Luan van thac si vu thi hoa 20230331021943 e 6612
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (758.55 KB, 87 trang )
VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỐI CAO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIỂM SÁT HÀ NỘI
VŨ THỊ HOA
TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG
GIAI ĐOẠNXÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
TỪ THỰC TIỄNTỈNH BẮC GIANG
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Hà Nội - 2022
VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỐI CAO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIỂM SÁT HÀ NỘI
VŨ THỊ HOA
TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG
GIAI ĐOẠNXÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
TỪ THỰC TIỄNTỈNH BẮC GIANG
Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự
Mã số: 8380104
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Người hướng dẫn khoa học: TS. Lương Hải Yến
Hà Nội - 2022
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu khoa học độc lập của
riêng tôi. Các kết quả nêu trong luận văn chưa được công bố trong bất kỳ
cơng trình nào khác. Các số liệu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc
rõ ràng, được trích dẫn theo đúng quy định.
Tôi xin chịu trách nhiệm về tính chính xác và trung thực của Luận văn.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN
VŨ THỊ HOA
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin gửi lời cảm ơn đến Ban giám hiệu trường Đại học Kiểm sát Hà
Nội vì đã tạo điều kiện về cơ sở vật chất với thư viện hiện đại, đa dạng các
loại sách, tài liệu thuận lợi cho việc tìm kiếm, nghiên cứu thơng tin. Tơi xin
chân thành cảm ơn giảng viên hướng dẫn khoa học TS. Lương Hải Yến đã
chỉ dạy tận tình, chi tiết để tơi có đủ kiến thức và kỹ năng vận dụng vào thực
hiện và hoàn thành luận văn.
Tuy nhiên, do hạn chế về kiến thức, kinh nghiệm, luận văn vẫn tồn tại
nhiều thiếu sót. Tơi rất mong nhận được sự nhận xét, đóng góp ý kiến từ phía
các thầy cơ để luận văn được hồn thiện.
Tơi xin chân thành cảm ơn.
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
BLHS
Bộ luật hình sự
BLTTHS
Bộ luật tố tụng hình sự
CQĐT
Cơ quan điều tra
ĐTBS
Điều tra bổ sung
HĐXX
Hội đồng xét xử
HSVA
Hồ sơ vụ án
KSV
Kiểm sát viên
TAND
Tòa án nhân dân
TTHS
Tố tụng hình sự
VAHS
Vụ án hình sự
VKS
Viện kiểm sát
VKSND
Viện kiểm sát nhân dân
VKSTC
Viện kiểm sát tối cao
DANH MỤC BẢNG, BIỂU
TÊN BẢNG, BIỂU
TRANG
Bảng 2.1. Kết quả trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai
36
đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại tỉnh Bắc Giang giai
đoạn 2017- 2021
Bảng 2.2. Kết quả trả hồ sơ để điều tra bổ sung đối với một số
38
loại tội tại tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2017 - 2021
Bảng 2.3. Kết quả trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai
43
đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự Viện kiểm sát chấp nhận
và không chấp nhận tại tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2017-2021
Biểu đồ 2.1. Số vụ án hình sự đã truy tố và chuyển hồ sơ đến
34
Tịa án để xét xử sơ thẩm tại tỉnh Bắc Giang giai đoạn 20172021
Biểu đồ 2.2. Kết quả trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai
đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đối với một số loại tội tại
tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2017 – 2021
40
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................. 1
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài ......................................................... 2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................. 4
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ...................................................................... 5
5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 6
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn ........................................................................ 6
7. Kết cấu của luận văn ....................................................................................... 7
NỘI DUNG ........................................................................................................... 8
Chương 1 .............................................................................................................. 8
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ TRẢ
HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔSUNG TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ
THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ ................................................................................... 8
1.1. Khái niệm, đặc điểm, ý nghĩatrả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai
đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự .................................................................... 8
1.1.1. Khái niệm trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự............................................................................................... 8
1.1.2. Đặc điểm trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự............................................................................................. 11
1.1.3. Ý nghĩa trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm
vụ án hình sự ...................................................................................................... 12
1.2. Quy định pháp luật về trả hồ sơ để điều tra bổsung trong giai đoạn
xét xử sơ thẩm vụ án hình sự............................................................................ 15
1.2.1. Thẩm quyền trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự............................................................................................. 15
1.2.2. Căn cứtrả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm
vụ án hình sự ...................................................................................................... 16
1.2.3. Thủ tục trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm
vụ án hình sự ...................................................................................................... 25
1.2.4. Thời hạn trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự............................................................................................. 27
1.3. Mối quan hệ phối hợp của Tòa án, Viện kiểm sát trong việc trả hồ sơ
để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự............... 29
