Bài giảng kinh tế vĩ mô chương 6 nguyễn hoài bảo

Nền kinh tế mở
[The Open Economy]
Nguyễn Hoài Bảo
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
1
Nguyễn Hoài Bảo
Bộ môn Kinh tế học – Khoa Kinh tế Phát triển – Đại học Kinh tế TP.HCM
August 5, 2010
Nội dung bài giảng này
• Sự kiện: mức độ mở cửa của các nền kinh tế theo thời gian
• Thị trường hàng hóa: vai trò của tỷ giá
• Thị trường tài chính: vai trò của cán cân thanh toán.
• Mô hình IS-LM mở rộng cho nền kinh tế mở hay còn gọi là
mô hình Mundell – Fleming.
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
2
• Phân tích tác động của chính sách ngân sách và tiền tệ
trong khuôn khổ của mô hình Mudell – Fleming.
X/GDP (độ mở) của các nền kinh tế theo thời gian.
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
3
Mức độ mở cửa của một nền kinh tế có thể đo lường ở nhiều phương diện, một trong những chỉ số
phổ biến nhất là tỷ phần xuất khẩu hoặc nhập khẩu so với thu nhập.
Độ mở của một số nước và khu vực.
Khu vực Châu
Âu
Nhật Bản Mỹ Việt Nam
% Xuất khẩu trong GDP 18.8 12.2 9.3 67.7
% Nhập khẩu trong GDP 17.1 10.6 13.8 59.3
Thảo luận:
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo

4
Thảo luận:
Phải chăng Việt Nam mở cửa hơn cả Mỹ, Nhật Bản và những nước trong khu vực Châu Âu?
Tỷ giá hối đoái và thị trường hàng hóa
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
5
Tỷ giá
• Tỷ giá hối đoái là giá tương đối giữa hai đồng tiền: vậy thì nó là giá của
nội tệ so với ngoại tệ hay ngược lại?
• Nếu định nghĩa trực tiếp (kiểu của dollar Mỹ, euro hay bảng Anh …) thì
đó là giá của 1 đồng tiền nội địa khi tính bằng giá của đồng tiền nước
ngoài.
• Nếu định nghĩa gián tiếp (kiểu của VND, dollar Singapore, Yuan của
Trung quốc …) thì đó là giá của 1 đồng tiền ngoại tệ khi tính bằng giá
của đồng tiền nội tệ.
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
6
của đồng tiền nội tệ.
• Trong bài giảng này chúng tôi sử dụng định nghĩa quen thuộc của Việt
Nam đó là định nghĩa gián tiếp. Vậy thì:
• Nếu tỷ giá diễn biến tăng thì đồng tiền trong nước mất giá/phá giá.
• Nếu tỷ giá diễn biến giảm thì đồng tiền trong nước lên giá/nân giá.
• Lưu ý: định nghĩa tỷ giá trong sách của Mankiw là trực tiếp.
E (DC/FC)
E tăng là DC mất giá/phá giá, tương đương với FC lên giá
E giảm thì DC lên giá/nâng giá, tương đương với FC giảm giá.
Chế độ tỷ giá
• Tỷ giá thả nổi (flexible exchange rates regime): biến động tỷ giá
do thị trường ngoại tệ quyết định.
• Nếu E tăng thì gọi là mất giá (depreciations)

• Nếu E giảm thì gọi là lên giá (appreciations)
• Tỷ giá cố định (fixed exchange rates regime): biến động tỷ giá do
sự can thiệp của ngân hàng trung ương.
•
Nếu E tăng thì gọi là phá giá (devaluations)
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
7
•
Nếu E tăng thì gọi là phá giá (devaluations)
• Nếu E giảm thì gọi là nâng giá (revaluations)
Thảo luận:
Phân tích chi phí cơ hội của mỗi chế độ tỷ giá?
Tỷ giá hối đoái danh nghĩa vs. Tỷ giá hối đoái thực
Tỷ giá thực (real exchange rate) là giá tương đối của hàng hóa ở hai quốc gia:
ε = E×P*/P
Như vậy: Tỷ giá thực biến động có thể bắt nguồn từ: [1] biến động của tỷ giá danh nghĩa;
[
2
]
biến
động
của
giá
quốc
tế
(P*)
;
[
3
]

