Phân tích chi tiết Văn bản nhung ngoi sao xa xoi

NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI
- Lê Minh Khuê –

A. Kiến thức cơ bản
I. Tác giả
- Lê Minh Khuê sinh năm 1949, quê ở tỉnh Thanh Hóa.
- Trong cuộc kháng chiến chống Mĩ, Lê Minh Khuê gia nhập lực lượng thanh niên
xung phong và bắt đầu viết văn từ đầu những năm 70.
- Đề tài sáng tác:
+ Trước 1975: cuộc sống, chiến đấu của tuổi trẻ trên tuyến đường Trường
Sơn.
+ Sau 1975: Những biến chuyển của đời sống xã hội và con người trên tinh
thần đổi mới.
- Là cây bút chuyên về truyện ngắn với ngòi bút miêu tả tinh tế, đặc sắc, đặc biệt là
nhân vật nữ.
- Tác phẩm chính: “Cao điểm mùa hạ” (1978); “Đoàn kết” (1980); Bi kịch nhỏ
(1993)…
II. Tác phẩm
1. Hoàn cảnh sáng tác:
- Viết năm 1971, lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ đang diễn ra ác liệt , khi tác giả
đang là phóng viên hoạt động trên tuyến đường Trường Sơn.
- In trong tập truyện cùng tên xuất bản năm 1985.
- Hồn cảnh đã góp phần bộc lộ chủ đề tác phẩm: …..
2. Thể loại: truyện ngắn/ PTBĐ: TS+MT, BC
3. Tóm tắt:
- Truyện kể về ba cô gái thanh niên xung phong là Thao, Phương Định và Nho; cả
ba người làm thành một tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm ác liệt trên tuyến đường
Trường Sơn những năm đánh Mĩ...
- Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp do
bom địch gây ra, đánh dấu vị trí các trái bom chưa nổ và phá bom.
- Cuộc sống nơi trọng điểm, mặc dù nguy hiểm nhưng họ vẫn vui nhộn, hồn nhiên

yêu đời với những giây phút thanh thản, mơ mộng và đặc biệt họ rất u thương, gắn bó
với nhau trong tình đồng đội...
- Phương Định là nhân vật chính, đồng thời là người kể chuyện, cơ hay nhớ về
những kỉ niệm với gia đình, thành phố quê hương. Đoạn cuối truyện tập trung tả tâm trạng
Phương Định trong 1 lần phá bom và Nho bị thương.
4. Ngôi kể:
- Truyện được kể theo ngôi thứ nhất, người kể chuyện là Phương Định, nhân vật chính
trong tp.
- Tác dụng:
+ Thuận lợi trong việc biểu hiện thế giới nội tâm, trực tiếp nói lên những cảm xúc, suy
nghĩ của nhân vật.
1


+ Tạo ra một điểm nhìn phù hợp để miêu tả sinh động hiện thực cuộc chiến đấu ở một
trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn.
+ Rút ngắn khoảng cách giữa người kể chuyện và người đọc để câu chuyện hiện lên chân
thực, tự nhiên và đáng tin cậy hơn.
5. Tình huống truyện
- Tình huống phá bom: thử thách lịng dũng cảm, khẳng định phẩm chất anh hùng của nhân
vật.
- Tình huống Nho bị thương: bộc lộ tình đồng chí đồng đội sâu sắc của các nhân vật.
- Cơn mưa đá bất chợt trên cao điểm: tình huống bộc lộ vẻ đẹp hồn nhiên, vô tư của nhân
vật.
6. ĐỀ TÀI:
Viết về cuộc sống, cuộc chiến đấu của thanh niên xung phong, bộ đội trên tuyến đường
TS trong thời kì k/c chống Mĩ cứu nước.
7. CHỦ ĐỀ:
Khẳng định ca ngợi vẻ đẹp giản dị và phẩm chất anh hùng của tuổi trẻ Việt Nam nói
chung và những thanh niên xung phong nói riêng trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước

8. Nhan đề
- NNSXX là 1 nhan đề hay và độc đáo, mang cảm hứng lãng mạn, mang đặc trưng của văn
học thời kì kháng chiến chống Mĩ. Nhan đề vừa có ý nghĩa cụ thể vừa có ý nghĩa ẩn dụ,
biểu tượng.
* Nghĩa tả thực: Ngôi sao là những tinh tú nhỏ bé trên bầu trời, tỏa ánh sáng dịu êm
trong trẻo, thanh cao, vĩnh hằng. Trong truyện, những ngôi sao là h.ả xuất hiện trên mũ anh
bộ đội, trên bầu trời thành phố trong hoài niệm của Phương Định và cũng là h.ả các anh bộ
đội gọi các cô gái TNXP trên cao điểm.
* Nghĩa ẩn dụ: Những ngôi sao xa xôi là một h.ả ẩn dụ mang nhiều ý nghĩa sâu
sắc.
- Hình ảnh NNSXX thường biểu tượng cho cái đẹp, sự trong sáng, biểu tượng cho
tương lai rực rỡ.
- Biểu tượng cho những ước mơ, khát vọng về một cuộc sống thanh bình giữa
những khốc liệt của chiến tranh. (Nó còn là ánh sáng hòa bình tươi đẹp của quê hương xa
xôi đang vẫy gọi và chờ đợi họ).
- Nó biểu tượng cho phẩm chất anh hùng và tâm hồn cao đẹp của các nữ TNXP, nó
lấp lánh ánh sáng của lí tưởng chiến đấu của tuổi trẻ chống Mĩ thế hệ “Xẻ dọc Trường Sơn
đi cứu nước/ Mà lòng phơi phới dậy tương lai” (Tố Hữu).
- Ánh sáng ấy khơng rực rỡ phơ trương mà phải chịu khó tìm hiểu ta mới cảm nhận
được vẻ đẹp diệu kì của các cô gái ấy. Họ xứng đáng là “những ngôi sao xa xôi” trên đỉnh
Trường Sơn – những ngôi sao dẫn đường cho DTVN đi tới thắng lợi.
* Nhan đề góp phần thể hiện chủ đề của tác phẩm: Ca ngợi tâm hồn trong sáng,
mơ mộng, tinh thần gan dạ, dũng cảm của những nữ thanh niên xung phong trên tuyến
đường Trường Sơn trong thời kì kháng chiến chống Mĩ.