Kết luận Chương 1 ............................................................................................ 32
Chương 2 ............................................................................................................ 33
THỰC TRẠNG TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG
GIAIĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ TẠI TỈNH BẮC
GIANG................................................................................................................ 33
2.1. Một số yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động trả hồ sơ để điều tra bổ sung
tại tỉnh Bắc Giang .............................................................................................. 33
2.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội .......................................................... 33
2.1.2. Tình hình tội phạm ................................................................................... 34
2.2. Kết quảtrả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm
vụ án hình sự tại tỉnh Bắc Giang ..................................................................... 35
2.2.1. Tình hình trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự tại tỉnh Bắc Giang ............................................................. 36
2.2.2. Chất lượng trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự tại tỉnh Bắc Giang ............................................................. 43
2.3. Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của tồn tại, hạn chế trong
hoạt động trả hồ sơ để điều tra bổ sung giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự tại tỉnh Bắc Giang ................................................................................ 45
2.3.1. Tồn tại, hạn chế trong hoạt động trả hồ sơ để điều tra bổ sung giai
đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại tỉnh Bắc Giang.................................... 45
2.3.2. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế trong hoạt động trả hồ sơ
để điều tra bổ sung giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại tỉnh Bắc
Giang ................................................................................................................... 49
Kết luận chương 2 ............................................................................................. 52
Chương 3 ............................................................................................................ 53
YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG TRẢ HỒ SƠ
ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM
VỤ ÁN HÌNH SỰ TẠI TỈNH BẮC GIANG ................................................... 53
3.1. Yêu cầu nâng cao chất lượng trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai
đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại tỉnh Bắc Giang.................................. 53
3.2. Giải pháp nâng cao chất lượng trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong
giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại tỉnh Bắc Giang .......................... 54
3.2.1. Hoàn thiện quy định pháp luật về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong
giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ............................................................ 54
3.2.2. Các giải pháp khác nâng cao chất lượng trả hồ sơ để điều tra bổ
sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại tỉnh Bắc Giang ......... 59
Kết luận chương 3 ............................................................................................. 66
KẾT LUẬN ........................................................................................................ 67
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 69
PHỤ LỤC ........................................................................................................... 73
Phụ lục 1. Bảng thống kê số vụ án hình sự đã truy tố và chuyển hồ sơ
đến Tòa án để xét xử sơ thẩm tại tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2017- 2021 ...... 73
Phụ lục 2. Bảng thống kê kết quả trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai
đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự của các Tòa án nhân dân tại tỉnh Bắc
Giang giai đoạn 2017- 2021 .............................................................................. 75
Phụ lục 3. Bảng thống kê kết quả trả hồ sơ để điều tra bổ sung đối với
một số loại tội tại tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2017 - 2021................................ 77
1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Q trình giải quyết VAHS trải qua nhiều giai đoạn tố tụng từ khởi tố,
điều tra, truy tố đến xét xử. Trong đó, giai đoạn xét xử là một giai đoạn quan
trọng, có sự tổng hợp, đánh giá tồn bộ hệ thống chứng cứ để đưa ra bản án
kết luận về tội phạm và hình phạt. Thực hiện chiến lược cải cách tư pháp theo
Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị, nhiều chủ trương, nhiệm vụ lớn
của cải cách tư pháp đã được TAND triển khai thực hiện nghiêm túc, trong đó
có lĩnh vực TTHS. Mơ hình tổ chức, chức năng, nhiệm vụ của TAND tiếp tục
được kiện tồn và có nhiều đổi mới theo hướng tiếp cận dần với mô hình tổ
chức, hoạt động của một nền tư pháp hiện đại. Hiện nay, TAND tối cao xây
dựng và triển khai thực hiện Đề án “Cải cách tư pháp tại TAND đến năm
2030, định hướng đến năm 2045”. Trong đó, đề án nhấn mạnh việc làm rõ nội
hàm quyền tư pháp, hồn thiện tổ chức và hoạt động của Tịa án, tăng cường
sự lãnh đạo của Đảng và sự giám sát của cơ quan dân cử cũng như việc làm rõ
cơ chế kiểm sốt quyền lực giữa Tịa án và các cơ quan nhà nước khác.
Theo định hướng trên, nâng cao chất lượng xét xử án hình sự là nhiệm
vụ quan trọng của chiến lược cải cách tư pháp. Để nâng cao chất lượng xét xử
các VAHS, việc áp dụng đúng đắn, đầy đủ, chính xác các quy định pháp luật
là một trong những yêu cầu đặt ra hàng đầu. Tuy nhiên, với tình hình tội
phạm có xu hướng ngày càng phức tạp, việc đảm bảo đầy đủ các chứng cứ
làm rõ các vấn đề cần phải chứng minh trong VAHS, truy tố đầy đủ hành vi,
người phạm tội trở nên khó khăn và tiềm ẩn khả năng việc khởi tố, điều tra,
truy tố vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố tụng. Giải quyết các vấn đề đó, trả
hồ sơ để ĐTBS trong giai đoạn xét xử sơ thẩm là một trong những nhiệm vụ,
quyền hạn quan trọng và cần thiết của Tòa án để đảm bảo kết quả xét xử được
chính xác, phản ánh đúng nội dung vụ án, xét xử đúng người, đúng tội.
