Văn Học Việt Nam, Cách Mạng Tháng Tám, Nguyễn Tuân.docx

ĐẠIHỌCQUỐCGIAHÀNỘI
TRƢỜNGĐẠIHỌCKHOAHỌCXÃHỘIVÀNHÂNVĂN
-----------------------------------------------------

PHẠMTHỊTÌNH

CHỦĐỀCUỘCSỐNGHƢỞNGLẠCTRONGSÁ
NGTÁCCỦANGUYỄNTUÂNTRƢỚCCÁCHM
ẠNGTHÁNG TÁMNĂM1945

LUẬN VĂN THẠCSĨVĂNHỌC

HàNội-2016


ĐẠIHỌCQUỐCGIAHÀNỘI
TRƢỜNGĐẠIHỌCKHOAHỌCXÃHỘIVÀNHÂNVĂN
-----------------------------------------------------

PHẠMTHỊTÌNH

CHỦĐỀCUỘCSỐNGHƢỞNGLẠCTRONGSÁ
NGTÁCCỦANGUYỄNTUÂNTRƢỚCCÁCHM
ẠNGTHÁNG TÁMNĂM1945

LuậnvănThạcsĩchuyênngành:VănhọcViệtNamMãsố
:60220121

Ngƣờihƣớngdẫnkhoahọc:PGS.TSHàVănĐức

HàNội-2016

LỜICẢMƠN
TơixinbàytỏlịngbiếtơnsâusắctớiPGS.TS.HàVănĐức,ngườithầyđãtậntình
chỉbảovàhướngdẫntơihồnthànhluậnvănnày.
TơicũngxinchânthànhcảmơncácthầycơgiáotrongkhoaVănhọc–
trườngĐạihọcKhoahọcxãhộivà nhânvăn(ĐHQGHN)đ ã tạođiềukiệnthuậnlợivàg
iúpđỡtơitrongqtrìnhhọctập,nghiêncứu,hồnthànhluậnvănnày!
Tơixincảmơngiađình,bạnbèvàđồngnghiệpđãđộngviênvàgiúpđỡtơitrongsu
ốtthờigianqua!
HàNội, ngày08tháng12năm 2016
Ngườiviết

PhạmThị Tình


MỤCLỤC
MỞĐẦU............................................................................................................1
1. Lídochọnđềtài................................................................................................1
2. Lịchsửvấnđề:.................................................................................................3
3. Đốitượng, phạmvivàmụcđíchnghiêncứu......................................................11
4. Phươngphápnghiêncứu................................................................................11
5. CấutrúccủaLuậnvăn.....................................................................................12
NỘIDUNG......................................................................................................13
Chƣơng1.HÀNHTRÌNHSÁNGTÁCVÀQUANĐIỂMNGHỆTHUẬTCỦANGU
YỄNTNTRƢỚCCÁCHMẠNGTHÁNGTÁM...........................................13
1.1. ĐơinétvềconngƣờiNguyễn Tn..............................................................13
1.1.1. Tiểusử....................................................................................................13
1.1.2. Conngười...............................................................................................16
1.2. Sựnghiệp...................................................................................................19

1.2.1. TrướcCáchmạngthángTám....................................................................19
1.2.2. SauCáchmạngthángTám........................................................................22
1.3. Quanniệmnghệthuậtvềcon ngƣờicủaNguyễnTn...................................24
1.3.1. Giớithuyếtchungvềquanniệmnghệthuậtvềconngười...............................24
1.3.2. QuanniệmnghệthuậtvềconngườicủaNguyễnTn..................................27
Chƣơng2.CHỦĐỀCUỘCSỐNGHƢỞNGTRONGSÁNGTÁCCỦANGUYỄN
TNTRƢỚCCÁCHMẠNGTHÁNGTÁMNHÌNTỪPHƢƠNG
DIỆNNỘIDUNG.............................................................................................36
2.1. Mộtcáitơicơđơn,bếtắc,bất lực trƣớccuộc đời............................................36
2.2. Mộtcáitơinổiloạn,p h á pháchđit ì m c o n đƣờnggiảithốttrongc u ộ c sốnghƣ
ởnglạc..............................................................................................................46
2.3. Mộtcáitơilnkhaokhátthếgiớitinhkhiết,thanhcao....................................63


Chƣơng3.CHỦĐỀCUỘCSỐNGHƢỞNGLẠCTRONGSÁNGTÁCCỦANGU
YỄNTNTRƢỚCCÁCHMẠNHTHÁNGTÁMNHÌNT Ừ PHƢƠNGDIỆN
NGHỆ THUẬT...............................................................................................73
3.1. Nghệthuậtxâydựngnhânvật.......................................................................73
3.1.1. Khắchọangoạihìnhnhânvật....................................................................73
3.1.2. Khắchọanộitâmnhânvật................................................................77
3.1.3. Khắchọahànhđộngnhânvật............................................................80
3.2. Giọngđiệu.....................................................................................83
3.2.1. Giọngđiệukhinhbạc........................................................................83
3.2.2. Giọngđiệubuồnthảm..............................................................................90
3.3. Sửdụnghìnhảnhbiểutƣợngsựvật...............................................................93
3.4. Ngơnngữ...................................................................................................97
KẾTLUẬN....................................................................................................106
TÀILIỆUTHAMKHẢO................................................................................109

