Bài giảng Phòng chống đói rét cho trâu bò trong vụ Đông - Xuân ở Sa Pa - PGS.TS. Nguyễn Xuân Trạch

1
PHÒNG CHỐNG ĐÓI-RÉT
CHO TRÂU BÒ TRONG VỤ
ĐÔNG-XUÂN Ở SA PA
PGS.TS. NguyễnXuânTrạch
2
NGUYÊN NHÂN TRÂU BÒ CHẾT TRONG
ĐỢT RÉT VỪA QUA Ở SAPA
• Thức ăn-nuôi dưỡng kém
–GiárétÎ thiếucỏ tự nhiên
– Không dự trữ rơmcỏ từ vụ hè-thu
– Không trồng cỏ vụđông
–Choănthức ăn tinh không đúng kỹ thuật Î bệnh Î chết
• Chuồng nuôi không đủ ấm
- Không có chuồng Î chếtrét
–Chuồng không che chắngióÎ chếtrét
–Chuồng lầylội Î cước chân Î đỗ ngã Î chết
• Chăm sóc không tốt
– Không đưatrâubòvề chuồng khi trờirét
– Không giữ vệ sinh, ấmchânchotrâubò
– Không biếtxử lý khi bò bịđổngã Î bệnh kế phát Î chết
3
Ví dụ: Hộ Giàng A Cha (Sa Pả)
•Chuồng: sàn gỗ, che chắngiókhátốt Î đủ ấm
•Chủ quan không cho vào chuồng khi trờigiárétÎ1 nghé
chết ngoài đồng
• Không có rơmcỏ dự trữ
•Cócắtcỏ xanh (cỏ tranh), nhưng không đủ
•Bột ngô hoà vào nước(lạnh, loãng)Î trâu không ăn
3 trâu còn sống
4

Ví dụ: Hộ Giàng Páo Chúng (Sa Pả)
• Không có chuồng trâu, nhốt vào bãi lầytrước
nhà
• Không có tí rơmcỏ dự trữ nào
•Cócắtcỏ xanh, nhưng quá ít
Î Trâu đói, rét, cướcchânÎ đỗ ngã chếthết
Bãi nhốttrâucũ
Nhà có 5
con trâu đã
chếtréthết
Nhà ở
5
Ví dụ: Hộ Giàng Sèo Dinh (Sa Pả)
• Không có chuồng trâu Î 4 con đãchếtrét
• Còn 3 con nhốt ở hiên hay trong nhà, không có độn
lót, chân đầy bùn Î dễ cước chân Î chết
• Không có rơmcỏ cho ăn(đang đicắt xa, không
đáng kể) Î dễ chết đói
• Đang nấu nhiềucámchotrâuăn Î trâu dễ chết“no”
Chảo cám trên bếp
6
Ví dụ: Hộ Giàng A Toả (Sa Pả)
•Chuồng có sàn gỗ, che chắn gió tốt
•Mộtsố con chănthả trên rừng có hang ấm
• Hàng ngày cắt khá nhiềucỏ cho ăn
Nhà có 7 con trâu
không chết con nào
7
CÁC GIẢI PHÁP TRƯỚC MẮT
1. Giải pháp thức ăn nuôi

dưỡng
2. Giải pháp chuồng trại
3. Giải pháp chămsóc-sử
dụng
4. Giải pháp thú y
8
Giảiquyếtthức ăntrướcmắt
• Thu cắttối đacỏ tự nhiên (30 kg/trâu/ngày
trở lên)
•Tận thu các loạiphụ phẩmnếucó(rơm
rạ., ngọn mía, rau…)
•Choăncácloạicủ hay quả (khoai, sắn,
bí đỏ…)
•Bổ sung thức ăntinh(ngô, cám, gạo…)
khoảng 0,5-1kg/con/ngày.
Chú ý: Thức ăntinhphảichoăn cùng với
rơmcỏ (nếuchoănnhiềuthức ăntinh
mà không có rơmcỏ thì trâu bò sẽ chết);
không nấu chín, không hoà loãng cho
uống (nhưng có thể trộnnướclàmẩm)
9
Giảiphápchuồng trạitrướcmắt
• Không để đọng nước, bùn đấtlầy
lội(tốtnhấtlàlàmsàngỗ)
•Chođộnlótđủ ấm(lá cây khô…) và
thường xuyên thay để giữ khô
•Chegiógiữấm(vảinhựa, tranh,
ván, liếp…)
•Nếuchưacóchuồng thi tạmthời
quây kín bãi nhốt hay cho trâu bò

vào nhà/hang động ấmkhitrờigiá
rét
Chú ý: không nhốtnơigiólùa
Chu
ồ
ng này quá tr
ố
ng gió
10
Giảiphápchăm sóc trướcmắt
•Giữ chân móng khô, sạch, ấm (không để
dính bùn, phân ướt)
•Mặcáoấm cho trâu bò (bao tải, vảibạt,
chăn, chiếu…) khi có rét
• Khi nhiệt độ dưới10
o
C không chănthả,
Sưởi ấmvàcắt đủ cỏ cho ăn
• Không cho trâu bò gầyyếucàybừa
•Chouống nước ấm pha muối
• Đặcbiệt chú ý giữấm và cho bê nghé
non ănuống đầy đủ
• Sau rét: không cho chănthả quá sớm,
cho ănrơmcỏ khô lót dạ trướckhichăn
thả hay cho ănnhiềucỏ non (phòng ỉa
ch
ảy, trướng hơi).
Không cho trâu bò làm đồng khi trờiquárét
Không chănthả khi nhiệt độ dưới10
o

