Báo Cáo Thủy Sinh Học Đại Cương -​ Đề Tài : Đa Dạng Về Các Loài Cá Ở Sông Mekong Và Thủy Sản Trên Sông Mekong

THỦY SINH HỌC ĐẠI CƯƠNG​
ĐỀ TÀI
ĐA DẠNG VỀ CÁC LOÀI CÁ Ở SÔNG MEKONG VÀ THỦY SẢN TRÊN SÔNG MEKONG

1


Sơng Mekong
-​Là​một​trong​những​sơng​lớn​nhất​
trên​thế​giới
-​Dựa​vào​cơ​sở​độ​cao​thủy​văn​và​
địa​hình,​được​chia​thành​thượng​lưu​
và​hạ​lưu
-​Chảy​qua​nhiều​quốc​gia​và​có​nhiều​
sinh​cảnh
2


ĐA DẠNG CÁC LỒI CÁ Ở SƠNG
MEKONG

3


Phân loại sinh thái:
• Các​lồi​cá​được​phân​loại​theo​cấp​
• Sự​phân​bố​các​lồi​ngun​sinh​=>​sự​kết​
họ​dựa​vào​lịch​sử​tiến​hóa​của​chúng:
nối​các​con​sơng
- “Primary”​(ngun​sinh)
• Sự​phân​bố​các​lồi​thứ​sinh​và​ngoại​sinh​

- “Secondary”​(thứ​sinh)
=>​sự​phân​bố​về​biển
- “Peripheral”​(ngoại​sinh)

4


Đa dạng cá ở sơng Mekong:
• Hệ​cá​sơng​Mekong​có​924​lồi,​
trong​đó​có​898​lồi​bản​địa
• Mekong​có​219​lồi​đặc​hữu​với​
tỷ​lệ​phân​bố
• Chiếm​tỷ​lệ​​cao​nhất​là​các​lồi​
thuộc​bộ​Cypriniformes (76%),​
Siluriformes​(12%)
5


Sinh sản và di cư:
• Phần​lớn​sinh​sản​vào​đầu​mùa​
mưa
• Hầu​hết​ở​các​lồi​cá​sơng​
Mekong​thể​hiện​tập​tính​di​cư
• Dựa​vào​hình​thức​di​cư​cá​được​
chia​làm​3​nhóm:
 Cá​Trắng​(white​fish)
 Cá​Đen​(black​fish)
 Cá​xám​(gray​fish)

Cá Chình Đốm - Anguilla marmorata

Cá Bơng Lau - P.krempfi
6


Nhóm cá trắng (white fish):
• Những​lồi​cá​có​sự​di​cư​giữa​
sơng​và​vùng​ngập​lũ​để​sinh​sản
• Được​chia​làm​ba​loại:
 Anadromous
 Catadromous
 Potamodromous
Cá​Tra​(Pangasianodon hypophthalmus)

7


• Anadromous: các​lồi​trưởng​thành​ở​biển,​di​cư​vào​
nước​ngọt​để​đẻ​trứng
Ví​dụ:​cá​Bơng​Lau​P.krempfi;​cá​Tra​Bần​Pangasius
mekongensis
• Catadromous:​các​lồi​đẻ​trứng​ở​vùng​nước​lợ​hoặc​mặn​
ở​cửa​sơng​hoặc​biển,​cá​con​vào​nước​ngọt​để​phát​triển​
đến​khi​sẵn​sàng​quay​lại​biển​để​sinh​sản
Ví​dụ:​cá​Chình​Đốm​Anguilla marmorata;​cá​Chẽm​L.
calcarifer
• Potamodromous:​các​lồi​sống​cả​đời​trong​nước​ngọt​
nhưng​di​cư,​thường​đi​xa​trong​các​hệ​thống​sơng​để​đẻ​
trứng​hoặc​kiếm​ăn
Ví​dụ:​cá​Trơi​Duồng​(Cirrhinus microlepis)​và​các​lồi​

cá​da​trơn​thuộc​họ​Pangasiidae
• Trong​đó​Potamodromous​chiếm​đa​số​trong​các​lồi​ở​
sơng​Mekong
8


Dấu hiệu về sự di cư:
• Yếu​tố​kích​hoạt:​sự​thay​đổi​trong​
và​quanh​mơi​trường​sống
• Sự​di​cư​có​thể​dự​đốn​được​
thơng​qua​các​yếu​tố:
• Mực​nước​và​dịng​chảy
• Cơn​mưa​đầu​mùa
• Độ​đục​nước
• Xuất​hiện​cơn​trùng
=>​Mực​nước​và​dịng​chảy​là​dấu​
hiệu​chính​về​sự​di​cư​của​các​lồi​cá