2
Bên cạnh đó, hiện nay quy định pháp luật về trả hồ sơ để ĐTBS trong
giai đoạn xét xử sơ thẩm được quy định trong BLTTHS 2015 và được hướng
dẫn bởi thông tư 02/2017/TTLT-VKSNDTC-TANDTC-BCA-BQP Quy định
việc phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng trong thực hiện một số quy
định của BLTTHS về trả hồ sơ để ĐTBS (viết tắt là “Thông tư 02/2017”) và
các văn bản liên quan. So với BLTTHS 2003, BLTTHS 2015 đã có những
điều chỉnh cần thiết, giúp hoạt động trả hồ sơ để ĐTBS được thực hiện một
cách đúng đắn, có hiệu quả. Tuy nhiên, BLTTHS 2015 vẫn còn tồn tại một số
bất cập gây khó khăn trong hoạt động trả hồ sơ ĐTBS. Do đó, cần có những
giải pháp hồn thiện pháp luật và định hướng cho việc áp dụng pháp luật trên
thực tế.
Đối với thực tiễn hoạt động trả hồ sơ để ĐTBS tại tỉnh Bắc Giang, bên
cạnh những kết quả đáng ghi nhận thì vẫn tồn tại nhiều hạn chế trong hoạt
động trả hồ sơ để ĐTBS. Nhiều vụ án Tịa án khơng xác định được đúng
trường hợp trả hồ sơ gây khó khăn cho việc giải quyết yêu cầu ĐTBS. Điều
đó dẫn đến việc giải quyết vụ án kéo dài gây lãng phí thời gian, cơng sức, tài
sản của Nhà nước và ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của cơng dân. Vì
vậy, việc nghiên cứu trên cơ sở nhận thức đúng đắn trong việc trả hồ sơ để
ĐTBS, từ đó tìm ra ngun nhân và giải pháp nâng cao chất lượng trả hồ sơ
để ĐTBS trong giai đoạn xét xử sơ thẩm VAHS tại tỉnh Bắc Giang là một yêu
cầu cấp thiết.
Từ những lý do trên, tác giả chọn đề tài: “Trả hồ sơ để điều tra bổ sung
trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự từ thực tiễn tỉnh Bắc Giang”
làm đề tài luận văn thạc sĩ.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài
2.1. Tình hình nghiên cứu
3
Vấn đề trả hồ sơ để ĐTBS là một trong những vấn đề quan trọng và có
được sự quan tâm, đầu tư nghiên cứu của nhiều tác giả. Trong những năm
qua, nước ta có nhiều cơng trình nghiên cứu về chế định trả hồ sơ để ĐTBS
nói chung và trong giai đoạn xét xử sơ thẩm nói riêng. Trong đó, có thể kể
đến các cơng trình tiêu biểu sau:
Cuốn sách “Bình luận khoa học Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015” của
tác giả Trần Văn Biên, Đinh Thế Hưng, Nxb Hồng Đức, Hà Nội năm 2016.
Tác giả đưa ra các vấn đề lý luận và bình luận khoa học về quy định pháp luật
trả hồ sơ để ĐTBS trong BLTTHS 2015 và so sánh với BLTTHS 2003.
Luận văn thạc sĩ “Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong tố tụng hình sự
Việt Nam” của tác giả Hồng Thị Thùy Linh, Đại học Luật Hà Nội năm 2016.
Luận văn thạc sĩ “Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử
hình sự sơ thẩm theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn Quận 12
thành phố Hồ Chí Minh” của tác giả Phan Thanh Nguyễn, Học viện khoa học
xã hội, Viện hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam năm 2017.
Luận văn thạc sĩ “Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử
sơ thẩm vụ án hình sự và thực tiễn áp dụng tại tỉnh Bắc Kạn” của tác giả
Hoàng Út Lệ, Đại học Luật Hà Nội năm 2019.
Luận văn thạc sĩ“Chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong tố tụng
hình sự Việt Nam” của tác giả Nguyễn Thị Hải Châu, Khoa Luật, Đại học
Quốc gia Hà Nội năm 2010.
Luận văn thạc sĩ “Trả hồ để đều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ
thẩm vụ tra sự theo Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015” của tác giả Nguyễn
Văn Duy, Đại học Luật Hà Nội năm 2015.
Luận văn thạc sĩ “Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn chuẩn bị
xét xử sơ thẩm vụ án hình sự và thực tiễn tại Tòa án nhân dân tỉnh Cao
Bằng” của tác giả Lý Thị Hoài,Đại học Luật Hà Nội năm 2020.
4
Luận văn thạc sĩ “Trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tòa án cấp sơ thẩm
những vấn đề lý luận và thực tiễn” của tác giả Trần Xuân Huệ, Khoa Luật,
Đại học Quốc gia Hà Nội năm 2009.
Luận văn thạc sĩ “Chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tòa án trên
cơ sở thực tiễn của Tòa án thành phố Hà Nội” của tác giả Nguyễn Thị Ngọc
Lan, Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội năm 2014.