2


9. Các câu văn trong văn bản: Sử dụng liên tiếp các câu văn ngắn. Nhiều câu là câu đặc
biệt, câu rút gọn, câu kể đan xen câu tả.

Tác dụng: Cách sử dụng câu văn như vậy vừa tạo nhịp điệu nhanh, mạnh, dồn dập, thể hiện
một cách chân thực, sinh động, dữ dội ác liệt của chiến trường nơi mà những NTNXP đang
sống và chiến đấu. Đồng thời thể hiện một cách chân thực, sinh động sự bình tĩnh, tự tin,
bình thản cũng như thái độ mạnh mẽ, dứt khốt, bất chấp khó khăn hiểm nguy của những
nữ TNXP.
B. Phân tích:
I. Ba cơ gái thanh niên xung phong
1. Hồn cảnh sống và làm việc
- Hoàn cảnh sống:
+ Trong một hang đá dưới chân cao điểm giữa một vùng trọng điểm của tuyến
đường Trường Sơn, nơi địch thả nhiều bom đạn nhất.
+ Con đường trước cửa hang bị bom đánh lở loét, thân cây bị tước khô cháy, những
thành ô tơ han gỉ méo mó nằm lẫn đất.
+ Khơng chí chiến trường: đất bốc khói, máy bay ì ầm xa dần, bom nổ váng cả óc.
-> Hồn cảnh sống khó khăn, gian khổ, đầy nguy hiểm. Đó là hiện thực đầy mùi chiến
tranh, khơng có màu xanh của sự sống.
- Công việc:
+ Chạy trên cao điểm giữa ban ngày, phơi mình ra giữa vùng trọng điểm dưới tầm
ngắm của máy bay Mĩ; dưới chân họ có những quả bom chưa nổ. Họ luôn phải đối mặt với
hiểm nguy và thần chết: “Thần chết là một tay khơng thích đùa. Hắn ta lẫn trong ruột
những quả bom”
+ Mỗi khi địch ném bom phải đứng trên cao điểm quan sát địch ném bom-> Khi
bom chưa nổ thì chạy lên đo, ước lượng khối đất đá cần san lấp hố bom -> Đếm, đánh dấu
những quả bom chưa nổ -> Nếu cần thì phá bom để thông đường cho xe ra tiền tuyến.
 Cơng việc đặc biệt nguy hiểm, địi hỏi sự bình tĩnh, gan dạ.
=> Quả thực, hoàn cảnh sống và chiến đấu của ba cô gái trên tuyến đường TS
quá khắc nghiệt, quá nguy hiểm. Phải là những người trải qua những năm tháng chiến
tranh gian khổ ở chiến trường, Lê Minh Khuê mới có được những trang văn miêu tả
sống động, đầy chân thực về hoàn cảnh sống và chiến đấu của ba cô gái thanh niên
xung phong.

Tuy nhiên vượt lên trên hồn cảnh sống khốc liệt đó, các cơ gái vẫn tỏa sáng với
những nét đẹp chung.
2. Nét đẹp chung:
3


Y1: Đó đều là những cơ gái có lịng u nước sâu sắc, có lí tưởng sống cao đẹp; sống,
cống hiến tuổi thanh xuân của mình cho đất nước.
- Theo tiếng gọi thiêng liêng của TQ, các cô sẵn sàng xa gia đình, xa mái trường, quê
hương, tình nguyện vào cái nơi mà sự mất còn chỉ diễn ra trong gang tấc.
- Họ có mặt trên tuyến đường đầy bom đạn của kẻ thù để phá bom, nối liền mạch máu
giao thông giúp bộ đội ta tiếp lương, tải đạn ra chiến trường.
->Với nét đẹp lí tưởng này, họ tiêu biểu và đại diện cho vẻ đẹp của ý chí và tinh thần của
thời đại.
Ý 2: Nơi chiến trường, họ còn tiêu biểu hơn với nét đẹp của tinh thần trách nhiệm cao
với cơng việc, lịng dũng cảm, gan dạ không sợ gian khổ, hi sinh.
* Tinh thần trách nhiệm cao với công việc:
- Ở nơi chiến trường đầy bom Mĩ, cái chết có thể đến bất cứ lúc nào. Để mạch giao thông
được thông suốt, các cô gái sẵn sàng nhận nhiệm vụ mà không cần sự trợ giúp của đơn vị,
bất kể giờ giấc, điều kiện nào miễn là đơn vị yêu cầu.
- Họ chạy trên cao điểm cả ngày lẫn đêm:“ Thế là tối lại ra đường luôn. Thường xuyên”.
Phá bom là một công việc vô cùng nguy hiểm. Vậy mà họ thực hiện một cách thuần thục,
thường xuyên, cái phi thường với người khác trở thành điều bình thường với họ. Những
câu văn ngắn, ngắt nhịp mạnh mẽ, dứt khoát, như nhịp của bước quân hành, như tinh thần
sẵn sàng nhận nhiệm vụ của những người lính.
- Họ phân chia cơng việc của mình một cách rõ ràng: ai ở lại trực điện thoại, ai đi phá bom
- Đặc biệt họ ln đặt mục tiêu hồn thành nhiệm vụ lên trên hết, lên trên cả tính mạng của
mình: “Tơi có nghĩ đến cái chết. Nhưng một cái chết mờ nhạt không cụ thể”. Điều họ quan
tâm lớn nhất là: “Liệu mìn có nổ khơng... ?Làm thế nào để cho mìn nổ lần thứ hai?”. Mối
bận tâm của họ khơng phải là tính mạng mà là cơng việc có hồn thành khơng.

