Tư tưởng hồ chí minh về rèn luyện đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân trong tác phẩm “sửa đổi lối làm việc” đối với công tác giáo dục, rèn luyện đảng viên

1
Tư tưởng Hồ Chí Minh về rèn luyện đạo đức cách mạng, chống chủ
nghĩa cá nhân trong tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc” đối với công tác giáo
dục, rèn luyện đảng viên
Cách mạng tháng 8 năm 1945 thành công đưa nước ta từ một nước
thuộc địa nửa phong kiến, trở thành một quốc gia độc lập, có chủ quyền,
Đảng ta đã trở thành Đảng cầm quyền vừa phải lãnh đạo toàn dân tiến hành
kháng chiến chống thực dân Pháp, vừa phải lãnh đạo xây dựng phát triển kinh
tế và bảo vệ chính quyền non trẻ hết sức thiếu tri thức, kinh nghiệm trong
quản lý, điều hành xây dựng đất nước.
Để lãnh đạo toàn quân, toàn dân chống thù trong, giặc ngồi bảo vệ,
xây dựng, củng cố chính quyền, tổ chức sản xuất ổn định đời sống nhân dân
đòi hỏi Đảng phải được xây dựng, chỉnh đốn, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức
chiến đấu của Đảng lên ngang tầm với đòi hỏi của nhiệm vụ mới.
Đầu năm 1947 Đảng đã lãnh đạo cuộc kháng chiến kiến quốc được gần
hai năm. Thời gian nắm chính quyền tuy chưa dài, nhưng bên cạnh những
thành tựu đã đạt được, lúc này trong bộ máy của Đảng, Nhà nước và trong đội
ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng đã xuất hiện bệnh quan liêu, bàn giấy, óc bè
phái, qn phiệt, hẹp hịi, ích kỷ… Nguyên nhân dẫn đến những khuyết điểm
này là do đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng lúc đó phần lớn xuất thân từ
nơng dân và tầng lớp trí thức tiểu tư sản và xã hội lúc đó vừa mới thoát khỏi
xã hội thuộc địa nửa phong kiến, nên khó tránh khỏi những thói hư tật xấu của
xã hội cũ để lại. Mặt khác, khi Đảng trở thành Đảng cầm quyền, một số cán
bộ, đảng viên của Đảng có chức, có quyền, đó chính là ngun nhân khách
quan để những thói hư, tật xấu có đất phát triển.
Trước những khuyết điểm như vậy, nếu không kịp thời phát hiện, đấu
tranh khắc phục thì sẽ dẫn đến sự suy thối, biến chất của một bộ phận cán
bộ, đảng viên, làm giảm uy tín lãnh đạo của Đảng và hiệu lực quản lý của
Nhà nước.

2
Ngày 01/3/1947 Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có một bức thư quan trọng
“Thư gửi các đồng chí Bắc Bộ”, trong bức thư này người đã phê phán và yêu
cầu cán bộ, đảng viên phải kiên quyết tẩy sạch những khuyết điểm như: địa
phương chủ nghĩa, óc bè phái, óc qn phiệt, quan liêu, óc hẹp hịi, ham
chuộng hình thức, làm việc lối bàn giấy, vơ kỷ luật, ích kỷ, hủ hố.
Ngày 16/6/1947 Bác lại có thư gửi nhân viên cơ quan Chính phủ, trong
bức thư này Người yêu cầu cán bộ, đảng viên phải làm như thế nào cho dân
tin, dân hiểu, dân yêu.
Vào tháng 10 năm 1947, trên đường trở lại chiến khu Việt Bắc lãnh đạo
nhân dân tiến hành kháng chiến chống thực dân Pháp, trong khi qn và dân
ta gặp mn vàn khó khăn, thử thách: chúng ta bước vào cuộc kháng chiến
trường kỳ với ngân khố trống rỗng, chính quyền non trẻ, nạn đói cịn chưa
chấm dứt, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết xong tác phẩm “Sửa đổi lối làm
việc” và ký tên X. Y. Z.
“Sửa đổi lối làm việc” theo Hồ Chí Minh là nâng cao trình độ lý luận
của Đảng, nâng cao tư tưởng và tình cảm cách mạng. Nâng cao phẩm chất
đạo đức và tác phong công tác của đội ngũ cán bộ, đảng viên là nâng cao năng
lực lãnh đạo của Đảng đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới.
Tác phẩm gồm VI mục:
- I - Phê bình và sửa chữa
- II - Mấy điều kinh nghiệm
- III - Tư cách và đạo đức cách mạng
- IV - Vấn đề cán bộ
- V - Cách lãnh đạo
- VI - Chống thói ba hoa
Tác phẩm đã xác định những vấn đề cơ bản về Đảng và xây dựng
Đảng trong điều kiện có chính quyền.
Người đã khẳng định nhân tố hàng đầu của thắng lợi đó là sự lãnh đạo
của Đảng: “Đảng ví như cái máy phát điện … máy phát mạnh thì đèn sáng”.

