CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA (FULL PHÂN TÍCH+NHẬN ĐỊNH TG, TP + MỞ RỘNG NÂNG CAO)

Tran Thu)1 Due1ng

Bi qu)1et Chinh ph1;tc mon Ngii van

A,

CHI~C

'

~

-

THUYEN NGOAI XA - Nguyen Minh Chau

Tac gia: Nguyen Minh Chau dUQc coila m<)t trong nhfrng cay but tien phong
cua van hQC Vi~t Nam thai ki doi mdi, la "vi khai quae cong than cua trieu dq,i van hQC
moi" - "ngudi mo d:udng tinh anh va tai nang" (Nguyen NgQc). Nhfrng sang tac cua
ong deu xuat phat tlr dim hung the Slf, dai tU mang d?m chat triet ly nhan sinh trong
giai do~n van hQC mdi, khac xa Vdi cam hung Slr thi lang m~n quen thUQC truac nam
1975. Truy~n ngan "Chiec thuyen ngoai xa" la m<)t sang tac thu<)c giai do~n thu hai
cua nha van.
Tac ph£m: Truy~n ngan "Chiec thuyen ngoai xa" luc dau du<;c in trong t?p "Ben
que", sau duQc nha van lay lam ten chung cho m<)t t?p truy~n ngan (in nam 1987).
Truy~n in d?m phong each tV Slf triet ly cua Nguyen Minh Chau, tieu bieu cho huang
tiep c?n dai song tlr g6c dQ the Slf CUa nha van cling nhfrng chiem nghi~m SaU sac
cua ong Ve "ngh~ thuq,t Vet CUQC ddi".
Led dftn: Nha van Nguyen Minh Chau tung b<)c b?ch trong t?p tit~u lu?n ~~Trang

gidy tru&c den" cua minh rang: "Nha van ton tq,i a tren ddi tru:oc het de lant cai cong

vi~c

giong nhu ke nang giac cho nhitng ngudi cung dudng tuy~t l<) bi c{Li ac hoQ,c so
phqn den dui don den chan tUiJng, de benh V'l;lC cho nhitng con ngudi khong con dUQC ai
benh vvc". Chinh vi v?y, khi huang ngoi but cua minh ve van hQc, Nguyen Minh Chau
qua quyet: "Van hQC va cu<)c song la hai vong tron dong tam ma ta1n dient lacon
ngudi", se den ffiQt luc van hQC phiii viet Ve con ngudi, tru:oc sau con ngUiJi cilng leo
len tren sv ki~n de doi quyen song" va nha van chan chinh thi bao gid cling "mang
nQ,ng trong 1ninh tinh yeu CUQC song, nhat la tinh yeu thuong con ngu:di". Sau each
ID?ng, nhfrng sang cic cua Nguyen Minh Chau deu xuat phat til' cam hling the Slf, til'
cai nhin hi~n thlfc da chieu, mang d?m chat triet ly nhan sinh. Dieu do da giup ong
nh?n ra dai song con nguai bao gam ca quy lu?t tat yeu Ian nhfrng dieu may rui kh6
luang, ong day dlrt ve vi~c con nguai phai chap nh?n nhfrng nghtch li khong dang c6.
Va truy~n ngan "Chiec thuyen ngoai xa" cling g6i trQn nhfrng suy tu, tran trd cua
ong. D6 la ganh n~ng muu sinh giam ham VQ chong nguai dan hang chai trong canh
toi tam, d6i kho, bap benh. Dieu ay khien nguai chong trd thanh m<)t ke vii phu, tho
b~o. Con nguai vQ vi thudng con nen nhan nhvc, chtu dvng sv nguQc dai cua nguai
chong rna cht khong he biet chinh vi~c ay da lam ton thuong tam hon dua con thd
d?i. Vi thudng m~, c?u be trd nen thu dtch vai cha, nhung roi li~u trong tUdng lai c?u
c6 the song khac cha minh hay cling chi la ·m.:<)t ban sao - cling tan t~ vli phu nhu
nguai bo? Dang sau cau chuy~n la cai nhin am ap, nhan h?u cua nha van: Slf tran
11

- Trang448-


Bi quyet Chinh phl;LC mon Ngfr min

Tran Thu:y Duong

trQng, tin yeu ve d~p cua tuoi thO, cua tinh mau tlr, S\f bao dung va can dam cua
nguoi phv nfr. D6 khong phai la ve d~p ch6i sang, hao hung rna la nhfrng "hc;tt ngQC
khuat lap", Ian trong 1<1m lap lam Hi doi thuong. Theo ong, tinh yeu cua nguoi ngh~ Sl
vua la niem han hoan say me vtra la noi dau don khac khoai, m9t moi quan hoai
thUnen gia trt nhan van sau sac cho thien truy~n.
A

Ap

A

~

~

A

MOT SO NH~N DJNH VE NGUYEN MINH CHAU
'
J
~
'
VA "CHIEC THUYEN NGOAI XA"
1. "Nguyen Minh Chau - nguoi mo duong xuat sac cho nen viin hQc ui~t Nam thai k'Y
doi mKhdi, sau ndy dii co nguoi dung tren vai ong de md to lon hon, nhung vi tri tien phong
va nhiing cong hien co tinh chtit khai pha cua ong ld khong the phu nh4n. Tim ra
hUOng di mhi~n, nhd van dii cong khai VOi b~n dQC mc}t each viet m

tru:Yen thong. Ong dii cti ctuqc mc}t ch4ng ctuong xa, du nhQc nhan nhung th~t nhieu :Y
nghia." - Dao Thi NgQc Mai.

2. "Nguyen Minh Chau- ngoi but tieu bieu cua thai ky viin hQc doi mctuong cta:Y tdi hoa vel tinh anh. Voi mc}t lo~t cac bdi phe binh, tieu l~n... cung nhung
tac pham khong chi minh hQa xuat sac cho buoc chuyen am thcim md quyet li~t trong
quan ni~m sang tcic md con dq,t toi Sl;! hodn thi~n ngh~ th~t, Nguyen Minh Chau dii
t~o cho minh mc}t vi tri khong the thay the trong giai do~n qua de} cua viin hQc truoc
va sau niim 1975, tro thdnh mc}t nhd viin ~t nen mong todn di~n vel sau sac cho Sl;! etcH
m

3. "Viet ve nhiing nguoi phy, nii, nhiing nguoi ddn bd lam lii, kho Cl;!C cd ctoi, Ngu)len
Minh Chau khong chi kiem tim, ton vinh ve dô:;p pham chat nguoi phƠ nii md nhd vancon l:Y gidi c(ji nguon ve d«:;p ay chinh ld long nhan, due ~nh, pham tiet bam sau trong
tam hon, tam linh con nguoi. TU)l V~)l, de hieu duqc con ngu(Ji th~t kho, doi voi phl;t nu
cdng kho hon, ~c bi~t doi voi nhung nguoi co hodn cdnh phicc ~p, khong cho phep ta
nhin nh~n hoi hgt ben ngodi" - NgQc Huy, trich 1"Chiec thuyen ngoai xa' - Net a<)c aao
cua phong each Nguyen Minh Chau."

4. "Tinh huong ld m(jt lat cat CUa Sl;! song, ld mc}t Sl;! ki~n dien ra co phdn bat ng(J
nhung cai quan trQng ld se chi phoi nhieu dieu trong CUQC song con nguoi"- Nguyen
Minh Chau.

- Trang449-


Bi quyit Chinh pht;tc mon Ngfr viin

Tran Thuy Dudng

5. "Co nhiing hinh anh thot;tt mO'i nhin thi d~p, th~m chi ld riit d~p, nhung ne'u nhin
ki ben trong, di sau vao ban chiit CUa no thi hoan toan ngU

thuong "danh lUa." ta nhu the'. Phdi co con milt tinh tuong nhin thiiu gan rui)t cui)c
song de khtim phci, phcit hi~n thi mO'i mong tim ra dung ban chiit cua no. "Chie'c
thuyen ngodi xa" c'lla Nguyen Minh Chau la mi)t truy~n ngan nhu v~y."
6. "Van hqc ra doi de gin gift trong tung con nguoi- mi)t ccii gi he't sue mong manh
va luon luon run ray ... mi)t ccii gi do th~t ld nhu v~y, nhung thie'u no trong con nguoi
thi y rang con nguoi iiy khong the song giiia quan the locH nguoi dtemi)t tt;ti hqa cho loai nguoi" - Trich "Nhgt ki" (Nguyen Minh Chau).

7. Nguyen Minh Chau Ia ngtrO'i ke tt;tc xuat siic nhfrng b~c th~y ciia n~n van xuoi
Nam va ciing Ia ngtrO'i mil dtrO'ng n;rc rnay. - Nguyen Khiii

Vi~t

8. "Niem tin vao tinh bitt kha chie'n thang c'lla ccii d~p tinh than, cua ccii thi~n dii
dUdte9. "Nguyen Minh Chau thui)c trong so nhiing nha vein mC1 duong tinh anh va tai
nang nhiit CUa van hqc ta hi~n nay . " - Nguyen NgQC

10. "Trong truy~n c-Ua anh, mqi ccii dii vC1 ra tt;to nen nhiing khoang trong, phdi nghi
ngc1, phdi nghi." - Giao su Phong Le.
11. "Dqc Nguyen Minh Chau, nguoi ta thiiy cui)c doi va trang scich lien nhau. Ch4ng
duong doi hom nay cilng nhu tung dot;tn sang tt;to tren giiiy cua tdi ncing. Nhiing ccii
tUC1ng nhte binh thUOng lij,t Vij,t trong CUQC song hclng ngay dteO'i COn mat Va ngoi but
cila Nguyen Minh Chau deu triJ thdnh nhiing g
To Hoai

12. "Trong sang tcic cua Nguyen Minh Chau, du co ld tieu thuyet hay truy~n ngan,

cot truy~n thuong khong dong mi)t vai tro ndo dcing ke. Nhd vein ~p tn.tng chu j vao
than ph~n con nguoi, tinh each nhan v~t va da huy di)ng vao diiy tam hon da cam doi
ddo dn ttegng tteoi mai va XUC di)ng VC CUQC song, but phtip chan th'I;(C va mi)t giqng vein
trii tinh tram liing iip cip."- Nguyen Viin HQ,nh
13. '"Chiec thuyen ngodi xa' ld truy~n ve nghjch li doi thuong va tic tac pham, ta
thiiy tocit len bao suy nghi da diet ve chan li ngh~ th~t va doi song." - Giao su: Tran
Dinh Sil

- Trang450-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngfr van

Tran Thuy Duong

14. "Chiec thu:ven ngoai xa la nhiing SU)l nghi da diet ve chan ly ng~ thuQ_t va dai
song. Chinh khat VQng muon tim den C£ii d~p hdi hoa, muon ldm cho con nguai hq.nh
phuc nhieu khi eta du:a nguai ta den cho don gidn hoa, khong nhq_n ra cai th1:(c te khac
nghi~t, hoQ,c noi nhu: Ang-ghen la mquen mat hi~n th1:(c. Do lei bcii hQC cita nguai ngh~ si nhiep dnh."