biến
động
của
giá
trong
nước
.
Giá máy tính Dell
ở Mỹ (USD)
Giá bán máy tính Dell
cùng loại ở Việt Nam
(VND)
Tỷ giá danh
nghĩa
Giá bán máy tính ở
Mỹ tính bằng VND
Tỷ giá thực (song
phương)
P* P E E.P* E.P*/P
1000.00USD 23,750,000.00 19,000 19,000,000.00 0.8
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
8
[
2
]
biến
động
của
giá
quốc

tế
(P*)
;
[
3
]
biến
động
của
giá
trong
nước
.
Giả thuyết: Nếu giá cả giữa các quốc gia là hội tụ thì ε sẽ tiến tới 1 (một) và ở mức tỷ giá
này được xem là tỷ giá thực cân bằng.
Thảo luận:
1. Tại sao giá cả của cùng một hàng hóa giữa các quốc gia là khác nhau?
2. Nếu định nghĩa E trực tiếp thì công thức tính ε sẽ phải như thế nào?
3. Một quốc gia giao thương với nhiều nước trên thế giới, khi đó P* sẽ là giá cả của nước
nào? (Gợi ý: tham khảo thêm tỷ giá thực đa phương – multilateral real exchange rate)
Tỷ giá thực và xuất nhập khẩu
• ε = EP*/P với giả định trong ngắn hạn là cả P và P* đều chưa
thay đổi. Khi đó chiều hướng của ε cũng là chiều hướng của E.
Chẳng hạn E tăng 2% thì ε cũng tăng 2%.
• EP* là chi phí của của hàng hóa nước ngoài tính bằng tiền trong
nước:
• P là chi phí của giá hàng hóa trong nước tính bằng tiền trong
nước.
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
9

• Khi E tăng thì làm chi phí EP* tăng vậy thì hàng hóa trong nước
trở nên rẻ hơn và nhà sản xuất trong nước sẽ có lợi thế khi xuất
nhưng nhà nhập khẩu sẽ bất lợi khi nhập hàng hóa từ nước
ngoài về; và ngược lại.
X = X(E) và M = M(E).
Trong đó ∂X/ ∂E > 0 và ∂X/ ∂E <0 vậy:
NX = X(E) – M(E) = NX(E) thì
∂NX/ ∂E > 0
Tỷ giá và cán cân thanh toán (thị trường tài chính)
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
10
☺ Nhớ lại
• Bây giờ hãy hình dung tất cả những sự kiện mà một nước có liên
hệ với thế giới và thế giới liên hệ đến mình liên quan đến … tiền
ngoại quốc!
• Có lần đã xuất khẩu 80 và nhập về 50 và còn dư 30 ngoại tệ
• Người bán cháo đã đem lợi nhuận về nước là 12$
• Khi mở cửa, người dân trong nước có thể mua trái phiếu nước
ngoài và ngược lại ….
•
Cán cân thanh toán (Balance of Payments) sẽ ghi nhật hết tất cả
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
11
•
Cán cân thanh toán (Balance of Payments) sẽ ghi nhật hết tất cả
những sự kiện như trên và sắp xếp chúng theo những nhóm có ý
nghĩa.
• => Cán cân thanh toán còn hàm ý cho chúng ta biến khả năng
thanh toán bằng ngoại tệ của một nền kinh tế đối với thế giới.
Thảo luận: Biến số nào có khả năng ảnh hưởng lên cán cân thanh toán?