MỞĐẦU
NguyễnTnlàmộttàinănglớn,mộtng

1. Lídochọnđềtài:

ơisaosángtrênbầutrờivănhọcdântộc.Ơnglàm
ộttrongsốkhơngnhiềunhàvănđạtđượcnhữngt
hànhtựunổibậttrongcảhaigiaiđoạntrướcvàsa
ucáchmạngthángTám,đượcnhiềunhànghiênc
ứu,phêbìnhkhơngchỉtrongvàngồinướcđánh
giácao.Ơngđượcxemnhư“hịnđátảng”[34,t
r.546]trong“cáinềncịnmớimẻcủavănxitiế
ngViệtta”[34,tr.546].
Trongsuốtchặngđườngdàihơnnămmươinăm
cầmbútcùngvớitinhthầnlaođộngnghệthuậtng
hiêmtúc,bềnbỉv à hết mình,NguyễnTnđã k
hẳngđịnhđượcmộtphongcáchnghệthuậtđộcđ
áo,tàihoavàunbác,khơngthểnhầmlẫnvớibấ
tkỳmộtnhàvănnàokhácđược.Vớibảymươibả
ynămtuổiđờivàhơnnămmươinămtuổinghề,
NguyễnTnđãđểlạichovănhọchiệnđạiViệt
Namnóiriêngvànềnvănhọcnướcnhànóichung
mộtsựnghiệpđồsộ,phongphú,đadạngtrênnhi
ềut h ể loạinhư:truyệnngắn,tiểuthuyết,phóngs
ự,tùybút,kịch,phêbìnhvănhọc,…
Ởmỗithểloại,mỗit ác phẩmcủng,chúngtal
ạitìmthấynhữngđiềul ý thú,nhữngdấuấnđặcb
iệtriêng.Ơngcịnl à mộtt á c g i ả tiêubiểuđượcl
ựachọngiảngdạytrongchươngtrìnhphổthơngv
àđạihọc.

NguyễnTnlàmộtconngườirấtđặcbiệt
,đặcbiệtkhơngchỉthểhiệntrongđờisốngsinhho
1


ạthàngngàymàcịn đ
ặcbiệtngaycảtrongs
ángtácc ủ a mình.Là
n h à vănc ủ a quanđiể
mduy mỹ,nghệthuật
vịnghệt h u ậ t , c ả cu
ộcđờiNguyễnTnl
nkhátkhaođitìmcá
iđẹpvàlàmchocáiđẹ
pđượct ỏ a sángrựcr
ỡ.NguyễnTnđếnv
ớivănhọcvớimộtph
ongcáchcũngrấtđ ặ c
biệttrongmộtcáixãh
ộiphứctạpcủamộtng
ườidânthuộcđịamà
ơnggọilà“ốiabaph
èng”.Ơngđãmangv
àotrongsángtáccủa
mìnhlàhơithởcủa m
ộtc á i “tơi”“ngơng”
đốilậpvớix ã hộik i m
t i ền ơ trọc,l à khácđ
ời,khácngườithậmc
h í l à lậpd ị vớixungq

uanh,khơngđ ể choa
i bắtchướcđượcgiốn
gmình:“Làngườilỗi
lạc,sốngmộtcáchrất
2


aivàkhơngchoaibắtchướcđượcmình,chếtlàmangcảcáibảnchínhđic hứ khơngđ
ểlạimộtbảnsaonguncảonào”[56,tr.49].
NguyễnTnl à mộtnhàvănlớnđồngthờicũnglà“mộthiệntượngvănhọcphứ
ctạp,nhấtl à trướccáchmạngthángTám”[26,tr. 25].Vàđ ể hiểucáctácphẩmcủn
gkhơngphảilàmộtđiềuđơngiảnmàtheonhưVũNgọcPhanthì“chỉnhữngngườiưas
uyxétđọcNguyễnTnmớithấythúvị,v ì vănNguyễnTnkhơngphảithứvănđểngư
ờinơngnổithưởngthức”[34,tr. 52].Cóthểdochínhnhữngđiều
nàymàtácphẩmcủaNguyễnTncósứchútlớnlaođốivớiđộcgiả.Việcđọcvàtìmhiể
utácphẩmcủngsẽmangt ớichongườiđọcmộtkhotrithứcphongphútrênnhiềuphư
ơngdiệncủađờisốngtừđómàtâmhồnđượcmởrộnghơn,sâusắchơn.
Chủđềcuộcsốnghưởnglạcl à mộttrongnhữngchủđ ề quantrọngtrongsángt á
c củaNguyễnTntrướcC á c h mạngthángTám.Vớichủđ ề này,nhàvănđãchọncho
mìnhmộtlốiđiriêngkhácbiệt.Đọcnhữngsángtácthuộcchủđ ề này,ngườiđọcthêmy
êumếnmộtNguyễnTnlnchânthành,lnmuốnsámh ố i , lnmuốnđượcl à m
lạicuộcđờitrongnhữngngàythángsangã.BởitrongconngườiđólàcáiTâmlnday
dứt,làThiênlươngtrongsạchchốngtrảlạixã
hộitrưởnggiảvànhữngconngườiphàmtụcngồiđờikia.
Mặcdùđãcókhánhiềubàiviếtvànhữngnhậnđịnhkháiqtvềchủđ ề cuộcsốn
ghưởngl ạ c trongsángt á c củaNguyễnTuântrướcC á c h mạngthángTám1945.Tuy
nhiênđóchỉlànhữngbàiviếtđơnlẻ,chưathànhhệ thốngv à chưathựcs ự chuns â u
nghiêncứuv ề đ ề tài.Riêngđốivớibảnthântừkhicịnhọctrongtrườngphổthơng,tơiđ
ãrấtuthíchcáctácphẩmcủaNguyễnTn.Tơixinphépgópchútnănglựcnhỏbéc
ủamìnhvàoviệcđ i sâut ì m hiểu,nghiêncứuchủđề cuộcsốnghưởngl ạc trongsángt á

ccủaNguyễnTuântrướcCách mạngthángTám1945đểl àm rõhơnphongcáchmộtc
âyđạithụcủavănhọchiệnđạiViệtNam.