* Ở họ cịn là những cơ gái dũng cảm, bình tĩnh, gan dạ ko sợ gian khổ, hi sinh.
- CS chiến trường khốc liệt đã tôi luyện cho các cô TNXP ấy một tinh thần bình tĩnh,
can trường, dũng cảm đến lạ lùng. Họ bất chấp cái chết để đối mặt với những đợt bom
đạn xả xuống không biết bao nhiêu lần. Luôn đối diện với cái chết mà ko hề run sợ.
- Mặc cho tiếng máy bay trinh sát rè rè, tiếng phản lực gầm gào họ vẫn khơng mất đi sự
bình tĩnh ấy. P.Đ nói đến c.việc phá bom với giọng điệu bình thản: Quen rồi. Một ngày
chúng tôi phá bom đến 5 lần. Ngày nào ít: 3 lần.
- Cơng việc đầy khó khăn gian khổ nhưng họ vẫn hoàn thành một cách nhanh, gọn, chính
xác. Mỗi lần phá là một cảm giác khác nhau, căng thẳng, hồi hộp nhưng không hề run sợ
mà rất bình tĩnh, thận trọng, thao tác nhanh gọn, chính xác, vơ hiệu hóa an tồn những trái
bom chứa sức hủy diệt khủng khiếp, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.
- Đơi khi họ có thể bị thương khi làm nhiệm vụ, nhưng họ không bao giờ chùn bước.
Phương Định vẫn còn 1 vết thương ở đùi chưa lành miệng nhưng không rời đơn vị để vào
quân y viện, thậm chí cịn tham gia phá bom. Nho bị thương nhưng vẫn hết sức bình tĩnh
khơng muốn các đồng đội phải lo lắng.
- Họ nói về cái chết rất nhẹ nhàng. Để rồi sau mỗi trận bom, vượt qua cái chết, họ lại hát
say sưa.
4


-> Lịng dũng cảm, ý chí sẵn sàng hi sinh vì đất nước của họ cũng là những phẩm
chất chung của các cô gái thanh niên xung phong, của tuổi trẻ Việt Nam thời chống Mĩ.
Ý 3: Tình đồng đội thắm thiết như chị em. (Những người lính vượt qua khó khăn gian
khổ ấy nhờ tình đồng đội gắn bó, keo sơn).
- Trong cuộc sống, họ luôn quan tâm, chăm sóc, thấu hiểu nhau như những người thân.
+ Họ hiểu nhau, hiểu tính tình sở thích của nhau, nghĩ về nhau rất đẹp, đầy tình yêu
thương: Phương Định thấy Nho mát mẻ như một cây que kem trắng, hiểu là Nho thích tắm
ở dưới suối để nguyên quần áo ướt đòi ăn kẹo. Phương Định hiểu chị Thao dũng cảm, bình
tĩnh đến phát bực trong chiến đấu nhưng lại rất sợ máu, con vắt.
+ Họ chăm sóc cho nhau chu đáo. Khi Nho bị thương, họ cuống quýt lo lắng, đau đớn khi

đồng đội bị bom vùi. Khi hầm Nho bị sập, chị Thao lao đến nghẹn ngào không nước mắt,
Phương Định rửa vết thương tiêm cho Nho, pha sữa cho Nho. Chị Thao còn muốn Phương
Định hát để động viên tinh thần cho nhau. Còn Nho, khi bị thương, cô không than đau đớn
mà động viên đồng đội và không cho báo về đơn vị để cho mọi người không phải lo lắng.
-Trong chiến đấu, họ chia sẻ với nhau những khó khăn, gian khổ, thậm chí họ nhận cả phần
nguy hiểm về mình. Khi đồng đội đi phá bom, người trực máy điện thoại ở trong hang sốt
ruột, lo lắng, cảm thấy cuộc sống khơng cịn ý nghĩa nếu họ không quay trở về. Họ là một
phần cuộc sống của nhau.
- Các cô yêu mến những người đồng đội trong đơn vị mình. PĐ dành tình yêu và niềm cảm
phục cho tất cả những người chiến sĩ mà cô gặp trên đường vào mặt trận. Với cô, “những
người đẹp nhất, thông minh, can đảm và cao thượng nhất là những người mặc qn phục
có ngơi sao trên mũ.”
-> Tình đồng đội trong hồn cảnh bình thường đã là đáng quý, trong hoàn cảnh lúc bấy
giờ, khi trên đầu là máy bay địch, dưới đất là những quả bom đang trực phát nổ, khi trước
mắt là nhiệm vụ cần phải thực hiện, thì tình đồng đội ấy chính là nguồn động viên tinh
thần, tiếp thêm sức mạnh để họ vượt lên tất cả, hoàn thành nhiệm vụ cao cả. Họ đã góp
phần quan trọng vào chiến thắng lẫy lừng của dân tộc, viết lên huyền thoại về con đường
Trường Sơn lịch sử.
Ý4: Bên cạnh những nét đẹp của người lính, những cơ gái ấy hiện lên cịn mang tâm
hồn trẻ trung, sôi nổi, lãng mạn, trong sáng, hồn nhiên yêu đời.
+ Vào chiến trường, họ mang nguyên cả những sở thích rất hồn nhiên và đáng
yêu. Nho Thích ăn kẹo, chị Thao thích chép bài hát, Phương Định thích ngồi bó gối mơ
màng. Họ thích làm đẹp ngay giữa chiến trường bão lửa: Chị Thao tỉa lông mày nhỏ như
cái tăm, áo lót lúc nào cũng thêu chỉ màu; Phương Định thích ngắm mình trong gương, tự
khen mình tương đối xinh.
+ Đặc biệt ở họ ln có tinh thần lạc quan. Nụ cười của họ vẫn lấp lánh trên
môi. Những lúc bị bom vùi, họ gọi nhau là những con quỷ mắt đen, cười thì hai hàm răng
trắng lóa. Hay có những đêm, họ leo tót lên cao điểm chỉ để nói vài câu buồn cười với các
anh lính lái xe. Các cô cất tiếng hát yêu đời giữa vùng núi rừng, ngay cả khi cái chết cận
kề: Phương Định ngồi dựa vào thành đá hát những lời tự bịa rồi cười bị một mình. Cơ

thích nhiều bài, thích Ca-chiu-sa của hồng qn Liên Xơ, thích dân ca Ý trữ tình ngọt
ngào. Chị Thao có tới ba quyển sổ dày để chép bài hát, chép cả những lời Phương Định tự
5