Cán cân thanh toán của Việt Nam năm 2007 (triệu USD).
Current Account Balance (1) = (2) + (5) +(8) + (10) -6992.00
Trade Balance (2) = (3) -(4) -10360.00
Export (f.o.b) (3) 48561.00
Import (f.o.b) (4) 58921.00
Non-factor services (net) (5) = (6) – (7) -894.00
Receipts (credit) (6) 6030.00
Payments (debit) (7) 6924.00
Investment income (net) (8) = (9) – (10) -2168.00
Receipts (credit) (9) 1093.00
Payments (debit)
(10)
3261.00
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
12
Payments (debit)
(10)
3261.00
Transfer (net) (11) 6430.00
Capital/Financial Account Balance (12) = (13) + (14) + (15) + (16) 17540.00
Net Foreign Direct Investment (FDI) (13) 6550.00
Medium and Long term Loans (net) (14) 2045.00
Portfolio Investment (15) 6243.00
Short-term capital (net) (16) 2702.00
Errors and Omission (17) -349.00
Overall Balance (18) = (1) + (12) + (17) 10199.00
Gross Official Reserves 20964.00
(Nguồn: IMF Country Report No. 09/110)
Cán cân thanh toán và thành phần của nó
• Cán cân thanh toán bao gồm cái cân tài khoản vãng lai (current

account) và cán cân tài khoản vốn/tài chính (capital/financial
account).
• Trong tài khoản vãng lai có bao gồm cán cân thương mại và các
phần thu nhập ròng từ nước ngoài và các khoản chuyển nhượng.
• Các thành phần trong cán cân thanh toán đều được đo lường
trong một đoạn thời gian nhất định và như vậy chúng là biến lưu
lượng.
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
13
lượng.
• Dự trữ ngoại hối chính thức (official reserves) là tổng số tài sản
tài chính mà ngân hàng trung ương đang giữ dưới dạng tài sản
nước ngoài và nó là một biến tích lượng.
• Sự thay đổi của dự trữ cho biết chiều hướng của cán cân thanh
toán.
BOP = CA + KA
Trong khi đó:
CA + KA - ∆R = 0
Mở cửa và sự di chuyển dòng vốn quốc tế
• Khi nền kinh tế mở cửa, bạn có quyền giữ tài sản của mình bằng tài sản
tài chính trong nước hoặc tài sản tài chính của nước ngoài. Điều gì ảnh
hưởng lên quyết định của bạn?
• Lựa chọn 1: mua trái phiếu trong nước với lãi suất là i
t
sau 1 năm.
• Lựa chọn 2: mua trái phiếu của nước ngoài với lãi suất là i
t
* sau 1 năm.
Nếu tỷ giá hiện tại là E
t

và tỷ giá kỳ vọng sau một năm là E
e
t+1
.
Lựa chọn 1: Đầu tư trong nước
Lựa chọn 2: Đầu tư ra nước ngoài
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
14
Cả nhà đầu tư trong nước và nước ngoài đều tìm kiếm đầu tư ở nơi nào có mức sinh lợi
cuối cùng cao hơn, do vậy đến một lúc nào đó điều kiện ngang bằng lãi suất sẽ xuất hiện:
(1 + i
t
) = (1+i
t
*)(E
e
t+1
/E
t
) và có thể viết lại i
t
= i
t
* + (E
e
t+1
– E
t
)/E
t

Lựa chọn 1: Đầu tư trong nước
Đầu năm: 1$
Cuối năm: 1$(1+i
t
)
Lựa chọn 2: Đầu tư ra nước ngoài
Đầu năm: 1/E
t
$
Cuối năm: 1/E$(1+i
t
*)E
e
t+1
.
Thực tập
Mệnh giá (Face value) Giá hiện tại (Price)
Trái phiếu 1 năm của Mỹ 10,000USD 9,615.38USD
Trái phiếu 1 năm của Đức 13,333USD 12,698.10DM
1. Hãy tính lãi suất danh nghĩa cho mỗi loại trái phiếu trên?
2. Hãy tính tỷ giá kỳ vọng sau một năm theo điều kiện ngang bằng lãi suất nếu
biết tỷ giá hiện nay là 1DM = 0.95USD.
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
15
biết tỷ giá hiện nay là 1DM = 0.95USD.
3. Nếu bạn nghĩ rằng USD sẽ mất giá trong thời gian tới thì bạn sẽ đầu tư vào
trái phiếu nào?
4. Nếu bạn là nhà đầu tư ở Mỹ, bạn đầu tư trái phiếu Đức và đến cuối năm tỷ
giá là 1DM = 0.9USD. Vậy thì lãi suất của bạn nhận được cuối cùng là bao
nhiêu?