2. Lịchsửvấnđề:
Ngayt ừkhimớixuấthiệntrênvănđàn,NguyễnTnđ ã làmộtc â y búthấpdẫn,
thuhútđượcsựchúýcủađộcgiảcũngnhưgiớinghiêncứuphêbình.Chođếntậnhơmna
yvàcóthểmaisaunữa,tácphẩmcủaNguyễnTnvẫnlàniềmsaymêkhámphá,nguồn
cảmhứngvơtậncủacácthếhệuvănchương.Đãcórấtnhiềucơngtrìnhđisâunghiên
cứuvềcuộcđời,conngườiv à tácphẩmcủaNguyễnTntrongnhữngthờikỳlịchsửk
hácnhau.
TrƣớcCáchmạngthángTám1945:
NhàvănThạchLamlàngườiđầutiêncócơngtrongviệckhámphávàpháthiệnr
anhữngnétđộcđáotrongsángtácvàtàinăngcủaNguyễnTn.Saukhiđ ọ c tácphẩm
của NguyễnTn,ThạchLamkhơngkhỏivuimừngơngđãviếtlnnhữngcảmnghĩ
vànhậnxéthếtsứctinhtếcủamìnhthơngquabàiĐọcVangbóngmộtthờiviếtnăm194
0,đăngtrênbáoNgàynaysố212,ngày1 5 Juin1940:“Trongcáivộivàngcẩuthảcủan
hữngtácphẩmxuấtbảngầnđây,nhữngtácphẩmhạthấpvănchươngxuốngmựcgiátrị
củas ự đuađịi,ngườitalấylàm

vuisướngkhithấy

mộtnhàvănkínhtrọngvàumếncáiđẹp,co i cơngviệcsángtạolàcơngviệcqbáuv
àthiêngl i êng” .Cuốibàiviếtnhàvănkhẳngđịnhchắcchắnvềmộtsựnghiệpvănhọc
tươisángcủaNguyễnTuân:“NguyễnTuânlànhàvăncótàinăngđặcbiệt,mộtnghệsĩ
cólươngtâm,ở đ ó chúngtađặtnhữnghy vọngtốtđẹpnhấtv ề sựnghiệp”.
Đặcbiệttronggiaiđoạnn à y khơngthểkhơngnhắctớiđó l àbài viếtc ủ a nhàvă
nVũNgọcPhantrongcuốnNhàvănhiệnđại.Vớinhữngsángtácc ủ a NguyễnTntrư
ớcCách mạngthángTám,VũNgọcPhanđãđánhgián h ư sau“Ơnglàmộtnhàvănđứ
nghẳnramộttrườngpháiriêng,cảvềvănlẫntưtưởng”[47,tr.415],ngườitaphảichúý

đếnơngbởi“lốihànhvănđặcbiệt”[47,tr.415]hồntồnViệtNam,rồi“nhữngýkiến
cùngtưtưởngphơdiễnbằngnhữnggiọngtàihoa,sâucayvàkhinhbạc,lúcthìđầynghệ
thuật,


lúcthìbừabãi,lơithơi,nhưmộtbứcpháchọa,nhưngbaogiờnócũngchongườitathấy
mộttrạngtháicủat â m hồn”[47,tr.415].Ở mỗiđ ề tàilớntrongsángtáccủaNguyễnT
ntrướcCáchmạngthángTám,VũNgọcPhanđãđưar a nhữngnhậnxéts ắ c sảo,tồ
ndiện.VớiVangbóngmộtt h ờ i ,VũNgọcPhanchorằngđâylà“mộtvănphẩmgầntới
sự tồnthiệntồnmỹ”[47, t r . 415].ĐọcVangbóngmộtthờingườit a cóc ả m tưởn
ggầngiốngnhữngcảmtưởngkhingắm“mộtbứchọacổ”[47,tr.416]vơcùngqgiá
v à “cáiqgiáấysẽcịntănglênnữavớithờigiannhưmộtthứđồcổ”[47,t r . 416].Vớ
icáctácphẩmChiếclưđồngmắtcua,TànđèndầulạcvàNgọnđèndầulạctiêubiểuch
ođềtàivềcuộcsốnghưởnglạc,VũNgọcPhannhậnx é t đólà“nhữngquyểnmàthóik
hinhbạccủngbộclộrõràng,gầnnhưnhững“lờithútội”[47,tr.434].Chiếclưđồn
gmắtcualà“mộttậptùybúthaymộttậpv ề hồiứcv ề mộtqngđờicủat á c giả,đề u đư
ợccả”[47,t r . 435].VũNgọcPhantintưởngrằng:“Mộtngàykhơngxa,khimàvănchư
ơngViệtNam
đượcngườiViệtNamhamchuộnghơnbâygiờ,tơidámchắcnhữngvănphẩmcủaNguy
ễnTns ẽ cómộtđịavịxứngđánghơnn ữ a ” [47,t r . 439].Niềmtintưởngđóquảlàkh
ơngsai,ngàynayngườitavẫntìmđọcvàđọcrấtnhiềutácphẩmcủaNguyễnTn–“
mộtnhàvănđặcViệtNam”[47,t r . 439].
SauCáchmạngthángTám1945đếnnăm1975:
CáchmạngthángTámthànhcơng,NguyễnTnhăngháinhậpcuộcvàthamgi
akhángchiến,rấtnhiềutácphẩmđượcr a đờit ừ đâynhư:Chùađàn,Đườngvui,Tìnhc
hiếndịch,…
Giaiđoạnnàycũngcóhàngloạtnhữngb à i viếtvềNguyễnTnkhencóchêcó,bàiviết
đánhgiávềtácphẩmcó,bàiviếtnhậnxétv ề conngườicũngcó.QuahồiứccủaNguyễn
Vỹ,NguyễnTnhiệnlênhómhỉnhdễmếnvớibàiviết“NguyễnTngànhaychúmà
ygàn”.CịnđốivớiVũBằng,nhàvăngọiNguyễnTnl à “đứaconnngcủaThiênth

