đại cương văn hóa dân gian

Trờngđạihọcvănhoáhànội
Trờngđạihọcvănhoáhànội
Khoavănhoádântộcthiểusố
Khoavănhoádântộcthiểusố
đạicơngvănhoádângian
Ngờibiênsoạn:TSNguyễnThịViệtHơng
Bài mở đầu. Kháiquát
A. Vấnđềthuậtngữ
I. Sự cần thiết phải nghiên cứu Văn hoá dân gian
Tr
Tr
ờn th gii
ờn th gii

Ti nhng nc theo CN Mỏc
Ti nhng nc theo CN Mỏc

Ti nhng nc ang phi u
Ti nhng nc ang phi u
tranh gii phúng dõn tc
tranh gii phúng dõn tc

Ti nhng nc t bn
Ti nhng nc t bn
-
Nhng nghiờn cu ngoi nc
Nhng nghiờn cu ngoi nc
+
+
Vn khai thỏc thuc a

Vn khai thỏc thuc a
+ Vn tỡm kim mụ hỡnh xó hi
+ Vn tỡm kim mụ hỡnh xó hi
khỏc phong kin
khỏc phong kin
-
Nhng nghiờn cu trong nc
Nhng nghiờn cu trong nc
+
+
Vn cụng nghip hoỏ
Vn cụng nghip hoỏ
+ Vn li nhun
+ Vn li nhun
T
T
i Vit Nam
i Vit Nam

Trong thi k phong kin
Trong thi k phong kin
-
Mi quan h Vng quyn v
Mi quan h Vng quyn v
Thn quyn
Thn quyn
-
Nhng nghi thc cu mựa
Nhng nghi thc cu mựa

Trong thi k sau Cỏch mng
Trong thi k sau Cỏch mng
thỏng Tỏm
thỏng Tỏm
-
nh hng su tm
nh hng su tm
-
Cụng tỏc tuyờn truyn
Cụng tỏc tuyờn truyn

Giai on hin nay
Giai on hin nay
-
Xu hng ton cu hoỏ
Xu hng ton cu hoỏ
-
Vn bn sc dõn tc
Vn bn sc dõn tc
II.
II.


Các trường phái nghiên cứu
Các trường phái nghiên cứu
1. Trường phái nhân học Anh - Mỹ
1. Trường phái nhân học Anh - Mỹ
-
Quan điểm
Quan điểm

-
Phạm vi của khái niệm VHDG
Phạm vi của khái niệm VHDG
-
Tác giả của VHDG
Tác giả của VHDG
2. Trường phái xã hội học Châu Âu
2. Trường phái xã hội học Châu Âu
-
Quan điểm
Quan điểm
-
Phạm vi của khái niệm VHDG
Phạm vi của khái niệm VHDG
-
Tác giả của VHDG
Tác giả của VHDG
3. Trường phái Ngữ Văn học Nga
3. Trường phái Ngữ Văn học Nga
-
Quan điểm
Quan điểm
-
Nguyên nhân
Nguyên nhân
TrừơngpháInhânhọcAnhMỹ
TrừơngpháInhânhọcAnhMỹ
khoahọcvề
truyềnthống
Củanhânloại

ởkhắpnơItrên
Thếgiới
Toàn bộ đời sống
vật chất
Toàn bộ đời sống
tinh thần
Không phân biệt
tầng lớp
trêngph¸IXHHCh©u¢u
trêngph¸IXHHCh©u¢u

D©n téc häc:
D©n téc häc:
TruyÒn thèng qua ch÷ viªt
TruyÒn thèng qua ch÷ viªt

V¨n ho¸ d©n gian
V¨n ho¸ d©n gian
TruyÒn thèng qua
TruyÒn thèng qua
truyÒn miÖng
truyÒn miÖng
n ho
V¨nho¸
B¸chäc

(quýtéc)
V¨n ho¸ d©n gian
(®¹i chóng)
TrờngpháIngữvănhọcNga-XôViết

TrờngpháIngữvănhọcNga-XôViết
- Múa dân gian
- Múa dân gian
-
Nhạc cụ dân gian
Nhạc cụ dân gian
-
Thơ ca dân gian
Thơ ca dân gian
-
Truyện kể dân gian
Truyện kể dân gian
-
Các hình thức diễn x ớng
Các hình thức diễn x ớng
Nghệ thuật
truyền
khẩu
Nghệ thuật ngôn
từ
III. Những đặc trưng cơ bản
III. Những đặc trưng cơ bản
1.
1.
Tính nguyên hợp
Tính nguyên hợp
1.1 Khái niệm
1.1 Khái niệm
1.2. Những biểu hiện của tính nguyên hợp trong VHDG
1.2. Những biểu hiện của tính nguyên hợp trong VHDG