3
Vì vậy, Bác đã khơng ngừng chăm lo xây dựng Đảng trở thành một Đảng
Mác - Lênin vững mạnh để lãnh đạo cuộc kháng chiến của toàn dân đi đến
thắng lợi hoàn toàn. Trong tác phẩm này Người đã phân tích nhiều quan điểm
quan trọng trong cơng tác xây dựng Đảng đó là: Tư cách của một Đảng chân
chính cách mạng; Về lãnh đạo và kiểm soát của Đảng; Tư cách và bổn
phận đảng viên; Rèn luyện đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân;
Về tự phê bình và phê bình trong Đảng; Vấn đề cán bộ. Trong đó quan điểm
của Người về “Rèn luyện đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân”,
khơng chỉ có ý nghĩa, tác dụng đối với công tác giáo dục, rèn luyện cán bộ,
đảng viên, mà cịn có ý nghĩa hết sức quan trọng trong nâng cao năng lực lãnh
đạo của Đảng và toàn bộ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ta hiện nay.
1. Tư tưởng của Hồ Chí Minh về rèn luyện đạo đức cách mạng,
chống chủ nghĩa cá nhân.
Vai trò tầm quan trọng của đạo đức cách mạng.
Đến với chủ nghĩa Mác - Lênin, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã rút ra một
kết luận khái quát: Muốn cứu nước và giải phóng dân tộc khơng cịn con
đường nào khác con đường cách mạng vô sản. Cách mạng muốn thành cơng
trước hết phải có Đảng Cộng sản lãnh đạo. Đảng Cộng sản là nhân tố quyết
định, là người chèo lái con thuyền cách mạng Việt Nam, vượt qua sóng gầm,
ghềnh thác, cập đến bến bờ thắng lợi. Vì thế, trong suốt cả cuộc đời mình, với
tư cách là người sáng lập Đảng Cộng sản Việt Nam, Hồ Chí Minh hết sức
quan tâm đến vấn đề tổ chức, xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Sau mỗi giai đoạn
cách mạng chuyển hướng chỉ đạo chiến lược, tình hình thực tế khách quan
thay đổi, các nhiệm vụ mới được đặt ra, Người lại chú ý đến công tác xây
dựng Đảng, đặt vấn đề chỉnh đốn Đảng thành nhiệm vụ then chốt và đề xuất
các biện pháp, cách làm quyết liệt, có hiệu quả thiết thực. Trước khi từ giã cõi
đời, đi vào thế giới vĩnh hằng, Hồ Chí Minh vẫn canh cánh một nỗi niềm về

công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và căn dặn “phải giữ gìn Đảng ta thật
trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành


4
của nhân dân”1. Hồ Chí Minh quan niệm xây dựng, chỉnh đốn Đảng là việc
làm thường xuyên, bao gồm các mặt: tư tưởng, chính trị, tổ chức, cán bộ, đạo
đức, lối sống, vv …Trong đó, Người đặc biệt nhấn mạnh đến ý nghĩa, tác
dụng to lớn của nội dung chỉnh đốn Đảng về đạo đức. Không phải ngẫu nhiên
mà bài báo cuối cùng Người viết nhân dịp kỷ niệm ngày thành lập Đảng
(3/2/1969) lại là bài đề cập trực tiếp đến vấn đề đạo đức, những biểu hiện suy
thoái về đạo đức trong Đảng - “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ
nghĩa cá nhân”.
Trong số các nhà lãnh đạo trên thế giới, Hồ Chí Minh là người chú
trọng đặc biệt đến đạo đức, đến rèn luyện đạo đức cách mạng, nét đặc sắc ở
Hồ Chí Minh, hồn tồn tương hợp với văn hố phương Đơng và truyền
thống lịch sử Việt Nam, là người quan niệm Đảng Cộng sản khơng chỉ là một
nhân tố chính trị, một bộ phận hợp thành và lãnh đạo hệ thống chính trị, mà
sâu xa hơn, đó cịn là một phạm trù đạo đức. Người đã từng khẳng định
“Đảng ta là đạo đức, là văn minh”. Như vậy, Đảng Cộng sản là bộ phận ưu tú
của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của toàn thể dân tộc. Đảng là
hiện thân của trí tuệ, lương tâm, danh dự của thời đại chúng ta. Tính tiên
phong, gương mẫu của Đảng phát huy tác dụng trong tất cả các lĩnh vực của
đời sống xã hội, trong đó có lĩnh vực đạo đức. Đạo đức nhân lên sức mạnh,
bảo đảm vai trò lãnh đạo của Đảng.
Hồ Chí Minh quan niệm đối với cán bộ, đảng viên đạo đức cách mạng
như là cái gốc, là nền tảng phẩm chất của cán bộ, đảng viên, của người cách
mạng, nếu khơng có đạo đức cách mạng thì người cán bộ cách mạng khơng
thể làm trịn nhiệm vụ là người lãnh đạo, người đầy tớ trung thành của nhân
dân. trong tác phẩm “ Sửa đổi lối làm việc ” Người đã viết “Cũng như sơng

thì có nguồn mới có nước, khơng có nguồn thì sơng cạn. Cây phải có gốc,
khơng có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, khơng có đạo
đức thì dù tài giỏi mấy cũng không thể lãnh đạo được nhân dân” 2. Bởi lẽ, làm
1
2

Hồ Chí Minh, Tồn tập, Nxb CTQG, H, 1995, tập 11, tr. 510.
Hồ Chí Minh, Tồn tập, Sđd, tập 5, tr. 252 - 253.