ầnvàÁcquỷ”[15,tr.293],trongconngườiNguyễncáitàivàcái


tậtlnđồnghànhsongsong,conngườiđócũngthậtphứctạpvớinhiềumặtcủa đốilập
mâuthuẫn.
ĐánhgiávềNguyễnTntrongcuốnsáchMườikhnmặtvănnghệ,TạTỵđãv
iết:“NguyễnTnlàmộttrongnhữngkhnmặtlớncủanềnvănhọcnghệthuậtViệtN
amởtrướcvàtrongcuộcchiến”[59,tr.51];“NguyễnTnđứngsữngtrướcmặtchún
gtavớimộtvócdángkiêukỳ,vớitừngngóntàihoa,vớiđơicánhchậpchờnbaylượntrê
nđỉnhcaonghệthuật”[59,tr.5 1 ] vàcuốicùngơnggọiNguyễnTnlà“mộtvăntàilỗ
ilạc”.
Viếtv ề NguyễnTntronggiaiđoạnnàycũngphảik ể đếnTrươngChính.Trư
ơngChínhquantâmnhiềuđếnphongcáchNguyễnTnvàơngđ ã cókhánhiềubàivi
ếtphêbìnhvềcácsángtáccủaNguyễnTncóthểkểt ới như:Tùybútkhángchiến–
tùybútkhángchiến–hịabình,đăngtrênbáoVănnghệsố5(7-51957);ĐọcsơngĐàcủaNguyễnTn,đăngtrênTạpchíVănnghệsố101960,NguyễnTnvàVangbóngmộtthời(1989),…
QuacáctácphẩmcủaNguyễnTn,TrươngChínhthấy“hiệnlênhìnhảnhmộtconn
gườitàihoa,nhiềutìnhcảm,kinhlịchnhiều,sốngkỹlưỡng,sốngrộngrãi,khơngbaog
iờchịugịbóvàomộtkhnkhổnàonhấtđịnh.Conngườiấ y rấtcóýthứcvềkhảnăngc
ủamìnhvàlnkhaokhátsốngđượcmộtcuộcđờithậtđầyđ ủ . Nhưngtrongxãhộic ũ ,
mộtngườinhưthếkhơngthểtìmđ ư ợ c mộtchỗđặtchân.Thànhra,ơngphảisốnghéo
hắt,chậthẹp,rồiđâmra khinhbạcvớiđời.Màđãkhinhbạcthìkhơngcịncămphẫnsâ
usắcđượcnữa.Khinhbạclàconđườngđiđếnthốtly,thốtlyvàomộtthứcá nhânch
ủnghĩatộtbực”[34,tr.54].NóivềđềtàicuộcsốnghưởnglạcthìTrươngChínhcócáin
hìncảmthơngchânthànhvớiNguyễ nTn:“Nóichođúng,ngườitakhơngthểtrách
NguyễnTnsaokhơngbiếttìmmộtlýtưởngnàokháclàlýtưởng“phóngtúnghìnhh
ài”.Xãhộimụcnát,khơngphảilàmộtcáicớđểmìnhchìmđắmvàomộtthứcánhânch
ủnghĩchkỷvàmộtthứhànhlạcchủnghĩaqquắtlàmchoxãhộicàngmụcnátthêm.
Nhưng,đọc

NguyễnTn,tacũngđồngthờikhơngthểkhơngnhậnthấyrằngchínhhồncảnhxãhộ
iđóđãbiếnmộtngườivốnuđờinhưNguyễnTnthànhmộtkẻmuốntựhủyhoạimìn
hnhưthế”[34,tr.54-55].
Đầunăm1957,NguyễnTnviếtbàituỳbútPhởđăngtrêntuầnbáoVăn.Bàiv
iếtđãgâyranhiềuphảnứngkhácnhautronggiớivănnghệsĩ.ThếTồntrongbàiTuầnb
áovănvàconngườithờiđạiintrongtạpchíHọctậps ố 7(7/1957),vớicáinhìnhẹphịi,
ơngchorằng:“NhìnlạimộtsốlớnthơvăntrêntuầnbáoVăn,chúngtakhơngkhỏingạc
nhiên,vìconngườiđượcmiêutảtrongđórấtxalạvớichúngta.Conngườitrongthời
đạichúngtakhơngphảilàconngườixalánhcuộcsống,ngồimộtgócphốnàođóđểphâ
ntíchmộtmónă n (PhởcủaNguyễnTn)pháthiệnravấnđ ề q“quantrọng”nhưx
ươngvớixẩu,nhưmũphở…”[36,t r . 2728].Bá c bỏl ại quanđ i ể m củaThếTồnlàýkiếncủanhiềunhàvănnhư:NgunHồn
g,NguyễnVănBổng,TếHanh.NgunHồngđãchỉrađượcnhữngnétphongcáchcủa
NguyễnTntrongPhở:“Mộtngịibútcáchđây15nămvớiChiếclưđồngmắtcua,Ng
uyễnđãlàmngườiđọcrợnhếtcảtâmtrílênvìnhữngêchề,rãr ư ợ i , quằnquạidẫyđạ
pcủamộttâmtrạngbếtắctronglịngmộtchếđộngộtngạt…
giờthathiếttinu,hếtlờicangợihươngvịcủaTổquốc:Phởcũnglà nhữngsựviệc,cũ
nglànhữngsuynghĩ,cũnglàkiểunóicủaNguyễnnhưng
cảmộtsựsaysưavàn i ề m tinlấplốngtrêntranggiấy“Hươngvịphở…
lànhmạnhhơn”vì“tơithấyTổquốctơicịncóphở nữa…”[36,tr.28].
Cũngtrongnăm1957,nhânVangbóngmộtthờiđượctáibản,PhanCựĐệđ ã viế
tliềnhaibàiđề cậpđếntácphẩmnày.Trongbài thứnhấtcótênĐọcVangbóngmộtthời
củaNguyễnTnkýtênThanhHiềnđăngtrênbáoVănnghệsố31ngày6-121957,PhanCựĐệchorằng:“NguyễnTnlàmc á i việccủamộtngườikhơilạiđốngtr
otàncủadĩvãng,tìmlạinhữngcáiđẹpcủangàyquađãmộtthờivangbóng”.Trongbàiv
iếtthứh a i NguyễnTni ntrongNhàvănViệtNam,tập2(19451975),saunàyđượcintrong