C
11
Giải pháp thú y trướcmắt
•Xử lý cướcchân
•Xử lý liệtdạ cỏ
•Xử lý cúm
•Xử lý ỉachảy
•Xử lý trướng bụng đầyhơi
•Xử lý suy nhượctạmthời
• Tiêm phòng dịch bệnh…
12
CÁC GIẢI PHÁP LÂU DÀI
1. Kỹ thuật: Giải quyết đủ thức ăn
thô quanh năm
2. Nhậnthức: Tăng cường nhận
thức và tính chủđộng củangười
dân
3. Tổ chức: Tăng cường mạng lưới
khuyến nông và thú y cơ sở
4. Chỉđạo: Tăng cường vai trò của
cả hệ thống chính trị
13
1. GIẢI QUYẾT ĐỦ THỨC ĂN THÔ QUANH
NĂM, ĐẶC BIỆT LÀ VỤ ĐÔNG XUÂN
TRỒNG CỎ VỤ ĐÔNG
TẬN THU CỎ TỰ NHIÊNTẬN THU PHỤ PHẨM
Ủ XANH
CỎ KHÔ
14
GIẢI QUYẾT ĐỦ VÀ ĐỀU THỨC ĂN THÔ

QUANH NĂM
• Giành đấttrồng cỏ lưuniên(cỏ Voi, Ghinê,
Goatêmala, mía…) để cho ăn xanh và chế
biếndự trữ cho vụđông-xuân
•Trồng thêm cỏ vụđông (ngô, cao lương,
yếnmạch, cảiphi điền, cây bản địa…)
•Bảoquảncủ, quả, ngũ cốc(khoai, sắn,
bầu bí, ngô…)
•Chế biến, dự trữ tối đacácloạiphụ phẩm
sau mỗivụ thu hoạch (rơmrạ, ngọn mía,
cây ngô, thân lá đậulạc, ngọnlásắn, …)
15
2. TĂNG CƯỜNG NHẬN THỨC VÀ CHỦ
ĐỘNG CỦA DÂN
• Tuyên truyềnvận động (thông tin
đại chúng, khuyến nông tại nhà,
các đoàn thể…)
•Xâydựng mô hình trình diễn để
dân thấycóhiệuquả và dễ làm
•Cánbộ làm trước làng nước theo
sau
•Biện pháp hành chính (cưỡng
bức, khuyếnkhíchÎ tự giác)
16
3. TĂNG CƯỜNG MẠNG LƯỚI KHUYẾN
NÔNG VÀ THÚ Y CƠ SỞ
• Mụctiêu:
–Hướng dẫn(tậphuấn) kỹ thuật cho dân
(cầmtaychỉ việc)
–Thường xuyên theo dõi, đôn đốc, giúp

dân thựchiện
– Phòng và trị bệnh kịpthời
• Giải pháp:
–Tăng cường số lượng cán bộđếntừng
thôn bản
–Cóchếđộphụ cấpthoảđáng
–Thường xuyên đượctậphuấnkỹ thuật
–Hoạt động có tổ chứcchặtchẽ
17
4. TĂNG CƯỜNG VAI TRÒ CỦA CẢ HỆ
THỐNG CHÍNH TRỊ
•Toànbộ hệ thống chính trị
phảivàocuộc
•Cóchương trình hành động
cụ thể cho từng ngành từ
ng
c
ấp, từng người
•Kiểmtra, đôn đốc liên tục đối
vớicấpdướivàtừng hộ dân
•Cóchếđộkhen thưởng-kỹ
luật nghiêm minh
18
Ủ CHUA THỨC ĂN XANH
trong nông hộ
19
Bảoquảndự trữ thức ăn
Khö ®éc (l¸ s¾n, cao lương…)
Mục đích ủ xanh?
0

100
123456789101112
Sản lượng cỏ
Nhu cầu
TA thừa
Ủ chua
Phụ phẩmxanh
20
Thức ăncóthể ñchua
• Cá t−¬i:
– Cá voi
– Cá tù nhiªn…
• Th©n l¸ c©y ng«:
– Sau thu b¾p non
– Cây ng« gieo dµy
• Phụ phẩmkhác:
– Ngọnlámía
– Thân lá l¹c
– Ngän l¸ s¾n…
21
Dụng cụ dùng để ủ chua
• BÓ xây
• Thïng phuy
• Đào hố lót nylon
• Dïng tói nylon
22
Chunb nguyờn liu
Nguyờn liu
S lng thc ndnh
Tỡnhtrng thc n

Xanh, non (nhiunc) ặ Phi
hộo
Gi, khụ: trnthờmc non
Cht, thỏi nh 2-4cm
Cỏc chtb sung:
Cỏm(Bt ngụ, sn): 2-3%
R mt: 2-3%
Mui: 0,5%
cây ngô có bắp xanh không cần thêm rỉ mật và
cám
23
Kü thuËt
ñ chua b»ng tói nylon
Bước1: Chuẩnbị túi ủ
•Cắttúiủ: 2,5-3,5m dài ???
•Kiểmtratúiủ (có bị thủng
không…)
•Buộcchặt đầudướicủatúi
Bước2: Chuẩnbị nguyên liệuvà
dụng cụ
•Chặt, thái nhỏ (2-4 cm)
•Chuẩnbị các chấtbổ sung
(theo số lượng thức ăn ủ)
24
Bước3:Cho nguyên liệu đã
được thái vào túi nylon theo
từng lớp dày khoảng 20cm rồi
nén
Bước4:Tướirỉ mậtvàrắccác
chấtbổ sung (cám, bộtsắn…)

lên mỗilớprồi nén chặt cho đến
khi đầy
25
Bước5:Rảimộtlớprơmkhôlêntrênthức ăn ủ
chua rồi dùng dây cao su buộcchặtmiệng túi
Bước6:Để nơi râm mát, tránh
nướcmưavàchuộtcắnlàm
hỏng túi và thức ăn ủ chua