-
-
Sự kết hợp một cách nguyên hợp tính ích dụng và giá trị
Sự kết hợp một cách nguyên hợp tính ích dụng và giá trị
thẩm mỹ trong một hiện tượng VHDG
thẩm mỹ trong một hiện tượng VHDG
-
Sự kết hợp một cách nguyên hợp yếu tố không gian và thời
Sự kết hợp một cách nguyên hợp yếu tố không gian và thời
gian lên một hiện tượng VHDG
gian lên một hiện tượng VHDG
-
Sự kết hợp một cách nguyên hợp của nhiều thành tố trong
Sự kết hợp một cách nguyên hợp của nhiều thành tố trong
một hiện tượng VHDG
một hiện tượng VHDG
1.3. Xu hướng mang tính tổng hợp
1.3. Xu hướng mang tính tổng hợp
Sùph¸ttriÓnc¸cd¹ngthøctduy
Sùph¸ttriÓnc¸cd¹ngthøctduy
Tænghîp
Ph©ntÝch
Nguyªnhîp
vÝdôvÒnhËnthøchiÖntîngma
vÝdôvÒnhËnthøchiÖntîngma
nícch¶y
Nícd©ng
C©y®æ
Nícc¹n
M©y

giã
SÊm
Chíp
Ma
Xemxéthiệntợngphụngthờcácvị
Xemxéthiệntợngphụngthờcácvị
thầntựnhiên
thầntựnhiên

Thờ Tứ Pháp
Thờ Tứ Pháp

Các bà:
Các bà:
-
Pháp vân
Pháp vân
-
Pháp vũ
Pháp vũ
-
Pháp lôI
Pháp lôI
-
Pháp điện
Pháp điện

không thờ chung
không thờ chung

Cùng một gia đình
Cùng một gia đình
Sự kết hợp một cách nguyên hợp tính ích dụng và giá trị
Sự kết hợp một cách nguyên hợp tính ích dụng và giá trị
thẩm mỹ trong một hiện tượng VHDG
thẩm mỹ trong một hiện tượng VHDG

Khái niệm ích dụng
Khái niệm ích dụng

Khái niệm thẩm mỹ
Khái niệm thẩm mỹ

Cơ sở hình thành
Cơ sở hình thành

Sự xuất hiện tự nhiên của giá trị thẩm mỹ
Sự xuất hiện tự nhiên của giá trị thẩm mỹ

Nguyên nhân
Nguyên nhân

Xem xét ví dụ
Xem xét ví dụ
Sự kết hợp một cách nguyên hợp yếu tố không gian và
Sự kết hợp một cách nguyên hợp yếu tố không gian và
thời gian lên một hiện tượng VHDG
thời gian lên một hiện tượng VHDG

Yếu tố không gian

Yếu tố không gian

Yếu tố thời gian
Yếu tố thời gian

Nguyên tắc sáng tạo tập thể
Nguyên tắc sáng tạo tập thể

Sự bồi đắp của quá trình sáng tạo
Sự bồi đắp của quá trình sáng tạo

Sự xuất hiện của các lớp văn hoá
Sự xuất hiện của các lớp văn hoá

Khả năng biến đổi lớp văn hoá lõi
Khả năng biến đổi lớp văn hoá lõi

Sự hình thành các vùng văn hoá
Sự hình thành các vùng văn hoá
SùkÕthîpmétc¸chnguyªnhîpyÕutèthêi
SùkÕthîpmétc¸chnguyªnhîpyÕutèthêi
giantrªnméthiÖntîngVHDG
giantrªnméthiÖntîngVHDG
Líp v¨n ho¸ ® ¬ng ®¹i
Líp v¨n ho¸ chuyÓn tiÕp
Líp v¨n ho¸ ph¸i sinh
Líp v¨n ho¸ ph¸i sinh
Líp v¨n ho¸ lâi

HuyềnThiêntrấn

HuyềnThiêntrấn
quyxà(trịthuỷ)
quyxà(trịthuỷ)
-
Rùa
Rùa
-
Rắn
Rắn
-
Gơm
Gơm
-
Màuđen
Màuđen
-
Tầmvóc
Tầmvóc
HuyềnThiêntrấnvũ
HuyềnThiêntrấnvũ
hiệntại(bảotrợ)
hiệntại(bảotrợ)
-
Màuvàng
Màuvàng
-
Khôngcórùarắn
Khôngcórùarắn
-
Khôngdùnggơm