15. "CUQC doi von di lei noi sdn sinh ra cai d~p cita ngh~ thuQ_t nhung khong phdi bao
giO CUQC doi cilng la ngh~ thuQ_t, Va rang COn ngUOi ta can CO mqt khoang each d£
chiem ngu:&ng ve d~p cita ngh~ thuQ-t. Nhu:ng neu muon kham phci nhiing bi an ben
trong than phq_n COn ngteOi va CUQC doi thi phai tiep cQ_n Vdi CUQC doi, di vao ben trong
CUQC doi va song cung CUQC diti." - Le NgQc Chuang
16. "Tru:v~n ngan Chiec thu:ven ngoai xa xua tan lan khoi liing n:tQ.n phit len hinh dnh
dii tro nen quen thuqc ve mqt ngu phit du:bi canh buom modo trong khong gian xa
rqng, cita bien ca. Ngteoi chit thuyen tro nen hung be;to vi CUQC song trong rong va te
nhC;tt, luon luon danh dQ-p nguoi vg. Nhung tru:v~n con co mqt y nghia rqng han: No

nhu khoi ggi nguoi ta nen nhin k'y vao nhicng gi an sau ve d~p dien vien be ngoai de
nhb den trach nhi~m cita ngh~ si trubc CUQC song, trubc con nguoi."- Nikolai Nikulin

17. "VQ-)1 nen, co the noi hinh tugng "chiec thu:ven ngodi xa" dich thv;c lei mqt an d1;t
thuQ-t hoan toan co d1;tng y cita nha van Ngu:ven Minh Chau. Gidi mii hinh tugng
an d1:f, do, ngteOi dQC Se nhQ_n ra mqt thong di~p ma nhd van muon tru)len di, rang CUQC
doi VOn di fd noi san sinh ra cai d~p cita ngh~ thuQ_t nhteng khong phdi bao giO CUQC doi
ciing ld ngh~ thu4-t, va rang con nguoi ta can co mqt khodng each de chiem nguang ve
d~p cita ngh~ thuQ-t nhung neu muon kham phci nhicng bi an ben trong than phQ-n con
ngUOi va CUQC doi thi phdi tiep cQ_n Vdi doi, di VaO ben trong CUQC dai Va song cung
cuqc doi." -Nguyen NgQc Chuang
ngh~

18. "Nha van ton te;ti o tren doi trubc het de lam cong vi~c giong nhu ke nang giac cho
nhfrng con ngteOi bj cung dUOng, tU)l~t lQ, bj cai ac hoQ,c SO phQ_n den dui don den chan
tuong. Nhicng con nguoi cd tam hon va the xac bj hat hiti va dQa dd)l den e che, hoan
toan mat het long tin vao con nguoi va CUQC dai. Nhd van ton tC;ti 0 tren doi de benh
v1:(c cho nhiing con ngu:oi khong co ai de benh v1:(c."
19. "Thien chuc cita nhd van la suot doi di tim nhicng hC;tt ngQc an giau trong be sau
tam hon con nguoi." - Nguyen Minh Chdu

20. "Nha van khong CO qu)len nhin S1:( vQ_t mqt each don gidn, Va nha van can phan
ddu de ddo xbi ban chat con nguoi vao cac tang sau ljch su."
21. "Moi con ngu:oi deu chua d1:(ng trong long nhicng net d~p de, ki di~u den noi cd
mqt doi ngu:oi ciing chua dit nhq_n thuc, kham pha tat cd nhiing cai do."

- Trang451-


Bi quyet Chinh ph¥c mon Ngii van

Tran Thuy Duang

22. "Trong truy~n ngcin tuy~t voi cua Nguyen Minh Chau, m()t nguoi ch1;tp dnh lich
niing nova m~t moi vi cong ui~c, nh~Jn them m()t ui~c ro rang la bat khd: ch()p cho
dUCJC bt an cua man sttong mu dang len tren mq_t nUclC trong m()t tam anh CO phan
hoan chinh... Cu6i cung anh da thanh cong ubi m()t buc dnh nhu v~y, chi de n~n ra
hang tri~u ngttOi ca t'l;tng Ue d~p tac pham cua anh se khong bao gio biet aUCJC S'f:£ tan ac
va net XaU xa th'f:£C S'f:£ CUa con ngttai ma anh da Ch'l;tp dnh - m()t ngtt dan da man hay
dcinh d~p VCJ va nguoi VCJ no ti cua ong ta. Trong tay cua m()t nha viin kem coi, m(Jt
truy~n ngcin nhu v~y th~t nhQ,t nheo, nhung i1 day buc dnh trfJ nen in dau sau ~m
trong tam khdm chung ta den mUc tcic pham vang VQng Ucli y nghia th~t mai me t~t
lau sau khi dc;>c." -Gerald Nicosia.
23. "Viin hc;>c va dai s6ng la hai vong tron dong tam md tam diem la con nguoi. Moi
tac pham Van hQC chi la m()t lat cat, m()t tO bien ban CUa m()t chq_ng doi sfing con
nguoi ta, tren con duong ddi dling dq,c di den coi hoan thi~n."
24. "Tinh yeu nay CUa nguoi ngh~ si VUa la m()t niem hiin hoan say me, VUa la m()t
noi dau dan khac khoai, m(Jt mfii quan hoai thUOng tr'f:£C Ue sfi ph~n, hQ,nh· phuc cua
nhiing nguoi chung quanh minh."

25. "Moi con nguai deu chU'a d'f:£ng trong long nhicng net d~p de, ky di~u den noi cd
m()t doi cilng chua du de nh~n thuc, khcim pha tat cd nhicng cai do."
A,

A

,

NOI DUNG KIEN THUC QUAN TRQNG
1. Tinh huong truy~n "Chiec thuyen ngoai xa" va nhiing phat hi~n ctia ngh~ si Phung.

Ne'u "Chiec thuyen ngoai xa" a11(1c viet vao giai doQ,n truac nii1n 1975, co these chi dung
cho Phung phat hi~n ra ve df;p tuy~t vai cua thien nhien. Nhung sau nam 1975 nhilng
nha van ''tinh tao" chQt nhqn ra n1ng: Cu<)c song khong chi co nhilng cai hung, cai cao cd,
cai trac tuy~t rna con
cai bi, cai thdp hen, cai dai thuong. Con nguai cung vQ,y, "rong
phUCJng wn ran ret, thien thdn va cic quy", cai tot va cai xau khong phai luc nao cung

o

co

rQ,ch roi. Nhi~m V1,-t cua tac pharn van hQC chan chinh la phan anh a11(1C sv pha tr<)n ay.
"Cu(Jc s6ng thi da s'f:£, con nguoi thida doan", Nguyen Minh Chau tung noi nhu vQ,y! Va
"Chiec thuyen ngoai xa" a11(1c viet nant 1983 la truy~n ngan rat thanh cong ket tinh toan
b¢ tam huyet cam but cua Nguyen Minh Chau. Ong eta bay to nhilng suy t11 ve ngh~ thuQ,t
cung each nhin nhQ,n aanh gia ve hi~n thv:c va con nguai qua tinh huang truy~n day
nghich ly. Do la vi~c ngh~ si Phung bat nga phat hi~n m<)t canh df;p "trai cho" - canh
chiec thuyen ngoai xa giila bien mit suong, khien cho tam han anh nhu duQc thang hoa
trong cai df;p, trong niem hQ,nh phuc ngQt ngao. Nhung roi chinh chiec thuyen ay, anh lQ,i
bat nga chung kien canh bQ,o hanh trong gia dinh hang chai, khien cho anh phai sung sa,
kinh ngQ,c.

- Trang452-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngfr van

Trcin Thuy Dtwng

Do la vi~c ngh~ si Phung va chanh an Dau tim each giup nguai dan ba hang chai

thoat khoi nguai chong vil phu nhung hq lQ,i bi nga ngang trubo chong cua nguai dan baa toa an huy~n ... Nhflng dien bien philc tQ,p, day eo le, nghjch
ly giup hq co nhung kham pha, phat hi~n mai rne, sau sac ve dai song va con nguai. Co
the noi, d(ic sac cua tinh huang truy~n la giup con nguai ta nhQ,n thuc sau sac nhieu van
de CUa CUQC song.
Nha van Th~ch Lam n6i: "Cong vi~c cua nhd viin
Tinh huang 1: S1;! trai ngtCCJc giiia
cdnh d~p thien nhien tu-y~t mi ubi la phat hi~n ra cai d~p (J cho khong ai ngO' tai, tim
cai a~p kin MO va che lap cua Sl;( uQ,t, de cho ngtef1i
hi~n thvc aang sau n6.
dqc mQt bai hqc trong nhin va thufJng thuc". Voi
(cau chu-y~n tren bo bien)
quy chuan d6, "Chiec thuyen ngoai xa" da mang
C(ii d~p ngoq.i cdnh co khi che den cho nguoi dQC "s'IJ t'IJ nhQ,n thuc" trong cai nhin
cua minh ve CUQC song va con nguoi. Tac pham
khuat cai xau ciia doi song.
nay "ton vinh con nguai" khong phai bang each ca
- Cai d~p ngoq.i cdnh: chinh ld buc ngQi hQ m9t each li tuong rna quan tam den so
ph~n con nguoi tuong chung nhu nho be, vo danh.
tranh thien nhien d~p tu-y~t mi.
D6 ~ moi la su m~nh cao ca cua van he;> c. Truy~n
+ Suot m9t tuan lien "phv.c kich" ngan ~o ra nhfrng tinh huang "tv; nhQ,n thilc", giup
nay Phung moi c6 dip thu vao ong nguoi dQC ttrng bUdC kham pha hi~n thlfC da d9-ng
kinh het ffiQt phan tU CUQn phim va phuc t9-p. Chu the cua qua trinh nh~n thuc o
voi canh "dat trai cho" rna c6 le day la nguoi ngh~ si Phung - nguoi ke chuy~n
suot doi cam may Phung chua bao xung "toi". D6la m9t nguoi ngh~ si giau tam huyet,
gio thay: D6 la hinh anh chiec c6 tam hon nh9-y cam va say me cai d~p. Sau m9t
thuyen ngoai xa duQc vi nhu "bile tuan le "ph1;LC kich" dQC bO bien, ngUOi ngh~ Sl ay
tranh mvc tau cua m<)t danh hqa da pha.t hi~n va thu dUQC ffiQt canh d~p "dat" trOi
thai

cho. D6 la hinh anh con thuyen ngoai xa dang an
hi~n tren m~t bien mo suong, m+ Cai d~p hai hoa den tuy~t
ca CUQC doi bam may anh chi CO diem phuc bat
di~u: "Mili thuyen in m<)t net mo
g~p m9t Ian: "Truac m(it toi la buc tranh 1nvc tau
ho loe nhoe vao bau suong mu
cua m<)t danh hqa thai
Mili thuyen in rn<)t net
trang nhu sua co pha doi chut 1nau
nto ho loe nhoe vao bau suong 1nu ntau trang nhu
hong hong do anh mQt trai chieu
sua co pha doi chut hong hong do anh m(Lt trai
vao. vai bong nguai lOn lan tre con
chieu vao. vai bong nguai lan lan tre em ngoi im
ngoi im phiing phac nhu tuQng
phiing phac nhu tUQng tren chiec 1nui khum khum,
tren chiec ntui khum khum dang
dang huang m(it vao ba. Tat cd khung canh ay nhin
huang m(it vao ba".
qua nhung cai mat luai ... Toan b<) khung canh tu
duang net, anh sang deu hai hoa va df{p, m<)t ve df{p

co".

co.