5
cách mạng để cải tạo xã hội cũ thành xã hội mới là một sự nghiệp rất vẻ vang,
nhưng nó cũng là một nhiệm vụ rất nặng nề, một cuộc đấu tranh rất phức tạp,
lâu dài, gian khổ. Sức có mạnh mới gánh được nặng và đi được xa. Người cáh
mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng mới hoàn thành được nhiệm
vụ cách mạng vẻ vang. Đạo đức cách mạng còn là nhân tố bảo đảm sự thống
nhất, ngoài nền tảng tư tưởng lý luận, mục tiêu lý tưởng cách mạng, các
nguyên tắc tổ chức sinh hoạt Đảng, nó là cơ sở cho việc củng cố khối đồn
kết vững chắc trong Đảng.
Hồ Chí Minh chỉ rõ, đạo đức cách mạng khơng phải là đạo đức thủ
cựu, nó khơng phải vì danh vọng cá nhân, mà vì lợi ích chung của Đảng, của
dân tộc, của loài người. Đạo đức cách mạng là đạo đức mới, đạo đức vĩ đại.
Đó là đạo đức biết đặt lợi ích của Đảng, của dân tộc lên trên lợi ích cá nhân,
là suốt đời phấn đấu hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã
hội, vì hạnh phúc của nhân dân, “hết lòng phục vụ Tổ quốc, phục vụ cách
mạng, phục vụ nhân dân”. Đó là nguyên tắc cao nhất, là tính Đảng của người
cán bộ, đảng viên.
Theo Hồ Chí Minh, đạo đức cách mạng biểu hiện ở các đức tính: Nhân,
Nghĩa, Trí, Dũng, Liêm. Chữ Nhân là thật thà thương u, hết lịng giúp đỡ
đồng chí, đồng bào. Nghĩa là ngay thẳng, khơng có tư tâm, khơng làm việc

bậy, khơng có việc gì phải giấu Đảng. Trí là đầu óc trong sạch, sáng suốt, biết
xem người, biết xem việc. Dũng là dũng cảm, gan góc, gặp việc phải có gan
làm, thấy khuyết điểm phải có gan sửa chữa. Liêm là không tham địa vị, tiền
tài, sống quang minh, chính đại. Chỉ biết ham học, ham làm, ham tiến bộ.
Hồ Chí Minh đặc biệt coi trọng tự tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách
mạng của mỗi cán bộ, đảng viên. Người đòi hỏi cán bộ, đảng viên phải giữ
nghiêm kỷ luật trong “bất kỳ ở hoàn cảnh nào, đảng viên và cán bộ cần phải
luôn luôn ra sức phấn đấu, ra sức làm việc, cố gắng học tập để nâng cao trình
độ văn hố, tri thức và chính trị của mình. Ln ln giữ gìn kỷ luật, ln


6
luôn xứng đáng một người cán bộ, một người đảng viên”3. Gương mẫu trong
công việc, trong sạch trong lối sống, gian khổ đi trước, hưởng thụ đi sau.
Không tham ô, lãng phí, xa hoa, khơng xa rời quần chúng, xa rời thực thế,
khơng quan liêu, mệnh lệnh, độc đốn, chun quyền.
Đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân
Điểm đặc sắc của Hồ Chí Minh trong “'Sửa đổi lối làm việc” là gắn chặt
việc bồi dưỡng đạo đức cách mạng với quét sạch chủ nghĩa cá nhân, một căn bệnh
dễ mắc phải của cán bộ, đảng viên. Nó làm thối hố biến chất đội ngũ cán bộ,
đảng viên của Đảng, làm cho Đảng suy yếu. Nếu không kịp thời phát hiện và kiên
quyết chống chủ nghĩa cá nhân, để cho nó lây ngấm dần vào cơ thể sống của
Đảng, sẽ dẫn đến thối hố, biến chất Đảng. Thậm chí làm cho Đảng phân liệt, tan
rã, mất vai trị lãnh đạo. Do đó, theo Hồ Chí Minh cùng với việc thường xuyên
rèn luyện, tu dưỡng đạo đức cách mạng, mỗi cán bộ, đảng viên phải kiên
quyết đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, chống lại mọi tàn dư của đạo đức
cũ. Người chỉ ra rằng, đối với các hạng đảng viên thì số đơng là vì dân, vì nước
mà vào Đảng, vì thế phải cảm hoá họ, dạy dỗ họ, nâng cao sự hiểu biết và lòng
phụ trách của họ. “Đối với những người khơng chịu nổi khó nhọc, khơng chịu nổi
kỷ luật nghiêm khắc mà xin ra khỏi Đảng, thì Đảng vẫn bằng lòng để họ ra” 4.

“Đảng viên và cán bộ cũng là người. Ai cũng có tính tốt và tính xấu. Song đã hiểu
biết, đã tình nguyện vào một Đảng vì dân, vì nước, đã là một người cách mạng thì
phải cố gắng phát triển những tính tốt và sửa bỏ những tính xấu. Vì tính xấu của
một người thường chỉ có hại cho người đó; cịn tính xấu của một đảng viên, một
cán bộ, sẽ có hại đến Đảng, có hại đến nhân dân”5. Trong Đảng vì có những
người chưa học được, làm được bốn chữ “chí cơng vơ tư” cho nên mắc phải
chứng “chủ nghĩa cá nhân”.