NguyễnTuânv ề tácgiavàt á c phẩm(NxbGiáodục,H.1998)vớitiêuđề:NguyễnTuâ
n–
mộtphongcáchnghệthuậtđộcđáo .PhanC ự Đệđã khẳngđịnhmộtcáchchắcchắn:“
T ừ sau1937,trongvănhọclãngmạnViệtNamxuấthiệnmộtphongcáchnghệthuậthế

tsứcđộcđáo:NguyễnTn”[34,tr.103].Nhànghiêncứucũnglnchúýđốichiếusự
biếnđổicủaconngườivàphongcáchnghệt h u ậ t củaNguyễnTn:“GiờđâycáiTơi
c á nhânchủnghĩacủaNguyễnđãhồhợpvàocáiTachungcủaquầnchúngvàngịibú
tvốnsắcsảo,bướngbỉnhkhixưanayđãcóthêmnétđơnhậuấmcúng”[34,tr.114].Riên
gvềtácphẩmChiếclưđồngmắtcua,nhànghiêncứucũngđưar a nhậnxétđặcđiểm
nhânvật:“ Các nhânvậttrongNguyễn,Chiếclưđồngmắtcua,đãcólúccảmthấycuộ
cđờiphóngtúnghìnhhàicủamìnhlàvơvị,nhạtnhẽo,
khơngtiếcgìmàthaybỏnóđi”[34,tr.105].
CáchmạngthángTámthànhcơngcóýnghĩalớnlaolàmthayđổiconngườiNg
uyễnTnhướngngịibútcủngnhậnđường,tinuvàđitheoc á c h mạng.Năm
1960,sauchuyếnđithựctếTâyBắc,NguyễnTnchorađờitậptuỳbútSơngĐà.Tác
phẩmrađờithuhútđượcnhiềusựchúýquantâmcủanhiềunhànghiêncứu,phêbình.
NgunNgọctrongbàiCảmtưởngđọcSơngĐàđăngtrênbáoVănhọcsố113ngày23
-91960,đãkhẳngđịnhg i á trịđặcsắccủatuỳbútvàcoiđâylàbướcchuyểnmớivềđềtài
.Nhàvănc o i SơngĐàlà“mộtcuốntiểuthuyếtviếttheolốiriêng…
làtácphẩmvềnonsơngđấtnướcTâyBắc.KhinóicảmtưởngvềSơngĐà,trướchếttơi
muốnchàomừngởanhNguyễnTnmộtcáchđứngmới,mộtvịtrímới”.
NguyễnĐăngMạnhtrongbàiConđườngđiđếnbútkýchốngMỹ,đăngtrênTạp
chívănhọcsố8–
1968đãkhẳngđịnh:“Nhântốtưtưởngcốtyếulàmnênphầngiátrịchânchínhcủat á
c phẩmNguyễnTnt ừ sauCáchmạngđếnnaylàtìnhuđấtnước,tinhthầndântộc
”,vànhữngyếutốtinhthầnấ y t u y đ ã biếnđổiquathờigiannhưng“vẫngiữlạiítnhiều
màusắcriêngcủanó,cómầmmốngtừtrướcCáchmạng”.Vìdùsaođichăngnữa,


cácsángtáccủaNguyễnTntrướcCáchmạngcóthốtlyvàoconđườngnàothìởmỗi
conđườngđóvẫncịnánhsángcủamộttráitimlnhướngvềqhươngđấtnước.
Từ1975đếnnay:
SốlượngnhữngbàiviếtnghiêncứuvềNguyễnTnthậtphongphúđadạngkhơ
ngchỉcónhữngbàiviếtcủacácnhàvăn,nhànghiên

cứutrongnướcmàcịncócảnhữngbàiviếtcủacácnhàvăn,nhànghiêncứunướcngồ
icót h ể kểđếnnhư:VươngTríNhànvới“NguyễnTn,huyềnthoạimộtthời”(1994)
,“NhàvănNguyễnTn”,HàVănĐứcvới“NguyễnTn–
mộtbậcthầyvềngơnngữ”(1991),“NguyễnTnvềcáiđẹp”(1994),“NguyễnTn
v à qtrìnhnhậnđườngtrongvănhọccủng”.MarianTơcasốpvới“Mấylờibànv
ềNguyễnTn”đăngtrênbáoVănnghệsố36ngày5-9-1987…
Đếnn ă m 1981bàiviếttiêubiểunhấtphảikểtớilàLờigiớithiệuchoTuyểntậpNguyễ
nTndoNguyễnĐăngMạnhgiớithiệuvàbiênsoạn.Lờigiớithiệul à nhữngđánhgiá
sâusắcvàtồndiệnchotổngthểtồnbộcảhaigiaiđoạnsángtáctrướcvàsauCáchmạ
ngcủaNguyễnTnđượcrútratừqtrìnhdày cơngnghiêncứuvànhiềutâmhuyết
củaNguyễnĐăngMạnh.Ơngnhậnđịnh:“NguyễnTnlàmộthiệntượngvănhọcph
ứctạp,nhấtlàtrướcCáchmạng”.Đốivớichủđềvềcuộcsốnghưởnglạctrongcácnh
àhátvớithuốcphiện,trà,rượutrongsáng