Một số bài viết được đăng trên các tạp chí chun ngành và các trang
thơng tin uy tín nghiên cứu về vấn đề trả hồ sơ để ĐTBS như:
Bài viết “Nâng cao chất lượng thực hành quyền công tố, kiểm sát điều
tra các vụ án hình sự, hạn chế việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung giữa các cơ
quan tiến hành tố tụng” của tác giả Trần Thế Vinh, đăng trên Tạp chí kiểm
sát, số 22/2014.
Bài viết “Vấn đề trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tòa án cấp sơ thẩm”
của tác giả Nguyễn Văn Linh, đăng trên Tạp chí Tịa án nhân dân điện tử năm
2019.
Bài viết “Bàn về chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tòa án cấp
sơ thẩm” của tác giả Lê Đình Nghĩa, đăng trên Tạp chí Tịa án nhân dân điện
tử năm 2020.
Bài viết “Hồn thiện quy định của Bộ luật tố tụng hình sự về tòa án cấp
sơ thẩm trả hồ sơ để điều tra bổ sung” của tác giả Vũ Gia Lâm, đăng trên Tạp
chí Tịa án nhân dân, số 08 năm 2013.
Bài viết “Trả hồ sơ để điều tra bổ sung nhìn từ góc độ chức năng buộc
tội và chức năng xét xử” của tác giả Lê Tiến Châu đăng trên Tạp chí kiểm sát,
số 17 năm 2008.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
5
Luận văn cần làm rõ những vấn đề lý luận, các quy định của pháp luật và
thực trạng trả hồ sơ để ĐTBS tại tỉnh Bắc Giang để chỉ ra những tồn tại, hạn
chế và nguyên nhân của tồn tại, hạn chế trong hoạt động trả hồ sơ để ĐTBS
giai đoạn xét xử sơ thẩm VAHS tại tỉnh Bắc Giang. Từ đó, luận văn cần đưa
ra các giải pháp hợp lý và khả thi để nâng cao chất lượng trả hồ sơ để ĐTBS
trong giai đoạn xét xử sơ thẩm VAHS tại tỉnh Bắc Giang.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện mục đích nghiên cứu, luận văn triển khai theo ba nhiệm vụ
cơ bản như sau:
Thứ nhất, nghiên cứu những vấn đề lý luận về trả hồ sơ để ĐTBS trong
giai đoạn xét xử sơ thẩm.
Thứ hai, nghiên cứu thực trạng trả hồ sơ để ĐTBS trong giai đoạn xét xử
sơ thẩm VAHS tại tỉnh Bắc Giang.
Thứ ba, từ lý luận và thực tiễn nghiên cứu, đề tài cần đưa ra giải pháp
nâng cao chất lượng trả hồ sơ để ĐTBS trong giai đoạn xét xử sơ thẩm VAHS
tại tỉnh Bắc Giang.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề lý luận về trả hồ sơ để
ĐTBS trong giai đoạn xét xử sơ thẩm VAHS; pháp luật Việt Nam hiện hành
về trả hồ sơ để ĐTBS trong giai đoạn xét xử sơ thẩm VAHS và thực trạng trả
hồ sơ để ĐTBS trong giai đoạn xét xử sơ thẩm VAHS tại tỉnh Bắc Giang.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Về nội dung: luận văn nghiên cứu về lý luận và tập trung nghiên cứu quy
định của BLTTHS 2015 và các văn bản hướng dẫn về trả hồ sơ để ĐTBS
trong giai đoạn xét xử sơ thẩm.
6
Về không gian: luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động trả hồ sơ để
ĐTBS trong giai đoạn xét xử sơ thẩm tại tỉnh Bắc Giang.
Về thời gian: luận văn nghiên cứu thực trạng trả hồ sơ để ĐTBS trong
giai đoạn xét xử sơ thẩm VAHS tại tỉnh Bắc Giang thông qua số liệu thống kê
và các vụ án thực tế từ năm 2017 đến năm 2021.
5. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài được hoàn thành trên cơ sở của phương pháp luận chủ nghĩa Mác
– Lênin về duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, Tư tưởng Hồ Chí Minh,
quan điểm chính sách của Đảng và Nhà nước ta về đấu tranh phòng chống tội
phạm, về chiến lược cải cách tư pháp trong giai đoạn hiện nay. Ngoài ra, để
hoàn thiện đề tài, các phương pháp nghiên cứu được sử dụng như:Phương
pháp hệ thống hóa; Phương pháp phân tích và tổng hợp; Phương pháp so sánh
luật học; Phương pháp nghiên cứu vụ án hình sự; Phương pháp tổng kết rút
kinh nghiệm.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
6.1. Ý nghĩa khoa học
Với kết quả đạt được, luận văn góp phần bổ sung, hoàn thiện lý luận trả
hồ sơ ĐTBS trong giai đoạn xét xử sơ thẩm VAHS. Bên cạnh đó, luận văn đề
xuất định hướng hồn thiện pháp luật về trả hồ sơ để ĐTBS trong TTHS nói
chung và trả hồ sơ để ĐTBS trong giai đoạn xét xử sơ thẩm VAHS nói riêng.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Luận văn có thể làm tài liệu tham khảo đối với những người làm công
tác thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử để nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật
TTHS nâng cao chất lượng hoạt động trả hồ sơ để ĐTBS. Luận văn có thể
được dùng làm tài liệu tham khảo giảng dạy, nghiên cứu trong lĩnh vực TTHS
cũng như được dùng làm tài liệu trong hoạt động lập pháp, hoàn thiện các quy
7
định của pháp luật TTHS về việc trả hồ sơ để ĐTBS trong giai đoạn xét xử sơ
thẩm VAHS.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các từ viết tắt, danh mục bảng
biểu, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn có kết cấu gồm 03
chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật về trả hồ sơ để điều tra bổ
sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
Chương 2: Thực trạng trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét
xử sơ thẩm vụ án hình sự tại tỉnh Bắc Giang
Chương 3: Yêu cầu và giải pháp nâng cao chất lượng trả hồ sơ để điều
tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tại tỉnh Bắc Giang
8
NỘI DUNG
Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ
TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔSUNG TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ
SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
1.1.Khái niệm, đặc điểm, ý nghĩatrả hồ sơ để điều tra bổ sung trong
giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
1.1.1. Khái niệm trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử
sơ thẩm vụ án hình sự
Xét xử sơ thẩm VAHS là việc Tòa án tiến hành các hoạt động tố tụng
xem xét, ra phán quyết về vụ án theo thủ tục sơ thẩm, trong đó Tòa án căn cứ
các quy định của BLTTHS, quyết định truy tố của VKS, chứng cứ thu thập
được trong quá trình tố tụng và kết quả tranh tụng tại phiên tòa ra bản án hoặc
quyết định tố tụng để giải quyết vụ án theo thủ tục sơ thẩm.[45] Theo đó, Tịa
án có nhiệm vụ bảo vệ cơng lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo
vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp
pháp của tổ chức, cá nhân. Xét xử sơ thẩm là chế độ xét xử đầu tiên của Tòa
án. Giai đoạn được bắt đầu từ khi Tòa án nhận HSVA, bản cáo trạng hoặc
quyết định truy tố (theo thủ tục rút gọn) từ VKS và kết thúc khi Tòa án ra bản
án, quyết định giải quyết VAHS. Theo đó, giai đoạn xét xử sơ thẩm bao gồm
thời gian chuẩn bị xét xử và phiên tòa. Trong thời gian chuẩn bị xét xử, Thẩm
phán được phân công nghiên cứu hồ sơ và chuẩn bị các điều kiện cần thiết để
mở phiên tòa. Tại phiên tòa, HĐXX tiến hành kiểm tra, đánh giá chứng cứ và
căn cứ kết quả tranh tụng tại phiên tòa để ra bản án kết luận bị cáo có tội hay
khơng có tội, hình phạt và các biện pháp tư pháp, cũng như ra các quyết định
tố tụng khác theo quy định của pháp luật.[46,tr.391]
9
Về khái niệm HSVA, hồ sơ là danh từ chỉ tài liệu tổng hợp, có liên quan
đến nhau về một người, một sự việc hay một vấn đề.[52,tr.456] Khi tiến hành
tố tụng, cơ quan có thẩm quyền theo luật định phải lập HSVA. Trong giải
quyết VAHS, HSVA có vị trí quan trọng. Theo đó, HSVA là tổng hợp các
văn bản, tài liệu được các cơ quan tiến hành tố tụng thu thập hoặc lập ra trong
quá trình khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử VAHS, được sắp xếp theo một trình
tự nhất định phục vụ cho việc giải quyết vụ án và lưu trữ lâu dài. HSVA phải
được lập theo đúng thủ tục TTHS, nội dung của HSVA chính là nội dung các
văn bản, các tài liệu được tập hợp trong quá trình giải quyết VAHS. Sau khi
nhận HSVA, Tịa án phải phân cơng Thẩm phán nghiên cứu, xác định căn cứ
pháp lý để ra các quyết định cần thiết mà BLTTHS quy định. Trên cơ sở
HSVA, trong thời hạn chuẩn bị xét xử hoặc tại phiên tòa, Thẩm phán hoặc
HĐXX có thể quyết định trả hồ sơ để ĐTBS khi có căn cứ theo quy định
BLTTHS.
Về khái niệm ĐTBS, trước hết, ĐTBS là hoạt động điều tra thêm về
VAHS của cơ quan có thẩm quyền nhằm phát hiện, thu thập bổ sung tài liệu
chứng cứ để đảm bảo việc xử lý VAHS đúng đắn và có căn cứ pháp
luật.[53,tr.12] Do đó, mục đích trả hồ sơ để ĐTBS nhằm đảm bảo việc truy tố,
xét xử VAHS khách quan, toàn diện, xử lý đúng người, đúng tội và đúng pháp
luật, không bỏ lọt tội phạm, không làm oan người vơ tội. Theo đó, chủ thể trả
hồ sơ là Thẩm phán, chủ thể tiếp nhận là VKS, việc trả hồ sơ để ĐTBS được
thực hiện thông qua quyết định trả hồ sơ để ĐTBS.
