Lễ hội đua bò vùng bảy núi

Lịch sử địa phương An Giang Nhóm IV – Lớp DH10SU
LỂ HỘI ĐUA BÒ VÙNG BẢY NÚI
Mỗi dân tộc trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam đều có một nền văn hóa riêng
đặc trưng cho dân tộc ấy. Đối với đồng bào dân tộc Khmer tại tỉnh An Giang, thì nền văn
hóa của họ gắn liền với các lễ hội. Ngoài lễ Dolta, một trong những lễ hội lớn mang tính
truyền thống của người Khmer để biểu lộ lòng tưởng nhớ, biết ơn đối với tổ tiên và công
lao của người đã khuất thì một lễ hội không kém phần quan trọng và đặc sắc của đồng bào
Khmer An Giang chính là lễ hội đua bò Bảy Núi. Mang đậm nét bản sắc văn hóa dân gian,
là nét sinh hoạt văn hóa, môn thể thao độc đáo ở vùng Bảy Núi.
Tháng bảy và tháng tám âm lịch, đồng bào Khmer vùng Bảy Núi bắt tay gieo mạ,
làm đất và chuẩn bị vụ mùa cấy lúa đặc sản. Đến cuối tháng tám, mọi gia đình trong vùng
đều chuẩn bị lễ vật cúng tổ tiên, ông bà,… vào chùa đón mừng Tết Dolta. Ở thời điểm này,
vụ mùa cấy lúa đặc sản vùng núi vừa xong, người chăn nuôi cũng cho bò nghỉ ngơi sau khi
cày kéo và không còn chăn thả rong nữa, nên các cuộc so tài nuôi bò giỏi, bò hay lại diễn
ra khắp vùng nhất là ở những mảnh đất chùa cày và cấy sau cùng.
Từ xa xưa, người Khmer An Giang đã sống theo phun sóc quanh chân núi. Hầu hết
người Khmer đều làm ruộng và bò là động vật cày kéo nên được nuôi nấng, chăm sóc rất
kỹ. Tương truyền, có những chiều cày ruộng xong sớm, một số chủ bò cao hứng rủ nhau
bắt cặp đua chơi, từ từ trở thành lễ hội.
Còn theo những người già trong làng thì lễ hội này có một nguồn gốc khác. Hằng
năm các đôi bò trong phum sóc đều kéo nhau đến cày bừa thí công cho đất của chùa. Sau
những buổi cày bừa các đôi bò lại rủ nhau đua. Sư Cả chùa và A cha thấy vậy đứng ra tổ
chức và treo giải thưởng là những sợi dây nài khớp bạc hoặc những vòng lục lặc đẹp mắt.
Từ đó, đua bò trở thành tập quán của người Khmer Bảy Núi vào dịp Tết Dolta hằng năm
(29/8 đến mùng 1/9 âm lịch, nếu tháng thiếu thì từ 29/8 đến mùng 2/9 âm lịch). Nó đã thực
sự trở thành sinh hoạt thể thao – văn hóa ngày càng phát triển ở vùng này.
Mỗi năm một lần, vào lễ Dolta của người Khmer, những người nông dân lũ lượt đổ
về đấu trường với tinh thần thể thao, lòng ham muốn chiến thắng chẳng hề thua kém bất cứ
cuộc thi tài nào. Sáng sớm bà con đã có mặt đông đảo tại địa điểm đua bò. Có người ở
cách xa hàng cây số cũng mang theo cả xoong, nồi, mắm, muối nấu ăn tại chổ để xem cho
trọn vẹn cuộc đua. Chổ xem cũng không cần cầu kỹ như xem bóng đá, đua ngựa hay một

số môn thể thao khác, chỉ cần đứng ở vị trí hơi cao so với mặt sân đua hay leo lên một bờ
bao là đủ. Từ lức cuộc đua bắt đầu cho đến khi kết thúc không khí lúc nào cũng tưng bừng
Lễ hội đua bò Bảy Núi Trang 1
Lịch sử địa phương An Giang Nhóm IV – Lớp DH10SU
và hào hứng, tiếng vỗ tay, reo hò, sôi nổi cổ động dành cho những người điểu khiển các đôi
bò giỏi hoặc những pha về đích gay go, quyết liệt.