táccủaNguyễn

TntrướcCáchmạngthángTám,ơngđ ã cónhữngphântíchs ắc sảo,kháchquanvà k
hoahọc.ƠngnóirằngviếtvềđềtàitrụylạcNguyễnTnđãđimộtđườnghồntồnk
hácvớicácnhàvăncùngthời,mìnhơngcómộtlốiriêng.TiêubiểulàChiếclưđồngmắtc
ua,NguyễnTnđãviết“nhưmộtlờithútộiv ề qngđờichơibời,lêulổngcủamình,n
hưngkhơnghẳnlàcósựănnăn,hốihậnthậtsâusắc–
vìnhânvậttơinhiềuphenmuốnlàmlạicuộcđờinhưngkhơngbaogiờthànhhiệnthực”
.Đồngquanđiểmv ớ i NguyễnĐăngMạnhchủđ ề cuộcsốnghưởngl ạ c trongsángt á
c c ủ a NguyễnTuântrướcCáchmạngthángTáml à


nhậnxétcủaHàVănĐức,VănTâm,VũNgọcPhan,TơnThảoMiên,…
VănT â m viếtrằng:“Nguyễnlnsámhối;nhiềutrangviếtcủaNguyễnTncóýngh
ĩatựthúchânthành,tiêubiểulàtácphẩm“phóngsự-nhậtký–
tuỳbút”Chiếclưđồngmắtcua”[34,tr.248].Cũngtrênquanđiểmđó,trongbàiviếtc ủ

a mìnhHàVănĐứcđãnhấnmạnh:“TậptuỳbútChiếclưđồngmắtcua,nhưlờiơngthú
nhậntrongphầnThaylờitựacủatácphẩmnày,“lànhữngtrangtuỳbútchéplạimộtítt
âmtrạngcủatơitrognhữngngàyphóngtúnghìnhhài”[8,tr.607].
ĐốivớihaithiênphóngsựNgọnđèndầulạcvàTànđèndầulạcnằmtrongphạ
mvinghiêncứucủachủđềcũngnhậnđượcmộtsốnhậnxétkháiqtnhưsau:VũNgọc
Phanchorằnghaithiênphóngsựđều“làtâmtrạng,làtìnhcảnhcủanhữngngườidư
ớiquyềnlựcNàngtiênnâu.Nàohọpnhauđ ể nóixấungườivắngmặt(Ngọnđèndầu
lạc,tr.29),nàotínhíchkỷphơbàymộtcáchthảnnhiêngiữamộtchỗcựckỳbẩnthỉu(Ng
ọnđèndầulạc,tr.51),nàodốitrá,xalánhđốivớicảnhữngngườirấtthân(Tànđèndầul
ạc,tr.12),nàonhữngcáivuibuồnkhơngchừng,phútđếnrồiphútđi(Tànđèndầulạc,t
r . 45và46),rồinhữngcảnhbịnrútcủakẻđãnươngnhờcủaPhậtmàvẫnkhơngdứttìn
hđượcvớiảphù–
dungđólàtấtcảnhữngtâmtrạngvàcảnhhuốnggây nênbởiả phiền”[34,t r . 51].Hà
VănĐứcc ũ n g đãkhẳngđịnh:“HaithiênphóngsựNgọnđèndầulạcvàTànđèndầul
ạcviếtvềtìnhcảnhvà tâmtrạngcủanhữngngườinghiệnthuốcphiện.Tácgiảđãlýgiả
inhữnghànhvitâmđịathấphènnhưnóixấunhau,dốitrálừalọcnhau,íchkỷđếnđộtr
ắngtrợncủanhữngk ẻ nghiệnhút.NguyễnTnmiêutảnhữngcảnhhuốngvàtâmtrạn
gấymộtcáchsinhđộng,vớigiọngvăntàihoavà khinhbạcvốncócủamình”[8,tr.606]
.
Thêmnhữngnhậnđịnhvềchủđềcuộcsốnghưởnglạctrongsángtácc ủ a Nguy
ễnTntrướcCáchmạngthángTám,HồiAnhtrongbàiNguyễnTnnhànghệsĩngơ
nt ừ đưacáiđẹpđếnthănghoađ ã viết:“Ơngkhơng


phảilàngườiănchơitráctángtrụylạcnhưnhiềunghệsĩkhácđươngthờimàlàmộtng
ườinghệsĩđitìmcáiĐẹptrongmọibiểuhiệncủacuộcsống”.Tiếptụckếthừatừnhữn
gbàiviếtcơngtrìnhnghiêncứutrên,năm2003,tácg i ả NguyễnThịThanhMinhđ ã vi
ếtluậná n tiếns ĩ củamìnhvớinhanđ ề QuanniệmvềcáiđẹpcủaNguyễnTntrongs
ángtạonghệthuậtvàcũngtrongnăm2003tácgiảđãchoinluậnánthànhmộtcuốnsách
cùngtên.Tácg i ả đãđisâuvàlàmnổibậttrongphongcáchnghệthuậtNguyễnTnđ