bịa ra mặc dù chị chẳng thuộc bài nào, nhạc thì sai, giọng thì chua... Mỗi lần họ đi phá bom
về họ nằm dài trong hang đá lạnh ẩm ướt nghe ca nhạc từ đài báo dẫn.
+ Chỉ một cơn mưa đá giữa chiến trường cũng đủ làm họ vui thích cuống
cuồng, làm bao nhiêu kỉ niệm tuổi thơ ùa về uốn xốy như sóng trong tâm trí họ.
->Có thể nói, tính trẻ và tính nữ của họ giống như cơn mưa làm dịu mát sự khốc liệt của
chiến trường. Nó giống như sợi chỉ xanh óng ánh làm đẹp bức tranh của chiến trường khốc
liệt. Nếu chỉ có nét đẹp của lòng yêu nước, dũng cảm, kiên cường, họ mới chỉ là những
người lính, nếu chỉ có nét đẹp của sự trẻ trung, sôi nổi, lãng mạn, họ mới chỉ là những cơ
gái trẻ bình dị. Chính cuộc kháng chiến của dân tộc đã kiến tạo cho lịch sử những con
người tuyệt vời yêu thương và mạnh mẽ, dũng cảm và dịu dàng. Có lẽ vì thế mà bom đạn
đã trở nên bất lực trước tình yêu và sức sống của con người.
-> Bằng nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế với ngơn ngữ đậm chất trữ tình,
tác giả đã làm hiện lên vẻ đẹp hồn nhiên tươi trẻ, mơ mộng lạc quan của những cô gái dũng
cảm. Chính tâm hồn họ đã làm dịu mát khơng khí căng thẳng của chiến trường. Tác giả đã
ghi lại một cách chân thực những chiến công thầm lặng, những hi sinh cao cả của tuổi trẻ
Việt Nam thời chống Mĩ. Đó là ý chí tinh thần tâm hồn của một thế hệ: “Xẻ dọc Trường
Sơn đi cứu nước/ Mà lòng phơi phới dậy tương lai”.
3. Nét phẩm chất riêng: (Bên cạnh những nét chung đó, những cơ gái cịn hiện
lên với những nét đẹp riêng. Chính nét đẹp riêng đã làm nên tính hấp dẫn,cá tính của
các cơ gái)
a. Chị Thao: Là người chỉ huy và cũng là người lớn tuổi nhất tổ trinh sát phá bom mặt
đường.
- Dũng cảm, ngoan cường:
+ Trong công việc: Chị là người từng trải, bản lĩnh và quyết đoán và ai cũng gờm chị về
tính táo bạo, cương quyết. Đặc biệt là sự bình tĩnh đến phát bực. Máy bay địch đến

nhưng chị vẫn móc bánh quy trong túi, thong thả nhai: “Tiếng máy bay trinh sát...căng
thẳng”.
+ Trong cuộc sống: Chị là người rất cứng cỏi. Khi Nho bị thương, trong chị bộn bề lo
lắng nhưng chị khơng khóc vì ý thức sâu sắc: “Nước mắt đứa nào chảy trong khi cần cái
cứng cỏi của nhau này là bị xem như bằng chứng của sự tự nhục mạ”. Chị còn hát để tự
động viên mình: “Đây Thăng Long, đây Đơng Đơ, Hà Nội....”
Vậy mà chị lại sợ máu và vắt "thấy máu, thấy vắt là chị nhắm mắt lại, mặt tái mét".
Và chị rất sợ máu. Lúc Nho bị thương, Phương Định lau rửa băng bó cho Nho, chị Thao
chỉ luẩn quẩn bên ngồi, lung túng như chẳng biết làm gì.

b. Nho:
6


- Là em út, ít tuổi, trẻ trung và đáng yêu nhất trong tổ trinh sát. Có dáng vẻ bé nhỏ,
nhẹ nhàng. Nho có cái cổ trịn và những chiếc cúc áo nhỏ nhắn.
+ Trong đời thường, cô hay nũng nịu, vòi vĩnh như trẻ con: Cứ mỗi lần đi trinh sát
về lại ra suối bom nổ chậm tắm khiến Phương Định liên tưởng cô giống như một que kem
mát mẻ, để nguyên quần áo ướt đòi ăn kẹo mà là những kẹo chanh dính đầy cát chảy nước
-> Tính nết trẻ con, thích ăn kẹo, sống hồn nhiên, vô tư.
+ Trong công việc, là cô gái dũng cảm, gan dạ. Chiến đấu trong mơi trường khó
khăn và ác liệt, cơ đã vươn lên để hồn thành nhiệm vụ. Xung phong đi phá bom. Cô cùng
chị Thao đi trinh sát mặt đường khi máy bay địch đang ném bom và Nho được phân cơng
phá hai quả bom dưới lịng đường. Cô tỏ rõ bản lĩnh kiên cường, dũng cảm đáng nể phục:
bị thương không cho báo về đơn vị-> rất rắn rỏi, bản lĩnh.

c. Phương Định:
+ Là một cô gái cá tính, tự khen mình, thích làm điệu trước các anh lính,nhạy
cảm, hồn nhiên, mơ mộng, thích ngồi bó gối mơ màng hát và hay sống với những kỉ niệm
của tuổi thiếu nữ về gia đình và quê hương.

+ Trong chiến đấu cô hiên ngang, dũng cảm, sẵn sàng hi sinh vì nhiệm vụ (tơi
khơng đi khom khi có thể cứ đàng hoàng mà bước tới).
 Nhận xét: Với cảm hứng lãng mạn và bút pháp lí tưởng hóa, nhà văn đã khắc họa
một cách chân thực và tự nhiên hình ảnh 3 cơ gái thanh niên xung phong. Cả ba cô
gái đều có những nét tính cách đẹp đẽ, đáng yêu. Họ là những con người sinh động
từ cuộc sống thực bước vào tác phẩm một cách tự nhiên. Ở họ có sự kết hợp hài hòa
giữa cái chung và cái riêng, giữa sự bình dị, nữ tính trong đời sống hàng ngày nhưng
anh hùng, gan dạ trong chiến đấu. Họ tiêu biểu cho thế hệ trẻ thời chống Mĩ.
 Phải là người trong cuộc và có sự gắn bó và tình u thương ... mới có thể tả chân
thực và sinh động về từng nhân vật đến như vậy.
Ba cơ gái