Sđd, tr. 253 - 254.
Sđd, tr. 254.
5
Sđd, tr. 254.
3
4


7
Hồ Chí Minh coi “chủ nghĩa cá nhân là như một thứ vi trùng rất độc, do
nó mà sinh ra các thứ bệnh rất nguy hiểm” 6, như bệnh tham lam, bệnh lười
biếng, bệnh kiêu ngạo, bệnh hiếu danh, thiếu kỷ luật, óc hẹp hịi, óc địa phương,
óc lãnh tụ, bệnh “hữu danh, vô thực”, kéo bè kéo cánh, bệnh cận thị, bệnh “cá
nhân”, bệnh lười biếng, bệnh tị nạnh, bệnh xu nịnh, a dua. Hồ Chí Minh khơng
chỉ vạch rõ nguồn gốc, bản chất, hình thức đa dạng, tinh vi của chủ nghĩa cá
nhân, mà còn chỉ ra hậu quả ghê gớm của nó, cảnh báo chủ nghĩa cá nhân là một
trong những nguy cơ đe dọa vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng Cộng sản. Vì
thế muốn xây dựng đạo đức cách mạng, hoàn thành nhiệm vụ được giao thì
người cách mạng phải tiêu diệt nó, đó là đấu tranh, tẩy trừ chủ nghĩa cá nhân.
Hồ Chí Minh chỉ ra cách chữa trị hiệu quả nhất đối với các căn bệnh do
chủ nghĩa cá nhân gây ra đó là phải: “Ln ln dùng và khéo dùng cách phê
bình và tự phê bình, thì khuyết điểm nhất định hết dần, ưu điểm nhất định

thêm lên và Đảng ta nhất định thắng lợi” 7. Do vậy, mỗi cán bộ, đảng viên cần
phải thật thà tự xét và xét đồng chí mình, ai có khuyết điểm nào, thì phải thật thà
cố gắng tự sửa chữa và giúp nhau sửa chữa “thang thuốc hay nhất là thiết thực phê
bình và tự phê bình”.8 Đối với các khuyết điểm cần phân tích rõ ràng, cái gì đúng,
cái gì sai; ra sức đấu tranh sửa chữa những khuyết điểm; khéo dùng cách phê bình
và tự phê bình để giúp đồng chí khác sửa chữa những sai lầm; phải nâng cao tinh
thần tập thể, đồn kết, tính tổ chức và tính kỷ luật, qt sạch chủ nghĩa cá nhân.
Phải “vị công vong tư”, “không hiếu danh kiêu ngạo”, nói thì phải làm, “ít lịng
tham muốn về vật chất”; đoàn kết Đảng bằng sự tranh đấu nội bộ; nâng cao năng
lực và uy tín của Đảng.
Rèn luyện tính Đảng
Đảng ta khơng phải từ trên trời rơi xuống, Đảng trong xã hội mà ra, nói
chung, đảng viên phần nhiều là tốt, nhưng vẫn còn một số chưa bỏ hết thói
xấu mang từ xã hội vào Đảng. Đảng phải làm cơng việc giải phóng dân tộc to
Sđd, tr. 255.
Sđd, tr. 265.
8
Sđd, tr. 262.
6
7


8
lớn, phức tạp, vì vậy phải cố sức sửa chữa cho tiệt nọc các chứng bệnh để cho
Đảng càng mạnh khoẻ, càng bình an.
Cách mạng địi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên phải có tính đảng mới làm
trịn nhiệm vụ mà Đảng, Tổ quốc và nhân dân giao cho. Trong “Sửa đổi lối
làm việc” Hồ Chí Minh viết: “Mỗi cán bộ, mỗi đảng viên, cần phải có tính
đảng mới làm được việc. Kém tính đảng, thì việc gì cũng khơng làm nên” 9.
Người chỉ rõ, tính đảng của người cán bộ, đảng viên là phải ln đặt lợi ích

của Đảng, của dân tộc, của nhân dân lên trên lợi ích cá nhân. Làm bất cứ cơng
việc gì cũng phải điều tra rõ ràng, cẩn thận và phải làm đến nơi, đến chốn. Lý
luận và thực hành phải luôn đi đôi với nhau.
Người xác định mười hai căn bệnh nguy hiểm mà cán bộ, đảng viên vì
kém tính đảng mà mắc phải đó là: Bệnh ba hoa, bệnh địa phương, bệnh danh
vị, bệnh thiếu kỷ luật, bệnh cẩu thả, bệnh xa quần chúng, bệnh chủ quan, bệnh
hình thức, bệnh ích kỷ, bệnh hủ hoá, bệnh thiếu ngăn nắp, bệnh lười biếng. Nếu
“mắc phải một bệnh trong mười hai bệnh đó tức là hỏng việc”10. Vì vậy, chúng
ta phải ráo riết dùng phê bình và tự phê bình để giúp nhau sửa chữa cho hết
những bệnh ấy. Có như thế Đảng mới chóng phát triển. Để sửa chữa cần: kiểm
tra nghiêm ngặt, kiên quyết thực hiện nghị quyết của Đảng; tự phê bình và phê
bình nghiêm túc, rõ ràng, thiết thực, ngay thẳng, chân thành, cốt để sửa chữa
chứ không phải để cơng kích, cốt giúp nhau tiến bộ trưởng thành; kiên quyết
chấp hành kỷ luật; phải thực hành khẩu hiệu: “Chí cơng vơ tư, cần, kiệm, liêm
chính”.
2. ý nghĩa đối với công tác giáo dục, rèn luyện cán bộ, đảng viên.
Thấm nhuần tư tưởng và noi theo tấm gương đạo đức cách mạng của Chủ
tịch Hồ Chí Minh, biết bao cán bộ, đảng viên của Đảng đã không ngừng phấn
đấu rèn luyện đạo đức cách mạng, vượt qua khó khăn, chiến đấu hy sinh vì
độc tự do của Tổ Quốc, vì cuộc sống ấm no hạnh phúc của nhân dân, góp
9

Sđd, tr. 266.
Sđd, tr. 267.