ólàlnnhìnnhậnsựvậtvàconngườidướigócđộnghệthuật,gócđộthẩmmỹ.Khinóiv
ềchủđềcuộcsốnghưởnglạctrongbatácphẩmtiêubiểu:Chiếclưđồngmắtcua,Ngọn
đèndầulạcvàTànđèndầulạc,tácgiảcũngnghiêncứut ì m hiểutrênquanniệmvềcái
đẹpvàchorằngxuấtpháttừchínhkhátkhaoc ả m giácmãnhliệtđãđưaNguyễnTnđ
ếnvớichủđềnày.
Songsongbêncạnhđó,vớisốlượngtácphẩmđồsộtrêncảhaichặngđườngsán
gtác,tácphẩmcủaNguyễnTntrởthànhđềtàinghiêncứucủanhiềuluậnán,luậnv
ăntiếnsĩ,thạcsĩ.Cóthểkểtới:TrươngViệtHùngvớiT ì m hiểumộtsốtuỳbútNguyễn
Tn(1985),PhạmThịBíchNgọcvớiĐặctrưngthiphápVangbóngmộtthờicủaNgu
yễnTn(1999),NguyễnThịHồngHàvớiĐặctrưngtuỳbútNguyễnTn(2004),Ng
uyễnThịNinhvớiNgơntừtrongsángtácNguyễnTn(2005),…
Ngồic á c cơngtrìnhnghiêncứuv ề s ự nghiệpvănhọccủaNguyễnTncịnc
órấtnhiềubàiviết

về

kỷniệmgắnbósâusắccủacácnhàvăn,nhànghiêncứuđốivớiơngnhư:KỷniệmvớiCh
ùaĐàncủaNguyễnTn(nHuy),Nhữnglầngặpgỡ(NguyễnQuangSáng),Nhàvă
n–
diễnviênNguyễnTn(TrươngQn),NhữngngườiSàiGịnv à anhNguyễn(Nguyễ
nNgun),NguyễnTntronglịngtơi(ĐồnMinhTuấn),Hátả đàođêmxn(Hồ
ngCầm),NguyễnTnnhưthếđấy(NgọcTrai),BảyngàyvớianhNguyễnTnởCơn
Đảo(Phạm
TườngHạnh),Tơinhớmãinụcườibằngmắt(BửiChi),Sốngđẹptừngngày(NgunN
gọc),…Quanhữngbàiviếtnày,ta
10


hiểuhơnđượcphongcách,cátínhvàconngườiNguyễnTn.Conngườiđờithườngc
ũngnhưconngườitrongvănchươnglncómốiquanhệgầngũi,khăngkhít.

Trêncơsởkếthừavàtiếpthucơngtrìnhnghiêncứucủanhữngngườiđ i trước,tơ
isẽcốgắngtìmhiểuchunsâuhơnvềchủđềcuộcsốnghưởngl ạ c trongsángtáccủa
NguyễnTntrướcCáchmạngthángTám.Luậnvănhivọngsẽ gópthêmnhữngnétm
ớimẻv à l àm phongphúhơnnhữngđặcsắctrongsángtáctrướcCáchmạngcủanhàvăn
.
3. Đốitƣợng,phạmvivàmụcđíchnghiêncứu:
3.1. Đốitƣợng:
Trongluậnvănnày,chúngtơinghiêncứutậptrungvàocái“tơi”đượct á c giảm
iêutảtrongcácsángtáctiêubiểutrướcCáchmạngthángTámởchủđ ề cuộcsốnghưởn
glạccủaNguyễnTntheođólàmnổibậtnhữngđặcsắcv ề nghệthuậtthểhiện.
3.2. Phạmvinghiêncứu:
Cầmb ú t t ừ nhữngn ă m đ ô i mươic ủ a c u ộ c đờiv à vẫnmiệtmàilaođộngn
ghệthuậtchođếnnhữngnămcuốiđời,NguyễnTuânđãđểlạimộtdis ả n vănhọcđồsộv
ớihàngtrămtácphẩmlớnnhỏtrênnhiềuthểloạivàcũngphongphúv ề đ ề tàisángt á c .
Trongkhnkhổcủamộtluậnvănthạcsĩ,chúngtơixintậptrungđisâuvàob a t á c phẩ
mchínhđ ó là:Haiphóngs ự Ngọnđèndầulạc(1939),Tànđèndầulạc(1941)vàmộttù
ybú t Chiếcl ư đồngmắtcua(1941)đểquađólàmnổibậtđặcsắcvềnộidungvànghệth
uậttrongchủđềcuộcsốnghưởnglạccủanhàvăn.
3.3. Mụcđíchnghiêncứu:
Luậnvăntậptrungtìmhiểuvàkhắchọahìnhtượngcái“tơi”đầymâuthuẫn,phứ
ctạpcủa NguyễnTntrướcCách mạng.Từđócó cá i nhìnbaoqtvàtồndiệnhơn
vềsángtáccủaNguyễnTntrướcCáchmạngvềcuộc

11


đờivàconngườicủng,gópphầnkhẳngđịnhlạimộtphongcáchđộcđáomangtênN
guyễnTn.
Thấyđượcvịtrívaitrịcủachủđềcuộcsốnghưởnglạctrongtồnbộhànhtrìnhs
ángtáccủaNguyễnTn.

4. Phƣơngphápnghiêncứu:
Đểluậnvănđượcthựchiệntrọnvẹn,chúngtơisửdụngcácphươngphápsau:
- Phươngpháplịchsử-xãhội.
- Phươngpháphệthống.
- Phương phápsosánh, đốichiếu.
- Phươngpháploạihình.
- Phươngphápphântích, tổnghợp.
5. CấutrúccủaLuậnvăn:
NgồiphầnMởđầuvàKếtluận,luậnvăncủachúngtơibaogồmcó3chươngcụ
thểvớicácnộidungnhư sau:
Chƣơng1 . Hànhtrìnhsángtácvàquanđiểmn g h ệ t h u ậ t củaNguyễ
nTuântrƣớcCáchmạngThángTám.
Chƣơng2.ChủđềcuộcsốnghƣởnglạctrongsángtáccủaNguyễnT u â n t
rƣớcCáchmạngthángTámnhìntừphƣơngdiệnnộidung.
Chƣơng3.ChủđềcuộcsốnghƣởnglạctrongsángtáccủaNguyễnT u â n t
rƣớcCáchmạngthángTámnhìntừphƣơngdiệnnghệthuật.
Vàcuốicùnglà:Tàiliệuthamkhảo


