


Biểu diễn nhị phân 5: 0 1 0 1

Biểu diễn bù 1 cho –5: 1 0 1 0
Phương pháp biểu diễn số bù 2:
Cách biểu diễn này vẫn sử dụng bit cực trái làm bit dấu giống như PP bù 1 nhưng chúng
được thực hiện theo qui tắc như sau:
Biểu diễn dưới dạng nhị phân của trị tuyệt đối n theo mẫu k bit cho trước. Nếu n<0 thì bắt
đầu từ phải sang trái giữ nguyên các bit cho đến khi gặp bit giá trị 1 đầu tiên, sau đó các
bit tiếp theo bên trái bit 1 đầu tiên đó đổi 1 thành 0 và ngược lại.
Ví dụ:

Với n=−6: Biểu diễn nhị phân của 6 là: 0110

Biểu diễn bù 2 cho –6 là: 1010
0 1 1 0

1 0 1 0
Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 19
Phép cộng khi số được biểu diễn ở bù 1 và bù 2:
Đối với số dạng bù 1 khi thực hiện phép cộng thì vẫn thực hiện như các phép toán tương
ứng trên hệ nhị phân, nếu ở 2 bit cực trái khi thực hiện phép cộng mà phát sinh bit nhớ thì
sẽ cộng nhớ vào kết quả
Ví dụ:
− 6 1 0 0 1
+ 4 + 0 1 0 0
1 1 0 1 (−2 ở dạng bù 1)
Đối với bù 2 thì vẫn thực hiện như phép cộng nhị phân, nhưng nếu ở 2 bit cực trái phát
sinh bit nhớ thì bỏ.
−6 1 1 0 1 0
+ −4 + 1 1 1 0 0
1 0 1 1 0 (−10 ở dạng bù 2)

Lỗi tràn số: Lỗi tràn số là hiện tượng xảy ra khi số cần biểu diễn vượt quá số bit cho
trước để biểu diễn nó.
Ví dụ:
nếu dùng 4 bit biểu diễn –6 và –4 thì kết quả như sau:
−6 được biểu diễn bù 2: 1010
−4 được biểu diễn bù 2: 1100
0110 → = +6 Kết quả sai
Nguyên nhân là số lượng bit để biểu diễn không đủ để biểu diễn số –10. Do đó trong tính
toán bằng MT cần phải lường trước số bit để lưu kết quả.
Công thức tính số được biểu diễn tối đa cho n bit.
− 2
n–1
… 0 … 2
n–1
–1
II.6

C
ÁCH LƯU TRỮ HỖN SỐ

Việc lưu trữ một giá trị hỗn số không chỉ đơn thuần là biểu diễn ở dạng nhị phân mà còn
tuỳ thuộc dấu chấm cơ số.
• Phương pháp biểu diễn dạng dấu chấm động
Xét 1 byte để lưu trữ (8 bit). Bit cực trái vẫn là bit dấu(0:dương, 1:âm), 7 bit còn lại được
chia làm làm 2 nhóm tương ứng là nhóm số mũ và nhóm định trị, 3 bit đầu sau bit dấu là
nhóm mũ và còn 4 bit còn l
ại thuộc nhóm định trị.
Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 20

Bit dấu
Nhóm bit mũ
Nhóm bit định trị
Hình 2.1
Qui tắc xác định hỗn số từ dạng biểu diễn nhị phân:

− Với nhóm bit định trị thì đặt dấu chấm động ở phía trái nhất.
− Với nhóm bit mũ chính là cách biểu diễn của mũ theo phương pháp dấu lượng và
đó là số bit phải dời dấu chấm cơ số sang trái hay phải( số âm dời phải, dương dời
trái)
Ví dụ:

Xét với dãy bit 01101011.
 Nhóm bit định trị:1011 → .1011
 Nhóm bit mũ: 110 → +2
 Dời dấu chấm trong phần định trị sang phải 2 bit: 10.11
 Với bit dấu là 0 nên cho số dương
Hỗn số đã biểu diễn là: + 2
4
3


