HỒN TRƯƠNG BA DA HÀNG THỊT (FULL PHÂN TÍCH+NHẬN ĐỊNH TG, TP + MỞ RỘNG NÂNG CAO)

Bi quyit Chinh ph~c mon Ngfr viin

Tran Thuy Duong

Tac gia: Luu Quang Vii Ia mQt nha tho, nha viet ktch xuat sac nhat cua n~n
ktch n6i Vi~t Nam. Thanh cong Ion nhat cua ong Ia d linh vtfC san khau va ong dUQC
coi la "ngoi but udng cua san khau Vi~t Nam". Ktch Luu Quang Vii d~c sac tren nhi~u
phuong di~n: do la S1:( ket giiia kjch ban van hQC Ua ngh~ thw!-t san khau, giiia tinh
hi~n de# ubi cac gia try tru)'en thong; giiia S'f! phe phan rru;tnh me ua chat trfr tinh dam
tham, ba-y bong. Nhfrng tac pham cua ong Iuon Ia nhfrng buc thong di~p gfri toi nguoi
dQC, ngtroi xem nhfrng van d~ xa hQi CO tinh nhan van sau SaC.
Tac ph~m: Vd ktch "Han Truong Ba, da hang thit" gam bay hoi, Ia mnhfrng vo kjch dinh cao cua Luu Quang Vu da dUQC trinh dien rat nhi~u Ian tren san
khau trong va ngoai nuoc. Tu mvd ktch n6i hi~n d(;li, d~t ra nhi~u van d~ moi me, c6 y nghia tu tudng, triet 1i va nhan
van sau sac. Do(;ln t,rich trong sach giao khoa (Ngfr van 12) ld tu cdnh VII va doi!-n ket
cuavokjch.
Loi d§.n: Kich "Han Truong Ba, da hang thit" duqc chuyen the til m¢t cau
chuy~n dan gian: Truong Ba von la nt¢t nguai luang thi~n, hien lanh, aanh ca gioi, co

hQC thuc va rat yeu thuang VQ con. Ong dUQC mQi nguai ne trQng, con chau het mv;c
kinh nten. Nhung roi con nguai dang kinh ay lQ.i bi chet nt¢t each vo ly do sv; tac trach
cua Nant Tiw, Bac Dau. De sua sai, hQ dd cho han Truong Ba nhQ,p vao xac anh hang
thit vua ntai chet. Tru nha linh han trong the xac hang thit, Truong Ba gQ,p rat nhieu
phien toai: li truong sach nhieu, chi hang thit doi chong, nguai than trong gia dinh
Truong Ba cung ciint thay xa lQ.... ban than Truong Ba thi dau kho vi phiii song trai tv;
nhien, song giii tQ.o. DQ,c bi~t than xac anh hang thit lam Truong Ba nhiem m¢t so thai
xau va nhilng nhu cau von khong phiii cua chinh biin than ong. Truac nguy co tha hoa
ve nhan each va s'l;( phien toai do mUQn thdn xac cua ke khac, Truong Ba quyet dinh
trii lQ.i xac cho anh hang thit va chap nhQ,n cai chet.
Ngu)'en van "Hon Truong Ba, da hdng thit" theo tru-y~n dan gian:

Ngay xua, co m¢t nguai ten la Truong Ba, nguai con tre tuoi nhung danh ca tuang rat
gioi. Nuac ca cua anh de thuang thien hQ. khong co nguai nao dich noi. Bao nhieu giiii
ca trong nhilng h¢i he mua xuan deu ve tay anh. Tie'ng don vang khap nuac, sang den
tQ,n Giang Nam. Buoi ay, o Trung Quae, co 6ng Ky, Nhu cung noi tieng cao ca. Khi nghe
tieng Truong Ba, Ky, Nhu lien khan goi sang Nam tim den nha dich thu. Hai nguai dQ
tai nhau trong may van van khong phan thua dUQc. Nhung den van thu ba, Truong Ba
don Ky, Nhu vao the bi. Thay d6i phuang vo dau suy nghi, Truong Ba kieu hiinh biio:
- Nuac ca nay du co De Thich xu6ng day cung khong the go noi.