- Trang453-

Tr4n Th:uy Duong

Bi quye't Chinh ph1;tc mon Ngii van

+ Toan bQ khung canh deu hai
hoa, m<)t ve dGp tht;rc ddn gian va
toan bich. N6 khien Phung cam
thay "boi roi" va "tiln nhu co eai gi
bop that vao", til do Phung phat
hi~n ra "biin than eai dE;p ehinh La
dq,o due".

thQi don giiin va toan bieh". Dung tru6c san pham
tuy~t tac cua h6a cong, nguoi ngh~ si tro nen "boi
roi", trai tim nhu that lq.i vi niem h<1nh phuc cua st;r
kham pha va sang tq.o. Anh thay tam hon minh nhu
dUQC thanh lQC, tro nen tinh khoi "trong ngan".
Anh tuong nhu minh kham pha ra chan li cua ngh~
thu~t: "Cai dE;p ehinh La dq,o due"! Duong nhu trong
hinh anh chiec thuyen ngoai xa gifra troi bien mo
- Cai xau cua doi song: la VQ sUdng kia, Phung da bat g~p cai "Chan - Thi~n chong hang chai Vdi ve ffi~t moi, Mi" cua cu<)c doi. Nhl1Ilg bu6c ngo~t trong. nh~n
tai ngat, mat ngu sau m<)t dem dai thtrc cua nguoi ngh~ SI dUQC tac gia khac hQa th~t
keolu6i.
SaU sac qua St;( doi l~p gifra "eai thay phut truck" Vdi
"eai thay phut sau". Chinh cai khoanh khac ngan
ngui ay da mo ra ca m{>t chan troi cho nguoi
ph6ng vien kham pha, d6 gQi la "m<)t khoanh khac
rna khi ay, CUQC song d~m d~c nhat, COy nghia
nhat", khoanh khac dang gia "mqt aoi nguoi, mqt
aoi nhan loQ-i". N6 lam tam han thanh thi~n dang

dao dq.t thang hoa, bay bong tru6c "canh dGp troi
cho", phai sung so khi thay bu6c ra tu chiec
thuyen dGp nhu md la doi VQ chong hang chai v6i
ve m~t moi, tai ngat, mat ngu sau m<)t dem dai
thuc trang keo lu6i. Nguoi vQ thi cao 16n v6i nhfrng
duong net tho k~ch, xau xi, m~t chfing chtt nhfrng
not ro, tam ll1Ilg ao thi bq.c phech va rach ru6i; con
nguoi chong di sau vdi tam ll1Ilg r<)ng, mai t6c to
quq., chan di chfr bat, hang long may chay nang ru
xuong hai con mat day ve d<)c dfr. Nhu v~y, qua st;r
trai nguQc gifra canh dGp thien nhien tuy~t mi v6i
hi~n tht;rc dang sau n6. Phung nh~n ra rang: ca.i

ngoQ,i cdnh co khi che khuat hi~n th1:{c cua doi
sang. Nhu dang sau chiec thuyen an trong ldn
suong som a~p uo ngan, lcl cdnh gia ainh hdng chcli
m~t moi, ta.i ngat ui muu sinh. N 6 doi hoi nguoi
ngh~ si, phai biet ven khung rem nhung Iva de
nhin thfing vao st;r th~t, boi nhu Nam Cao quan
ni~m: "Ngh~ th~t khong can phdi lcl anh triing lica
a~p

- Trang454-


Tran Thuy Duong

Bi quyet Chinh pht;Lc mon Ngu van

doi, ngh~ thuq,t khong nen la anh triing lita doi,

ngh~ thuq,t chi

co the za tieng dau kho kia thoat ra

tit nhiing kiep lam than".
Cai xau cung

co the ldm cai d~p bj

khuat lap.
- Cai xau: la cdnh bl;tO l'l;(C gia dinh:
+ Nguoi chong danh VQ mQt
each da man: han "rut trong nguai
ra m¢t chiec that lung quqt tai tap
vao nguai dan ba, vua danh vua
tho hong h¢c, hai harn rang nghien
ken ket, vua danh lao vua nguyen
rita bang cai giQng ren ri: Chung
may chet het di. Chet het di cho
ong nha."

+ Nguoi vQ thi im l~ng, nhan

nhin chiu don, khong keu ca,
khong chong tra, khong tim each
ch9-y tron.

+ Nguoi con vi thuong m~,
muon bao v~ khoi don roi nen da
"giang lay chiec that lung quqt vao

gifra khuon ng'f!C tran V(tnt VO chay
nang cua bo".

Den voi ngh~ thu?t, C. Mac da khuyen nhfrng
ngtroi ngh~ Sl hay "thQC tay vao 00)1 CUQC song, vao
tq_n sau CUQC aai", 0 do, anh se tom dUQC nhfrng
di~u thu vi. Va khi ngh~ s'i Phung "thQC tay" sau vao
btrc tranh tuy~t ffil rna anh vlra thu dl1QC, anh con
kinh ng9-c hon nfra va nhq,n ra cai xau C'ilng co the
lam cai d~p bj khuat lap khi chling kien canh nguoi
dan ong vt.'ra dung 19-i da "ngay lQ,p tile tro nen hung
ho, mqt do gay", han "rut trong nguai ra m¢t chiec
that lung" va "quQ,t tai tap vao lung nguai dan ba,
vua danh vua tho hong h¢c, hai ha1n rang nghien
ken ket, vua danh lao vua nguyen rita bang cai
giQng ren ri: Chung may chet het di. Chung ntay
chet he't di cho ong nha". Con nguoi VQ thi im l~ng
chiu don, khong keu ca, khong chong tra, khong
ch9-y tron. Chua kip can thi~p thi Phung l9-i phai
nga ngang hon truoc canh thang be Phac, con trai
cua vQ chong hang chai "nhanh nhu m¢t vien d£;tn"
n6 lao thang vao ong bo, "giang lay cai that lung
quQ,t thang vao ngvc b6" de bao v~ nguoi m~ dang
thuong, t<)i nghi~p. Nguoi dan ba hang chai du bi
chong danh cling khong cam thay dau, nhung sao
luc nay chi cam thay nh6i dau 0 long ngt!C - Vlra
dau don, vua vo cling xau ho, nht)C nha. Chi dau
don khong phai vi don roi, rna vi canh tUQng bo
danh m~ da lam trai tim nho be mong manh cua
con bi ton thuong. Doi voi moi nguoi phv nfr, vi~c

mang l~i cho con ffiQt mai am gia dinh "tron" theo
dung ngh'ia cua n6 la m<)t ni~m h9-nh phuc vien
man. Va neu khong lam dtrQc thi la m<)t bat h9-nh
Ion. Nhung du CUQC song gifra cha m~ c6 h9-nh
phuc hay khong, thi d9-0 hieu van luon la dieu rna
ph?n lam con phai khac ghi. Nen hanh d<)ng vi
thuong m~, rna "giang lay chiec that lung quQ,t vao

- Trang455-


Tran Thuy Dtt<1ng

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii viin

giii:a khuon ng'tfc tran VQ,n1 VO chay nang CUa bo", thi
c?u be .Phac da vo tinh cua them vao trai tim cua
m~ m(>t vet thtrdng. Neu de mang noi dau vi de
COn chtrng kien canh be}.O h,rc Vdi S\f ton thtrdng CUa
COn len ban can do dong dem, thi qua la ffiQt Slf
kh?p khieng qua 16n. Bai du a g6c nhin nao, nguoi
m~ van luon muon dung hoa ffiQi moi quan h~ rna
nh?n het noi dau v~ minh.

Tu

tinh huo'ng 1: Phung nh4.n ra
rang de hieu dt!CJC S'l,! th4.t dc}i so'ng
khong the nhin mqt each don giiin,
nguc1i ngh~ si phiii co cai nhin da

chieu va sau sac hon.
+ Dang sau m(>t ve d~p "toan

bich" cua ngh~ thu?t khong phai
1<1 "dQ,O dU:c" hay "chan Ly cua sv
toan thi~n" rna la CUQC ddi.
+ Ngh~ thu?t phai bat nguon tu
CUQC song va phai nhin CUQC song
tu nhi~u khia c9-nh.

Trang CUQC song, cai d~p bao ginguoi ta me dam. Dung nhu Th~ch Lam da n6i:
"Cai d~p man mac khiip vii try., len loi khap cac
hang cung ngo hem, tiem tang 0' nhiing v4.t tam
thuong. Cong vi~c ciia .nha viin ta hieu ccii d~p 0' cho
md khong ngi1 tbi, tim kie'm cai d~p kin aao ud che
ldp, cho ngUcJi dQC mQt bai hQC trong nhin ua
thuclng thuc". X6a mo di cai md h6, loe nhoe cua
man SUdng hong Sdm mai, canh bCilO h_rc trong gia
dinh hang chai khien Phung nh4.n ra rang: De hieu
dUCJC S'l,! th4.t difi so'ng khong the nhin mqt each don
giiin, nguc1i ngh~ si phiii co cai nhin da chieu va sau
sac hon. Ngh~ thu4.t chan chinh phiii luon gan bo
Vdi CUQC difi Va ngUdi ngh~ St khong the nhtn dc}i
mQt each don giiin, can phiii nhin CUQC so'ng Ua COn
nguai mqt each da chieu, nhieu chieu.. Bai, h6a ra
dang sau ve d~p "toan bich" day ngh~ thu?t rna anh
vtra chl).p dUQC tren m~t bien l?i chang phai la "ac;w
due" hay "chan Ly cua sv toan thii;n" rna la Slf ton
t?i cua cai ac, cai xau, cua noi dau kho, tui nhl).c.

Phung cay dang nh?n thay cai ac, noi kho trong gia
dinh hang chai kia nhu thu thuoc rfra quai dan lam
cho nhfrng thu6c phim huy~n di~u rna anh day
cong Chl).p dUQC bong hi~n len th?t ghe SQ. Phai
chang ngh~ thu?t phai bat nguon tU CUQC dnhtrng le}.i CO ffiQt khoang each qua xa Vdi CUQC dCu9c doi khong ddn gian xuoi chieu rna luon chua
dvng nhfrng nghtch li, va con nguoi cling day
nhfrng phuc te}.p, bi an khong de de nh?n thuc, ly

- Trang456-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii viin

Tinh huong 2: Nhq,n thiic giiia con
nguoi va CUQC doi. Cau chuy~n ve
CUQC d(Ji ngttoi dan ba hang chdi
ngheo kho,
lil mo ra nhieu
triet ly sau sac dang de ta su:y
ngam. (cau chuy~n 0 toa an huy~n)
- Vue mai den toa an: nguoi dan
ba dUQC moi len de giiii quyet vi~c
gia dinh, cht rat "lung tung, lo set.
+ Cht van xin dung bat cht bo
ch6ng: "Quy toa bat t<)i con cilng

dUdung bat con bono".