Khi nghiên cứu vấn đề trả hồ sơ để ĐTBS, một số học giả đã đưa ra khái
niệm trả hồ sơ để ĐTBS. Theo tác giả Lý Thị Hoài: “Trả hồ sơ để điều tra bổ
sung là việc cơ quan tiến hành tố tụng sau trả vụ án về cho cơ quan tiến hành
tố tụng trước để tiếp tục điều tra, khắc phục việc thiếu chứng cứ và vi phạm
10
thủ tục tố tụng để truy tố, đề nghị truy tố bổ sung đối với các trường hợp được
cho là cơ quan tiến hành tố tụng trước đó đã bỏ lọt tội phạm hoặc người thực
hiện hành vi phạm tội.”[11]
Bên cạnh đó, theo tác giả Nguyễn Thị Hải Châu: “Trả hồ sơ để điều tra
bổ sung là chế định của luật tố tụng hình sự quy định Viện kiểm sát hoặc Tòa
án chuyển trả hồ sơ cho Viện kiểm sát hoặc cơ quan điều tra để điều tra thêm
về vụ án hình sự theo các căn cứ được quy định trong Bộ luật Tố tụng hình sự
nhằm mục đích làm sáng tỏ vụ án hình sự, để Tịa án xét xử vụ án một cách
cơng minh, chính xác, khách quan, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật,
không bỏ lọt tội phạm, không làm oan người vô tội.”[8]
Tiếp cận khái niệm trả hồ sơ để ĐTBS trong giai đoạn xét xử sơ thẩm
VAHS, tác giả Trần Xuân Huệ cho rằng: “Trả hồ sơ để điều tra bổ sung của
Tòa án cấp sơ thẩm là việc Tòa án cấp sơ thẩm trong giai đoạn chuẩn bị xét
xử hoặc tại phiên tòa quyết định trả lại hồ sơ cho Viện kiểm sát nơi ra quyết
định truy tố để điều tra bổ sung nhằm khắc phục thiếu sót trong q trình
điều tra, truy tố để đảm bảo cho việc giải quyết vụ án hình sự được khách
quan, toàn diện và đúng các quy định của pháp luật.”[13]
Từ các phân tích trên, khái niệm trả hồ sơ để ĐTBS trong giai đoạn xét
xử sơ thẩm VAHS được hiểu như sau: Trả hồ sơ để ĐTBS trong giai đoạn xét
xử sơ thẩm VAHS là hoạt động tố tụng do Thẩm phán (trong thời hạn chuẩn
bị xét xử) hoặc HĐXX (tại phiên tòa) trả hồ sơ cho VKS để ĐTBS, khắc phục
việc thiếu chứng cứ, hoặc đối với các trường hợp được cho là cơ quan tiến
hành tố tụng trước đó đã bỏ lọt tội phạm, người thực hiện hành vi phạm tội
hoặc có vi phạm nghiên trọng thủ tục tố tụng, đảm bảo xét xử vụ án một cách
cơng minh, chính xác, khách quan, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật,
không bỏ lọt tội phạm, người phạm tội, không làm oan người vô tội.
11
1.1.2. Đặc điểm trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự
Từ khái niệm trả hồ sơ để ĐTBS trong giai đoạn xét xử sơ thẩm VAHS,
nội hàm khái niệm đã cho thấy rõ các đặc điểm của hoạt động trả hồ sơ để
ĐTBS trong giai đoạn xét xử sơ thẩm VAHS. Cụ thể:
Thứ nhất, trả hồ sơ để ĐTBS trong giai đoạn xét xử sơ thẩm là hoạt động
TTHS.[14] Hoạt động mang tính quyền lực của nhà nước, phục vụ việc giải
quyết VAHS và tuân thủ nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa để việc giải
quyết vụ án được khách quan, chính xác và hợp pháp. Theo đó, hoạt động do
cơ quan tiến hành tố tụng thực hiện phải tuân theo quy định của BLTTHS, có
ý nghĩa bắt buộc các chủ thể khác phải thực hiện nhằm bảo đảm việc giải
quyết VAHS. Tiếp đó cần khẳng định trả hồ sơ để ĐTBS là hoạt động tố tụng
chỉ được thực hiện ở cấp sơ thẩm.[16] Xuất phát từ việc thực hiện chế độ hai
cấp xét xử, trong đó cấp phúc thẩm có nhiệm vụ kiểm tra lại tính có căn cứ và
hợp pháp của bản án, quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật. Trong
khi q trình điều tra, truy tố, xét xử được thực hiện ở cấp sơ thẩm, do đó,
việc hồn thiện HSVA đảm bảo về chứng cứ để chứng minh tội phạm và
người phạm tội phải được thực hiện ở cấp sơ thẩm. Bên cạnh đó, nếu phát
sinh căn cứ trả hổ sơ để ĐTBS thì việc thực hiện giữa các cơ quan có thẩm
quyền tiến hành tố tụng ngay ở cấp sơ thẩm sẽ thuận lợi cho việc đề ra yêu
cầu, thực hiện, theo dõi, giám sát việc ĐTBS.
