Bài giảng kinh tế vi mô - Đại Học Thương mạia

Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
2005-2006

Kinh tế vi mơ

Bài giảng 1

KINH TẾ HỌC VI MƠ
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Học kỳ mùa Thu
2005 - 2006

Kinh tế học là gì?
• Xuất phát điểm của kinh tế học: Quy luật phổ quát về
sự khan hiếm
• Quy luật khan hiếm: Mâu thuẫn giữa nhu cầu và ước
vọng vô hạn với khả năng và nguồn lực hữu hạn của
con người
• Hệ quả của quy luật khan hiếm: Con người buộc phải
lựa chọn về cả 2 phương diện: nhu cầu/ước vọng và
phân bổ khả năng/nguồn lực
• Hai khía cạnh của sự lựa chọn: Mục tiêu và ràng buộc
8/30/2005

Vũ Thành Tự Anh

Vũ Thành Tự Anh

2

1

Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
2005-2006

Kinh tế vi mơ

Bài giảng 1

Kinh tế học là gì?
• Khái niệm chính thống: Kinh tế học là bộ môn khoa
học xã hội nghiên cứu sự phân bổ các nguồn lực khan
hiếm cho các mục đích sử dụng có tính cạnh tranh,
nhằm tối ưu hóa lợi ích của các cá nhân, tổ chức, và
nền kinh tế.
• Một góc nhìn khác: Kinh tế học như một môn khoa
học về thị trường (James Buchanan).

8/30/2005

Vũ Thành Tự Anh

3

Khái niệm về thị trường
• Thị trường là một tập hợp những người mua và
người bán tương tác với nhau ở hiện tại và trong
tương lai để xác định giá cả và sản lượng của một
hay một nhóm sản phẩm.
• Phạm vi của thị trường:

- Khu vực địa lý
- Phổ sản phẩm

8/30/2005

Vũ Thành Tự Anh

Vũ Thành Tự Anh

4

2


Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
2005-2006

Kinh tế vi mơ

Bài giảng 1

Những câu hỏi cơ bản của kinh tế học
•
•
•
•

Sản xuất cái gì?
Sản xuất như thế nào?
Sản xuất bao nhiêu?

Sản xuất cho ai?

8/30/2005

Vũ Thành Tự Anh

5

Các hệ thống kinh tế trả lời những câu hỏi
cơ bản của KTH như thế nào?
• Kinh tế kế hoạch hóa tập
trung
• Kinh tế thị trường phi tập
trung
• Kinh tế hỗn hợp
• Kinh tế thị trường [định
hướng] XHCN (socialist
market economy)

8/30/2005

Vũ Thành Tự Anh

•
•
•
•

Sản xuất cái gì?
Sản xuất như thế nào?

Sản xuất bao nhiêu?
Sản xuất cho ai?

Vũ Thành Tự Anh

6

3


Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
2005-2006

Kinh tế vi mơ

Bài giảng 1

Phân biệt kinh tế học vi mô và vĩ mơ
• Tiêu thức phân biệt: Đơn vị phân tích
• Kinh tế học vĩ mơ: Nghiên cứu tồn bộ nền kinh tế: sản
lượng, tăng trưởng, lạm phát, thất nghiệp v.v.
• Kinh tế học vi mô:
- Lấy cá nhân (người tiêu dùng, người lao động, nhà đầu tư
v.v.), các đơn vị SX- KD, nhà nước (trung ương và địa
phương) làm đơn vị phân tích
- Nghiên cứu cách thức các đơn vị kinh tế tương tác với nhau để
hình thành các thực thể kinh tế lớn hơn (thị trường, ngành
cơng nghiệp v.v.).
• Mối quan hệ giữa KTH vi mô và vĩ mô
8/30/2005

Vũ Thành Tự Anh

7

Phân biệt kinh tế học thực chứng và
kinh tế học chuẩn tắc
• Kinh tế học thực chứng: “What is?”
- Sử dụng lý thuyết kinh tế, với sự hỗ trợ của các mơ hình tốn kinh tế lượng để mơ tả, lý giải, và dự báo các vấn đề kinh tế đã,
đang, và sẽ xảy ra trên thực tế - là kết quả của sự lựa chọn của
các tác nhân kinh tế.
• Kinh tế học chuẩn tắc: “What should be?”
- Liên quan tới các giá trị đạo đức, xã hội, văn hóa
- Thường mang nặng dấu ấn của người phát biểu
- Là nguồn gốc bất đồng quan điểm giữa các nhà KTH

