Bài giảng lý thuyết tiền tệ chương 10 ngân hàng thương mại

CHƯƠNG 10
NGÂN HÀNG
THƯƠNG MẠI
PDH 2
• I. QUÁ TRÌNH RA ĐỜI VÀ PHÁT TRIỂN
CỦA NH
• (SV tự nghiên cứu)
Theo Luật các tổ chức tín dụng (TCTD) Việt
Nam: “ NHTM là một TCTD thực hiện toàn
bộ hoạt động NH và các hoạt động KD khác có
liên quan. Hoạt động NH là hoạt động KD tiền
tệ và dịch vụ NH với nội dung chủ yếu và
thường xuyên là nhận tiền gửi, sử dụng số tiền
này để cấp tín dụng, cung cấp các dịch vụ
thanh toán ”.
PDH 3
• II. CHỨC NĂNG CỦA NHTM
• 1. Chức năng trung gian tín dụng
- NHTM là cầu nối giữa những người có vốn dư
thừa và những người có nhu cầu về vốn. Chức
năng này được mô tả qua sơ đồ sau:
• HUY ĐỘNG CẤP TÍN DỤNG
• NGUỒN VỐN ĐẦU TƯ VỐN
NHTM
NHÀ NƯỚC
TỔ CHỨC KT
TỔ CHỨC XH
HỘ GIA ĐÌNH
NHÀ NƯỚC
TỔ CHỨC KT
TỔ CHỨC XH

HỘ GIA ĐÌNH
PDH 4
- Chức năng trung gian TD là chức năng quan
trọng và cơ bản nhất của NHTM vì nó cho
thấy bản chất NHTM là một trung gian tài
chính và nhiệm vụ chủ yếu của nó là kết nối
cung – cầu vốn.
- Với chức năng trung gian TD, NHTM thực
hiện những nhiệm vụ cụ thể sau:
+ Nhận tiền gửi, phát hành kỳ phiếu và trái
phiếu NH.
+ Cho vay, chiết khấu thương phiếu và các hình
thức cấp TD khác.
PDH 5
- Qua chức năng trung gian TD, NHTM góp
phần tạo lợi ích cho các chủ thể tham gia và lợi
ích chung của nền KT:
• + Đối với người gởi tiền: tiền gửi ở NH có hệ
số rủi ro thấp; người gửi tiền có lãi tiền gửi và
được sử dụng các dịch vụ thanh toán.
• + Đối với người đi vay: được thỏa mãn nhu
cầu về vốn mà không phải tốn nhiều công sức,
thời gian cho việc tìm kiếm nơi cung ứng vốn.
PDH 6
• + Đối với NH: có được khoản chênh lệch
giữa LS cho vay và LS huy động.
• + Đối với nền KT: NH đã biến vốn nhàn
rỗi không hoạt động thành vốn hoạt động,
thúc đẩy SX-KD phát triển.
PDH 7

• 2. Chức năng trung gian thanh toán
- NH trích một khoản tiền trên TK TG thanh toán
của người trả tiền để chuyển trả cho người thụ
hưởng. Chức năng này được thể hiện qua sơ đồ
sau:
•
LỆNH
• TRẢ TIỀN GIẤY BÁO
• GIẤY BÁO CÓ
NỢ
NHTM
NGƯỜI
TRẢ TIỀN
NGƯỜI
THỤ HƯỞNG
PDH 8
- Trong chức năng trung gian thanh toán, NH thực
hiện các nhiệm vụ:
+ Mở tài khoản tiền gửi thanh toán cho khách
hàng.
+ Quản lý và cung cấp các phương tiện thanh toán
cho khách hàng (giấy chuyển tiền, ủy nhiêm chi,
séc, thư tín dụng …).
+ Tổ chức và kiểm soát quy trình thanh toán giữa
các khách hàng.
PDH 9
- Nhờ thực hiện chức năng trung gian thanh toán,
cho phép giảm bớt lượng tiền mặt lưu hành,
tiết kiệm chi phí lưu thông tiền tệ và đảm bảo
thanh toán nhanh chóng, an toàn. Mặt khác

giúp cho NH thu hút nhiều khách hàng mở tài
khoản ở NH, từ đó gia tăng nguồn vốn tiền gởi
không kỳ hạn.
PDH 10
- Việc kết hợp chức năng trung gian TD và
trung gian thanh toán tạo cho hệ thống NHTM
khả năng cung ứng bút tệ (tiền ghi sổ). Từ một
lượng tiền gửi ban đầu, qua nghiệp vụ cho vay
dưới hình thức chuyển khoản, đã làm cho tổng
TG mở rộng và tổng cho vay trong cả hệ thống
NH lớn hơn nhiều lần so với TG ban đầu.
PDH 11
3. Chức năng cung cấp các dịch vụ TC
- Chức năng này được thực hiện dựa trên việc khai
thác các lợi thế so sánh sau:
• + NH có hệ thống chi nhánh rộng khắp.
• + NH có đội ngũ nhân viên có kinh nghiệm và
trình độ cao trong lĩnh vực TC.
• + NH có điều kiện thuận lợi trong việc thu thập
thông tin của các tổ chức KT và thị trường TC.
PDH 12
- Các dịch vụ TC mà NHTM cung cấp bao gồm:
tư vấn TC; môi giới TC; lưu ký chứng khoán;
mở tài khoản ký quỹ KD chứng khoán; dịch vụ
ngân quỹ và chuyển tiền; thu hộ, chi hộ, mua
bán CK hộ …
PDH 13
• III. PHÂN LOẠI NHTM
• Căn cứ vào tính chất sở hữu có
• - NHTM quốc doanh.