Thứ hai, trong giai đoạn xét xử sơ thẩm, chủ thể có thẩm quyền trả hồ sơ
để ĐTBS là Tịa án. Theo đó, trong thời hạn chuẩn bị xét xử, Thẩm phán được
phân công chủ tọa phiên tịa có quyền trả hồ sơ và tại phiên tịa HĐXX có
quyền trả hồ sơ. Bên cạnh đó, chủ thể tiếp nhận hồ sơ để ĐTBS là VKS đã đề
nghị truy tố, tức là VKS đã ban hành cáo trạng hoặc quyết định truy tố (theo
12
thủ tục rút gọn). Theo đó, khi nhận được HSVA Tòa án chuyển lại, VKS tiếp
nhận và xem xét căn cứ trả hồ sơ. Trường hợp việc trả hồ sơ có căn cứ và
đúng pháp luật thì VKS tiến hành ĐTBS, khắc phục các nội dung theo quyết
định trả hồ sơ để ĐTBS hoặc trả hồ sơ cho CQĐT tiến hành các hoạt động
ĐTBS. Trường hợp việc trả hồ sơ khơng có căn cứ thì thơng báo cho Tịa án
đã trả hồ sơ và giữ nguyên quan điểm truy tố.[31]
Thứ ba, nội dung và mục đích trả hồ sơ để ĐTBS nhằm khắc phục việc
thiếu chứng cứ, hoặc đối với các trường hợp được cho là cơ quan tiến hành tố
tụng trước đó đã bỏ lọt tội phạm, người thực hiện hành vi phạm tội hoặc có vi
phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng.[5,tr.272] Để thực hiện nội dung và mục
đích trên, địi hỏi phải điều tra để bổ sung các chứng cứ chứng minh, xác định
sự thật vụ án hoặc để chứng minh có hoặc khơng có việc bỏ lọt tội phạm,
người phạm tội hoặc để chứng minh vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng
nhằm đảm bảo xét xử vụ án khách quan, đúng pháp luật.
Như vậy, từ các đặc điểm trên, bản chất trả hồ sơ để ĐTBS trong giai
đoạn xét xử sơ thẩm VAHS là việc khắc phục những sai lầm, thiếu sót trong
q trình điều tra, truy tố để hoàn thiện HSVA với đầy đủ hệ thống chứng cứ
để chứng minh sự thật vụ án, tội phạm và người phạm tội.
1.1.3. Ý nghĩa trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự
Quy định trả hồ sơ ĐTBS trong giai đoạn xét xử sơ thẩm VAHS có ý
nghĩa quan trọng đối với việc bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa, giải quyết
đúng đắn VAHS, bảo đảm quyền con người, quyền công dân.
Thứ nhất, trả hồ sơ ĐTBS trong giai đoạn xét xử sơ thẩm VAHS bảo
đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa.
13
Pháp chế là sự hiện diện của một hệ thống pháp luật tương đối hoàn
thiện, đảm bảo cho việc thiết lập trật tự xã hội và quản lý nhà nước.[16] Việc
tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa đã trở thành một yêu cầu cấp thiết được
Đảng và Nhà nước khẳng định khi xây dựng Hiến pháp và pháp luật. Một
trong những ngành luật liên quan trực tiếp và sâu rộng tới tồn xã hội là
ngành luật TTHS. Trong đó, việc đảm bảo thực hiện đúng quy định của pháp
luật TTHS góp phần vào cơng cuộc tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa.
Mặc dù trong giai đoạn truy tố, VKS có nhiệm vụ bảo đảm truy tố có căn
cứ, đúng người, đúng tội, mọi vi phạm pháp luật trong giai đoạn điều tra nếu
có sẽ được khắc phục. Trong giai đoạn truy tố, VKS có thể đã trả hồ sơ để
ĐTBS. Tuy nhiên, trên thực tế khi tiến hành việc truy tố vẫn còn trường hợp
thiếu chứng cứ, bỏ lọt tội phạm hoặc người phạm tội, có vi phạm pháp luật
nghiêm trọng chưa được phát hiện. Vì vậy, việc trả hồ sơ để ĐTBS trong giai
đoạn xét xử sơ thẩm sẽ đảm bảo các hoạt động trong quá trình tiến hành tố
tụng trước đó nếu sai sẽ được khắc phục theo đúng quy định của pháp luật.
Qua dó, bảo đảm mọi hoạt động TTHS của cơ quan, người có thẩm quyền
tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng phải được thực hiện theo quy định
của BLTTHS.