10


9
phần quan trọng trong lãnh đạo quân và dân tiến hành kháng chiến chống thực

dân Pháp thành công, thực hiện thắng lợi đồng thời hai nhiệm vụ chiến lược:
bảo vệ, xây dựng chủ nghiã xã hội ở miền Bắc và đấu tranh giải phóng miền
Nam thống nhất nước nhà, thực hiện đúng lời thề “Suốt đời học tập đạo đức,
tác phong của Người, bồi dưỡng phẩm chất cách mạng, không sợ gian khổ,
khơng sợ hy sinh, rèn luyện mình thành những người chiến sỹ trung thành với
Đảng, với dân xứng đáng là đồng chí, là học trị của Hồ Chủ tịch. Noi gương
Người, toàn thể nhân dân ta, thanh niên ta nguyện ra sức trau dồi mình thành
những con người mới, làm chủ đất nước, làm chủ xã hội mới, mang lá cờ
bách chiến, bách thắng của Hồ Chủ tịch tới đích cuối cùng”11.
Với truyền thống của dân tộc qua mấy ngàn năm dựng nước và giữ
nước, kế thừa và phát huy tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, đội ngũ cán bộ,
đảng viên của Đảng ta luôn thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách
mạng, nêu cao tính chiến đấu tự phê bình và phê bình trong mọi hoạt động
công tác, lao động, học tập, chiến đấu và cuộc sống sinh hoạt hàng ngày. Đại
bộ phận cán bộ, đảng viên của Đảng luôn trung thành vô hạn với Tổ quốc, với
Đảng, với nhân dân, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có ý thức cảnh giác, tình
thần trách nhiệm cao, chủ động sáng tạo, khắc phục khó khăn, hoàn thành mọi
nhiệm vụ được giao; trong bối cảnh phức tạp của tình hình vẫn vững vàng
kiên định với mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; giữ vững được
phẩm chất đạo đức cách mạng; có ý thức tổ chức kỷ luật và lối sống trong
sạch, lành mạnh, gần gũi với quần chúng được quần chúng tin tưởng.
Hiện nay, trong điều kiện cơ chế thị trường, kinh tế nhiều thành phần,
mở cửa với bên ngoài, thời cơ chen lẫn thách thức, cán bộ, đảng viên hàng
ngày, hàng giờ chịu tác động của nhiều nhân tố khách quan và chủ quan.
Công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng đã có một số chuyển biến tích cực, bên
cạnh những kết quả đã đạt được đó là đại bộ phận cán bộ, đảng viên giữ vững
phẩm chất, đạo đức cách mạng, hết lịng phục vụ Đảng, phục vụ nhân dân, thì
11

Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nxb CTQG, H, 1999, tr. 45.

10
vẫn còn một số hạn chế, khuyết điểm. Một số cán bộ, đảng viên giảm sút ý
chí chiến đấu, giảm sút niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng, trung bình chủ
nghĩa, cơ hội, thực dụng. Một bộ phận cán bộ, đảng viên thoái hoá, biến chất
về đạo đức, lối sống, tham ơ, lãng phí, tham nhũng, bn lậu, bè phái, cục bộ,
mất đồn kết, mơ hồ, mê tín dị đoan, vi phạm nguyên tắc tổ chức sinh hoạt
Đảng; phe cánh, gia trưởng, độc đoán, chuyên quyền, lấn át tập thể, chưa
nghiêm túc tự phê bình và tiếp thu phê bình, tính chiến đấu kém. Một số cán
bộ sống bng thả, sa đọa, rượu chè, … vi phạm kỷ luật Đảng, pháp luật Nhà
nước, làm sói mịn bản chất cách mạng, thanh danh của cán bộ, đảng viên, vi
phạm nghiêm trọng đến bản chất tốt đẹp của Đảng. Đại hội VIII của Đảng đã
nhận định: “Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên thiếu tu dưỡng bản
thân, phai nhạt lý tưởng, mất cảnh giác, giảm sút ý chí, kém ý thức tổ chức kỷ
luật, sa đoạ về đạo đức, lối sống”. Nghị quyết Trung ương 6 (lần 2) khoá VIII
chỉ rõ: “Tình trạng quan liêu, suy thối, biến chất của một bộ phận cán bộ,
đảng viên đang diễn ra phổ biến, tinh vi và nghiêm trọng hơn, nhất là sự suy
thối về tư tưởng chính trị và đạo đức, lối sống, sự vi phạm về nguyên tắc tập
trung dân chủ, kỷ cương, kỷ luật lỏng lẻo … đang làm suy yếu sức chiến đấu
của Đảng, làm suy giảm lòng tin của nhân dân”. Nghị quyết Trung ương 9
(khoá IX) chỉ ra rằng: “Điều làm cho nhân dân còn nhiều bất bình, lo lắng,
bức xúc nhất hiện nay là tình trạng quan liêu, tham nhũng, lãng phí, nhũng
nhiễu dân, suy thối về tư tưởng chính trị và phẩm chất đạo đức, lối sống của
một bộ phận cán bộ, đảng viên vẫn còn rất nghiêm trọng” 12. Báo cáo của Ban
Chấp hành Trung ương khố IX trình Đại hội X Đảng Cộng sản Việt Nam
một lần nữa khẳng định: “Tình trạng suy thối về tư tưởng chính trị, phẩm
chất đạo đức, lối sống, bệnh cơ hội, giáo điều, bảo thủ, chủ nghĩa cá nhân và
tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, công
chức diễn ra nghiêm trọng….”. Một số khơng ít đảng viên phai nhạt lý tưởng,

sống thực dụng, chủ yếu chạy theo lợi ích riêng tư, mang danh hiệu đảng viên
Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Hội nghị lần thứ IX, Ban Chấp Trung ương khoá
IX, Nxb CTQG, H, 1999, tr. 188.
12