co

-Trang 319-


Bi quyet Chinh pht,.tc mon Ngfr van

Tran Thity Duong

Bay gia De Thich la than ca a thien dinh, bong nghe cau noi han xUQc cua Truong Ba
xuc phQ-1n den 1ninh, lien cuoi 1nay xuong tnin dinh cho y biet tay. Truong Ba va Ky,
Nhu dang danh, chQt co m<)t ong C'l} gia den ngoi ben CQ,nh ban ca. Ong Cl:L thung thinh
mach cho Ky, Nhu may nu6c. TV nhien, ben Ky, Nhu ca bq,i thanh thang. Truong Ba cQ,u

co, trong bvng tuc giQ,n ong gia a dliu den lam cho 1ninh la1n vao the bi. Nhung nhin
thay ong C'l} rliu toe tning xoa, m(it mili khong COVe la ngUiJi tran t'I}C, chQt hieu, lien

svp xuong lQ,y ma rang:
- Ngai han la than De Thich day roi, toi nguai tran mat thit khong biet, xin thu lOi".
De Thich cuai baa:
- Ta nghe nhu nha nguoi tV phv la cao ca nen xuong xem cho biet.

Truong Ba lien gift De Thich lQ,i ntua ruQu, giet ga, khoan diii rat chu tat. De Thich
tuy 1n6i g(ip cilng rat yeu men Truong Ba. Thay anh khan khoan muon hQc nu6c ca cua
ntinh, De Thich baa anh:
- Ta thay nha nguoi co bvng chan thanh, vQ,y ta cho nt<)t bo huang nay, 1noi lan can
den ta thi thap len 111Qt cay, ta se xuong.
Noi doQ,n, cuoi may bay len trai.
Til do, Truong Ba thinh thoang lQ,i dQn ca mai De Thich xuong choi. Hai ben rat
tuong aac. Nhung 1n¢t hont, Truong Ba bi cai chet mang di nt¢t each d¢t ng<)t. Sau khi
chon cat chong, ngUiJi VQ dQn df;p nha cifa, thay CO nen hUang giat a 1nai nha, chi ta VO
tinh lay xuong dot len cant tru6c ban tha chong. 0 thien dinh, than De Thich nhQ,n
dUQc tin bang mui huang lien xuong ngay. Thay vang Truong Ba, De Thich ngQ,c nhien:
-Truong Ba dau?
VQ Truong Ba svt sit:
- Nha toi chet dd gan rn<)t thang nay roi!
- Chet roi! Sao luc m6i tat tha khong gQi ta xuong ngay, de den bay gia con lam the
nao dUQC nita?
Suy nghi m¢t chut, De Thich lQ,i hoi them:
- Trang xom hi~n nay co ai nt6i chet khong?

vQTruong Baaap:
- Co nt¢t nguai Hang thit nt6i chet t6i hom qua.
Than De Thich baa chi ta dan 1ninh den nha nguai Hang thit 1na baa:
- Ta se kient each lam cho chong nha nguoi song lQ,i.
Noi xong, than hoa phep roi tra ve trai.
Noi chuy~n trong nha nguai Hang thit luc do, mQi nguai dang xum quanh linh sang
khoc lac ke le thi tV nhien thay nguai chet ngoi nhom dQ,y. Han ta vut tat ca 1nQi do
khlim li~m roi chang noi chang rang di thang m<)t mQ,Ch ve nha Truong Ba. VQ Truong
Ba thay nguai Hang thit, biet la than De Thich dd lam cho chong 1ninh song lQ,i, rnilng

-Trang 320-

Bi quytt Chinh ph1;tc mon Ngfr min

Trcin Thuy Duong

ro don vao. Giila lite do, thi vQ con nguoi Hang thit cilng chQ,y theo niu lay chong
nhung kh8ng nhilng

bi vQ Truong

Ba giang lQ,i, ma ngay chinh chong minh cung nhat

djnh khong chju ve. Doi ben cai CQ nhau, cuoi cung bien thanh
li~t. Xo1n lang kh8ng

CUQC

aau khau rat kfch

biet phan xu ra sao, danh dem vi~c do len quan.