*Nét chung:
- Chung hồn cảnh sống, nhiệm vụ.
- Chung nét đẹp:
+ Lòng yêu nước
+ Dũng cảm, gan dạ.
+ Tình đồng đội
+ Sự hồn nhiên, lạc quan, trong sáng.
*Nét riêng:
- Chị Thao: kiên định, bản lĩnh nhưng cúng rất nữ tính.
- Nho: thánh thiện, đáng yêu và dũng cảm.
- Phương Định: là nhân vật chính, có những hồi niệm về Hà Nội.
7


II. Nhân vật Phương Định
* Trước khi vào chiến trường:
- Là con gái Hà Nội
- Có thời học sinh hồn nhiên, sống vô tư bên người mẹ trong căn buồng nhỏ ở thành phố

yên tĩnh
* Ở chiến trường
- Tự giới thiệu và đánh giá về hình thức.
- Tâm trạng PĐ trong một lần phá bom
- Cảm xúc trước trận mưa đá

II. Nhân vật Phương Định
* Giới thiệu chung về nhân vật: là nhân vật chính, đồng thời giữ vai trị là người kể
chuyện.
* Phương Định là cô gái Hà Nội vừa rời ghế nhà trường, xung phong vào tuyến đường
Trường Sơn bão lửa để cống hiến cho Tổ quốc.
* Ngoại hình: Cơ gái xinh đẹp . Nếu vẻ đẹp của Nho được gợi tả như một làn sương mai
thì vẻ đẹp của PĐ được gợi tả cụ thể hơn. PĐ mang vẻ đẹp trong sáng, thánh thiện, duyên
dáng của 1cô thiu n mi ln vi Hai bím tóc dày, tơng đối mềm, một cái
cổ cao, kiêu hÃnh nh đài hoa loa kÌn”, đặc biệt là đơi mắt có cái nhìn sao mà xa
xăm. Đó là vẻ đẹp nữ tính ẩn chứa chiều sâu tâm hồn.
* Vẻ đẹp của nữ chiến sĩ với phẩm chất anh hùng: ( yêu nước, trách nhiệm, dũng
cảm, tình đồng chí)
- Cơ có lịng u nước thiết tha và lí tưởng sống cao đẹp . Từ biệt gia đình, hưởng ứng
tiếng gọi của non sơng, cơ đã xung phong đi mặt trận để giành độc lập, tự do cho Tổ quốc.
Cô ra đi mà không tiếc tuổi thanh xuân. + Đối với cô được tham gia vào tổ trinh sát mặt
đường là niềm tự hào vì cơ nghĩ đó là cái tên gắn liền với những chiến thắng và khát khao
làm nên sự tích anh hùng. Nơi chiến trường, cô ngời sáng lên vẻ đẹp của 1 nữ chiến sĩ với
lí tưởng cao đẹp.
- Tinh thần trách nhiệm cao trong công việc: …Cô vào chiến trường đã ba năm. Mỗi ngày
phá bom từ ba đến năm lần mà ln hồn thành xuất sắc nhiệm vụ. Khi đi phá bom, cô
nghĩ đến cái chết nhưng là một cái chết mờ nhạt và khơng cụ thể, cịn cái điều cơ quan tâm
là bom có nổ khơng? mìn có nổ khơng? Cơ đặt nhiệm vụ lên trên cả tính mạng.
8

- Dũng cảm, bình tĩnh, tự tin, kiêu hãnh.
. Dũng cảm đối mặt với nguy hiểm rình rập trên cao điểm cả ban ngày: “Cịn chúng tơi
thì chạy trên cao điểm…sẽ nổ”. Đó là cái thú của tuổi trẻ, ưa thích cảm giác mạnh, coi
căng thẳng nguy hiểm là chuyện tất yếu phải đối mặt, coi vết thương ấy như một dấu tích
của chiến cơng được nói đến đầy tự hào.
. Cô coi cái chết hết sức nhẹ nhàng, luôn có một tinh thần dũng cảm, gan dạ. Thậm chí,
cơ cịn thấy có thú gì đâu khi mình phải trực ở trong hang, cịn các đồng đội thì làm việc
trên cao điểm.
. Dũng cảm khi thực hiện nhiệm vụ phá bom. Tâm lí nhân vật được miêu tả cụ thể, tinh
tế đến từng cảm giác, ý nghĩ dù chỉ thoáng qua trong giây lát trong một lần phá bom.
+ Trước khi phá bom: (Căng thẳng, lo lắng khi tới gần quả bom): Khơng khí
chiến trường căng thẳng: “Vắng lặng đến phát sợ. Đất nóng, khói đen vật vờ”. Mặc dù
thống chút lo sợ nhưng cô kịp trấn tĩnh khi cảm giác ánh mắt của các anh cao xạ đang dõi
theo mình, lịng tự trọng đã chiến thắng sự sợ hãi, sự bình tĩnh can đảm, dũng cảm đã được
khích lệ bằng ánh mắt của đồng đội. Cô không sợ nữa mà đàng hoàng mà bước tới. Trong
cái đàng hoàng mà bước tới của PĐ ta thấy được cái kiêu hãnh của cơ gái HN.
+ Can đảm, dũng cảm, bình tĩnh, bản lĩnh vững vàng và hành động dứt khoát
khi châm mìn phá bom. Kề bên cái chết im lìm và bất ngờ cảm giác của cô cũng trở nên
sắc nhọn hơn: “Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắc đến gai
người cứa vào da thịt tôi... Tim cô đập khi thấy lửa đang chui vào dây mìn, đang chui vào
ruột quả bom, khi thấy vỏ bom nóng là một dấu hiệu chẳng lành nhưng cơ khơng từ bỏ
cơng việc mà bình tĩnh đào đất với từng động tác thuần thục, chạy đua với thời gian để
vượt lên cái chết, hoàn thành nhiệm vụ. LMK đã miêu tả chân thật cụ thể đến từng chi tiết
khi tạo nên sức gợi tả trong từng câu, từng chữ về cảm giác căng thẳng, sắc nhọn rợn người
khi kề cận với cái chết.
+ Khi chờ bom nổ: Tiếp đó là cảm giác căng thẳng chờ đợi tiếng nổ của quả bom.Hồi
hộp, lo lắng nhưng đầy tinh thần trách nhiệm khi chờ bom nổ mùi thuốc, mảnh bom…
Sự khốc liệt của chiến tranh đã tôi luyện tâm hồn vốn nhạy cảm yếu đuối thành bản lĩnh
kiên cường của người anh hùng cách mạng.