(Nguồn: Blanchard, trang 360, bài tập 5.)
Vấn đề ngang bằng lãi suất
• Giả sử cố định i* và E
e
t+1
• Như vậy E sẽ biến động khi i biến động. Cụ thể khi lãi suất trong nước
tăng thì E sẽ giảm; và ngược lại.
•
Một cách suy nghĩ khác: giả sử hiện nay i > i* mà tỷ giá E
t
vẫn chưa
i
t
= i
t
* + (E
e
t+1
– E
t
)/E
t
hay
E
t
= E
e
t+1
/(1 + i
t

- i
t
*)
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
16
•
Một cách suy nghĩ khác: giả sử hiện nay i > i* mà tỷ giá E
t
vẫn chưa
điều chỉnh thì người dân có kỳ vọng E
e
t+1
sẽ giảm; và ngược lại nếu hiện
nay i < i* thì tỷ giá kỳ vọng là tăng.
• Tại sao?
• i > i* thì dòng vốn sẽ đi vào (giá trái phiếu trong nước hấp dẫn hơn
nước ngoài) và vì thế sẽ có áp lực làm đồng tiền trong nước lên giá.
• Ngược lại, i < i* thì dòng vốn sẽ đi ra (giá trái phiếu quốc tế hấp dẫn hơn
trong nước), khi đó đồng tiền trong nước sẽ có áp lực mất giá.
Đồ thị: ngang bằng lãi suất
Lãi suất trong nước
- i
i*
E
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
17
Tại E: i = i* và E
t
= E
e

t+1
.
Thảo luận: Cơ chế nào để E trở thành một điểm cân bằng ổn định?
Tỷ giá E
t
Lãi suất trong nước
E
e
t+1
Ví dụ: ngang bằng lãi suất
• Giả sử rằng hiện nay lãi suất trái phiếu 1 năm giữa Việt Nam và Mỹ đều
là 4% (i
VN
= i
US
= 4%) và tỷ giá là 19.000 VND/USD.
• Đột nhiên Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thắt chặt tiền tệ và làm lãi
suất tăng lên 10%. Theo điều kiện ngang bằng lãi suất thì VND sẽ lên
giá 6%. Tại sao?
• Giả sử rằng các nhà đầu tư đều kỳ vọng rằng sau 1 năm tỷ giá vẫn là
19.000. Như vậy họ sẽ chọn trái phiếu Việt Nam, càng mua trái phiếu
Việt Nam thì VND càng lên giá. Nhưng bởi lẽ nhà đầu tư vẫn giữ tỷ giá
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
18
Việt Nam thì VND càng lên giá. Nhưng bởi lẽ nhà đầu tư vẫn giữ tỷ giá
kỳ vọng là 19.000 cho nên VND lên giá bao nhiêu phần trăm thì họ lại kỳ
vọng rồi sẽ mất giá lại bao nhiêu phần trăm. Phản ứng này sẽ kéo dài
cho đến khi nào không còn chênh lệch lợi nhuận giữa việc giữ trái phiếu
Việt Nam hoặc trái phiếu Mỹ.
i