8/30/2005

Vũ Thành Tự Anh

Vũ Thành Tự Anh

8

4


Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
2005-2006

Kinh tế vi mơ

Bài giảng 1

Lý thuyết và Mơ hình kinh tế
• Phân tích vi mơ
–

–

Lý thuyết được sử dụng để giải thích một hiện tượng
quan sát được trên thực tế, hoặc để dự báo về những sự
kiện sẽ xảy ra. Lý thuyết được xây dựng trên cơ sở các
giả định ban đầu, các quy luật kinh tế, và các thao tác
logic.
Ví dụ:
•

Lý thuyết về hành vi người tiêu dùng

•

Lý thuyết về cơng ty

8/30/2005

Vũ Thành Tự Anh

9

Lý thuyết và Mơ hình kinh tế
• Phân tích vi mơ
–

Mơ hình:
•

8/30/2005

Vũ Thành Tự Anh

Là hình thức biểu hiện của lý thuyết kinh tế dưới dạng
ngơn ngữ tốn. Mơ hình là cơng cụ quen thuộc của các
nhà kinh tế để giải thích và dự báo về những sự kiện đã,
đang, và sẽ xảy ra.

Vũ Thành Tự Anh

10

5


Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
2005-2006

Kinh tế vi mơ

Bài giảng 1

Lý thuyết và Mơ hình kinh tế
• Phân tích vi mơ
–

Minh xác cho một lý thuyết
•

•

Sự minh xác và giá trị của một lý thuyết được quyết
định bởi chất lượng các dự đốn và giải thích của nó.
Để phủ định một lý thuyết, nếu chỉ phủ định các giả
định ban đầu là chưa đủ, mà còn phải chứng minh được
các dự đoán của lý thuyết về cơ bản là sai, hay chứng
minh sự bất lực của nó trước một số hiện tượng quan sát
được.

8/30/2005

Vũ Thành Tự Anh

11

Lý thuyết và Mơ hình kinh tế
• Phân tích vi mơ
–

Sự tiến hóa của các lý thuyết kinh tế
•

8/30/2005

Vũ Thành Tự Anh

Kiểm định và hồn chỉnh lý thuyết có ý nghĩa sống cịn
đối với sự phát triển của khoa học kinh tế.

Vũ Thành Tự Anh

12

6


Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
2005-2006

Kinh tế vi mơ

Bài giảng 1

Kinh tế học và Chính sách cơng
• Chính sách cơng là gì? Chính sách cơng là hành động (hay
khơng hành động) của nhà nước đối với các vấn đề xã hội.
• Vấn đề xã hội xuất hiện khi xã hội cảm nhận rằng một vấn đề
nào đó là khơng thể chấp nhận được, và do vậy cần sự can
thiệp (hay từ bỏ can thiệp) của nhà nước.
• Một bài tốn cơ bản của chính sách cơng: Làm thế nào để
tối ưu hóa các quyết định, đạt được các mục tiêu đã đề ra trong
điều kiện khan hiếm các nguồn lực về thơng tin, con người, và

tài chính v.v.

8/30/2005

Vũ Thành Tự Anh

13

Kinh tế học và Chính sách cơng
Q trình phân tích chính sách
1.
2.
3.
4.
5.
6.

Định nghĩa và phân tích vấn đề
Xác định mục tiêu của chính sách
Xây dựng các lựa chọn chính sách
Hình thành các chỉ tiêu đánh giá
Đánh giá các lựa chọn chính sách
Kết luận và kiến nghị

8/30/2005

Vũ Thành Tự Anh

Vũ Thành Tự Anh

14

7


Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
2005-2006

Kinh tế vi mơ

Bài giảng 1

Định nghĩa và phân tích vấn đề
•
•
•
•
•
•

Câu hỏi
Vấn đề đang gặp phải là gì?
Vấn đề này xuất hiện ở đâu?
Ai (cái gì) sẽ bị tác động?
Tác động xảy ra như thế
nào?
Đâu là ngun nhân chính?
Chính sách mới có thể tác
động tới những ngun nhân
này như thế nào?

8/30/2005

•
•

•
•

Ví dụ minh họa
Tình trạng tai nạn giao
thơng hiện nay như thế nào?
Việc khơng đội mũ bảo
hiểm có quan hệ với xác
suất và hậu quả của tai nạn
như thế nào?
Ngồi việc khơng đội mũ
bảo hiểm, cịn có ngun
nhân quan trọng nào khác?
Chính sách mới sẽ ảnh
hưởng tới sác xuất và mức
độ nghiêm trọng của hậu
quả tai nạn như thế nào?