Khôngdùnggơm
-
Chânđất
Chânđất
S kt hp mt cỏch nguyờn hp ca nhiu thnh t
S kt hp mt cỏch nguyờn hp ca nhiu thnh t
trong mt hin tng VHDG
trong mt hin tng VHDG

S xut hin nhiu thnh t
S xut hin nhiu thnh t


TrongmộthiệntợngVHDGluôntồntạicùngmộtlúcnhiềuthànhtố
TrongmộthiệntợngVHDGluôntồntạicùngmộtlúcnhiềuthànhtố

S gn kt t nhiờn, mang tớnh chi phi nhau
S gn kt t nhiờn, mang tớnh chi phi nhau

Hiu qu tỏc ng khỏc bit t s kt hp tng th
Hiu qu tỏc ng khỏc bit t s kt hp tng th

Nguyênnhân
Nguyênnhân
:
:
-
Sựphảnánhnguyêndạngtừcuộcsống,nhvốnđợchìnhthànhtrong
Sựphảnánhnguyêndạngtừcuộcsống,nhvốnđợchìnhthànhtrong
cuộcsốnghiệnthực

cuộcsốnghiệnthực
-
Cáchiệntợngvốnđãđợchìnhthànhnhthếnàotrongcuộcsốngsẽđợc
Cáchiệntợngvốnđãđợchìnhthànhnhthếnàotrongcuộcsốngsẽđợc
phảnánhvàoVHDGnhthế
phảnánhvàoVHDGnhthế
Xemxéthiệntợnglênđồng
Xemxéthiệntợnglênđồng
1.
1.
Múahầubóng
Múahầubóng
2.
2.
Hátchầuvăn
Hátchầuvăn
3.
3.
Vấnđềxuấtthầnvànhậpthần
Vấnđềxuấtthầnvànhậpthần
4.
4.
Khônggianthiêng
Khônggianthiêng
5.
5.
Trangphục
Trangphục
6.
6.

Đềnphủ
Đềnphủ
7.
7.
Lễvật
Lễvật
8.
8.
Cácgiáđồngcụthể
Cácgiáđồngcụthể
Lªn®ång
Lªn®ång
®Ònphñ
Trangphôc
LÔvËt
XuÊtnhËpthÇn
C¸cnh©nvËt
NiÒmtinmóa
H¸t
Xemxéthiệntợngmúarồng
Xemxéthiệntợngmúarồng
1.
1.
Yếutốtạohình
Yếutốtạohình
-
Màusắc:thờngđủ5màunhngchủyếulàvàng
Màusắc:thờngđủ5màunhngchủyếulàvàng
vàđỏ
vàđỏ

2.
2.
Nghệthuậtbiểudiễn
Nghệthuậtbiểudiễn
3.
3.
Lựachọnlinhvật:Rồng+ôngĐịa
Lựachọnlinhvật:Rồng+ôngĐịa
4.
4.
ý
ý
nghĩa:
nghĩa:
+Cầumùamàng
+Cầumùamàng
+Cầuphúclộc
+Cầuphúclộc
B. Những tiền đề văn hoá xã hội ảnh h ởng đến
B. Những tiền đề văn hoá xã hội ảnh h ởng đến
văn hoá dg Việt Nam
văn hoá dg Việt Nam
I.
I.
Địa lý tự nhiên
Địa lý tự nhiên
1.
1.
Vị trí
Vị trí

-
RìabánđảoTrongbánđảođôngnamálụcđịa
RìabánđảoTrongbánđảođôngnamálụcđịa
-
Điểmnốigiữacáckhuvực
Điểmnốigiữacáckhuvực
2. Địa hình
2. Địa hình
-
Nghiêngđôngbắctâynam
Nghiêngđôngbắctâynam
-
Thấpdầnvềphíabiển
Thấpdầnvềphíabiển
-
Sựhìnhthànhcácconsông
Sựhìnhthànhcácconsông
3. Khí hậu
3. Khí hậu
-
Nóngẩm,lạnhhanh
Nóngẩm,lạnhhanh
-
Mabão
Mabão
-
Lũlụt
Lũlụt
4. Hai vùng châu thổ
4. Hai vùng châu thổ

II.đặcđiểmLoạihìnhvănhoákhuvực
II.đặcđiểmLoạihìnhvănhoákhuvực

Vănhoágốcdumục
Vănhoágốcdumục
-
Nhng u im
Nhng u im
-
Nhng hn ch
Nhng hn ch
-
Xu hng ho nhp hai
Xu hng ho nhp hai
loi hỡnh vn hoỏ
loi hỡnh vn hoỏ
1
6
5
4
3
2
7
1.
1.
Địahình,khíhậu,2.Địabàn,3.Phơngthứcsảnxuất
Địahình,khíhậu,2.Địabàn,3.Phơngthứcsảnxuất
4.Tháiđộứngxửvớitựnhiên,5.Tduy,
4.Tháiđộứngxửvớitựnhiên,5.Tduy,
6.