9


Nhóm cá đen (black fish):
• Những​lồi​cá​cư​trú​trong​đầm​lầy,​vùng​
ngập​nước,​ao​hồ,​kênh​rạch​và​các​mơi​
trường​tương​tự
• Có​sức​sống​mãnh​liệt​và​sức​chịu​đựng​
rất​tốt
• Là​những​lồi​sinh​sản​cơ​hội​và​có​mùa​
sinh​sản​kéo​dài
• Ví​dụ:​cá​Sặc​Rằn​(Trichogaster

pectoralis),​cá​Lóc​Đồng​(Channa striata),​
cá​Trê​Trắng​(Clarias batrachus),…

Cá​Sặc​Rằn
Trichopodus pectoralis
10


Nhóm cá xám (gray fish):
• Là​một​nhóm​trung​gian​di​cư​vào​vùng​
ngập​lũ​để​kiếm​ăn​khi​nước​dâng​cao,​
nhưng​thường​trú​ẩn​ở​kênh​sơng​chính​
vào​mùa​khơ
• Qng​đường​di​cư​ngắn
• Có​khả​năng​sống​sót​trong​điều​kiện​oxy​
thấp​và​khơng​có​các​hành​vi​sinh​sản​
phức​tạp
• Ví​dụ:​họ​cá​chép​(Cyprinids),​cá​Sơn​
(Ambassidae)​và​cá​Lìm​Kìm​(Belonidae)

Cá Hơ
Catlocarpio siamensis
11


Tập tính săn mồi:
•Trong​số​391​lồi​có​thơng​tin​chi​tiết​về​thói​
quen​kiếm​ăn,​khoảng​một​nửa​là​lồi​ăn​thịt
•Cơn​trùng​là​một​nguồn​thức​ăn​được​tiêu​thụ​
nhiều​nhất.​Các​lồi​cá​cũng​là​một​loại​thức​ăn​

quan​trọng
•Cá​ấu​trùng​và​cá​con​thường​ăn​sinh​vật​phù​
du,​ở​những​vùng​ngập​nước,​sau​đó​chuyển​
sang​ăn​các​sinh​vật​lớn​hơn​khi​chúng​lớn​lên
•Mùa​khơ,​nước​cạn​và​ít​đục,​tảo​phát​triển​dày​
đặc​ở​một​số​khu​vực​=>​thức​ăn​chính​trong​
mùa​khơ.​Mùa​lũ,​cá​theo​nước​vào​các​cánh​
rừng​ăn​trái​cây

12


Đa dạng mơi trường sống:
• Các​lồi​cá​ở​sơng​Mekong​xuất​
hiện​ở​tất​cả​các​dạng​sinh​cảnh
• Các​dạng​sinh​cảnh​phổ​biến:
​Sơng,​suối​vùng​cao
​Dịng​chính
​Hồ​chứa
​Cửa​sơng
​Đầm
​Vùng​ngập​lũ
​Hồ
​Hang​động

13


Dịng chính:
• Là​những​dịng​sơng​lớn​với​mặt​nước​

rộng,​đáy​sâu,​dịng​chảy​mạnh
• Vai​trị:
• Nơi​cư​trú​và​phát​triển​chủ​yếu​của​
các​lồi​cá​lớn
• Con​đường​di​cư
• Kết​nối​các​mơi​trường​sống​khác​
nhau

Cá​Bơng​Lau
Pangasius krempfi

Cá​Cơm​Đốm​Vàng
Coilia dussumieri
14


Cửa sơng:
• Là​nơi​sơng​đổ​ra​biển
• Nơi​có​độ​đa​dạng​lồi​cao​
nhất
• Nơi​giao​thoa​giữa​các​lồi​
sinh​vật
• Hệ​sinh​thái​rừng​ngập​mặn​
là​nơi​quan​trọng
Cá​Đao​
Pristis microdon
15


Sơng, suối vùng cao:

• Là​những​dịng​sơng​chảy​từ​vùng​
trung​du​xuống​đồng​bằng
• Đặc​điểm:
-

Nước​chảy​siết

-

Đáy​là​nền​đá

-

Nhiều​ghềnh

• Là​sinh​cảnh​có​nhiều​lồi​đặc​hữu​
nhất
Balitora annamitica
16


Hồ:
•
•
•
•

Là​nơi​tập​trung​nước​vào​mùa​khơ
Mùa​khơ:​nơi​tập​trung​các​lồi​cá
Mùa​mưa:​nơi​sinh​sản,​kiếm​ăn

Hồ​Tonle​Sap:
• Có​địa​thế​và​thủy​văn​đặc​biệt
• Nơi​tập​trung​của​các​lồi​cá​theo​
mùa

Hồ​Tonlé​Sap
17


Đầm:
•

Là​những​khu​vực​thấp,​
ngập​nước​quanh​năm

•

Mùa​khơ​có​thể​bị​ngắt​
kết​nối​với​sơng

•

Là​sinh​cảnh​chủ​yếu​của​
các​lồi​cá​đen

•

Nơi​tập​trung​của​các​
loại​cá​vào​mùa​khơ

18


Vùng ngập lũ và các
khu vực ngập nước:
•

Là​đồng​nước​vào​mùa​
mưa,​đầm​lầy​hoặc​bãi​
đất,​đồng​ruộng​vào​mùa​
khơ

•

Nơi​kiếm​ăn​và​sinh​sản​
của​nhiều​lồi​cá

•

Các​lồi​cá​xuất​hiện​ở​
sinh​cảnh​này​bao​gồm​cả​
ba​loại

19


Hang động:
• Thủy​vực​này​rất​ít​ở​khu​vực​
sơng​Mekong
• Thủy​vực​ở​hang​động​thường​là​

các​sơng​ngầm
• Các​lồi​có​nguồn​gốc​tiến​hóa​
lâu​đời,​thích​nghi​với​mơi​trường​
thiếu​ánh​sáng

Poropuntius speleops

Troglocyclocheilus khammouanensis
20