Quan cho doi cac nha hang xom toi hoi cung thi ai cung biw nguoi song lQ,i do la anh
Hang thit. Nhung chi co vQ Truong Ba thi nhat dinh nhQ,n ra la chong minh.
Quan hoi rang:
-Chong chi ngay thuong hay lam gi?
Dap: Chong toi chi thQ,o danh coma thai.
Quan lc;ti hoi vQ nguoi Hang thit:
- Chong chi ngay thuong hay lam nghe gi?
Dap: Chong toi chi thQ,o nghe

mo lQn.

Nghe doQ,n, quan sai dem m(jt con lQn vao cong duong cho anh Hang thft nto, nhung
anh ta lung tung kh8ng bie't lam the' nao ca. Quan lQ,i sai may nguoi gioi co vao ti thi
voi nguoi Hang thit thi kh8ng ngo, con nguoi do di nhilng nuoc co rat cao kh8ng ai
dfch noi. Quan ben phan cho ve nha Truong Ba.

Vi the 1nbi co cau "Han Truong Ba, da Hang thit".
Tom tat vel' kich ctla Luu Quang Vil:
Nant Tao, Bac Dau dang ngoi charn nguoi phai chet trong ngay. De Thich den toy
muon xuong hQ, gioi de tint nguoi cao co danh cho vui. Vi v(>i di d'l;l ti~c o ben dinh Thai
thUQng nen Nam Tao gqch bila ten Truong Ba.
Truong Ba dang cham vuon va tro chuy~n cung VQ, chau gai n(>i, con trai, con dau thi
Truong HoQ,t den choi ca. De Thich xuat hi~n, giitp Truong HoQ,t go the co. De Thich
cho Truong Ba may nen huang va baa neu canthi thap m(>t nen laDe Thich xuong,
thap ba nen thi co the len thien dinh ggp De Thich. Sau do, Truong Ba thay trong nguoi
kho chiu va chet.
Nam Tao,.Bac Dau vaDe Thich dang tro chuy~n thi VQ Truong Ba len (ba ta v8 tinh
thap ba nen huang cho chong). Ba doi tra mQ,ng song cho chong. Nhan co anh Hang
thit moi chet, than xac chua tan rila, Nam Tao, Bac Dau cho han Truong Ba nhQ,p vao
xac anh Hang thit de song lQ,i.
Gia dinh nguoi Hang thit dang ngoi ben quan tai thi nguoi Hang thit d(>i nap quan
tai len, doi ve nha Truong Ba, kh8ng chfu o lQ-i nha Hang thit. VQ Truong Baden xent
phep mau nghi~1n ilng de don chong. Lite dau, mQi nguoi deu ngo ngang nhung han
Truong Ba aa noi du<,Jc nhilng dieu chi co Truong Ba xua moi biet, nen VQ Truong Ba
nhQ,n chong, Truong HoQ,t nhQ,n bqn. Han Truong Ba (trong xac anh Hang thit) ve nha
Truong Ba.

-Trang 321-

Tran Thuy Dttl1ng

Bi quyet Chinh ph1Jc mon Ngii viin

Nhung ba vQ ban khoan vi than xac chong khac xua nhieu qua. Ba cung thac mac
ve vi~c chong phiii sang giup chi Hang thit 1nO LQn 1nQ,c du V\tng ve.
Anh con trai thi hy VQng vai sue v6c mai,