Bò đua phải là bò ta, có dáng hình cao ráo, chân cứng, móng chân nhỏ vừa thon thả,
gân to, thịt săn chắc,… Việc chăm sóc rất kỳ công, những con bò được chọn đua sẽ được
nuôi ở nơi thoáng mát, thức ăn phải là loại cỏ đặc biệt, nước uống phải là nước sạch pha
cám, vào mỗi buổi tối phải phụ thêm một mẻ cháo loãng, nhất là gần đến thời gian đua
khoảng một tuần – đây là thời gian nuôi thúc, nên cho chúng uống sô đa hột gà để có sức
khỏe tốt. Những con bò sau nhiều tháng trời được chăm sóc sẽ được cho “ăn vận” đẹp mắt
với cặp lúc lạc vàng sáng rung reng tiếng nhạc, những cặp sừng nhỏ nhắn được bọc trong
bao vải sặc sỡ, kiêu hãnh bước vào trường đua.
Lễ hội đua bò không chỉ gắn với nét văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc
Khmer tỉnh An Giang mà còn là dịp để tôn vinh những chú bò “mát tay” chăm sóc nuôi
dưỡng đôi bò khỏe, dẻo sức chịu đựng và tài điều khiển của “tài xế”. Sau hội đua, giá trị
đôi bò thắng cuộc cũng tăng lên rất cao.
Muốn tham gia cuộc đua, bò phải được tuyển chọn từ vòng xã, huyện mới được lên
thi đấu giải cấp tỉnh. Để chuẩn bị cho cuộc đua bò, người ta chọn một khoảnh ruộng bằng
phẳng, chiều dài chừng 200m, ngang 100m có nước xăm xắp, được “trục” xới nhiều lần
cho có độ trơn của bùn, bốn bên có bờ cao và điểm đích có đoạn đường trống để làm độ
dừng an toàn cho bò. Đoạn đường đua chính chỉ cần 120m theo khoảnh ruộng cặp sát bờ
bao. Nơi xuất phát được cắm hai cây cờ màu xanh, đỏ mỗi cây cách nhau 5m, tại điểm đích
cũng vậy. Đôi bò nào đứng ở vị trí cây cờ màu gì thì điểm đích cũng theo màu của cây cờ
đó.
Trước khi vào cuộc đua họ chọn từng đôi bò với nhau, bốc thăm và thỏa thuận một
số quy định cần thiết như ai sẽ đi trước, đi sau,… Nhưng thông thường đôi đi sau có phần
ưu thế hơn. Nếu trong khi đua, đôi bò nào chạy tạt ra khỏi đường đua sẽ bị loại và đôi bò
sau giẫm lên giàn bừa của đôi bò trước là thắng cuộc. Còn người điều khiển phải đứng thật

vững nếu bị ngã hoặc rơi ra khỏi giàn bừa coi như thua cuộc.
Từng đôi bò được ách vào một chiếc bừa đặc biệt, gọng bừa là bàn đạp gồm một
tấm gỗ rộng 30cm, dài 90cm, bên dưới là răng bừa. Người điều khiển bò cầm roi may hoặc
khúc gỗ tròn vừa tay độ 3cm, đầu có tra cây đinh nhọn – cây xà-lul. Khi bắt đầu lệnh phát
của trọng tài, người điều khiển chích mạnh cây xà-lul vào mông con bò, bò bị đau phóng
nhanh về phía trước, quan trọng là phải chích cho đều cả hai con thì vận tốc của đôi bò mới
quyết liệt và hấp dẫn. Điều này có khác với đua ngựa ở chổ là mỗi người một con, ai về
đích trước sẽ thắng cuộc.
Lễ hội đua bò Bảy Núi Trang 2
Lịch sử địa phương An Giang Nhóm IV – Lớp DH10SU
Người ta dùng bừa làm chổ để “tài xế” đứng điều khiển. Mang tiếng là đua nhưng
đua bò không giống như đua ngựa hay đua xe. Cuộc đua gồm hai vòng, vòng một gọi là
vòng “hô”, đây là vòng để làm nóng cho bò đi hai vòng quanh trường đua để lấy trớn.
Vòng sau gọi là vòng “thả”, khi đến điểm xuất phát, “tài xế” dùng roi kích vào mông bò và
bò bắt đầu vận hết sức lực để băng về đích,…
Nhiều người thích vòng “thả” vì khi đua nước rút, bò có thể chạy đến 80 – 90
km/giờ, trông rất hấp dẫn. Nhưng theo những người sành điệu, hấp dẫn nhất của đua bò lại
chính ở vòng “hô”. Tuy các đôi bò chạy chậm chạp, nhưng đó là lúc thể hiện tài năng của
“tài xế”. “Tài xế” nào “cứng cựa” điều khiển cho đôi bò của mình làm đôi bò đối thủ
hoảng loạn chạy “tạt” ra ngoài vòng đua sẽ đoạt vé vào vòng trong.