• - NHTM cổ phần.
• - NHTM liên doanh.
• - Chi nhánh NH nước ngoài.
• - NHTM nước ngoài (theo cam kết của VN
khi trở thành viên của WTO, thì từ tháng
4/2007 cho phép thành lập NHTM 100% vốn
nước ngoài tại VN).
PDH 14
IV. CÁC NGHIỆP VỤ CƠ BẢN CỦA NHTM
Bảng tổng kết tài sản của NHTM (trước đây)
Bảng cân đối kế toán của NHTM (hiện nay)
TÀI SẢN CÓ TÀI SẢN NỢ
TÀI SẢN NGUỒN VỐN
(NỢ PHẢI TRẢ VÀ
VỐN CHỦ SỞ HỮU)
PDH 15
• Bảng cân đối kế toán NHTM (tóm tắt)
• TÀI SẢN
• Tiền mặt, vàng
• Tiền gởi tại NH nhà nước
• Tiền gởi và cho vay TCTD khác
• Chứng khoán kinh doanh
• Các công cụ TC phái sinh và tài sản TC khác
• Cho vay khách hàng
• Chứng khoán đầu tư
• Góp vốn, đầu tư dài hạn
• Tài sản cố định
• Tài sản có khác
PDH 16
• NGUỒN VỐN

• Nợ phải trả
• Tiền gửi và vay của các TCTD khác
• Tiền gửi của khách hàng
• Vốn tài trợ, ủy thác ĐT mà TCTD chịu rủi ro
• Tài sản nợ khác (các khoản nợ khác)
• Vốn chủ sở hữu
• Vốn của TCTD
• Quỹ của TCTD
• Lợi nhuận chưa phân phối
PDH 17
1. Nghiệp vụ tạo lập và quản lý nguồn vốn:
Nguồn vốn KD của NHTM được phản ánh bên
“nguồn vốn” của bảng cân đối kế toán (trước đây
là bên “tài sản nợ” của bảng tổng kết tài sản), bao
gồm: nguồn vốn chủ sở hữu, nguồn vốn huy
động, nguồn vốn vay và tài sản nợ khác (nguồn
vốn khác).
PDH 18
• 1.1. Nguồn vốn chủ sở hữu (vốn tự có)
- Đây là nguồn vốn NH không phải cam kết hoàn
trả cho các chủ sở hữu, bao gồm:
• + Vốn điều lệ (VĐL)
• Tùy theo loại hình sở hữu NH mà cơ chế hình
thành vốn điều lệ khác nhau: VĐL của NH quốc
doanh do công ty đầu tư tài chính nhà nước cấp;
VĐL của NH cổ phần do cổ đông đóng góp; VĐL
của NH liên doanh do NH trong nước và NH
nước ngoài đóng góp …
PDH 19
+ Các quỹ và lợi nhuận chưa phân phối,

bao gồm:
• * Quỹ dự trữ bổ sung VĐL.
• * Quỹ dự phòng TC.
• * Quỹ phát triển nghiệp vụ KD NH.
* Lợi nhuận không chia.
PDH 20
- Nguồn vốn chủ sở hữu của NHTM
thường chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng
nguồn vốn, nhưng nó có tính ổn định cao,
nó là cơ sở để thu hút các nguồn vốn
khác, và là nhân tố để xác định các tỷ lệ
an toàn trong KD của NHTM.
PDH 21
1.2. Nguồn vốn huy động
Đây là nguồn vốn chiếm tỷ trọng lớn nhất
trong tổng nguồn vốn của NH, bao gồm:
tiền gửi và các hình thức huy động khác.
PDH 22
• - Tiền gửi gồm: TG không kỳ hạn, TG có kỳ
hạn, TG tiết kiệm.
• + TG không kỳ hạn (TG hoạt kỳ):
• Là loại TG mà người sở hữu nó có thể sử dụng
bất kỳ lúc nào. Chủ tài khoản TG có thể yêu
cầu NH trích tiền trên TK để chuyển trả cho
người thụ hưởng, hoặc chuyển số tiền được
hưởng vào TK này, do vậy nó còn được gọi là
TG thanh toán.
PDH 23
Công chúng gửi tiền không kỳ hạn vào NH chủ
yếu không vì lãi TG, mà vì các dịch vụ thanh

toán tiện ích mà NH cung cấp.
TG không kỳ hạn tuy biến động thường xuyên,
nhưng NH vẫn có thể sử dụng chúng để cho
vay dựa trên cơ sở số dư ổn định do kết quả bù
trừ của số tiền gửi vào và rút ra trong một thời
kỳ nhất định. Cho vay dựa vào nguồn vốn TG
không kỳ hạn sẽ tạo ra hiệu quả TC cao cho
NH vì giá mua quyền sử dụng vốn thấp.
PDH 24
• + TG có kỳ hạn: về nguyên tắc, người gởi
tiền chỉ có thể rút tiền ra theo thời hạn đã
quy định trước. Đây là nguồn vốn ổn định,
NH có thể sử dụng một cách chủ động.
• + TG tiết kiệm: người gửi tiền được NH
cấp một quyển sổ để ghi chép xác nhận số
tiền gửi vào và rút ra. NH không cung cấp
các dịch vụ trung gian thanh toán cho
khách hàng gửi tiền tiết kiệm.
PDH 25
• TG tiết kiệm có các loại:
• * TG tiết kiệm không kỳ hạn.
• * TG tiết kiệm có kỳ hạn.
• * TG tiết kiệm có mục đích:
• ngoài việc được NH trả lãi, người tham
gia còn được NH cấp TD để mua sắm các
phương tiện phục vụ nhu cầu tiêu dùng.