bo c6 the cung di buon Lt;iu vai 1ninh. Hon

Truong Ba da tat con vai sue 1nQ,nh cua canh tay anh Hang thit.
Ly truong vao bat hon Truong Ba phiii ve nha Hang thit. Anh con trai hoi LQ, Ly
truong xu: ban ngay o nha Truong Ba, de1n ve nha Hang thit. Anh con trai LQ,i c6 Lai, Ly
truong cho phep Truong Ba chi phiii o nha Hang thit den nfra dent thi dUQc ve.
Trai da khuya, hon Truong Ba giup chi Hang thit 1no LQn, pha thit xong, chuan bi ve
thi chi ta giil LQ,i ntai ruda ddu tranh tu tuong, go tay chi ta, ve nha.
Truong HoQ,t sang phe phan Truong Ba bat dau doi tinh: uong runuac co di cung khac.
Ly truong LQ,i den sach nhieu. Chau gai khong nht;in ong, nguai con ddu cung than
phien bo chong thay doi.
MQt CUQC doi thoQ,i giila hon Truong Ba va xac nguai Hang thit dien ra; qua do, xac
nguai Hang thit khang dinh the Lan tai cua y doi vai hon Truong Ba.
Hon Truong Ba dot mQt nen huang gQi De-1'hich.xuong giiii thoat cho 1ninh. Luc d6, cu
TY. nha hang x6m bi om nQ,ng, sap chet. De Thich biio hon Truong Ba nht;ip vao xac cu
T)1. Truong Ba til choi, xin cho cu TY. song, con ntinh xin trii LQ,i xac cho nguoi Hang

thit va chap nht;in cai chet.

DoQ,n ket, Hon Truong Ba nht;ip vao mau xanh cay vuan tro chuy~n vai V
MOT

so LOI NH!N XET VE LUU QUANG vu VA KJCH CUA ONG

1. "Luu Quang Vii ld nguoi tien phong cua viin hqc doi mai. Cac tac pham cua ong la
loi noi hQ nhiing triin tro ciia hdng tri~u nguoi Vi~t Nam ve long mong uac vao cong
CUQC doi mai diit nttac."
2. "Luu Quang Vii dttl!C biet den nhtt mQt hi~n tugng hiem co ciia sdn khdu kjch noi
lugng dugc dan d'l;lng va trinh
dien~md con co gia trj ngh~ thug.t cao."

Vi~t Nam. Tac phdm CU.a ong khong nhiing nhieu

ue so

3. "Kjch cua Luu Quang Vii luc a-y nhu d(>i qudn tien phong cua van hQc ngh~ thug.t,
dam xong vao nhiing van
xa h(>i nong bong, bao d9ng, tien li~u, d1;! cdm m9t cai gi
do neu khong on djnh co che, on djnh nhiing dQ,o ly thi con nguoi con vap phai nhiing
hiem hqa khon luong."

de

(Nha van Chu Lai)

- Trang322-

Bi quyet Chinh pht.w mon Ngii: van

Tnin Thuy Du:<1ng

"Cdm hitng chit dq,o trong kjch Luu quang Vii la cam hitng ve con nguoi, ve cai
d~p,

cai thi~~' cai toi hoa tan trong cai ta."

5. "Luu Quang Vii

aa di tien phong tic nhiing nam 80. Tat cd nhiing thong di~p ong

dua ra cho den thai diem nay van la tu tuong tien phong. Nhiing thong di~p khong chi
me)t
V1;{C, m{)t
nUOC rna no la van de cua the gioi".
cho me)t co
(Giam doc Nha hat kich Vi~t Nam - Nguyen The Vinh)

6. "Kjch ctla Luu Quang Vii khien nguai xem hi~n dq,i duqc soi minh trong do, duqc
doi thoq,i, gqi mo each gidi quyet, duqc thitc tinh tinh than den mite co the thay doi
hanh vi, nhtj_n thitc va loi song. D~c bi~t la nhiing vO' kjch ay phan nhieu da aap itng
dUCJC nhu cau doi mOi CUa ban than san khau, S1;( thUO'ng thitc hUOnfl th¥ ctla khan gid."
(Nha phe binh san khau Nguyen Van Thanh)

7. "Trong nhieu nam toi van nen phy.c hi~n va d1;tng kjch Luu Quang Vii boi vi tac
pham cita anh luon luon duqc khan gid rat yeu men ud don nhq_n, boi tinh nhan van va
S1;{ d1;[ cam, nhiing thay doi trong xa he)i, nhiing d1;[ cam Ve tinh dan chu, doi hoi
quyen dan chtl trong xii he)i. 0 me)t goc de) nao do, xem xong kjch Luu Quang Vii, nguai

ta van thay tin, van thay yeu CUQC dai han. Dola chitc nang
van hQC ngh~ thuq,t dii
de lt;ti nhiing hq,t giong"."

ue

rna

(Ong Truong NhuQ,n- Nha hat Tuoi Tre)