NỘIDUNG
Chƣơng1.HÀNHTRÌNHSÁNGTÁCVÀQUANĐIỂMNGHỆTHUẬTCỦ
ANGUYỄNTNTRƢỚCCÁCHMẠNGTHÁNGTÁM
1.1. ĐơinétvềconngƣờiNguyễnTn:
1.1.1. Tiểusử
Nhàv ănNguyễnTnsinhn g à y 10tháng7 n ă m 1910,qở thơnThượngĐ
ình,x ã NhânM ụ c (thườnggọil à làngMọc),n a y thuộcphườngNhânChính,quậnT
hanhXn,HàNội.SinhtrưởngtrongmộtgiađìnhHánhọc,thânsinhcủnglàcụNg
uyễnAnLanđã đỗtútàikhoathiHánhọccuốicùngvàthườngđượcgọilàcụtúHảiVân
,mộtnhànhotàihoanhưngb ấ t đắcchísốngtrongthờibuổinhiễunhương,loạnlạccủ
achếđộthựcdânphongkiến.ỞcụTúLanmangnéttàihoa,cốtcáchcủamộtnhànhotài

tử,amhiểutinhtườngnétvănhóacổtruyền,thúvuitaonhãcủachngxưa.ChínhcụT
úLanl à ngườicósứcảnhhưởnglớnlaođếnt ư tưởngv à quanđi ểm nghệthuậtcủaNg
uyễnTn.Điềunàycũngđãđượcnhàvănthừanhậntrongnhiềucuộctrịchuyệncủ
ngvớicáctácgiả.
NguyễnTntuysinhratạiHàNội–
nơiphốcổHàngBạcphồnhoađơthịnhưngsuốtthờithiếuniên,ơnglạisốngcùngvớigi
ađìnhtrênd ọ c nhiềutỉnhmiềnTrung,KhánhHịa,HộiAn,ĐàNẵng,Huế,HàTĩnh,đặ
cbiệtl à qngthờigiandàinhiềunămsốngtạiThanhHóa.Cuộcsống“xêdịch”nhiều
nơiđãgópphầnhìnhthànhnênmộtthếgiớiquanphongphúchonhàvăn.Điđếnbấtkỳ
nơiđâu,ơngđềucónhữngquansáttinhtếkhámphávẻđẹptậncùngcủamỗivùngđất,c
ảnhvậtvàconngười.VàtheonhưHồiAnhtrongbàiviếtNguyễnTn,nhànghệsĩng
ơntừđãđưacáiđẹpthănghoa,t á c giảđ ã nhậnxétNguyễnTnlàmột“nghệs ĩ đitìm
cáiđẹptrongmọibiểuhiệncủađờisốngtrầngian”[34,tr.187].
DohồncảnhgiađìnhđơnganhemnhưngvềsauchỉcịnlạihaianhemnênNg
uyễnTnđượcbốmẹcholậpgiađìnhsớm.Năm1927,ơngkết


hơncùngbàVũThịTuệtạiHàNộikhiơng17tuổivàbà18tuổi.BàVũThịTuệlàmộtcơc
ongáiHàngĐàochămchỉ,đảmđang,giàuđứchysinhđặcbiệtrấtmựch i ể u chồng.
Trongmộtcuộct r ị chuyệns a u nàyv ớ i nhàv ă n NgọcTrai,NguyễnTuânh ó m hỉn
hnóivềngườivợ củamìnhvớitìnhcảm trânqvà“nể”bà.
Thưởnhỏ,NguyễnTntheohọcchữNhosauchuyểnsanghọctiếngPháp,tiế
ptụchọcđếnb ậ c trunghọctạiThànhphốNamĐịnh.Năm1929,ơngthamgiamộtcuộ
cbãikhóaphảnđốigiáoviênngườiPhápnóixấu,xúcphạmngườiViệtNamvàbịđuổi
học,trongvịng5nămkhơngđượcbấtkỳmộtcơngsởnàođượcnhậnơngvàolàmviệ
c.Bếtắc,chánghéttrướccuộcsốngngộtngạt,kìmkẹpcủangườidânthuộcđịanơlệlầ
mthancùngvớimộttínhcáchphóngkhống,NguyễnTnlnmơtưởngđếnnhữngp
hươngtrờix a . Ơngtìmcáchranướcngồinhưngkhơngcógiấyphép,NguyễnTn
bịmậtthámbắttạiBăngCốc(TháiLan),giảivềHàNội,cuốicùngđưavềgiamt ạ i Tha
nhHóanăm1930.

Saukhiở t ù r a , trướckhibướcvàoconđườngviếtvăn,l à m b á o , NguyễnT
ncũngđãl à m mộtsốcơngviệckhácnhưthưkýnhàmáyđènThanhHóa,mởhiệus
áchbáohaylàmthơngtínviên.Vàcũngtrongkhoảngthờigiannày,ơngcũngbắtđầus
ángtácvănhọc,viếtký,truyệnngắn,thơ,phóngsự,làmbáođăngtrêncáctờ:TrungBắ
ctânvăn,ĐơngTây,AnNamtạpchí,Tiểuthuyếtthứbảy,…
Cáctácphẩmcủngđượcđăngdướinhiềubútdanhkhácnhaunhư:NgơiLơiQuật,T
hanhHà,NhấtLang,

Tn,NguyễnTn,TuấnThừaSắc,ÂnNgũTun,…

Bắtđầutừnăm1937,NguyễnTnđ ã thựcsựsốngvớingịibútcủachínhmình.Tiếpt
ụcsauđóvớitácphẩmMộtchuyếnđi(1938)ơngđượccơngchúngchúývàthựcsựth
ànhcơngtạođượctiếngvanglớnt r ê n c ả nướcvớitậptruyệnngắnVangbóngmộtthời
(1939).