Bài giảng phần rối loạn chuyển hóa protid

RỐI LOẠN CHUYỂN HÓA PROTID
 MỤC TIÊU
:

1.
Giải thích sự cân bằng protid.
 2. Nêu nguyên nhân và hậu quả của sự thay
đổi protid huyết tương.
 3. Nhắc lại quá trình điều hòa tổng hợp
protid.
 4. Giải thích cơ chế một số bệnh lý do rối
loạn tổng hợp protid.
5. Minh họa rối loạn tổng hợp protid trong
bệnh thiếu máu hồng cầu liềm và bệnh
Thalassémie.

RỐI LOẠN CHUYỂN HÓA PROTID
 SỰ CÂN BẰNG PROTID:
Xét nghiệm về cân bằng protid thường để xác đònh mức
protein tăng hay giảm trong cơ thể bằng cách đo lượng
protein đưa vào cơ thể và lượng protein tiêu thụ. Vì
Nitrogen là sản phẩm thoái hóa của protid nên người ta
gọi đó là cân bằng Nitrogen. Lượng protein tiêu thụ tổng
cộng gấp 6,9 lần lượng N trong nước tiểu, và gấp 6,25
lần Nitrogen trong nước tiểu và phân. Xét nghiệm chỉ có
giá trò khi tiếp tục đo 1 tuần trở lên.

RỐI LOẠN CHUYỂN HÓA PROTID
 SỰ CÂN BẰNG PROTID:
 ù Cân bằng N dương tính: Khi cơ thể nhận, tân
tạo protid nhiều; phân hủy, thoái hóa ít. Xảy ra

ở cơ thể đang trưởng thành, có thai, hồi phục
bệnh, dùng những hormone làm tăng tổng hợp
protid như testosterone.

RỐI LOẠN CHUYỂN HÓA PROTID
 SỰ CÂN BẰNG PROTID:
 Cân bằng N âm tính: Khi protid thoái hóa,
thải nhiều hơn nhận.
Xảy ra ở trường hợp đói, suy dinh dưỡng, sau
sốt nặng kéo dài, rối loạn tiêu hóa, tiểu ra
protein, dùng những hormone phân hủy protid
như glucocorticoid làm tăng tách acid amin từ
các mô ngoài gan.

ROI LOAẽN TONG HễẽP PROTID
CAC BệễC TONG HễẽP PROTID:


RỐI LOẠN TỔNG HP PROTID
QUÁ TRÌNH ĐIỀU HÒA TỔNG HP PROTID:
Đơn vò biểu hiện gen là operon gồm:
 Một số gen cấu trúc (Structural gene) liên kết chặt với nhau và
cùng chòu sự điều khiển của gen tác động.
 Gen tác động (Operator) hoạt động với sự tham gia của gen khởi
động và chòu sự kiểm soát của gen điều hòa.
 Gen khởi động (Promoter) là nơi gắn RNA polymerase là men
xúc tác quá trình chuyển mã tổng hợp mRNA.
 Gen điều hòa (Regulator) kiểm soát gen tác động thông qua chất
kềm hãm là một protein được tổng hợp dưới sự điều khiển của gen
điều hòa.

Chất kềm hãm - tùy trường hợp - có thể ức chế hay không ức chế
gen tác động, qua đó ức chế hay không ức chế các gen cấu trúc của
operon, tức là làm cho quá trình giải mã không xảy ra hay xảy ra
đối với các gen cấu trúc S1, S2, S3 đồng thời và cùng mức độ.

RỐI LOẠN TỔNG HP PROTID
QUÁ TRÌNH ĐIỀU HÒA TỔNG HP PROTID:
RỐI LOẠN TỔNG HP PROTID
 Hemoglobin gồm nhóm ngoại là hème (protoporphyrin kết hợp 1 nguyên tử
Fe
++
) và phần protein là globin. Globin gồm 4 chuỗi polypeptid liên kết với
nhau bởi những tương tác không đồng hóa trò. Mỗi chuỗi kết hợp với 1
hème, nên 1 phân tử Hb có thể nhận 4 phân tử oxy. Chuỗi polypeptid được
gọi tên theo chữ Hy Lạp , , ,  Mỗi chuỗi polypeptid là 1 dưới đơn vò
của Hb.

RỐI LOẠN TỔNG HP PROTID
Hô hấp ngoại
RỐI LOẠN TỔNG HP PROTID
Hô hấp nội
RỐI LOẠN TỔNG HP PROTID
Tùy theo giai đoạn phát triển mà xuất hiện những dạng Hb
khác nhau với cấu trúc dưới đơn vò khác nhau.
 Hb chủ yếu của bào thai (95%) là HbF (Fetal Hb)
công thức dưới đơn vò  2  2.
 Hb chủ yếu của người trưởng thành là HbA (Adult
Hb) công thức dưới đơn vò 2 2. HbA chiếm lượng
nhiều nhất và hoạt động lâu nhất trong quá trình sống
của người. Ở người trưởng thành: HbA hay HbA 1 chiếm

97% Hb toàn phần, HbA 2 (2 2) < 3%, HbF < 1%.