Theo quan niệm của đồng bào vùng Bảy Núi, đua bò có một ý nghĩa hết sức đặc
biệt. Đua bò giành được giải cao trong năm không những mang lại cho chủ nhân của đôi
bò niềm kiêu hãnh mà còn mang đến cho cả phum sóc một niềm vui, một nghị lực để giành
nhiều thắng lợi trên các lĩnh vực khác nhau, như bò của phum sóc khỏe mạnh có sức dẻo
dai, cày bừa tốt, giúp cho người dân thực hiện gieo trồng được dễ dàng, đem lại một mùa
bội thu, dân làng no ấm. Sau khi thắng cuộc, người Khmer không giết, cũng không bán mà
gìn giữ cặp bò chiến thắng như một tài sản quý báu cảu gia đình và phum sóc.
Đến năm 1992, lãnh đạo hai huyện Tri Tôn, Tịnh Biên đã xây dựng cuộc đua thành
lễ hội thi đấu truyền thống, có điều lệ, thể thức thi đấu rõ ràng và được hai huyện luân
phiên tổ chức. Lễ hội đua bò Bảy Núi là một môn thể thao độc nhất vô nhị ở đồng bằng

sông Cửu Long này và có lẽ cả đất nước ta cũng chưa có dân tộc ít người nào có môn này.
Do đó, sức hấp dẫn và kịch tính “ăn thua” ở mỗi vòng đua rất quyết liệt. Đôi được vào
hạnh nhất, nhì, ba có thể tăng giá trị tại sân đua từ một lượng rưỡi lên ba lượng vàng.
Người “tài xế” cũng được mọi người tán túng như vị anh hùng cầm vàm bò can đảm nhất
vùng. Cho nên, lễ hội đua bò Bảy Núi càng ngày thu hút thêm nhiều du khách, ngoài du
khách đến từ khu vực đồng bằng sông Cửu Long, còn có khách từ Tp. Hồ Chí Minh và các
tỉnh miền Đông về tham dự, hơn 30.000 người mỗi năm. Từ năm 2006, tỉnh An Giang đã
quyết định nâng lên lễ hội đua bò Bảy Núi mở rộng (tỉnh An Giang) với sự có mặt của các
đôi bò đến từ tỉnh bạn Kiên Giang. Năm 2010, lễ hội đua bò truyền thống Bảy Núi lần thứ
19 được tổ chức tại trường đua nằm cạnh chùa Tà Miệt thuộc xã Lương Phi, huyện Tri
Tôn. Tham dự cuộc đua có 78 đôi bò của đồng bào Khmer và đồng bào Kinh thuộc các
huyện : Tịnh Biên, Tri Tôn, Châu Phú, Châu Thành, Thoại Sơn và một số tỉnh bạn: Kiên
Giang, Hậu Giang, Sóc Trăng, Trà Vinh. Ngoài ra còn có sự tham gia của huyện Kyryvong,
tỉnh Tà Kep, vương quốc Campuchia.
Lễ hội đua bò Bảy Núi Trang 3
Lịch sử địa phương An Giang Nhóm IV – Lớp DH10SU
Với những giá trị văn hóa truyền thống và sức hấp dẫn vốn có, lễ hội đua bò Bảy
Núi được Sở Văn hóa, Thể thao & Du lịch An Giang chọn làm một điểm nhấn hấp dẫn
trong tour du lịch mùa nước nổi. Ngoài việc tham gia một lễ hội văn hóa lớn diễn ra ở Tri
Tôn và Tịnh Biên, khách du lịch còn được tham quan nhiều di tích văn hóa – lịch sử và
thắng cảnh nổi tiếng của vùng đất này như chùa Xvayton, đồi Tức Dụp, nhà mồ Ba Chúc,
hồ Soài So,…
Lễ hội đua bò Bảy Núi của người Khmer An Giang chính là món ăn tinh thần không
chỉ của riêng bà con dân tộc mà còn là của An Giang nói riêng và của cả nước nói chung.
Nó đã góp thêm một nét đẹp vào kho tàng văn hóa các dân tộc Việt Nam.
MỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ LỄ HỘI ĐUA BÒ VÙNG BẢY NÚI
Lễ hội đua bò Bảy Núi Trang 4
Quang cảnh trường đuaVòng hô
Về đích
Vòng thả