Qui tắc xác định dạng biểu diễn nhị phân có dấu chấm động của 1 hỗn số:

− Biểu diễn hỗn số dưới dạng nhị phân (không kể dấu).
− Xác định nhóm bit định trị theo hướng từ trái qua phải với chú ý là bit đầu tiên
trong phần định trị phải khác 0.
− Xác định nhóm bit mũ:Thực hiện so sánh 2 chuỗi nhị phân có được ở 2 bước trên

rút ra dấu chấm cơ số đã dời sang trái hay phải bao nhiêu bit so với lúc đầu.
− Xác định dấu cho biểu diễn nh
ị phân.
Ví dụ:

Xét hỗn số 1
8
1

 Biểu diễn nhi phân hỗn số: 1.001
Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 21
 Nhóm bit định trị: 1001
 Nhóm bit mũ: 101 (+1)
 Dấu cho biểu diễn nhị phân: 0
Vậy số nhị phân cần biểu diễn: 01011001
• Lỗi làm tròn
Có 2 trường hợp dẫn đến lỗi làm tròn:
− Do số bit phần định trị không đủ để biểu diễn.(Vd: 2
8
5
)
− Một số hỗn số không thể biểu diễn ở dạng nhị phân(vd:
10
1
)
Thông thường máy tính dùng 4 byte (32 bit) biểu diễn hỗn số có dấu chấm động.
− Bit cực trái là bit dấu.
− 7 bit cao tiếp theo là nhóm bit mũ.
− 24 bit còn lại là nhóm bit định trị.

Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 22
CHƯƠNG III
GIỚI THIỆU SƠ LƯỢC VỀ MÁY TÍNH
III.1

L
ỊCH SỬ PHÁT TRIỂN

Lịch sử phát triển của tin học gắn liền với lịch sử phát triển của kỹ thuật máy tính điện tử,
kỹ thuật xử lý thông tin và có thể chia thành các giai đoạn:
• Thế hệ thứ nhất (1945 – 1955)
Các máy tính thuộc thế hệ này được lắp ráp bằng bóng đèn điện tử và sử dụng ngôn ngữ
lập trình là ngôn ngữ máy (nhị phân). Do đó kích thước máy lớn, dễ
hỏng hóc, tốc độ tính
toán chậm, việc điều hành máy do một nhóm thực hiện từ thiết kế, lập trình cho đến các
thao tác quản lý.
• Thế hệ thứ hai (1955 – 1965)
Trong giai đoạn này máy tính được sản xuất với thiết bị bán dẫn. Các loại máy tính này có
độ tin cậy cao hơn, tốc độ đáng kể, khả năng sử dụng dễ dàng. Các ngôn ngữ xây dựng và
phát triển đối với các loạ
i máy tính này: FORTRAN, COBOL, ALGOL, PL/I.
Với hệ thống máy tính lúc này đã có sự phân biệt giữa người thiết kế, người xây dựng,
người vận hành, người lập trình và người bảo trì.
• Thế hệ thứ ba (1965 – 1980)
Trong giai đoạn này máy tính được xây dựng bằng mạch tích hợp( IC) nên kích thước và
giá cả máy tính giảm đáng kể nên phổ biến hơn. Các thiết bị ngoại vi dành cho máy tính
ngày càng nhiều( bộ nhớ ngoài, truyền tin,…). Hệ điều hành ra
đời nhằm điều phối, kiểm
soát các hoạt động máy tính tránh tranh chấp tài nguyên máy tính.