- Nhận xét về nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật của tác giả .
+ Miêu tả tâm lí nhân vật qua suy nghĩ, hành động tinh tế.
+ Sử dụng nhiều câu trần thuật ngắn, câu rút gọn …
+ Ngôi kể thứ 1 và ngôn ngữ độc thoại nội tâm
- Qua dòng suy tư của Phương Định, người đọc không chỉ thấy sự tỏa sáng của phẩm
chất anh hùng mà còn hình dung được thế giới nội tâm phong phú của cô. Phương Định
cũng như Nho và Thao là hình ảnh tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam thời chớng Mĩ cứu
nước.
- Tình đồng đội thắm thiết: Thương yêu những người đồng đội của mình:
- Chăm sóc Nho chu đáo.....
- Hiểu rõ tâm trạng lo lắng của chị Thao khi Nho bị thương mặc dù Thao đã cố che dấu
bằng việc bảo cô hát.
9


- Với đại đội trưởng: chỉ tiếp xúc qua điện thoại nhưng cô biết rõ từ cách ăn nói đến đặc
điểm riêng.
- Quý trọng và cảm phục tất cả những chiến sĩ mà cô đã gặp trên trọng điểm trên con
đường ra trận"Thực tình trong suy nghĩ của tôi, những người đẹp nhất, thông minh nhất,
can đảm nhất và cao thượng nhất là những người mặc quân phục, có ngôi sao trên mũ". *
* Phương Định mang một vẻ đẹp rất nữ tính và có chiều sâu, tâm hồn trong sáng, mơ
mộng, giàu cảm xúc. ( PĐ mang nét tâm lý chung của những cơ gái trẻ: nhạy cảm,
thích quan tâm tới hình thức, thích được nhiều người để ý)
+ Là cơ gái cá tính, tự khen mình là cơ gái khá xinh với cái cổ cao kiêu hãnh
như đài hoa loa kèn, mái tóc khá dày và mềm, đơi mắt nhìn xa xăm hay nheo lại như chói
nắng.
+ Cơ rất nhạy cảm: cơ biết mình được nhiều người để ý quan tâm, cơ vui và tự
hào vì điều đó nhưng cơ chưa dành tình cảm cho riêng ai…
+ Cơ rất nữ tính: Cơ mang tâm lí chung của những cơ gái mới lớn là thích làm
dun làm dáng, thích ngắm mình trong gương, thích làm điệu ra vẻ kiêu kì nhưng trong

lịng thì lại rất u mến các anh lính và đồng đội của mình.
+ Là cơ gái lạc quan, mơ mộng, hồn nhiên, trong sáng, yêu đời: hay nhớ về kỉ
niệm tuổi thơ:
Cơ mê hát, thích ngồi bó gối mơ màng hát những bài dân ca trữ tình ngọt ngào.
Giữa phẳng lặng của hai đợt bom cô ngồi dựa vào thành đá hát những lời tự bịa rồi cười bị
một mình. "Tơi mê hát. Thường cứ tḥc mợt điệu nhạc nào đó rồi bịa lời ra mà hát. Lời
tôi bịa lộn xộn mà ngớ ngẩn đến tôi cũng phải ngạc nhiên, đôi khi bò ra mà cười một
mình", thuộc rất nhiều bài hát " Tôi thích nhiều bài. Những hành khúc bộ đội hay hát trên
những ngả đường ra mặt trận. Tôi thích dân ca quan họ mềm mại, dịu dàng. Thích Cachiu-sa của hồng quân Liên Xô. Thích bó bối mơ màng".
Dưới cơn mưa đá, cô "vui thích cuống cuồng", say sưa tận hưởng cơn mưa, hồn
nhiên như chưa hề nghe thấy tiếng bom rơi đạn nổ. Mưa làm sống dậy trong cô bao nỗi
nhớ "Tôi nhớ một cái gì đấy, hình như mẹ tôi, cái cửa sổ hoặc những ngôi sao to trên bầu
trời thành phố...Tiếng rao của bà bán xôi sáng có cái mủng đội trên đầu". --> Kỉ niệm tuổi
thơ vừa là niềm khao khát về một cuộc sống bình yên vừa làm dịu mát tâm hồn cơ trong
hồn cảnh chiến tranh khốc liệt.
--> Đó là vẻ đẹp tâm hờn thật đáng u.
=> Tóm lại, bằng ngôi kể thứ nhất, nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế, bằng
ngơn ngữ giọng điệu trẻ trung nữ tính, tác giả đã dựng lên một bức tượng đai giản dị chân
thực mà cao đẹp về khí phách anh hùng của Phương Định nói riêng và tuổi trẻ Việt Nam
thời chống Mĩ nói chung.
1.
2.
3.
4.
5.

PHƯƠNG ĐỊNH
Giới thiệu chung: nv chính, kể chuyện
Lai lịch
Ngoại hình

Phẩm chất anh hùng ( u nước, trách nhiệm, dũng cảm, tình đồng chí)
Vẻ đẹp Tâm hồn ( Cá tính, nhạy cảm, nữ tính, lạc quan, tình đồng chí)
10


6. Nghệ thuật: miêu tả tâm lý nhân vật, câu, ngôn ngữ kể
7. Chốt: tiêu biểu cho thế hệ trẻ VN trong cuộc kc chống Mĩ
III. Tổng kết:* Nghệ thuật
- Trần thuật ở ngôi thứ nhất
- Xây dựng nhân vật, tâm lí nhân vật.
- Ngơn ngữ và giọng điệu: những trần thuật phù hợp với nhân vật kể chuyện.
- Có nhiều câu ngắn, câu đặc biệt.
* Nội dung: Truyện đã làm nổi bật tâm hồn trong sáng, mơ mộng, tinh thần dũng
cảm, cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ, hi sinh nhưng rất hồn nhiên, lạc quan của những
cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Đó là hình ảnh đẹp, tiêu biểu
về thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kì kháng chiến chống Mĩ.