11
nhưng không hành động như một người cộng sản, không chịu tu dưỡng học
tập.
Nguy hại và đáng báo động nhất là chủ nghĩa cá nhân nảy nở, lây lan
và phát triển trong Đảng, trong đội ngũ cán bộ, viên chức Nhà nước. Mặc dù
đã được Hồ Chí Minh cảnh báo, tìm biện pháp ngăn ngừa từ rất sớm, nhưng
đáng tiếc là cho tới nay, nguy cơ chủ nghĩa cá nhân khơng giảm mà cịn có xu
hướng ngày càng gia tăng, đang huỷ hoại cơ thể Đảng, làm sói mịn uy tín của
Đảng đối với nhân dân.
Có khơng ít cán bộ, đảng viên đã xa dân, lên mặt “làm quan cách
mạng”, cửa quyền, hống hách với dân, tham ô, hối lộ, tiêu xài phung phí. Các
loại bệnh này xuất hiện phổ biến, có mặt ở tất cả các cấp, các ngành, từ Trung
ương đến địa phương, tuy mức độ trầm trọng có khác nhau. Sự suy thối đạo
đức của một bộ phận đảng viên này lại được một bộ phận đảng viên khác có
trách nhiệm duy trì kỷ luật Đảng, pháp luật Nhà nước dung dưỡng, làm ô dù
che chắn cho kẻ phạm tội, đổi trắng thay đen, trù dập những người ngay thẳng
dám đấu tranh.
Một số đảng viên lợi dụng chức quyền, nắm vật tư, tiền của Nhà nước,
chạy theo đồng tiền để làm giàu cho cá nhân, gia đình bằng cách ăn cắp của
công, ăn hối lộ, nhận quà biếu, thông đồng với chủ doanh nghiệp tư nhân rút
tiền Nhà nước, bán rẻ lợi ích của Đảng và nhân dân. trong Đảng ta đã và đang
hình thành một bộ phận có thu nhập khơng bình thường, thu nhập vượt cao
hơn chính năng lực và sự cống hiến của họ. Sự giàu sang của bộ phận này là
do lợi dụng quyền lực Nhà nước được nhân dân giao phó, coi đó là một thứ sở

hữu riêng, làm tha hố quyền lực để vinh thân phì gia. Số này có mặt ở khắp
nơi, trong cuộc sống hàng ngày, chúng là một ma lực quyến rũ người khác,
dựa dẫm, liên kết với nhau để tranh giành, mưu toan, chiếm đoạt, lừa đảo, ăn
cắp… gây ảnh hưởng hết sức nguy hại đến uy tín và thanh danh của Đảng,
của cán bộ, đảng viên.


12
Trong bối cảnh đó, vấn đề giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng,
chống chủ nhĩa cá nhân trở thành một nội dung quan trọng trong cuộc vận
động xây dựng, chỉnh đốn Đảng, làm cho Đảng thật sự trong sạch, vững
mạnh. Quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh, thời gian gần đây, Đảng Cộng sản
Việt Nam đã có nhiều nghị quyết về xây dựng Đảng, coi xây dựng Đảng là
nhiệm vụ then chốt. Trong đó, Đảng đặc biệt coi trọng việc rèn luyện đạo đức
cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân, chống sự suy thoái, hư hỏng trong
Đảng. Ngay sau Đại hội VI, năm 1987, Bộ Chính trị Trung ương Đảng đã ra
Nghị quyết 04 “Về làm trong sạch Đảng, trong sạch bộ máy Nhà nước, làm
lành mạnh các quan hệ xã hội”; Hội nghị Trung ương 3 (khoá VII) ra Nghị
quyết về đổi mới, chỉnh đốn Đảng; Hội nghị Trung ương 5 (khoá VIII) khẳng
định phải nâng cao phẩm chất đạo đức, coi đây là nét đẹp văn hoá trong Đảng,
quyết định tiến hành một đợt tự phê bình và phê bình trong Đảng. Đặc biệt là
Hội nghị Trung ương 6 (lần 2) khoá VIII đã quyết định mở cuộc vận động xây
dựng, chỉnh đốn Đảng theo Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, tiến hành
trong 2 năm (1999 - 2001) với nhiệm vụ là: “Tăng cường giáo dục, rèn luyện
phẩm chất đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên” 13. Trung ương Đảng yêu
cầu “các tổ chức đảng phải thường xuyên giáo dục, quản lý, kiểm tra cán bộ,
đảng viên về đạo đức, lối sống cần, kiệm, liêm chính, chí cơng vơ tư, gương
mẫu giữ gìn phẩm chất người chiến sỹ cộng sản, đề cao tinh thần đoàn kết,
chống chủ nghĩa cá nhân; chấp hành nghiêm Điều lệ Đảng, pháp luật Nhà
nước; đồng thời chú ý giáo dục, thuyết phục gia đình cùng thực hiện” 14, nhằm

đẩy mạnh đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực. Bộ Chính trị cũng quy định
19 điều đảng viên khơng được làm, đồng thời, tăng cường công tác kiểm tra,
xử lý đảng viên có vi phạm ở các cấp. Hội nghị Trung ương 4 (khoá IX) đã
kiểm điểm việc thực hiện cuộc vận động và ra kết luận về việc tiếp tục thực
hiện Nghị quyết Trung ương 6 (lần 2) khoá VIII, đẩy mạnh cuộc đấu tranh
Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Hội nghị lần thứ 6 (lần 2) Ban Chấp hành Trung
ương khoá VIII, Nxb CTQG, H, 1999, tr. 28.
14
Sđd, tr. 28
13