Các hệ điều hành là: MULTICS, UNIX.
• Thế hệ thứ tư (1980 – nay)
Máy tính cá nhân ra đời có kích thước nhỏ nhưng tốc độ xử lý rất nhanh, các hệ điều hành
mạng phát triển. Máy tính được sử dụng trong mọi lĩnh vực.
Các hệ điều hành MSDOS, Windows (3.1, NT, 95, 98, 2000), Linux,…..
III.2

N
HIỆM VỤ XỬ LÝ DỮ LIỆU CỦA MÁY TÍNH

Nhiệm vụ chính của máy tính là thực hiện 4 thao tác:
Nhận thông tin: Thu nhận thông tin từ thế giới bên ngoài.
Xử lý thông tin: Tính toán xử lý phép tính số học hay luận lý đối với các thông tin
Xuất thông tin: Đưa các thông tin sau quá trình xử lý trở lại thế giới bên ngoài.
Lưu trữ thông tin: Chuyển và ghi thông tin ở bộ nhớ máy tính.
Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 23
Để đáp ứng bốn thao tác đó thì một hệ máy tính thông thường gồm 4 thành phần hợp
thành, mỗi loại có chức năng riêng đảm nhận các thao tác riêng:
Thiết bị nhập: Thực hiện các thao tác đưa dữ liệu từ bên ngoài vào máy tính( bàn phím,
mouse…)
Thiết bị xử lý ( đơn vị xử lý trung tâm – CPU): thực hiện các thao tác xử lý, tính toán các
kết quả, điều hành hoạt động máy tính.
Thiết bị xuất: Thực hiệ
n thao tác gởi thông tin ra ngoài máy tính (màn hình, máy in,
loa…).
Thiết bị lưu trữ: dùng để cất dữ thông tin. Lưu trữ sơ cấp là bộ nhớ trong của máy tính
dùng lưu trữ các tập lệnh của chương trình, các thông tin dữ liệu sẵn sàng khi CPU yêu
cầu. Lưu trữ thứ cấp là cách lưu trữ dữ liệu thường dùng các loại đĩa.
III.3

P
HÂN LOẠI MÁY TÍNH

• Máy tính lớn – Siêu máy tính – Máy tính trung
Máy tính lớn– mainframe: loại máy tính này có kích thước lớn, tốc độc xử lý cực kỳ
lớn, đắt tiền thường dùng xử lý thông tin trong các tổ chức lớn. Thông qua kỹ thuật phân
chia thời gian máy tính chấp nhận nhiều người dùng cùng lúc để xử lý nhiều công việc
khác nhau.
Siêu máy tính– Supercomputer: Có nhiều bài toán lớn không thể xử lý được bởi máy
tính lớn từ đó xuất hiện siêu máy tính. Đây là loại máy lớn nhất, nhanh nhấ
t, đắt nhất, siêu
máy tính có khả năng thực hiện hàng trăm triệu đến hàng tỉ phép toán trong 1 giây.
Máy tính trung– Minicomputer: Loại máy tính này nhỏ hơn máy tính lớn nhưng giá rất
cao so với máy tính cá nhân, thông thường dùng trong các đề án phức tạp.
• Trạm làm việc – Máy tính cá nhân
Trạm làm việc– Workstation: Một máy chủ dịch vụ – Server được thiết kế đặc biệt để
cung cấp phần mềm và các tài nguyên khác cho mạng máy tính. Một máy tính cá nhân –
máy tính dành cho một người sử dụng có thiế
t bị cuối được nối với mạng máy tính. Trạm
làm việc cung cấp cho người sử dụng rất nhiều khả năng làm việc trên máy tính (soạn
thảo văn bản, quản lý thông tin, công cụ xây dựng chương trình...), cho phép người sử
dụng thâm nhập vào các phương tiện chung, máy tính lớn thông qua mạng liên lạc. Như
vậy máy tính là trạm làm việc thì có năng lực cao hơn một máy tính cá nhân.
Máy tính cá nhân– Personal Computer: Những máy tính hiện đại phổ biến ngày nay là
những máy tính được trang bị phần mềm có khả năng soạn thảo văn bản, cùng các ứng
dụng phổ thông khác – máy tính cá nhân. Những người sử dụng máy tính đều không tận
dụng hết khả năng của một máy tính trạm làm việc.
Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 24