Tran Thuy Duong

giai IDQt each don thuan dUQC.
"Van hQc giup con nguoi hieu duqc bdn than
minh, nang cao niem tin vao bdn than minh va lam
nay no 0 con nguoi khat 1JQng hulJng tai chan li", va
nh~n thtrc gifra con nguoi va CUQC doi, trong cau
chuy~n V~ CUQC dOi nguoi dan ba hang chai ngheo
kho, lam lli da rna ra nhi~u triet ly sau sac dang de
ta suy ngam. Khang chi ng9-c nhien truoc thai d<)
nhan nhtn cua nguoi dan ba hang chili, khi bj
ch6ng hanh h9- IDQt each da man rna nguoi ngh~ Sl
con khang the hieu noi each ling xu cua chj a toa
an huy~n. Trong suy nghl cua Phung va Dau, nguoi
dan ba t<)i nghi~p ay chac chan se chap thu~n giai
phap bo chong rna h9 dUa ra de dUQC giai thoat
khoi b9-o h,rc tu nguoi ch6ng vli phu. Nhung th~t
bat ngo, vi nguoi dan ba khon kho kia nhat quyet
khang chju bo ch6ng. Khi nghe vj chanh an thuyet
phvc ly han chong, chj "chap tay vai lc;ty lia lia",
cau xin "quy toa bat t<)i con cilng dUcilng dUkhan thiet ay, Phung cam thay btrc boi den ng9-t
tho "gian phong long l<)ng gio bien cua Dau tV

+ Cht chap nh~n m9i hinh ph9-t
cua phap lu~t, ke ca khung hinh
ph9-t cao nhat la di atu nhung dlit
khoat khang chtu bo ch6ng. Di~u

nay khien Phung va Dau ng9-c
nhien bi hut het khong khi, tro nen ng<)t ngq,t qua".
nhien khang hieu noi.
Phung va Dau d~u cho ding h9 dung vi da bao v~
nguoi phv nfr kia bang ca thi~n chi va phap lu~t.
- Sau do, cau chuy~n v~ CUQC doi H9 dinh ninh chong chj la ke xau va ly han han la
nguoi dan ba hang chai dan dan giai phap tot nhat. H9 cling tin chac nguoi phv nfr
nay la nguoi toi tam, ngu mu<)i den mtrc khang
dUQche mO.
nh~n biet dUQC long tot cua hQ. Vi the, Dau va
+ Cht d(>t ng<)t thay doi each Phung khang the giau st,r bt,rc b<)i va that VQng. Chi
xung ha, xung "chi" va g9i Phung, den khi nguoi dan ba lam lli quyet djnh bay to
nhfrng noi ni~m thi h9 moi thay nhfrng sai lam cua
Dau la "cac chu".
minh trong nh~n thuc va giai quyet van d~. Cu<)c
+ Cht cam on "long tot" cua song la hang chuoi cac mat xich noi li~n voi nhau,
Phung va Dau nhung cling thang khang phiii Clr gthan phe binh each nhin nh~n co may se quay tro 19-i ho?t d<)ng binh thuong, rna
no COn ph\1 thUQC vao Slf an khop.
m<)t chi~u cua "cac chu".

- Trang457-


Bi quyet Chinh ph~c mon Ngii: viin

Tran Thuy Due1ng

To Hfru n6i: "CuQc dc}i ld noi xuat phat cilng la
Chj giiii thich ly do nhat qu-yet

khong ly hon nguc1i chong vil phu: noi di den cua van hc.>c". Van hQC tu CUQC song rna
ra va lam cho CUQC song them phan dGp tUOi. Dich
Thit nhat: la vi thien chuc cua den cua van chuang muon doi chinh la CUQC song
con nguoi. D?t quan niGm ay, vao CUQC doi nguoi
nguoi lam mG khong cho phep.
dan ba hang chai, cau chuyGn cht b9c 19 giup ta
+Vi (long troi sinh ra nguoi dan hieu vi sao "ngh~ thu~t khong can phiii ld anh
bade con va nuoi con khon lan".
triing lua doi, ngh~ th~t khong nen ld anh triing
lila doi, ngh~ th~t chi co the la tieng dau kho kia
+Dan ba phai song vi con: udan thoat ra tu nhiing kiep lam than". Cu(>c doi nguoi
ba a thuyen chitng toi phai song dan ba hang chai bt hang danh chua bao gio biet
cho con chu khong phai song cho sQ, nhung bt gQi len toa thi lq_i sQ s~t den lq_. Sau khi
binh tinh lq_i, cht d(>t nhien ilrnat het cai ve be ngoai
ntinh nhti atren ddt dtiQc".
khitnt nitm, SQ s~t khi 1n6i dtiQC gQi len a toa an
+ Neu bo chong: dan con cua cht huy~n vai di~u b¢ khac, ngon ngii: khac". Cht trut
se chtu canh bo vo, d6i khat vi het ru(>t gan tam Slf v6i Phung va Dau nhu v6i
khong c6 bo cling lam an de nuoi nhfrng nguoi than c~n, v6i nhfrng loi le chan tinh
con khon 16n.
dUQC chiem nghiGm trong ca CUQC doi day lo toan,
vat va cua cht. Cht b(>c bq.ch: "Cac chit ddu co phai
la ngUdi lam an .. cho nen cac chit ddu CO hieu dtiQC
cai Vi~C CUa cac ngtidi la1n an lant lii, kho nhQC ... ".
Roi cht nhan mq_nh: uLa bai vi cac chit khong phai la
dan ba, chua bao gio cac chit bie't. nhti the' nao la noi
vat va cua nguoi dan ba tren m()t chiec thuyen
khong co dan ong ... "
Nguoi dan ba da ke cau chuy~n CUQC doi minh,
Thit hai: cht muon thay dan con

CUa minh khon lor{ 'va VQ chong qua d6 gian tiep dua ra cac ly do vi sao cht nhat
khong phai h!c nao cling chi. c6 quyet khong bo nguoi chong vu phu. Vi theo cht
thi (long trdi sinh ra nguoi dan ba de con va nuoi
don roi.
con khon lon". Cht quan ni~m: (IDan ba a thuyen
+ Hq_nh phuc nhat la khi dUQC chitng toi phai song cho con chu dau phai song cho
nhin thay dan con dUQC an no.
minh nhti a tren dat dUQc". Va CUQC song chai lu6i
day nhfrng bat tr~c, kh6 khan, noi bien ca hay phai
+ va (lvQ chong cilng co lite hoa doi m?t v6i phong ba bao tap. HQ can c6 canh tay
thuQ,n, vui ve".
nguoi dan ong de cheo chong moi khi bien d(>ng,
lam cho dva cho minh va cho ca dan con. V~y nen,
neu bo nguoi dan ong ay, cht phili doi m?t v6i bi

- Trang458-


Tnin Thuy Duong

Bi quyet Chinh ph'I;Lc mon Ngit uiin

kich khac khung khiep han nhieu Ian: la bi kich cua

Thu ba: doi v6i nguoi ch6ng chi c6 nhfrng dua con phai chiu canh d6i khat. Han nfra,
cai nhin cua m9t nguoi mang ham neu bo ch6ng chi se dtrQC giai thoat khoi nhfrng
an va day cam thong, thau hieu.
tr~n don vo ly, nhung bat kY m9t cu9c hon nhan
tan va nao thi nguai bu6n dau nhat chinh la nhfrng
dua con. Dua c6 bo thi mat m~, dua c6 m~ thi mat

Mang
on:
bo, chia dan xe nghe, chia nam xe bay. Chi ng~m
+ Anh da cho chi m9t mai am gia ngui, m9t gia dinh h(ilnh phuc tru6c tien phai la gia
dinh, c6 day du ch6ng va nhfrng dinh day du cac thanh vien du dau d6 trong gia
dua con. M~c du chi la nguoi dan dinh van con nhieu khiem khuyet.
M~t khac, trong dau kho trien mien, nguai dan
ba xau xi, lam 10.
ba ay van. chat lQC dtrQC nhfrng niem VUi nho nhoi,
hiem hoi nhu chau ngQc, Ian dau tien tren khuon
Cdm thong va thau hieu:
m~t xau xi cua chi chQt frng sang len nhu m9t n\].
+ Vi gia dinh ngheo d6i, thuyen cuoi, chi n6i: "Vd lq,i, atren thuyen cilng co luc VQ
ch~t con dong "tren du:ai chvc chong con cai chung t6i song hoa thuQ,n vui ve, vui
aua, chen ch'uc nhau tren m¢t nhat la luc ngoi nhin aan con toi chung no aU:QC an
chiec thuyen nho" quanh nam lenh no". Niem h?nh phuc th~t nho nhoi, t9i nghi~p
nhung v6i chi, n6 th~t thieng lieng, Ion lao va vi n6
denh tren bien.
rna chi san sang danh doi ffiQi thu de nang niu, gin
+ Vi ganh n~ng muu sinh va gifr. Ta bong nhu dUQC khai sang tu nhfrng lai le
khong tim dUQC each giai toa nao chan tinh cua nguai dan ba hang chai. Qua dung
khac: "C'ilng nhu: dan 6ng thuyen nhu Kalinime nh~n dinh: "Van hQc lam cho con
khac uong nlQU... Gia ma lao uong nguai them phong phu, tq,o khd nang cho con nguai
llin len, hieu dugc con nguc1i nhieu han".
r'UQU ... thi toi con QO kho".
Con doi v6i nguai ch6ng vii phu, cht c6 m9t cai
¢ Nhu v~y, chi nhat quyet nhin day cam thong, chia se va doi chut ham on.
khong ly hon nguoi ch6ng vii phu Trong qua khu, chi von la m9t co gai xau xi, tho
vi chi hieu nguyen nhan vi sao: k~ch, da m9t Ian dang do, nho nhang, khong ai lay.
Tu m9t ga con trai "hien lanh", Va anh da den nhu m9t con gi6 cliu roi dai chi,

ch6ng cht tro thanh m9t nguoi anh cho chi m9t mai am gia dinh va nhfrng dua
vii phu. Tat ca ciing chi vi ganh con. Con gi h(ilnh phuc han doi v6i m9t nguai dan
n~ng com ao g(ilo tien, ganh n~ng ba Ia c6 m9t mai am de ve va c6 nhfrng dua con de
CUa CUQC song ffiUU sinh.
yeu thuong. Chi vi thai chien, vi~c phai tron linh
trien mien khien cho gia dinh ngay cang tro nen
ngheo kho, tung quan. Nhfrng khi bien d9ng, ca
thang trai, ca nha phai an cay xuong r6ng lu9c
cham muoi cho qua bfra. Den khi each m(ilng ve,

- Trang459-


Bi quytt Chinh ph1;tc mon Ngii van

Trdn Thity Dr.wng

gia dinh cua hQ da tro thanh m9t ganh n~ng muu
sinh don het len vai nguoi chong. Chi ke: "Bat cu
Luc niw thay kho qua La Lao xach toi ra danh cilng
nhu: dan ong khac tren thuyen u6ng rtlQU. Gia

TI'lll

Lao uong rU:Qu ... thi toi con do kho". Nguoi dan ba vo

hQC khong chi hieu cai khan kho lay Hit de b~p bao
kiep nguoi noi troi tren song ca dq.i duang, tham
thia cai muoi m~n CUQC dthong cho ca nhfrng n9-n nhan CUa d6i ngheo va SlJ

tam toi nh~n thtrc. Chi hieu ch6ng chi danh vQ
cling dau don khong kern, th~m chi dau nhieu han
don roi ve the xac rna chi htrng chiu. Chi cam nh~n
duQc khi chong danh chi, cung la h1c anh tl! dan
v~t minh, cung nhan nh6, cling dau don, cling ren
xiet. N guoi chong ay danh VQ va coi d6 la le nhu
ffiQt le tl,f nhien, m9t dieu thuong tinh rna khong
m9t b9 lu~t nao trong tam thtrc c6 the ngan can
dUQC, Cai d6i, cai ngheo, cai kho da nhan chim, Ian
at di cai tinh nguoi trong ban chat, da day dQa the
xac va ca cim hon cua m9t con nguoi.
Qua nhfrng loi le cua nguoi dan ba hang chai,
nguoi chong vii phu cua chi hi~n len m9t each
toan di~n va chan thl,fc han. 6ng ta c6 le cung can
c6 cai nhin diu nh~ han thay vi nhfrng mui dao sac
nhQn chi vao chi trach hoi anh vl!a dang gi~n l?i
vua dang thuang, vl!a dang trach cling vua dang
cam thong, vtra dang bi trung phq.t nhung cung
vtra dang dUQC tha thtr. Boi ong vua c6 tQi lq.i vtra
c6 cong vdi gia dinh nay... Va d6 cling chinh la ly
do, vi sao nguoi dan ba hang chai du bi danh trien
mien, bi danh VO tQi V? nhung nhat quyet khong
chap nh~n giai phap ly hon ch6ng. Vi chi hieu
nguyen nhan vi sao tu m9t ga con trai "hien Lanh",
chong chi tro thanh m{>t nguoi vii phu. Tat ca cung
chi vi ganh n~ng cam ao g9-o tien, ganh n~ng cua
CUQC song mUll sinh.