Thứ hai, trả hồ sơ ĐTBS trong giai đoạn xét xử sơ thẩm VAHS bảo đảm
hoạt động xét xử của Tòa án được chính xác, xử lý đúng người, đúng tội,
đúng pháp luật, không bỏ lọt tội phạm, người phạm tội, không làm oan người
vô tội.[19,tr.35] Trong giai đoạn xét xử sơ thẩm, Toà án tiến hành các hoạt
động cần thiết do luật định để kiểm tra lại tính hợp pháp và có căn cứ của tồn
bộ các quyết định mà CQĐT và VKS đã thông qua trước khi quyết định đưa
vụ án ra xét xử nhằm loại trừ các những hậu quả tiêu cực của các sơ xuất, sai
lầm hoặc sự lạm dụng, bỏ lọt trong các giai đoạn TTHS trước đó. Ngay cả
14
trong trường hợp, phiên toà đã được mở HĐXX cũng có thể quyết định trả hồ
sơ ĐTBS để làm rõ các tình tiết, những căn cứ cho rằng hành vi của bị can, bị
cáo đã thực hiện còn cấu thành một hay nhiều tội khác, có đồng phạm khác
hoặc có người phạm tội khác có liên quan đến vụ án nhưng chưa bị khởi tố,
truy tố. Từ đó đảm bảo xử lý đúng, đủ hành vi tội phạm, người phạm tội,
tránh làm oan hoặc bỏ lọt tội phạm, người phạm tội.
Thứ ba, trả hồ sơ để ĐTBS trong giai đoạn xét xử sơ thẩm VAHS bảo
đảm quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của bị can, bị cáo, người
tham gia tố tụng khác. Nhiệm vụ của hệ thống pháp luật TTHS nước ta gồm
hai nhiệm vụ trọng tâm là không bỏ lọt tội phạm và không làm oan người vô
tội.[10] Như vậy, luật TTHS là công cụ để chống lại các hành vi phạm tội
xâm phạm đến quyền con người và các đối tượng khác trong xã hội. Việc xử
lý nghiêm minh mọi hành vi phạm tội và không bỏ lọt tội phạm là nhiệm vụ
quan trọng của hệ thống pháp luật TTHS nước ta. Mục đích của trả hồ sơ để
ĐTBS nhằm bảo đảm có đầy đủ chứng cứ để chứng minh tội phạm, người
phạm tội, bảo đảm cho Tịa án điều kiện tốt nhất để có thể xét xử đúng người
đúng tội, áp dụng đúng pháp luật tránh oan sai, bỏ lọt tội phạm, người phạm
tội. Trên cơ sở đó, quyền con người, quyền cá nhân, cơ quan, tổ chức mới
thực sự được bảo đảm.
Như vậy, không bỏ lọt tội phạm, xử lý nghiêm minh, đúng pháp luật mọi
tội phạm là nhiệm vụ quan trọng của pháp luật TTHS Việt Nam. Tòa án là cơ
quan thực hiện chức năng xét xử, ra bản án nhân danh nước Cộng hịa xã hội
chủ nghĩa Việt Nam. Vì vậy, Tịa án có nhiệm vụ bảo vệ cơng lý, bảo vệ
quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi
ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức.[30] Theo
15
đó, trả hồ sơ để ĐTBS là một trong những phương tiện hữu hiệu để Tịa án
xét xử chính xác, khách quan, toàn diện theo đúng nhiệm vụ được giao.
1.2. Quy định pháp luật về trả hồ sơ để điều tra bổsung trong giai
đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
1.2.1. Thẩm quyền trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử
sơ thẩm vụ án hình sự
Trong thời hạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm, theo Khoản 2 Điều 45 BLTTHS
2015, một trong những nhiệm vụ, quyền hạn của Thẩm phán chủ tọa phiên tòa
là quyết định trả hồ sơ để ĐTBS. Do đó, quyết định trả hồ sơ để ĐTBS vừa là
nhiệm vụ, vừa là quyền hạn của Thẩm phán được phân công chủ tọa phiên
tòa.
Cụ thể tại Khoản 1 Điều 280 BLTTHS 2015 quy định:
“Thẩm phán chủ tọa phiên tòa ra quyết định trả hồ sơ cho VKS để điều
tra bổ sung.”
Đồng thời, Khoản 2 Điều 277 BLTTHS 2015 cũng quy định:
“Trong thời hạn 30 ngày đối với tội phạm ít nghiêm trọng, 45 ngày đối
với tội phạm nghiêm trọng, 02 tháng đối với tội phạm rất nghiêm trọng, 03
tháng đối với tội phạm đặc biệt nghiêm trọng kể từ ngày thụ lý vụ án, Thẩm
phán chủ tọa phiên tòa phải ra một trong các quyết định:
a) Đưa vụ án ra xét xử;
b) Trả hồ sơ để yêu cầu điều tra bổ sung;
c) Tạm đình chỉ vụ án hoặc đình chỉ vụ án.”
Nhận thấy, pháp luật quy định rõ ràng chủ thể có thẩm quyền ra quyết
định trả hồ sơ để ĐTBS trong giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm phải là thẩm