RỐI LOẠN TỔNG HP PROTID
BỆNH LÝ DO RỐI LOẠN GEN CẤU TRÚC

BỆNH LÝ DO RỐI LOẠN GEN CẤU TRÚC

Bệnh thiếu máu hồng cầu liềm
(Sickle cell anemia)

BỆNH LÝ DO RỐI LOẠN GEN CẤU TRÚC
Bệnh thiếu máu hồng cầu liềm
(Sickle cell anemia)
 1904, James Herrich phát hiện đầu tiên khi xét nghiệm máu một sinh viên bò thiếu
máu.
 Hồng cầu liềm có dạng giống cái liềm, xuất hiện khi PO
2
thấp (như khi đặt dưới
lamelle một thời gian không khí không lọt vào được).

BỆNH LÝ DO RỐI LOẠN GEN CẤU TRÚC
Bệnh thiếu máu hồng cầu liềm
(Sickle cell anemia)
 Lần đầu tiên Pauling phát hiện được một Hb bất thường mở ra chương mới
trong bệnh lý học: bệnh lý phân tử. Pauling chạy điện di Hb bệnh nhân
thiếu máu hồng cầu liềm (HbS) và Hb người bình thường, kết quả HbS về
cực âm, HbA về cực dương, chứng tỏ có khác nhau về tích điện của Hb.

BỆNH LÝ DO RỐI LOẠN GEN CẤU TRÚC
Bệnh thiếu máu hồng cầu liềm

(Sickle cell anemia)
1954 -1958, dùng kỹ thuật dấu vết ngón tay (finger print), Ingram phát hiện
những sự thay thế trong phân tử HbS: 2 chuỗi  bình thường, trong khi có
đột biến acid amin ở chuỗi : vò trí 6 là Val (acid amin trung tính) thay vì
Glu (acid amin điện âm). Do đó, điện tích HbS thay đổi, tích điện dương
nhiều hơn HbA nên di chuyển tới cực âm trong phép điện di.

BỆNH LÝ DO RỐI LOẠN GEN CẤU TRÚC
CƠ CHẾ HÌNH THÀNH HỒNG CẦU LIỀM

BỆNH LÝ DO RỐI LOẠN GEN CẤU TRÚC
Nhánh bên của Val (trong HbS) không phân cực, nhánh bên của Glu
(trong HbA) phân cực mạnh. Sự thay Glu  6 bằng Val đặt acid
amin không phân cực trên mặt ngoài của HbS làm giảm nhiều độ
hòa tan của deoxy HbS, nhưng ít tác dụng trên oxy HbS. Do đó, khi
để hồng cầu giữa lame và lamelle trong vài giờ, PO
2
giảm, dạng
deoxy HbS bò kết tủa dưới dạng sợi làm biến dạng hồng cầu .

BỆNH LÝ DO RỐI LOẠN GEN CẤU TRÚC
Trong cơ thể, ở mạch máu nhỏ ngọai vi,
khi dạng deoxy HbS có hàm lượng lớn,
chúng kết hợp với nhau (polymer hóa)
thành sợi xoắn có đường kính 170 A.
Những sợi này tạo tình trạng gel hóa làm
cứng màng hồng cầu, tăng độ nhớt máu,
gây mất nước, thóat potassium ra và
calcium đi vào làm hồng cầu biến dạng
hình liềm.

BỆNH LÝ DO RỐI LOẠN GEN CẤU TRÚC
Hồng cầu liềm mất khả năng uốn cong để
có thể đi qua các mao mạch nhỏ và có
màng dễ dính kết (nhất là hồng cầu lưới)
nên bò dính vào nội mạc các mao tónh
mạch gây tắc mạch và vỡ hồng cầu chưa
trưởng thành dẫn đến thiếu máu tán
huyết.

BỆNH LÝ DO RỐI LOẠN GEN CẤU TRÚC
Quá trình hình thành hồng cầu liềm trong cơ thể
BỆNH LÝ DO RỐI LOẠN GEN CẤU TRÚC
 HbC: Glu ( 6) thay bằng Lys.
 HbI: Lys ( 16) thay bằng Glu.

BỆNH LÝ DO RỐI LOẠN GEN ĐIỀU HÒA
 1925 - 1927, Cooley mô tả 7 trẻ em thiếu máu, gan lách to, da
nhiễm sắc tố, xương dài và xương sọ dày thêm. Bệnh này được gọi
là bệnh Cooley, và bệnh hay xuất hiện ở vùng Đòa trung Hải nên
còn được gọi là Thalassémie.

BỆNH LÝ DO RỐI LOẠN GEN ĐIỀU HÒA
THALASSEMIA
Bệnh nhân có hồng cầu hình bia, sức bền hồng cầu giảm, và có bất thường về
Hb: HbF chiếm tỉ lệ cao hơn nhiều so với bình thường.