- Trang460-

Tnin Thuy Duong

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngft m'in

Bai hQc nh~n thuc cho Phung
va Dftu tir tinh huong truy~n.

van chuang khong chi giup ta nhq,n thuc lq,i
"hi~n th1:(c doi

song" ma con giup ta "nhq,n thuc lai"

chinh minh. Nhfrng loi giai bay chan thanh cua
Nh~n

thtrc V~ con nguai va CUQC nguoi dan ba hang chai. t9i nghi~p da dan giup
Vf} chcJng hang chai:
Phung va f)au hieu dUQC nhfrng di~u tuong nhu vo
ly nhfrng l9-i rat c6 ly. Hai anh nhu "bung tinh ng¢,
- Nhiing dieu tudng vo ly nhung m<)t cai gi m6i vua va ra trong aau vi Bao cong cua
ll!-i rat co ly: Phung va Bau bung cai ph6 huy~n vitng bien, Lite nay trong Dau rat
ng9 "rn¢t cai gi m6i va ra trong nghient nghi va day suy nghi". Nguyen Minh Chau
aau vi Bao cong cua cai ph6 huy~n th~t sau sac khi phat hi~n dang sau ve .b~ ngoai
vitng bien, Lite nay trong Dau rat xau xi, tho k~ch va hanh d9ng tuong chtrng nhu
nghient nghi va day suy nghi".
ngu mu9i cua nguoi dan ba hang chai la m9t tam
h6n nhan h~u, vj tha, la st,r sau sac, am hieu, thau
+ Bang sau ve b~ ngoai xau xi, hieu le doi. Chj da nhin nh~n ve ch6ng minh m9t
tho k~ch va nhfrng hanh d9ng each toan di~n, da chi~U, de CO dUQC Sl,! danh gia

tUOng nhU U toi, ngu ffiUQi CUa chan tht,rc v~ ban chat con nguoi ay, tu d6 c6 each
nguoi dan ba hang chai la m9t trng xfr th~t r9ng luQng, bao dung. Bang sau ve
tam h6n nhan h~u, vi tha, sau sac that h<;>c, tam toi la tam long vj tha, thanh thi~n
va am hieu le doi.
cua m9t nguoi lam m~, lam vQ. Chj chap nh~n m<;>i
thua thi~t, cay dang v~ minh vi di~u d6 giup chj c6
+ Bang sau ve that h<;>c, ngu the gin gifr dUQC mai am gia dinh, duy tri dUQC
mu9i la tam long bao la, giau due CUQC song cho nhfrng dtra COn thO dc;li va dam bao
hi sinh cua m9t nguoi lam m~.
cho con c6 day du ca bo h1n m~ khi rna xa h9i chua
c6 nhfrng giai phap tht,rc st,r hi~u qua va kjp thai de
giup nhfrng nguoi vling bien nhu gia dinh chj on
djnh hon trong ngh~ ch8.i lu6i day bat trac.
- Long tot ua lu4-t pfuip phdi £t4t
Cling tu cau chuy~n cua nguoi dan ba hang chai,
VaO th1:(C te, £t4t vao CUQC song chU da giup Phung va Bau nh~n thuc l9-i cai nhin cua
dung dung lc;r,i a ly thuyet.
chinh minh. Nguoi dan ba that h<;>c da giang giai
cho hai vi tri thuc v~ nhfrng eo le, ngang trai rna
+ Cu9c song dUQC Dau, vt chanh con nguoi phai chap nh~n khi bj cam tu trong
an toa an huy~n nhin nh~n bang hoan canh d6i ngheo, cling ct,rc. Nhfrng ly le chat
st,r ranh r<;>i, cong bang cua lu~t phac nhung sac sao "thau tinh dq,t Ly" cua chj da
phap nhung chua du.
lam ca hai hoi roi. Cu9c song dUQC Bau nhin bang
st,r ranh r<;>i, cong bang cua lu~t phap; Phung thi
+ Cu<)c song dUQC Phung, nguoi nhin nh~n vdi con mat cua m9t nguoi ngh~ si giau
ngh~ si nhin nh~n bang long tot long trac an. H<;> d~u c6 long tot va thi~n chi,
doi khi 19-i la sai lam.
nhung vi quen tu duy m9t chi~u, gi<1n don nen hQ
diJi tlr

- Trang461-


Tran Thity Duang

Bi quye't Chinh ph'I:Lc mon Ngif van

khong the nao hieu dUQC nhfrng nghjch ly trong
chung ta phai lam gi de
CUQC doi day trd treu, dau kho; hQ nong noi, phien
cham d{rt nhiing bi kjch cua con
di~n khi danh gia, nhin nh~n con nguoi va dua ra
nguoi trong cong CUQC xay d\ffig
cac giai phap khong phu hQp v6i thvc te doi song.
xa h{)i m6i?
H6a ra CUQC song von day nghjch ly va phap lu~t,
cong bang hay long tot ciing khong du de h6a giai
nhfrng dieu ngang trai. Chien tranh da qua di,
nhung nhfrng dau thudng dau da het. Chung ta c6
the chien thang ke thu hung b9-0 m{)t each ve
vang, nhung chung ta da lam dUQC gi va se lam gi
de cham d{rt nhfrng bi ktch cua con nguoi sau
chien tranh? D6la cau hoi nhtrc nhoi khong chi v6i
Phung, v6i Dau rna doi v6i tat ca chung ta!
¢ V~y

Nh~n thtrc v~ ngh~ thu~t va
Co y kie'n cho rdng: "Tac pham uiin hc;>c chan
cuc;>c dai tir btrc tranh thien chinh bao gio cilng ld st.£ ton uinh con nguoi qua

nhien "tu-y~t mi'' ma Phung vira nhiing hinh thitc ngh~ thu~t dqc dao", phai chang
thu dttqc:
quy lu~t nghiem ng~t ay, ciing lap lanh ca vao btrc
tranh thien nhien "tu-y~t mi". Vi xet den cung, n6
+ Khoang each gifra cai d~p day cling la m{)t cong trinh ngh~ thu~t rna kh6 khan
chat thd cua ngh~ thu~t n1t xa so lam Phung m6i thu ho(;lch duQc, n6 la m9t bai hQc
Vdi hi~n tht)"C day nghi~t nga CUa nh~n thtrc VC ngh~ thu~t va CUQC doi, "ucin hQC la
CUQC doi, neu chung ta chi ngam CUQC doi, CUQC doi la dich de'n cua van hQC". Bdi moi
nhin n6 m{)t each mu quang.
khi Phung ngam hue anh Itch nam d6 - btrc anh
thien nhien toan tinh v~t chi c6 hai mau den, trang
+ S\f th~t CUQC doi thi l(;li rat gan - Phung cu thay hi~n ve nhfrng sac mau va sv song
neu chung ta d~t minh vao no, d{)ng cua doi song, v6i "cai 1nau hong cua anh
nhin c6 m{)t each sau sac hdn, suong 1nai", va hinh anh nguoi dan ba hang chai v6i
ch~m rai hdn.
bu6c chan di ch~m rai, vfrng chac. Phai chang, d6
la khoang each rat xa gifra cai d~p day chat thd cua
¢ Nguoi ngh~ si chan chinh:
ngh~ thu~t v6i hi~n thvc day nghi~t nga. Chiec
can phai gan ngh~ thu~t Vdi CUQC thuyen ngh~ thu~t thi d ngoai xa, nen ve d~p
doi, khdi d~y ttr CUQC doi va quay huyen ao, thd m{)ng. Nhung st;r th~t CUQC doi thi l(;li
trd }(;li CUQC doi.
rat gan, n6 khong toan thi~n, toan mi nhu tam anh
chiec thuyen ngoai xa, rna la cai d~p cua con nguoi
"da aoan" trong CUQC doi "aa s'l;!". V6i truy~n ngan
nay, nha van Nguyen Minh Chau muon neu ra m{)t
dieu chiem nghi~m sau sac: Cdn phdi giln ngh~

- Trang462-

Bi quyit Chinh ph1;tc mon NgU: min

Triin Thuy Duang

¢ Nguoi ngh~ si phai c6 tam
long biet tdin tro v~ con nguoi,
phai dao xoi vao nhfrng tang sau
cua doi song de lam he 19 nhfrng
"hq,t ngQc tam han" mang nhfrng
lam hip cua cat bvi doi thuong.

thu4,t vai CUQC dai, biJi ngh~ thuQ,t chan chinh luon
duqc khoi d4:y tit cuqc dai ud quay tro l~i cuqc dai.
Nguili ngh~ si khong dugc phep nhin sv; u4,t mqt
each don gidn, de dai, phdi co tam long biet triin tro
ue con nguili, phdi ddo xai udo nhiing tang sau cua
dai song de lam he lq nhiing "~t ngQc trong tam
hon" co the con mang nhiing lam lap cua cat bl;ti dai
thuilng. Ngh~ thu?t va CUQC song luon luon c6
quan h~ m?t thiet voi nhau. Neu ngh~ thu?t khong
bam sau vao doi song thi ngh~ thu?t se nhu cai cay
bj heo kho VI thieu nhfrng m9-ch nUOC ngam.
trn:y~n ngan "Chiec thu:yen ngodi xa".

Ynghia nhan de
- Ynghia hi~n thv;c:

Tru:oc het do La m(>t chi tiet ngh~ thuqt xuat hi~n trong truy~n ngiin. Til chi tiet ngh~
thuqt nay, nha van da sang tq,o nen tinh huang truy~n 1nang tinh nhqn thuc. Nguai ngh~

St nhiep anh trong hanh trinh ai tim cai d~p dd bat gQ,p canh dat "trai cho", 111Qt VC d~p
thanh soma "toan bieh" giin voi m(>t chiec thuyen ngoai xa trong canh bien ntit suong. No
dem Lq,i cho nguai ngh~ St niem hq,nh phuc ki di~u khi dUQC song voi "khoanh khiic trong
ngan" cua tam han va cam nhQ,n 1n(>t each tham thia "cai d~p chinh La dq,o due". Nhung
khi Lq,i gan han voi chie'c thuyen nguyen mau thi anh 1n6i thay giua hinh dung va thv;c te
La 1n(>t khoang each.
- Ynghia bieu tugng:
"Chie'c thuyen" La hinh anh, doi tUQng cua S'lf, quan sat. "Chiec thuyen" khong chi bieu
tUQng cho bile tranh thien nhien ve bien macon La bieu tUQng cho CUQC song sinh hoq,t
CUa ngUOi dan hang chai, cho S'l! bap benh cua nhfrng than phQ,n, nhfrng CUQC aOi troi noi
tren song nuoc, bien khoi. Chiec thuyen khi angoai xa La hinh anh thi vi, Lang mq,n nhung
khi no den gan Lq,i chua d'lf,ng m(>t hi~n thv;c dil d(>i, day nhung nghich Li. Nhu vQ-y, "xa" va
"gan" khong chi do bang thuoc do dia Li rna La mile a¢ tiep cQ,n va tham nhqp, thau hieu
cua nguai ngh~ St. Khi nhin aoi tUQng til xa (dung ngoai aoi tUQng) se khong co dUQC
nhfrng hinh anh gan VOi thv;c te nen ngUOi ngh~ St can di sau vao CUQC song, CO cai nhin
aa di~n, nhieu chieu de phat hi~n ra ban chat thv;c sv; sau be ngoai cua hi~n tuQng. Nhu
vQ,y nhan de tac phantla m(>t khai quat gian dive moi quan h~ giua "ngh~ thuQ,t" va "cu(>c
aai", gifra ngUOi ngh~ St VOi hi~n thv;c CUQC song, VCt la m(>t an d'l! ve cai nhin ngh~ thuQ,t.
Cai han cua bile tranh ngh~ thuQ-t chinh Lave d~p rat doi binh di cua nhung con nguai
lam lil vat Va trong CUQC song thuang nhQ,t.