• Máy tính xách tay
Portable Computer – máy tính xách tay hay Laptop Computer – máy tính dạng cặp. Các
loại máy tính này có kích thước nhỏ, có thể xếp thành cặp nhưng nó cũng có tác dụng như
máy tính cá nhân.
• Máy tính chuyên dụng
Thông thường tất cả các loại máy tính đều có tính năng chung. Nhưng nhiều loại máy tính
được thiết kế cho các thao tác, công việc chuyên dùng gọi là máy tính chuyên dụng. Đối
với các máy loại này các chương trình điều khiển hoạt động được ghi trực tiếp lên con
chip và không được thay đổi nên có độ tin cậ
y cao thường sử dụng trong công nghiệp,
người máy, quân sự…
III.4

P
HẦN CỨNG MÁY TÍNH

Phần cứng có thể được hiểu đơn giản là tất cả các phần trong một hệ máy tính mà chúng
ta có thể thấy hoặc sờ được. Phần cứng bao gồm 3 phần chính:
− Đơn vị xử lý trung tâm (CPU – Central Processing Unit).
− Bộ nhớ (Memory).
− Thiết bị nhập xuất (Input/Output).

Hình 3.1
III.5

Đ
ƠN VỊ XỬ LÝ TRUNG TÂM

Bộ xử lý trung ương chỉ huy các hoạt động của máy tính theo lệnh và thực hiện các phép
tính. CPU có 3 bộ phận chính: khối điều khiển, khối tính toán số học và logic, và một số

thanh ghi.
• Khối điều khiển (CU: Control Unit)
Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học Đà lạt Tin học cơ sở
Trang 25
Là trung tâm điều hành máy tính. Nó có nhiệm vụ giải mã các lệnh, tạo ra các tín hiệu
điều khiển công việc của các bộ phận khác của máy tính theo yêu cầu của người sử dụng
hoặc theo chương trình đã cài đặt.
• Khối tính toán số học và logic (ALU: Arithmetic – Logic Unit)
Bao gồm các thiết bị thực hiện các phép tính số học (cộng, trừ, nhân, chia...), các phép
tính logic (AND, OR, NOT, XOR) và các phép tính quan hệ (so sánh lớn hơn, nhỏ hơn,
bằng nhau...)
• Các thanh ghi (Registers)
Được gắ
n chặt vào CPU bằng các mạch điện tử làm nhiệm vụ bộ nhớ trung gian. Các
thanh ghi mang các chức năng chuyên
dụng giúp tăng tốc độ trao đổi thông tin
trong máy tính.
Ngoài ra, CPU còn được gắn với một đồng
hồ (clock) hay còn gọi là bộ tạo xung
nhịp. Tần số đồng hồ càng cao thì tốc độ
xử lý thông tin càng nhanh. Thường thì
đồng hồ được gắn tương xứng với cấu
hình máy và có các tần số dao động
Hình 3.2
(cho các máy Pentium 4 trở lên) là 2.0 GHz, 2.2 GHz... hoặc cao hơn
III.6

B
Ộ NHỚ MÁY TÍNH

Bộ nhớ là thiết bị lưu trữ thông tin trong quá trình máy tính xử lý. Bộ nhớ bao gồm bộ
nhớ trong và bộ nhớ ngoài.
• Bộ nhớ trong: gồm ROM và RAM:
− ROM (Read Only Memory) là Bộ nhớ chỉ đọc thông tin, dùng để lưu trữ các
chương trình hệ thống, chương trình điều khiển việc nhập xuất cơ sở (ROM–BIOS:
ROM–Basic Input/Output System). Thông tin trên ROM ghi vào và không thể thay
đổi, không bị m
ất ngay cả khi không có điện.
− RAM (Random Access Memory) là Bộ nhớ truy
xuất ngẫu nhiên, được dùng để lưu trữ dữ kiện
và chương trình trong quá trình thao tác và tính
toán. RAM có đặc điểm là nội dung thông tin
chứa trong nó sẽ mất đi khi mất điện hoặc tắt
máy. Dung lượng bộ nhớ RAM cho các máy tính
hiện nay thông thường vào khoảng 128 MB, 256
MB, 512 MB và có thể hơn nữa