13
chống tham nhũng, tiêu cực. Nhiều cán bộ, đảng viên vi phạm pháp luật đã bị
xử lý, trong đó có cả một số cán bộ cao cấp (cấp Uỷ viên Trung ương Đảng,
thứ trưởng, bộ trưởng, vv ...).
Đảng yêu cầu tất cả các cán bộ, đảng viên dù ở cương vị công tác nào
cũng phải không ngừng tự rèn luyện để nâng cao đạo đức cách mạng, khắc
phục các thói quan liêu, cửa quyền, giữ gìn thanh danh, uy tín của Đảng; thấm
nhuần sâu sắc và thực hiện lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh về giữ gìn đạo
đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân. Cán bộ giữ cương vị càng cao càng
phải gương mẫu. Các tổ chức đảng xây dựng quy chế và có biện pháp giáo
dục, bồi dưỡng, kiểm tra, quản lý hoạt động của cán bộ, đảng viên. Kịp thời
biểu dương những cán bộ, đảng viên gương mẫu, đồng thời, xử lý nghiêm
minh những người hư hỏng về phẩm chất đạo đức, bất kể họ là ai, ở cương vị
công tác nào.
Đối với tổ chức đảng thì các tổ chức đảng phải có trách nhiệm thường
xuyên giáo dục, quản lý và kiểm tra cán bộ, đảng viên về đạo đức, lối sống.
Xây dựng và vận hành tốt hệ thống giám sát đạo đức, lối sống của cán bộ,
đảng viên.

Thực hiện nghiêm túc, có kiểm tra, đánh giá, đợt sinh hoạt tự phê bình
và phê bình trong phạm vi tồn Đảng; hoan nghênh, khuyến khích, tạo điều
kiện để quần chúng thật thà phê bình cán bộ, đảng viên.
Duy trì và thực hiện nghiêm kỷ luật tự giác, kỷ luật sắt của Đảng, tăng
cường công tác kiểm tra, kiểm sốt để kịp thời có biện pháp ngăn chặn và
phát hiện các biểu hiện suy thoái, tha hoá về phẩm chất, đạo đức lối sống của
cán bộ, đảng viên.
Đối với các cán bộ, đảng viên, để làm tròn trách nhiệm là người lãnh
đạo và là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân cần phải:
Tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc, với nhân dân, trong bất
kỳ hồn cảnh khó khăn nào cũng kiên quyết làm đúng đường lối, chính sách
và nghị quyết của Đảng, ra sức phấn đấu để thực hiện mục tiêu lý tưởng độc


14
lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, suốt đời đấu tranh cho Đảng, cho
cách mạng, vì hạnh phúc của nhân dân. Đó là điều chủ chốt nhất.
Trung thành với Đảng, với nước gắn liền với hết lòng phụng sự nhân
dân, vì nhân dân phục vụ. Có lối sống trong sáng, ln đặt lợi ích của Đảng,
của dân tộc, của cộng đồng lên trên lợi ích cá nhân, cần, kiệm, liêm, chính,
chí cơng vơ tư, giàu lịng nhân ái, “thương người như thể thương thân”.
Thường xuyên tự tu dưỡng, rèn luyện về đạo đức và lối sống. Kiên
quyết chống tham nhũng, quan liêu, lãng phí, chống lối sống sa đoạ về đạo
đức, nói đi đơi với làm, nêu gương về đạo đức cách mạng, nêu cao tính chiến
đấu trong tự phê bình và phê bình để làm gương và giáo dục nhân dân.
Thực hiện nghiêm túc Điều lệ Đảng và pháp luật Nhà nước, quy chế
dân chủ ở cơ sở và chấp hành đầy đủ những việc đảng viên khơng được làm,
gương mẫu giữ gìn phẩm chất người chiến sỹ cộng sản trong điều kiện và môi
trường mới, chống chủ nghĩa cá nhân, đồng thời, chú ý giáo dục, thuyết phục
gia đình cùng thực hiện vv ...

Làm tốt được những điều đó chính là thực hiện lời dạy của Chủ tịch Hồ
Chí Minh: Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân.
Đối với quân đội, xây dựng, bồi dưỡng đạo đức cách mạng cho đội ngũ
cán bộ, đảng viên là yêu cầu cơ bản trong mọi thời kỳ cách mạng. Trong giai
đoạn hiện nay vấn đề đó lại càng cấp thiết.
Đội ngũ cán bộ, đảng viên trong quân đội là một bộ phận cán bộ, đảng
viên của Đảng, được Đảng giao nhiệm vụ công tác trong quân đội. Do đó,
việc rèn luyện xây dựng đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên trong quân
đội phải tuân theo những nội dung, tiêu chuẩn chung về đạo đức cách mạng
của người cán bộ, đảng viên đã được các Nghị quyết của Đảng đề cập, nhất là
Nghị quyết Trung ương 6 (lần 2) khoá VIII của Đảng đã đề cập đến tiêu
chuẩn của cán bộ trong giai đoạn hiện nay.
Trước hết đó là phẩm chất chính trị, trình độ giác ngộ xã hội chủ nghĩa,
lịng trung thành với Đảng, với Tổ quốc, với nhân dân, với chế độ, kiên định