Vũ Thành Tự Anh

15

Xác định mục tiêu của chính sách
Câu hỏi

• Các mục tiêu kinh tế, chính
trị, văn hóa, xã hội của
chính sách là gì?
• Các mục tiêu này được cụ
thể hóa như thế nào?

8/30/2005

Vũ Thành Tự Anh

Ví dụ minh họa
• Cần phải giảm số vụ tai nạn
liên quan đến xe gắn máy
đến mức nào?
• Các chỉ tiêu cụ thể: số vụ tai
nạn, số người tử vong, số
người bị thương v.v.

Vũ Thành Tự Anh

16

8


Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
2005-2006

Kinh tế vi mơ

Bài giảng 1

Xây dựng các lựa chọn chính sách
Ví dụ minh họa

Câu hỏi
• Các lựa chọn về chính sách để
giảm tai nạn giao thơng là gì?

8/30/2005

• Bắt buộc đội mũ bảo hiểm với người
đi xe gắn máy trên 1 số đoạn đường
• Tăng hình phạt
• Bố trí lại dân cư xa tuyến đường
chính
• Làm đường mới xa khu dân cư
• Tăng số lượng cảnh sát giao thơng
• Giáo dục người đi xe cơ giới
• Hạn chế và bắn tốc độ
• v.v.

Vũ Thành Tự Anh

17

Hình thành các chỉ tiêu đánh giá
•

•

•
•
•

Câu hỏi
Những chỉ tiêu đánh giá
thích hợp nhất cho vấn đề
đang gặp phải và cho các
lựa chọn chính sách là gì?
Đo lường chi phí thế nào?
Đo lường hiệu quả ra sao?
Tính khả thi về kinh tế,
chính trị, văn hóa, xã hội?
Tính cơng bằng? v.v.

8/30/2005

Vũ Thành Tự Anh

Ví dụ minh họa
• Những tiêu thức nào quan
trọng nhất đối với việc quy
định đội mũ bảo hiểm? Hạn
chế tốc độ? Quy hoạc lại
giao thông và dân cư v.v.?
• Biện pháp nào hiệu quả nhất
trong việc giảm tai nạn giao
thơng?
• Việc hạn chế và bắn tốc độ
sẽ gây ra phản ứng gì? v.v.

Vũ Thành Tự Anh

18

9


Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
2005-2006

Kinh tế vi mơ

Bài giảng 1

Đánh giá các lựa chọn chính sách
Câu hỏi
• Lựa chọn nào tốt hơn?
• Cần tiến hành những phân
tích nào để tìm ra chính
sách tốt hơn?
• Số liệu thống kê có đủ để
phân tích khơng?
• Nếu khơng thì cần thêm số
liệu nào? v.v.

8/30/2005

Ví dụ minh họa
• Phạt người khơng đội mũ

bảo hiểm có hiệu quả hơn
chiến dịch giáo dục người đi
xe khơng?
• Hiệu quả của việc hạn chế
và bắn tốc độ đối với tai nạn
thế nào?
• Những số liệu thống kê cần
thiết để trả lời những câu
hỏi trên là gì?

Vũ Thành Tự Anh

19

Kết luận và kiến nghị
Câu hỏi
• Với những điều kiện hiện tại
thì chính sách nào là thích
hợp nhất?
• Những nhân tố quan trọng
khác cần xem xét là gì?

8/30/2005

Vũ Thành Tự Anh

Ví dụ minh họa
• Có nên tiếp tục để người
dân sống dọc theo đường
quốc lộ?

• Liệu việc bắn tốc độ có giải
quyết được vấn đề về cơ
bản?
• Có nên tăng hình phạt lên
gấp đơi?

Vũ Thành Tự Anh

20

10


Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
2005-2006

Kinh tế vi mơ

Bài giảng 1

Con đường phía trước …
• Hai khu vực của nền
kinh tế
- Khu vực sản xuất
- Khu vực tiêu dùng
• Hai khu vực thị trường
- Thị trường sản phẩm
- Thị trường nhân tố đầu
vào
• Vai trị của thị trường

• Vai trò của nhà nước
8/30/2005

Vũ Thành Tự Anh

G

Vũ Thành Tự Anh

21

11