8. Kjch Luu Quang Vii aay ap tinh triet ly, nhung ciing rat nhan van, luon huang toi
gici tri "chan - thi~n - mi''. Nhiing vo dien cua tac gid Luu Quang Vii ra dai nhu luang
gio moi mang hoi tho ctla thai dq,i. Kjch cua ong luon de ctj_p den nhiing van de bite xuc
CUa xii he)i, phdn anh cac van de thai S1;( nong bong nhung khong sao chep dai song m{)t
each may moe, don thuan,
ong thao thitc, dau MU VOi moi CUQC dai, Xii he)i."

rna

(Ngh~ si Nhan dan

Le Tien ThQ)

9. "Cho den hom nay, sau hon 30 nam nhiing vo kjch cita Luu Quang Vii van con
tham aam tinh thai S'f! VOi hi~n th1;(c xii he)i nong bong, van day site song thai dq_i, khi
the hi~n tam tu nguy~n VQng, tran tro ve CUQC song. Xem kjch cua ong, nguai ta nhq_n
thtly nhiing con nguai, so ph4.n, tinh each, nhiing bien co va each xi! l)' van de, sy: vi~c
van dang hi~n hiiu ubi dOi song xa he)i hi~n tq,i."
(Ngh~ si Nhan dan Thanh Tnim)
10. "Luu Quang Vii duqc aanh gia ld "nhd viet kjch xuat sac nhat thai hi~n dq,i. MC)t

trong nhitng nguoi di tien phong trong phong trao doi mbi van hoa van ngh~, dung
ngoi but cua minh gop philn dem ~i nhitng dieu tot d~p cho con nguai va xii he)i. .."
(PGS- Tien si Lu:u Khanh Tho)

-Trang 323-


Bi quyet Chinh phv.c mon Ngii van
A

Tran Thu:y Dttdng

AI

,

NQI DUNG KIEN THUC QUAN TRQNG
Tom lUt;fc ccic lap: Truong Ho(;lt sang nha Truong Ba, phe phan Truong Ba d(;lo nay
doi tinh, doi net. Li truong l(;li den sach nhieu nhi~u; con trai to ra hu hong hon, VQ
doi chet, doi bo di bi~t; chau gai khong nh~n ong; con dau than phi~n bo chong thay
doi... khien Truong Ba rat dau kho.
1. Bi kjch s6ng nha, s6ng gtii vao
than XclC dung t1:£C cua ngU
(Man doi tho(;li gifra han Truong Ba
va xac hang thjt)
1.1. Dien bien man aoi thoQ-i
- Hi~n trQ-ng: han u uat, be tac,
khong loi thoat khi tru ngv 0 xac
anh hang thjt:

+ Nhfrng Ioi d9c tho(;li day dau
khO: Toi khong 1nuon song nhu the
nay! Toi chan cai cho a khong phiii
cua toi nay lihn roi!"
+ Truong Ba thay: "chan, s(t vi
phai song ffiQt CUQC song khong
phai cua minh. Han chi muon "tach
ra khoi cai than xac nay, du chi la
rn¢t lat".

- Bi kjch bat nguon tu St1 a6i lq_p
giiia hon Truong Ba va xcic anh
hang thit:
+ Han Truong Ba gi~n dfr khong
cong nh~n the xac, che bai the xac
chi la lo(;li dang khinh, "xac thit am
u, duimu".

Th(;lch Lam da tung n6i: "Cong ui~c cua nhd.
za phcit hi~n ra ccii d~p d cho khong ai nga
tbi, tim ccii d~p kin dcio ud che liip c11a s¥ uq,t,
de cho ngUSt1 trong nhin
ud thudng thuc'.', v6i y nghia do, ta den v6i
nhan v~t Han Truong Ba, cling rut ra cho
minh nhfrng bai hQc v~ "sv trong nhin" thong
qua tan bi kjch cua han. N6i den bi kjch cua
Truong Ba, truVon la nguoi sau sac, dUQC mQi nguoi quy
men, Truong Ba dang ra dUQc song nhfrng