15
mục tiêu lý tưởng độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, sẵn sàng
chiến đấu hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội, quyết
tâm bảo vệ Đảng, bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ
nhân dân, tin tưởng, kiên định vào sự tất thắng của chủ nghĩa xã hội, quyết
tâm phấn đấu hy sinh cho mục tiêu đó.
Nhận thức sâu sắc nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, nâng cao ý thức sẵn sàng
chiến đấu và tinh thần cảnh giác cách mạng, nắm vững chống “diễn biến hồ
bình”, bạo loạn lật đổ là nhiệm vụ cấp bách hàng đầu, kết hợp chặt chẽ với
việc ứng phó thắng lợi với mọi tình huống có thể xảy ra, thực hiện chức năng
là đội quân chiến đấu, đội quân công tác và đội quân lao động sản xuất.
Gương mẫu tự rèn luyện phấn đấu nâng cao đạo đức cách mạng, trong
sáng, trung thực, không cơ hội, cần, kiệm, liêm, chính, chí cơng vơ tư, khơng
tham nhũng, khơng đặt lợi ích cá nhân lên trên lợi ích của Đảng, của dân tộc,

của cộng đồng, kiên quyết đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân.
Nêu cao tinh thần đoàn kết, giữ nghiêm kỷ luật; có lối sống trong sạch,
lành mạnh, gần gũi nhân dân, gương mẫu và gắn bó máu thịt với nhân dân,
nêu cao chủ nghĩa quốc tế của giai cấp cơng nhân.
Có phong cách dân chủ, khoa học, sâu sát thực tế và cơ sở; ý thức tổ
chức kỷ luật, chấp hành nghiêm túc chỉ thị, nghị quyết, sự phân công điều
động của cấp trên … ý thức lãnh đạo tập thể đi đôi với trách nhiệm cá nhân.
Trong việc rèn luyện đạo đức, phải luôn kết hợp xây dựng những chuẩn
mực đạo đức mới và chống những tư tưởng, hành vi phi đạo đức. Thường
xuyên giáo dục mục tiêu lý tưởng chiến đấu cho cán bộ, đảng viên. Nâng cao
năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng, đặc biệt là chi bộ,
thực hiện nghiêm túc tự phê bình và phê bình.
Xác định đúng và cụ thể từng nội dung và yêu cầu rèn luyện phẩm chất
đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên. Kết hợp chặt chẽ việc bồi dưỡng
rèn luyện đội ngũ cán bộ với rèn luyện bồi dưỡng đội ngũ đảng viên.


16
Chăm lo xây dựng và phát huy vai trò của tổ chức quần chúng trong
việc rèn luyện, xây dựng đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên. Đề cao
trách nhiệm của từng người trong việc tự tu dưỡng rèn luyện đạo đức cách
mạng, kết hợp chặt chẽ với sự giúp đỡ của tập thể, sự hướng dẫn quản lý của
tổ chức.
Bối cảnh thế giới và trong nước hôm nay đã có nhiều thay đổi so với
trước đây, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh cịn sống. Nhưng tư tưởng Hồ Chí
Minh về cơng tác xây dựng Đảng, về rèn luyện đạo đức cách mạng vẫn còn
sống mãi. Chúng ta phải nhận thức sâu sắc rằng, “đạo đức cách mạng không
phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện, bền bỉ hàng mà phát triển
củng cố, cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong”.
Hơn lúc nào hết, vấn đề rèn luyện đạo đức cách mạng là nhiệm vụ cơ bản,

thường xuyên, lâu dài của mọi cán bộ, đảng viên, là nghĩa vụ, là trách nhiệm
của mỗi người trước Đảng, nhân dân, quân đội và sự nghiệp cách mạng, mà
mỗi chúng ta phải thường xuyên rèn luyện xây dựng khơng ngừng nâng cao
lên ngang tầm địi hỏi và yêu cầu của nhiệm vụ cách mạng trong thời kỳ mới.
Tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc” là tác phẩm quan trọng của Chủ tịch
Hồ Chí Minh về công tác xây dựng Đảng. Là những bài học kinh nghiệm quý
báu về Đảng và xây dựng Đảng Cộng sản Việt Nam trong điều kiện Đảng
cầm quyền; trang bị tri thức, nâng cao trình độ tư tưởng lý luận, tình cảm cách
mạng, phẩm chất đạo đức, lối lãnh đạo và tác phong công tác của Đảng, của
cán bộ, đảng viên. Hướng dẫn về phương pháp tiến hành các mặt công tác chủ
yếu của công tác xây dựng Đảng; công tác vận động quần chúng của Đảng,
thực hiện chế độ tự phê bình và phê bình trong Đảng, cách lãnh đạo, kiểm
sốt và cơng tác cán bộ của Đảng… Góp phần đổi mới, hoàn thiện phương
thức lãnh đạo của Đảng trong điều kiện có chính quyền, xây dựng hệ thống
chính trị hiện nay vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân
chủ, văn minh.


17
Tác phẩm là một trong những di sản quý báu của Hồ Chí Minh, một
đóng góp to lớn vào kho tàng lý luận Mác - Lênin, là tài sản tinh thần vô cùng
quý giá của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta.
Tác phẩm ra đời cách đây gần 60 năm nhưng những luận điểm nêu
trong tác phẩm đặc biệt là luận điểm về rèn luyện đạo đức cách mạng, chống
chủ nghĩa cá nhân vẫn cịn ngun giá trị nóng hổi với sự nghiệp cách mạng
nước ta hiện nay, nhất là với quá trình xây dựng và chỉnh đốn Đảng, đổi mới
đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng trong thời kỳ mới.