Luyện đề: NHỮNG NGƠI SAO XA XƠI
Bài tập 1:
Cho đoạn văn sau:
“Tơi dùng xẻng nhỏ đào đất dưới quả bom. Đất rắn. Những hịn sỏi theo tay tơi bay
ra hai bên. Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắc đến gai người,
cứa vào da thịt tơi. Tơi rùng mình và bỗng thấy tại sao mình làm quá chậm. Nhanh lên một
tí! Vỏ quả bom nóng. Một dấu hiệu chẳng lành. Hoặc là nóng từ bên trong quả bom. Hoặc
là mặt trời nung nóng.”
Câu 1: Đoạn văn trên được trích trong tác phẩm nào ( NNSXX), do ai sáng tác? (Lê Minh
Khuê) Nêu hiểu biết của em về hoàn cảnh ra đời của tác phẩm? ( 1971, Mĩ- TRường Sơn,
phóng viên, in ) (1,5 điểm).
Câu 2: Điều gì đã được kể trong đoạn truyện? Em có nhận xét gì về cách đặt câu của đoạn
truyện và tác dụng của cách đặt câu ấy? (1,0 điểm).

Câu 3. Câu “Nhanh lên một tí!” có phải là câu ảm thán khơng? Vì sao?
Câu 4: Viết đoạn văn khoảng 12 câu theo cách lập luận tổng hợp – phân tích – tổng hợp
với nội dung: Cảm nhận về vẻ đẹp của nhận vật xưng “tơi” trong tác phẩm có chứa đoạn
trích trên đây, trong đoạn có sử dụng một câu ghép chính phụ và phép nối để liên kết câu
(Gạch chân dưới câu ghép chính phụ và từ dùng để nối mà em đã viết) (4,5 điểm).
Bài tập 2: (3 điểm)
“Tôi, một quả bom trên đồi. Nho, hai quả dưới lòng đường. Chị Thao, một quả
dưới chân cái hầm ba-ri-e cũ”.
( Những ngôi sao xa xôi - Lê Minh
11


Khuê).
1. Những câu văn trên viết về việc gì trong câu chuyện?
2. Các câu trên viết đầy đủ phải là: “Tôi phá một quả bom trên đồi. Nho phá hai quả dưới
lòng đường. Chị Thao phá một quả dưới chân cái hầm ba-ri-e cũ” Nhưng tác giả lại bỏ từ
“phá”. Vậy, tác dụng của cách đặt câu như trong tác phẩm là gì?
3. Ba cơ gái được giới thiệu trong đoạn văn trên, họ là những con người dũng cảm tiêu biểu
cho thế hệ trẻ Việt Nam anh hùng. Hãy viết một đoạn văn ngắn (khoảng nửa trang giấy thi)
để nêu suy nghĩ của em về lòng dũng cảm của tuổi tr hin nay.
Bi tp 3: (6đ)
Cho đoạn văn sau:
() Việc của chúng tôi là ngồi đây. Khi có bom nổ thì chạy lên,
đo khối lợng đất lấp vào hố bom, đếm bom cha nổ và nếu cần thì
phá bom. Ngời ta gọi chúng tôi là tổ trinh sát mặt đờng. Cái tên gợi sự
khao khát làm nên những sự tích anh hùng. Do đó, công việc cũng
chẳng đơn giản. Chúng tôi bị bom vùi luôn. Có khi bò trên cao điểm
về chỉ thấy hai con mắt lấp lánh. Cời thì hàm răng lóa lên khuôn mặt
nhem nhuốc. Những lúc đó, chúng tôi gọi nhau là ônhững con quỷ
mắt đen. ()

(Lê Minh Khuê)
1. Em hÃy xác định ngôi kể của đoạn trích trên? Tại sao trong tác
phẩm có lúc ngời kể xng tôi nhng trong đoạn trích này ngời kể lại
xng chúng tôi.
2. Em hÃy chép lại một câu rút gọn, một câu có thành phần khởi ngữ
và một câu có sử dụng biện pháp nghệ thuật ẩn dụ trong đoạn trích?
3. Nội dung chính của đoạn trích trên là gì? Em hÃy diễn đạt nội dung
ấy bằng một câu văn.
4. HÃy viết một đoạn văn (khoảng 10 câu) theo cách lập luận diễn
dịch có sử dụng phép thế và một câu ghép để trình bày cảm nhận
của em về đoạn trích trên. (Gạch chân những từ ngữ dùng làm phép
thế và câu ghép).
Bi tõp 4: ( 6 điểm)
HÃy đọc đoạn trích sau:
Nhữngcái xảy ra hàng ngày: máy bay rít, bom nổ. Nổ trên cao
điểm, cách cái hang này khoảng 300 mét. Đất dới chân chúng tôi rung.
12


Mấy cái khăn mặt mắc ở đây cũng rung. Tất cả cứ nh lên cơn sốt. Khói
lên và cửa hang bị che lấp. Không thấy mây và bầu trời đâu nữa.
1. Đoạn trích trên đợc rút ra từ tác phẩm nào? Ai là tác giả? Giới thiệu
hoàn cảnh ra đời của tác phẩm ấy. ( 1 đ)
2. Chúng tôi đợc nhắc đến ở trong đoạn trích gồm những nhân
vật nào? Đoạn trích đà cho biết điều gì về hoàn cảnh sống của nhân
vật?(1 điểm)
3. HÃy chép lại 1 câu rút gọn trong đoạn trích trên và cho biết tác
dụng(1đ)
4. Bằng một đoạn văn khoảng 10 câu theo cách trình bày tổngphân-hợp, em hÃy nêu cảm nhận về vẻ đẹp của các nữ thanh niên xung
phong trong truyện, Trong đoạn có sử dụng phép lặp và kết thúc đoạn