6.
ứ
ứ
ngxửvớiconngời,7.Tổchứccộngđồng
ngxửvớiconngời,7.Tổchứccộngđồng

Văn hoá gốc nông nghiệp
Văn hoá gốc nông nghiệp
Sự khác biệt của hai loại hình văn hoá
Sự khác biệt của hai loại hình văn hoá

Văn hoá gốc nông nghiệp
Văn hoá gốc nông nghiệp
1.
1.
Phương nam, ấm nóng,
Phương nam, ấm nóng,


ẩm, đồng bằng
ẩm, đồng bằng
2. Bằng phẳng
2. Bằng phẳng
3. Trồng trọt
3. Trồng trọt
4. Tôn trọng, sợ hãi , s
4. Tôn trọng, sợ hãi , s
ùng bái
ùng bái
tự nhiên

tự nhiên
5. Bi
5. Bi
ện chứng
ện chứng
6.
6.
Trọng tình, tr
Trọng tình, tr
ọng văn
ọng văn
7. Đề cao tính cộng đồng
7. Đề cao tính cộng đồng

Văn hoá gốc du mục
Văn hoá gốc du mục
1.
1.
Phương bắc, lạnh khô,
Phương bắc, lạnh khô,


đồng cỏ
đồng cỏ
2. Cao nguyên, bình nguyên
2. Cao nguyên, bình nguyên
3. Ch
3. Ch
ăn nuôi gia súc
ăn nuôi gia súc

4. Không quá phụ thuộc tự
4. Không quá phụ thuộc tự
nhiên
nhiên
5. Siêu hình
5. Siêu hình
6. Trọng lý, trọng võ
6. Trọng lý, trọng võ
7. Đề cao cá nhân
7. Đề cao cá nhân
III. Lịch sử hình thành dân tộc
III. Lịch sử hình thành dân tộc
CHÍNH SỬ
HUYỀN SỬ
TRONG CHÍNH SỬ
TRONG CHÍNH SỬ
NHÂN
CH NG Ủ
VÀ DÂN
T C H CỘ Ọ
KH O C Ả Ổ
H CỌ
V N HOÁ Ă
H CỌ
CÁC ĐẠI CHỦNG
CÁC CHỦNG
CÁC TỘC
CÁC DI CHỈ
NHÀ NƯỚC
NH nícÀ

V¨nLANG
Vm.S«ngHång
S«ngM·
TRONG CHNH S
TRONG CHNH S
1.
1.
DớigócđộnhânchủngvàDTH
DớigócđộnhânchủngvàDTH

Sựhìnhthànhcácđạichủngtrêncơsởthuyếtdichuyểnc
Sựhìnhthànhcácđạichủngtrêncơsởthuyếtdichuyểnc
giữacáckhuvực
giữacáckhuvực

Sựchiatáchcácđạichủngthànhcácchủngtạikhuvực
Sựchiatáchcácđạichủngthànhcácchủngtạikhuvực
naylàchâu
naylàchâu
á
á
vàĐôngNam
vàĐôngNam
á
á

QuátrìnhhợpchủngcủacácnhómBắcvàNamá
QuátrìnhhợpchủngcủacácnhómBắcvàNamá

SựhìnhthànhcáctộcngờitạikhuvựcBáchViệt

SựhìnhthànhcáctộcngờitạikhuvựcBáchViệt

Sựchiatáchtheocácnhómngữhệ
Sựchiatáchtheocácnhómngữhệ

Sựliênkếtcácnhómtộcngờisinhsốngtheobộlạcthành
Sựliênkếtcácnhómtộcngờisinhsốngtheobộlạcthành
liênminhbộlạc
liênminhbộlạc

Sựhìnhthànhnhànớctrêncơsởcácliênminhbộlạc,mà
Sựhìnhthànhnhànớctrêncơsởcácliênminhbộlạc,mà
thựcchấtlàsựliênminhcácnhómtộcngời
thựcchấtlàsựliênminhcácnhómtộcngời

NhómViệt-Mờng,TàyTháicổvànhànớcVănLang
NhómViệt-Mờng,TàyTháicổvànhànớcVănLang