- Trang463-


Tn!n Thu:y Dud'ng

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngit van

3. H~ thong cac nhan v~t.
Nhan viJ,t nguoi dan ba hang chdi

a.

So phiJ,n va CUQC doi

Ngo~i

hinh:

+ Xau xi, tho k~ch: "Ngu
tn;tc ngoai bon ntuoi, than hinh
quen thui)c cita dan ba vung bien,
cao Lon v6i nhii:ng duk~ch,

mgt chi chit nhii:ng vet ro".

+ Mang dang ve lam lii, cam
chiu: "Khuon mgt nt~t ntoi sau nti)t
dent thilc tning keo Lu6i, tai ngat
va du+ Mang S'l;l ngheo doi, nhech
nhac:- "Tam Lung ao bq,c phe'ch,

rach ru:6i, nila than du6i u6t silng ".
+La m()t nguoi dan ba vo danh:
khong ten, khi thi g<;>i la "ngudan ba hang chai", h1c lq.i g<;>i la
"nu;t", roi den "chi ta"...
¢ Ve b~ ngoai cho thay, a chi

la ca m{)t ve cam chiu, nhan nhvc
voi nhfrng lam Hi, nh<;>c nhan.

So

phiJ,n:

Co

so .phiJ,n eo

le, bat

h~nh, la ~n nhan cua cai ngheo

doi va b~o l'l;!c gia dinh.
+ :Eo le, bat ~nh: Khuon m?t xau
xi, chang chit nhfmg not ro do
tr~n d~u mua quai ac de lq.i. Vi xau
khong ai lay nen trot co mang voi
anh hang chai. Tu do, chi gan ca
doi minh voi vling song nuoc.

Neu Nguy~t trong "Manh triing cuoi rilng" duQc
khac h<;>a la m{)t nhan v~t hoan mi, ly tuang, d~p tu
ten g<;>i cho den doi got chan bong hong sq.ch se,
ttmg sQi toc sang lap lanh duoi anh trang thUQng
huy~n thi hinh anh nguoi dan ba hang chcli lq.i la
m{)t nguoi phl,l nCr khong ten, khong ffiQt chut
nhan sac, chi mang trong minh SO ph~n Va CUQC

doi th~t eo le, bat hq.nh. Xuyen suot toan b{) cau
chuy~n, ngucua chi, khi thi g<;>i la "ngulq.i g<;>i la "nt'l;t", roi den "chi ta"... Chi xuat hi~n voi
ve b~ ngoai xau xi, tho k~ch: "Ngungoai bon 1nuoi, mi)t than hinh quen thui)c cita dan
ba vung bien, cao Lon v6i nhii:ng duong net tho k~ch.
Khuon ntQ,t tai nhQt aay nhii:ng not ro chang chit.
Moi Lan m1;t khoc, nu6c mat dQng aay trong nhung
not ro, khuon ntQ,t cang nhQt nhq,t han". Cai dang ve
b~ ngoai cling gQi len ve lam h1, cam chiu cua m{)t
nguoi dan ba vung bien: "Khuon mQ,t 1n~t ntoi sau
nt()t dem dai thilc trang keo Lu6i, tai ngat va dunhu dang buon ngit". BQ quan ao chi m?c voi "tam
Lung bq,c phe'ch, rach ru:6i v6i nhii:ng mieng va viu"
gQi ra S\f ngheo doi, nhech nhac. Nhfmg net chan
dung tlr ve b~ ngoai da he rna ffiQt CUQC dkho dau, bat trac cua nguoi dan
hang chai, tuy
nhien cling hi~n len a chi la m{)t nguoi cam chtu,
nhan nhvc, quen voi nhfmg lam Iii, nh<;>c nhan cua
CUQC song.
Viet V~ CUQC dOi nguchiec ngoai xa, Nguyen Minh Chau da lia ngoi but
cua minh di sau vao tling ngoc ngach, vat ki~t bau
mau nong trong trai tim de the hi~n no. Nguba hang chcli, co le da song trQn m()t kiep dbat hq.nh, bai chi khong chi la n9-n nhan cua cai
ngheo, cai doi rna con la nq.n nhan cua bq.o l\fc gia
dinh. Tq.i sao lq.i n6i nguoi dan ba hang chcli mang

ba

- Trang464-


Trd.n Thuy Duong

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii: viin

+ N~n nhan cua ngheo d6i:
"thuyen chQ.t con dong, phiii an
suang rang lu()c chti1n muoi" song
qua ngay.

+ N~n nhan cua n~n b~o hanh
gia dinh: Vi ngheo d6i, tung quan,
that hQC, l~c h~u rna lao chong chj
tu "m()t anh con trai hien lanh" tro
thanh m<)t "ke vil phu lO mang ".
Han mang vQ ra danh de giai toa
nhfrng be tac trong CUQC song "ba
ngay m()t trQ.n nh~, na1n ngay 1n()t
trQ.n nQ,ng".
¢ M~c du,
CUQC song c6
ngheo kho, bj danh d~p thuong
xuyen nhung "nguoi dan ba vai ve
cant chiu day nhan nhv,c khong he
keu m()t tieng, khong chong trii,

cilng khong ti1n each tron chQ,y''.

so kiep "eo le, bat hc;tnh", vi doi v6i m<)t nguoi phv
nfr, khuon m~t la cai de hQ tv tin nhat vao ban than
nhung di~u ddn gian ay chj cling khong CO dUQC.
Cai xau da deo bam chi nhu m<)t djnh IDGnh, tr~n
d~u mua quai ac hoi nho da de l~i nhfrng not ro
chang chjt tren khuon m~t chj. Vi xau rna khong ai
1<1y nen chf da trot c6 mang v6i anh hang chai. Tu
day, chi gan ca doi minh v6i vung song nu6c. Sau
khi lay chong, chi con la n~n nhan cua cai ngheo
cai d6i, thuy~n ch~t con dong "nhieu lan bien d()ng
phiii an xuang rang lu()c cham 1nuoi" song qua
ngay. C6 le, cai ngheo d6i se chcing la gi neu chi c6
duQc nguoi chong yeu thuong chi het long, nhung
khong chong cht l~i la nguoi dan ong vii phu. Sau
nhfrng dem dai thuc trang keo lu6i, han trut nhfrng
tr~n don hung ho nhu li'ra chay len tam lung gay go
cua chj. Vi ngheo d6i, tung quan, ca n~n that hQC,
l~c h~u rna lao chong chi tlr "nt{)t ga con trai hien
lanh" tra thanh m<)t "ke vil phu, lO mang". Danh VQ
nhu com bfra: "Ba ngay m()t tr(in nhf;, nam ngay
TI1Qt tr(in nQ,ng", do la each duy nhat de han CO the
giai toa nhfrng be tac trong CUQC song. M~c du,
CUQC song ngheo kho, bi chong danh d~p thUxuyen nhung "nguoi dan ba hang chai khong he keu
than m()t tieng, khong chong trii, cilng khong tim
each tron chc;ty ". Vi sao nguoi dan ba hang chai l~i
coi sv nhan nhvc, cam chiu cua minh nhu sv Iva
chQn toi uu phat ra tu trai tim cua m<)t nguoi m~?

Ai d6 da ttrng n6i: "Co nhiing sv; thv;c uo le khien ta
dang long" la vi v~y! Boi d6 la m<)t nguoi dan ba
mang trong minh nhfrng pham chat tot d~p, rat
dang kham phvc.

b. Nhiing phdm chat tot d~p an
Neu cac nganh khoa hQC nghien Clru coi con
sau trong nguoi aan ba hang chai. nguoi nhu m<)t sinh v~t cao cap, thi van hQc nghG
thu~t l~i tim den con nguoi de kham pha nhfrng
- La mqt nguoi ph¥ nii cam chju,
pham chat tot d~p an sau trong 16p da thjt tran
nhan nh¥c.
doi. v nhiing pham chat tot d~p an sau trong

a

- Trang465-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii van

+ Bt chong danh "lao tritt con
giQ,n nhu lila chay bang each dung
chiec that lung. quQ,t toi tap viw
lung nguai dan ba, vua danh lao
vua tho hong h()c, hai hant rang
ng hien ken ket, cu moi nhat quat
xuong liio lq,i. nguyen rUa bang cai
giQng ren ri dau don: May che't di
cho ong nha. Chung may chet het

di cho ong nha!".
+ Nhung l?ng im, nhan nhvc

chtu don: "Nguai dan ba voi nt(jt
ve cant chiu day nhan nh~c, khong
he keu 111Qt tie'ng, khong chong trii,
cilng khong tim each chq,y tron".
¢ Phia sau ve cam chtu, nhan
nhvc lei m9t nguoi ph\1 nfr c6
khat vQng h?nh phuc, can dam,
cling coi.

- Lei nguai phy. nii co long t'l!
trQng, gidu vj tha, dQ ltt
due hi sinh.
Co long t'l! trQng:

Tran Thuy Dtte1ng

nguai dan bd hdng hdi chinh la

"h~t

by.i vang" md

Nguyen Minh Chau dang tim kiem. Nguai m~ bao
gia cilng gan vai s'f! cam chju, nMn nhy.c vd nguai

ddn bd hdng chdi ciing khong ngoQ.i 1~. Du bt chong

danh m(>t each da man nhung cht van khong h~
keu than, khong m9t loi trach m6c rna chap nh~n.
Cai each danh cua nguoi chong m6i x6t xa lam
sao! "... Chang n6i chang rang lao trot can giQ,n nhu
lila chay bang each dung chiec that lung quQ,t toi
tap vao lung nguai dan ba, lao vua aanh vua tho
hong h(jc, hai ha1n nlng nghien ken ket, cu moi nhat
quat xuong liio lc:;ti nguyen rila bang cai giQng ren ri
dau don: May chet di cho ong nha. Chung ntay chet
het di cho ong nha" ... Th~t kinh khung! Ay v~y rna
nguoi ph\1 nfr van im l?ng, nhan nhvc chtu don,
khong ne tranh, khong keu la, khong chong tra,
cling khong ch?y tron, cht chap nh~n n6 nhu m(>t
phan CUQC song cua minh. Nhtr CUQC doi nguoi di
bien danh ca can phai duong dau v6i song to gi6
Ion, muon ton t(;li phai chap nh~n. sv im l?ng chiu
d\].'ng cua chi khien nguoi chung kien la Phung
phai cam thay "ngq,c nhien, sung sot", con chung ta
l?i cam thay dau long. Cu<)c doi nguoi dan ba ay, la
chuoi nhiing ngay dang cay tui eve chi de chiu don
"ba ngay m(jt trQ,n nh~, na1n ngay nt(jt trQ,n n(tng"
thoi sao? Chac chan phai c6ly do nao th~t d?c bi~t
m6i khien nguoi dan ba nay c6 the trd nen "li don"
den the! Chi chap nh~n, cam chiu va nhan nhvc vi
chi la m(>t nguoi phv nfr c6 khat vQng h?nh phuc,
can dam va cling coi. Chi muon h1y S\1' nhan nhin
de Clru Ca the gioi va coi do la phep mau CUa h(;lnh
phuc, thu h(;lnh phuc hiem hoi mu9n mang nhu
ffi(;l.Ch nUde ngam ri tham vao manh dat kho can vi
nangh(;ln.