là câu cảm thán ( gạch chân các từ ngữ dùng làm phép lặp và câu
cảm thán) (3 đ)
Bi tp 5: 4 ®iĨm
Khơng hiểu vì sao mình gắt nữa. Lai mét ®ỵt bom. Khói vào hang. Tôi ho
sặc sụa và tức ngực. Cao điểm bây giờ thật vắng. Chỉ có Nho và chị
Thao. Và bom. Và tôi ngồi đây. Và cao xạ đặt bên kia quả đồi. Cao xạ
đang bắn. Ting sỳng ở đươi đất lên quả có hiệu lực. Khơng gì cô đơn và khiếp sợ hơn
khi bom gào thét chung quanh mà không nghe một tiếng trả lời nào dưới đất. Dù chỉ một
tiếng súng trường thôi, con người cũng thấy mênh mơng bên mình một sự che chở đồng
tình.
1. Đoạn văn trên diễn tả tâm trạng của ai? Trong hoàn cảnh nào? Vỡ sao
nhõn vt li cú suy ngh: Khơng hiểu vì sao mình gắt nữa
2. Chỉ rõ phép liờn kt trong on vn.
3. Cách đặt câu trong đoạn có gì đặc biệt? Tác dụng của cách đặt
câu nh vậy đối với việc diễn tả nội dung đoạn văn?
4. Truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê) đợc kể theo
ngôi thứ mấy? Ai là ngời kể chuyện? Ngôi kể ấy có tác dụng nh thế nào
trong việc thể hiện nội dung truyện?
5. Kể tên một tác phÈm cịng viÕt vỊ ngêi chiÕn sÜ trong cc kh¸ng
chiÕn chống Mĩ mà em đà học trong chơng trình Ngữ văn 9 và ghi rõ
tên tác giả.
Bi tp 6. ( 4 điểm ) Trong một truyện ngắn có đoạn:
“Tơi nép người vào bức tường đất, nhìn đồng hồ. Khơng có gió. Tim tơi cũng đập
khơng rõ. Dường như vật duy nhất vẫn bình tĩnh, phớt lờ mọi biến động chung là chiếc kim
đồng hồ. Nó chạy, sinh động và nhẹ nhàng, đè lên những con số vĩnh cửu.”
13


( Sách Giáo khoa Ngữ văn 9)
Câu 1. Đoạn trích trên được trích trong truyện nào? Của ai? Ghi rõ năm sáng tác của tác

phẩm đó?
Câu 2. Nhân vật “tơi” được nhắc tới trong đoạn trích là ai, được miêu tả trong hồn cảnh
nào ?
Câu 3. Vì sao nhân vật “tôi” lại tập trung quan sát chuyển động của chiếc kim đồng hồ?
Từ đó em có nhận xét gì về cơng việc mà nhân vật “tơi” trong đoạn trích đang thực hiện ?
Câu 4. Từ nhân vật “tôi” trong đoạn trích trên và bằng hiểu biết xã hội em hãy viết đoạn
văn khoảng 1/2 trang giấy thi trình bày suy nghĩ của em về lòng dũng cảm của thế hệ trẻ
ngày nay.
Bài tập 7.
Quen rồi. Một ngày chúng tôi phá bom đến 5 lần. Ngày nào ít: 3 lần. Tơi có nghĩ tới
cái chết. Nhưng một cái chết mờ nhạt khơng cụ thể. Cịn cái chính: liệu mìn có nổ, bom có
nổ khơng? Khơng thì làm thế nào để châm mìn lần thứ hai? Tơi nghĩ thế, nghĩ thêm: đứng
cẩn thận, mảnh bom ghim vào cánh tay thì khá phiền. Và mồ hôi thấm vào môi tôi, mằn
mặn, cát lạo xạo trong miệng.
1. Đoạn văn trên kể về việc gì?
2. Ghi lại 1 câu đặc biệt, 1 câu rút gọn trong đoạn văn.
3. Chỉ rõ 1 thành phàn biệt lập có trong đoạn văn.
4. Đoạn văn đã cho em biết nét đẹp nào của nhân vật.
5. Từ đoạn văn suy nghĩ về lòng dũng cảm.
6. Viết đoạn văn T-P- H cảm nhận về những phẩm chất chung của ba cô gái TNXP.
Trong đoạn có dùng câu có thành phần khởi ngữ, phép nối.
Phần I (7,0 điểm): Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu dưới đây:
“Tôi dùng xẻng nhỏ đào đất dưới quả bom. Đất rắn. Những hòn sỏi theo tay tôi bay ra hai
bên. Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắc đến gai người, cứa vào da
thịt tơi. Tơi rùng mình và bỗng thấy tại sao mình làm quá chậm. Nhanh lên một tí! Vỏ quả bom
nóng. Một dấu hiệu chẳng lành. Hoặc là nóng từ bên trong quả bom. Hoặc là mặt trời nung
nóng.”
(Trích Những ngơi sao xa xơi – Lê Minh Kh)
1. Nhân vật "tơi" trong đoạn trích trên là ai? Trong đoạn trích, tác giả miêu tả nhân vật ấy đang
làm cơng việc gì? Qua cơng việc đó, nhân vật đã bộc lộ những vẻ đẹp phẩm chất nào? (1,0 điểm)

2. Nhận xét về cách sử dụng các kiểu câu trong đoạn trích và nêu hiệu quả sử dụng các kiểu câu
này trong việc biểu đạt nội dung? (1,5 điểm)
3. Viết một đoạn văn khoảng 10 câu theo phép lập luận tổng – phân – hợp phân tích nghệ thuật
miêu tả tâm lí nhân vật “tơi” trong lần đi làm nhiệm vụ được nhắc đến qua đoạn trích trên. Trong
đoạn văn có sử dụng một câu ghép chính phụ và một phép thế. (Gạch chân và chú thích rõ). (3,5
điểm)
* Nội dung :
- Phân tích diễn biến tâm lí nhân vật khi làm nhiệm vụ.
14


+ Căng thẳng, lo lắng khi tới gần quả bom.
+ Can đảm, dũng cảm, bình tĩnh, bản lĩnh vững vàng và hành động dứt khốt khi châm mìn phá
bom.
+ Hồi hộp, lo lắng nhưng đầy tinh thần trách nhiệm khi chờ bom nổ
- Nhận xét về nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật của tác giả .
+ Miêu tả tâm lí nhân vật qua suy nghĩ, hành động tinh tế.
+ Sử dụng nhiều câu trần thuật ngắn, câu rút gọn …
+ Ngôi kể thứ 1 và ngôn ngữ độc thoại nội tâm

Diễn tả tính chất cơng việc nguy hiểm, khơng khí căng thẳng nơi cao điểm.

Phẩm chất anh hùng trong chiến đấu của cô gái trẻ.
4. Kể tên một tác phẩm trong chương trình Ngữ văn 9 cùng đề tài với truyện ngắn “Những ngôi
sao xa xôi”? Ghi rõ tên tác giả. (1,0 điểm)

15