VN
= i
US
* + (E
e
t+1
– E
t
)/E
t
10% = 4% + 6%
Mô hình Mudell-Fleming
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
19
Mô hình Mundell-Fleming
• Giả định:
1. Nền kinh tế mở;
2. Nền kinh tế nhỏ; và
3. Vốn tự do di chuyển.
• Giả thuyết [2] hàm ý rằng lãi suất của nước nhỏ phụ thuộc và lãi suất
của nước lớn (phần còn lại của thế giới). Một khi có chênh lệch lãi suất
thì dòng vốn sẽ di chuyển, sự di chuyển dòng vốn từ nước lớn vào
nước nhỏ; hoặc từ nước nhỏ và nước lớn chỉ làm lãi suất ở nước nhỏ
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
20
nước nhỏ; hoặc từ nước nhỏ và nước lớn chỉ làm lãi suất ở nước nhỏ
thay đổi chứ không ảnh hưởng đến lãi suất của nước lớn.
• Giả thuyết [3] hàm ý rằng nền kinh tế có thể vay/cho vay trên thị trường
vốn quốc tế không hạn chế.
Lãi suất trong nước = lãi suất thế giới (i = i*)

Mô hình Mundell-Fleming (với tỷ giá là giá của ngoại tệ - gián tiếp)
LM*
E
0
IS*
e
0
Tỷ giá (e)
Mất giá
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
21
[IS*]: Y = C(Y-T) + I(i*) + G + NX(e); với ∂e/∂Y > 0
[LM*]: MS = PYL(i*) với ∂e/∂Y = 0
Thu nhập
Y
0
E
0
Lên giá
Chính sách tài khóa mở rộng: trong chế độ tỷ giá thả nổi
LM*
E
0
IS
0
*
e
0
Tỷ giá (e)
Mất giá

IS
1
*
E
1
e
1
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
22
Cơ chế lan truyền: G↑ hoặc T↓ => AE↑ => Y↑ => MD↑ => i↑ => i>i* =>
Inflows ↑ => e ↓ => NX ↓=> Y↓
Kết quả: Với chế độ tỷ giá thả nổi, mở rộng chính sách tài khóa làm lên giá đồng
tiền nhưng không làm tăng thu nhập; Ngược lại, thu hẹp chính sách tài khóa sẽ
làm đồng tiền trong nước mất giá và thu nhập cũng không thay đổi.
Thu nhập
Y
0
Lên giá
e
1
Mở rộng chính sách ngân sách: Tỷ giá cố định
LM
0
*
E
0
IS
0
*
e

0
Tỷ giá (e)
Mất giá
IS
1
*LM
1
E
1
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
23
Cơ chế lan truyền: G↑ hoặc T↓ => AE↑ => Y↑ => MD↑ => i↑ => i>i* =>
Inflows ↑ => C.B. mua (R ↑) => MS↑ => Y ↑ (và e không đổi)
Kết quả: với chế độ tỷ giá cố định, mở rộng chính sách tài khóa làm tăng thu
nhập; Ngược lại, thu hẹp chính sách tài khóa sẽ làm giảm thu nhập.
Thu nhập
Y
0
Lên giá
Y
1
Chính sách tiền tệ mở rộng: chế độ tỷ giá thả nổi.
LM
0
*
E
0
IS*
e
0

Tỷ giá (e)
Mất giá
LM
1
*
e
1
E
1
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
24
Cơ chế lan truyền: MS↑ => i ↓ => i < i* => ouƞlows↑ => e ↑ => NX↑ => Y↑
Kết quả: với chế độ tỷ giá thả nổi, nới lỏng chính sách tiền tệ làm mất giá đồng
tiền trong nước và làm tăng thu nhập; Ngược lại, thắt chặt chính sách tiền tệ sẽ
làm đồng tiền trong nước lên giá và làm giảm thu nhập.
Thu nhập
Y
0
Lên giá
Y
1
Nới lỏng chính sách tiền tệ: chế độ tỷ giá cố định
LM
0
*
E
0
IS*
e
0

Tỷ giá (e)
Mất giá
LM
1
*
Macroeconomics/Nguyễn Hoài Bảo
25
Cơ chế lan truyền: MS↑ => i↓ => i<i* => outflows ↑ => C.B. bán (R↓) => MS ↓
=> Y và e không đổi.
Kết quả: với chế độ tỷ giá cố định, nới lỏng hay thắt chặt tiền tệ đều không có tác
dụng ảnh hưởng lên thu nhập.
Thu nhập
Y
0
Lên giá