Ngay xua, nang Ki~u cling "than luan baa quiin
lam aau" de gifr J<}y S\1' trinh b(;lch, con nguoi dan
ba hang chai thi im l?ng chiu don de gifr lay nhi~u

- Trang466-


Bi quyet Chinh pht;Lc mon Ngfr min

+ Chi cam chiu nhfrng tr~n don

nhu m9t le duong nhien, vi khong
muon ai biet, vi khong muon
nhfrng dua con ngay tho phai
chung kien canh bo danh m~.
+ Khi hanh d<)ng vii phu cua

chong bi Phac va nguoi khach 19chtrng kien, chi moi cam thay vtra
dau don vua xau ho, nhvc nha.
+ Khong tranh duQc cho con
khoi bi ton thuong: dau don, bat
Ivc, nhvc nha vi khong the bao v~,
che cho va cling khong the cho
con mQt CUQC song binh yen.

Tnin Thuy DtU1ng

thu quan trQng han, rna truoc het la nhan each va
long tv trQng cua m9t nguoi lam m~, lam VQ. Chi

chap nh4n chiu nhung trij,n don nhu mQt le duong
nhien, vi khong muon ai biet chuy~n ndy, vi khong
muon nhfrng dua con ngay tho phai chtrng kien
canh bo danh m~. Chi im nhu tUQng da nh~n ve
minh mQi noi dau don de chong dUQC ha cOn gi~n,
de gia dinh con c6 nguoi cheo chong h1c phong ba
va cling nhau nuoi dan con "diJ,ng 1nQt sap tren
duai ch1;tc dua". Khi da -<; thuc duQc vi~c minh lam,
chi khong con thay dau nfra, chi khi hdnh d9ng vu
phu cua chong bi PMc Vel nguoi khach lq, chung
kien, ba:y gio chi moi cdm thily dau don, vtra dau
don vtra vo cling xau ho, nhvc nha. GiQt nuoc mat
dau kho cua nguoi dan ba h1c bay gio moi trao ra,
giQt nuoc mat x6t xa, an h~n, giQt nuoc mat cua
noi nhQC nhan tran ly. Chi khong muon ai chung
kien va thuong x6t minh, ke ca thang Phac, dua
con trai yeu qui cua chi va nhat la m9t nguoi 19nhu ngh~ si Phung. Chi khong kh6c va chua bao
gio kh6c vi bi chong hanh h9-, nhung dii khoc khi
khong the ndo che chiin duqc cho con khoi ton
thUong, khong the cho con mQt CUQC song binh yen.
Chi thuong con, muon t9- t<)i voi con, muon· n6
hieu dUQC nhfrng goc khuat trong CUQC doi va
dtrng cam thu bo, cling dtrng tro nen d<)c
nhu
bo no. Trong CUQC mUU sinh nay, nguoi dan ba qua
khon kho vi phai che chan ca tram chieu giong bao
va cling th~t d~p, m9t ve d~p anh len ttr muon van
noi co eve dang cay, d6 la pham chat cua m9t
nguoi c6 long tv trQng.

ac

Vi tha va dQ luqng:
+ Chi hieu dieu gi da khien ga
con trai "c1;tc tinh nhung hien

Nguoi dan ba hang chai khong chi cam chiu m9t
each vo ly va cling khong chi cam chiu chi vi ly tri
lai
. tro thanh mot
. ke doc
. dfr, tho hay de dam bao sv sinh song cho dan con. So di
b9-o, vli phu.
chi c6 the chiu dvng deo dai va ben bi nhu v~y con
vi nguyen co sau xa va nhan h~u hon, do chinh la
+ Vi nguoi dan ong ay la trv CQt long vi tha va s~ dQ luqng. Chi hieu dieu gi da
lanh, khong baa gio danh dQ,p ai"

- Trang467-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii van

cua ca ffiQt gia dinh ngheo, dong
con, CUQC song chen chuc tren
m9t chiec thuy~n nho troi d<;1t
tren bien.
+ Vi sv ngheo kh6, cd eve, lam Iii
khien nguoi dan ong bat l\fc tru6c
cu{>c doi vi ganh n~ng muu sinh,

nuoi dan con "tren du6i Ch\LC aUa".
+ Vi nhfrng luc khong the chiu
dvng duqc l(;li khong c6 each giiii
toa nao khac ngoai vi~c danh VQ.

Giclu due hi sinh:
+ Bang trai tim am ap cua nguoi
phv nfr, chj chap nh~n cho chong
danh minh de giai toanhfmg uan
lrC, ap h.fc trong CUQC song mUll
sinh nay.
+ Chj cam chju nhu m9t each
tra dn, vi du gi thi nho c6 lao, chj
m6i c6 m{>t gia dinh. Boi von xau
xi, 1<3 lang. Neu khong c6 lao, lam
sao chj c6 duqc nhfrng phut giay

"vCJ chong con cai

co lite vui, nhat

La khi aU:CJC nhin thay chitng aU:CJC
an no".

+ Chi nhan nhvc, hi sinh ban

Tran Thuy Dtwng

khien ga con trai "c'l:Lc tinh nhu:ng hien lanh, khong
bao gio aanh aQ,p ai" tro thanh m9t ke d{>c dfr, tho

b<;lO, chi biet danh VQ. Vi nguoi dan ong ay la tn).
CQt cua ffiQt gia dinh ngheo d6i, dong con, song
bang ngh~ chai lu6i gifra bien khdi. Ca gia dinh
chen chuc tren m{>t chiec thuy~n nho, quanh nam
suot thang lenh denh, troi d<;1t tren bien. Nhfrng
khi bien d{>ng thi ca thang troi "vtoan an cay xu:ong rong lui)c cham 1nuoi". sv ngheo
kh6, Cd Cl)'C, lam h1, nhQC nhan da in han tren chan
dung nguoi dan ba hang chai v6i nu6c da tai ngiit
vi m~t moi, d6i an, thieu ngu, thuc khuya keo lu6i
nhung nguoi dan ong cling kho so khong kern!
Chac ong ta cling phai h~n doi, h~n cho cai so kiep
troi day cua minh lam! Nhung h~n rna bat ll)'c. Neu
Chi Pheo h~n so kiep la thang con hoang rna tri~n
mien trong cac cdn ~say thi nguoi dan ong hang
chai l<;1i khong biet uong ruqu de rna say. V~y nen,
"nhilng lite khong the chiu av:ng duxach VQ ra danh de giai toa nhfrng nhQC nhan,
phi~n ffiUQn, nhfrng lo au, tran trd CUa ffiQt ngulam bo, lam chong.
Ngukhong. phai VI thu ghet VQ rna VI khong COn each
nao khac de giai toa nhfrng uan uc, ap ll)'c trong
CUQC song muu sinh kh6 nhan nay. Chj thau hieu
di~u d6 va con hieu nhi~u hdn nfra khi trong ehj
due hi sinh luon ~p song hclnh vai nhjp ~P trcii
tim
cip eua m(jt nguoi lam m~. Chi cam chju lao
chong vt1 phu, vi du gi thi cling nhc6 m{>t mai am gia dinh, c6 chong de cheo chong

luc phong ba, c6 con de yeu thuong. Boi von xau
xi, la lang, neu khong c6 lao, lam sao chj c6 duqc
nhfrng giay phut "vnhat La khi nhin thay aan con au<}c an no". N6i v~
nhfrng di~u nay, gudng m~t nguoi dan ba chqt frng
sang len m{>t nv cuoi h<;1nh phuc. H<;1nh phuc von

am

- Trang468-


Tran Thuy Duong

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii van

than vi dan con tho ngay cua chi: th~t muon mau, muon hinh V9-n tr9-ng, CO khi chi
"Dan ba tren thuyen chung toi can nho nhoi don gian nhu v~y thoi cling khien
phai song cho con chu khong song nguoi ta cam thay am long. Gifra CUQC song nhQC
nhan d6i kho tuong nhu chi biet den don roi, sv
cho 1ninh nhu tren ntb9-0 hanh, tho tvc, ta van thay anh len sac binh yen
h9-nh phuc CUa ngUOi dan ba hang chai la S1:( sinh
ban thiin ui nhiing dua con tho dq.i: "Dan ba tren
thuyen chung toi phai song cho con chit khong song
cho minh nhu tren mn6i hay nhat, gQi nhi~u suy nghl nhat tto'ng long
d<)c gia, the hi~n nhi~u nhat ve dGp tam h6n nguoi
dan ba hang chai nhat. Phai r6i, chinh vi tinh yeu
thuong vo bo ben voi nhfrng dua con rna chi chap

nh~n hi sinh, chap nh~n mang so ph~n cua m<)t
nguoi dan ba bat h9-nh. B6 cling chinh la bong
dang CUQC doi cua biet bao nguoi VQ, nguoi IDG,
nguoi phv nfr Vi~t Nam nhan n9-i cay dang rna van
trong treo m<)t tam long vi tha, giau nhan h~u, giau
- La nguoi phtJ. nii thuong con, due hi sinh.
Nhin nguoi dan ba hang chai, ta thay d6 la m(>t
thau hieu, trdi doi ud rat sau sac
nguoi phv nfr que mua, that hQC. Va dung la chi rat
le doi.
que mua, chi dau c6 dUQC hQC hanh. Ay v~y rna,
cUing
sau ue que mua, that hQc d:y lei mi)t nguoi phtJ.
Thuongcon
nii thuong con, thau hieu, trdi doi ud rat sau sac le
+ Chi sQ con bi in han dinh b9-o doi. f)oi VOi chi, CO le chi chang lam dUQC di~U gi
h,rc rna Ion len tro thanh ke vii han ngoai tinh thuong yeu ngQt ngao rna dang
phu. Nen chi glri n6 len bo o voi chat danh cho cac con, nhat la thang Phac, thang
be giong bo nhu due. Chi SQ n6 bi in han canh bq.o
ong ngo9-i.
Ivc rna Ion len tro thanh ke vli phu nhu bo, nen da
+ Chi SQ con lam di~u d9-i d<)t voi glri n6 len bo o voi ong ngo9-i. Khi thay n6 phan
bo, nen chi da 19-y con de gifr khang vi bo danh mG, chi "Lqy con" de gifr cho
thang be khong phai suot doi an thang be khong phai suot doi an h~n vi m<)t Ian "U5i
h~n vi m<)t Ian "tOi dqo Lan1 con".
dqo Lam con". Chi luon day dlit noi m;)c cam khi
chua lam trQn bon ph~n cua m<)t nguoi lam IDG, vi
khong the che cho cho tam hon non not ay tranh
dUQC nhfrng vet thuong long. Tuoi tho cua con da
vinh vit~n b! danh cap, ni~m tin cua con da va Vl.,ln

- Trang469-


Tran Thuy Du<1ng

Bi quyet Chinh phvc mon Ngii van

nhtr cat hL;ti dtrdi doi ban chan tran

be nho, vi canh

Thdu hieu, trdi dai ud rat sau sac b(;lo Ivc gia dinh.
ze aai:
Ngoai tinh mau ti'r thieng lieng cao quy, d chi
con la S'l:( thatt hieu, trai dai ua rat sau sac le dai.
+ Chj hieu ch6ng va thuong
ch6ng, chi cho rang: Chung quy
chong chi ciing 1<1 n(;ln nhan cua
Slf d6i ngheo Vel n(;ln that hQC rna
ra. Bdi rang, "truac kia la m()t gd
con trai hien lanh nhu:ng eve tinh".
Tlr ngay lay chi vi CUQC song khon
kh6, vat va. cho nen lao rn6i danh
chi nhu rn9t phuong thuc giai toa
"cu ntoi lan thay kho qua la lao lq,i
xach toi ra aanh".
+ Vi chi de nhieu, thuyen ch~t
con dong nen CUQC song kh6
khan, ch~t v~t ciing tu chi rna ra.

Chi chap nh~n loi, chap nh~n mQi
phan thua thi~t ve rninh nhu m9t
le duong nhien "cilng tq,i dan ba o
thuyen chung toi de nhieu qua...
gia nhu: chung toi de it di".

Du bi ch6ng danh d~p thuong xuyen nhung trong
suot cau chuy~n dai dang d?c cua doi minh, day
ray nhfrng kh6 khan, dau kho nhung nguoi dan ba
ay khong rnQt loi ban trach chong, ngtrQC lC;li con
benh VlfC ch6ng truoc quy toa. Chi cho rang:
Ch6ng chi khong xau, chung quy l(;li ciing la n(;ln
nhan cua Slf ngheo d6i va n(;ln that hQC rna ra. Bdi
truoc kia "chong chi la nt()t anh con trai hien lanh
chi hoi eve tinh, khong baa gia danh dQ,p ai". Tu
ngay lay chi Vi CUQC song khon kh6, vat va cho nen
rnoi vii phu, moi danh chj nhu rn9t phuong thuc
duy nhat de giai toa nhfrng buc bi, "bat ke luc nao
thay kho qua la lao xach toi ra danh, cilng nhu dan
ong thuyen .•-:khac.~ug_ rU:QU ... , Gia ma lao uong
rtlnh~n loi ve minh, loi cua chj la de nhieu: "cai lOi
chinh la da1n dan ba (J thuyen de nhieu qua, thuyen
lq,i chQ,t. Gia toi de it di, hoQ,c sa1n du<)c nt(jt chiec
thuyen r()ng han". Gia dinh da ngheo, thuyen da
ch~t con l(;li dong nen CUQC song da
cang ch~t v~t hon.

ch~t V~t

l(;li

Trdi dai:
ca cu9c doi hon bon rnuoi tuoi, trai qua hon ni'ra
gia doi nguoi gan v6i vung song nUde. Chi con dieu
gi rna khong hieu? V~y nen, khi dtrQc Phung va Dau
giup da, chi "cant an long tot cua cac chit" nhung
roi chi ciing thang than, chan th~t phe binh: "Long
chu aau co phai la nguai la1n an, cac chu tot nhung cac chit dau co phai la ngu:ai la1n
cho nen CQC chit MU CO hieu dU:QC an... cho nen cac chit aau co hieu aU<)c cai vi~c cua

+ Khi dtrQc Phung va Dau giup
des, "chi earn an cac chu. Long cac
chu tot", r6i ciing thang than,
chan th~t phe binh "nhung cac

cai vi~c cua nguai lam iin lam lil,
kho nhQc".

ngu:ai lam an la1n lil, kho nhQc ... ". Khong chi v~y,
chi con nhan m(;lnh: "La boi vi cac chit khong phai
la dan ba, chua baa gio cac chu biet nhu the nao la

+Chi nhan rn(;lnh: "La boi vi cac

noi vat vacua nguai dan ba tren m(jt chiec thuyen

- Trang470-

Bi quyet Chinh ph'~;!c mon Ngfr van

chu khong phai la dan ba, chua bao
gia cac chu biet nhu the nao la noi
vat vii cua nguai dan ba tren 1nQt
chie'c thuyen khong co dan ong ".
+ Chi Iy giai: "da1n dan ba hang
chai a thuyen chung toi can phai
co nguai dan ong de cheo chong
khi phong ba, de cung la1n an nuoi
nang dQ,ng m(>t sap con nha nao
cung tren ducii chv,c dua".

Sau sac le dO'i:
+ Chi nhat quyet khong bo
nguoi chong vii phu.
+ Vi chi hieu rang: Bat kJ m9t
CUQC han nhan tan VO nao thi
nguoi huon dau nhat chinh la
nhfrng dtra con. Dtra c6 bo thi mat
mG, dtra c6. mG thi mat bo, chia
dan xe nghe. M9t gia dinh h~nh
phuc truoc tien ph~H la gia dinh
day du cac thanh vien du dau d6
trong gia dinh van con nhi~u
khiem khuyet.
+ TriH qua biet bao g1ong to
cu9c doi: Tu chuy~n tinh dang do,
roi CUQC song bap benh, kh6 nhQC
den bi kich kho dau nen chi qua

hieu: "cu(>c dai nay von di khong
dan gian".

Tran Thity Duong

khong co dan ong". Voi Phung va·Dau, long tot cua
cac anh la muon nguoi dan ba hang chai bo chong
de khang phai chiu canh don roi nfra. Nhung nguoi
dan ba trai doi kia da ly giai cho hQ: "Dam dan ba
hang chai athuyen chung toi can phai co nguai dan
ong de cheo chong luc phong ba, cung lam an nuoi
nang dQ,ng m(>t sap con nha nao cung tren ducii
chv,c aua". Nhu v?y, chi gong minh de ganh chiu
don roi cua chong cling vi chi can c6 m9t nguoi
dan ong "du han man nJ" nhu the nao, chi cling
chap nh?n. Boi chi va "sap con" cua chi se song the
nao khi khang c6 "nguai dan ong cheo chong luc
phong ba biio to". Gia sfr, chi c6 bo duQc nguoi
chong vii phu thi ph?n dan ba lam mG nhu chi lam
sao xung dang duQc cac con gQi la "m~", khi vi ban
than rna va tinh day nhfrng dtra con den cho the
tham cua CUQC song.
0 toa an huy~n, chi nhat quyet khang bo nguoi
chong vii phu, chi "chap tay vai lc;ty quy toa, quy toa
bat tQi con cung dtlQC, phq,t tu con cung dtlQC, difng
bat con bo no", vi 0 ch'f, la m(jt nguai rat sau sac ze
dai. Chi hieu rang: Bat kY m9t CUQC han nhan tan
va nao thi nguoi huon dau nhat chinh la nhfrng
dtra con. Dtra c6 bo thi khong c6 fiG, dtra c6 fiG thi
khang c6 bo, chia dan xe nghe. M9t gia dinh muon

h~nh. phuc, truoc tien phai la m9t gia dinh day du
cac thanh vien du dau d6 trong gia dinh van con
nhi~u khiem khuyet. Chi giong nhu con ga fiG xoe
dai canh che chO cho dan con trudc S\f tan cang
cua loai chim an thit. Chinh tinh mau tfr thieng
lieng, cao thuQng da chap canh cho chi, dua dan
con bay VUt len tren S\f CO C\fC, doi kern, nhQC nhan
va lam Iii. Da ttrng trai qua biet bao giang to cua
CUQC doi, ttr CUQC tinh dang dO, CUQC song ffiUU
sinh day bap benh, kh6 nhQC den bi kich kho dau
truoc sv hanh h~ cua nguoi chong, c6 le han ai
het, nguoi phv nfr vling bien nay da qua thau hieu:

-Trang 471-


Tran Thuy Dtwng

Bi quyit Chinh phv.c mon Ngfr van

+ M~t khac, trong dau kho trien
mien, gia dinh chi cling c6 nhfrng
giay phut h~nh phuc: "Va lq,i, a
tren thuyen ciing co lite vQ chong
con cai chitng toi song hoa thu(Jn,
vui ve. Vui nhat la lite ngoi nhin
dan con toi chitng no dUQC iin no ... "

Cu<)c dbiet bao hiem nguy va c~m bay. Doi ngu

c6 dua con Ia niem an ui duy nhat, "6ng troi sinh ra
nguoi dan ba lade de con, roi nuoi concho den khi
khan lon, cho nen phai ganh lay cai kho". Sinh con,
Io cho con, cham con, nuoi con 1£1 thien chuc cua
nguch~t chiu, gifr gin thien chuc cao quy cua dD6Ia niem vui binh di, ddn gicai hoa thuQ,n, vui ve. Vui nhat la lite ngoi nhin dan
con dUQC iin no", cho du khoanh kh~c ay Ia khong
nhieu trong CUQC song cua ch!. N6 nhu nhfrng anh
sao bang vvt sang qua bau trdi trong thoang choc,
de roi nhUcua vii trt;t. Song ngudi dan ba hang chai ay van ctr
nhchi song va nuoi dan con.
Thong qua nhan v?t ngutoi nguvon muon hinh v~n tr~ng, chua d\ffig nhieu ngh!ch li cling nhu mau thuan. Neu chi
nhin tu m<)t phia thi se de dang dua ra danh gia I~ch I~c, phien di~n. V?y can phai c6
cai nhin da di~n, nhieu chieu de tlr d6 dua ngh~ thu?t VUdn toi chieu sau nhan ban:
"Ngh~ thu~t phdi gan li~n ubi 4o due" - "Ngh~ thu~t uj nhan sinh". Nha van khong the
CO cai nhin de dai tfUOC CUQC song rna phai biet nhin thau dUQC ban chat ben trong CUa
CUQC song. D6 mcua nha nhan d~o chu nghia Ion - Nam Cao: "Ngh~ thuQ,t khong cdn phdi lcl anh trang
l'lla dfii, ngh~ thuQ.t khong nen lcl anh trang l'lla dfii, ngh~ thu~t co the chi lcl ti~ng dau
kho kia thoat ra nhiing ki~p lam than".
Ngh~ si, nhrep dnh gia Phung.
Tinh huang trong truy~n ng~n "Chiec thuyen
ngoai xa" Ia tinh huang nh?n thuc, m<)t tinh huang
- Phung mang trong minh tam

bat ngo va day ngh!ch Iy. Tinh huang nh?n thtrc
hon ngh~ sin~')' cam ud sa~ me
nay Ia dUQC danh cho nhan v?t Phung. Phung Ia
cai d{/p, thcing hoa tn.coc cai d(/p.
ngh~ si nhiep anh, theo yeu cau cua truang phong,
anh toi m<)t vling bien t1rng Ia chien tru+ Anh day cong san tim, pht;tc
xua cua anh de chvp nhfrng buc anh cho tam Itch
kich ca tuan trdi chi de cht;tp dUQC
ngh~ thu?t thuyen va bien. T~i day anh da nh?n
m<)t tam hinh ung y.
thtrc dUQC nhieu dieu. Cam xuc cua nhan v?t nay

tu

- Trang472-