nam thang CUOi ddi binh yen ben VQ COn, VUi
ve cling con chau. Nhl111g do Slf tac trach cua
quan thien dinh, Truong Ba m6i phai chet. Cai
chet day ngang trai do l(;li dUQC SUa bang mQt
hanh d9ng trai ngang hon. Khi hQ de han ong
tru ng\1 vao than xac anh hang thjt, Vdi Slf
chenh venh gifra han va xac. Tl:r do mo ra hang
chuoi cac bi hai tiep theo.
CUQC song nho, song t(;lm bQ, song nhu than
cay tam gill trong than xac anh hang thjt
khien Truong Ba khong duQc Ia chinh minh.
Han day dtrt, U uat, con xac l(;li ha he, CUdi CQt.
Mo dau do(;ln trich la man doi tho(;li gifra han
va xac khien chung ta khong khoi ng~m ngui
cho tinh canh trd treu, kh6c CUdi khong ra
nUde mat nay.
Hinh anh han Truong Ba ngoi om dau mQt
hoi rat lau roi V\lt dung d~y tuon ra m9t trang
d9c tho(;li day dau kho: "Khong! Khong! Toi
khong muon song nhu the nay tniii! Toi chan
van

ve

-Trang 324-


Tran Thuy Dudng

Bi quyet Chinh ph'J!C mon Ngii min

+ Xac th!t chi "la cai vo bQC ben
ngoai, khong coy nghia, khong co tu
tUOng, khong CO suy nghi, khong CO
cam XUC".

+ Th~m chi ong con n~ng loi: "Neu
co thi chi la nhii:ng thu thap kem ma
bat ky m<)t con thu nao cilng CO aUQC.
Them iin ngon, them ruQu thit. .. ".
¢ Tuy nhien, dang sau nhfrng
loi mia mai thi han da bu<)c phai
cong nh~n S\f CO m~t CUa xac, dong
y xac co tieng noi.

ue

- Xac tuyen bo
S'f! t6n tq,i, sue
mq,nh am u, dui mit ctla minh:
+ Xac qua quyet: "Co day, xac thit
co tieng noi day. Chinh vi ant u aui
nul, nen toi mdi co sue mqnh ghe
gd1n lant khi lan at aUQC cai linh han
cao khiet cua ong".
+ Xac lam tha hoa han, vay ban
han theo nhfrng nhu cau ban nang:
"Khi ong a ben nha toi... Khi ong
dung ben cqnh vQ toi, tay chan run
ray, hoi tho nang n~c, co ngh~n lqi...

Dem hom do, suyt nii:a... ", xac nhac
l(;li tuong t~ dl).C VQng thap hen rna
tru6c day Truong Ba khong he co.
+ Khong chi v~y, xac con lam han
"lang lang" khi t~n huang nhfrng
mon an dung tvc: "tiet canh, co hu,
khau auoi va au cac thil vi khac ... ".

cai cho 0 khong phiii cua toi nay liim rai, chan
lam rai! Cai than the kenh cang tho l6 nay, ta
bat aau SQ mi, ta chi 1nuon rOi xa 1ni tile khac!",
da cho thay S\f U uat, be tac khong loi thoat
cua Truong Ba khi tn1 ngv vao than xac anh
hang thjt. Cu<)c song do khien Truong Ba cam
thay dau kho, dan V~t, quan bach, "chan va SQ"
den cling C\fC, ong chi muon "tach ra khoi cai
than xac nay, du chi la nt¢t lat". Va trong khao
khat tach b(;lch ay, han da duQC tach ra khoi
xac va man doi tho(;li bat dau.
Trong man doi tho?i nay ta thay luQt loi cua
Truong Ba rat it oi, han l?i de bi xac kich
d<)ng. Mo dau xac nh(;lo bang han: "Hoi cai linh
han mo nhqt cua ong Truong Ba khan kho kia
oi. Ong khong the tach ra khoi toi dUQC aau. Du
toi chi la than xac". Tnr6c S\f cuoi CQt cua xac,
han vtra ng(;lc nhien l?i vua uat uc: "Vo li, may
khong the co tieng noi nta chi la xac thit ant u,
dui 1nu" ho~c "neu co thi chi la nhii:ng thu thap
kem ma bat ky m<)t con thu nao cung CO dUQC.
Them iin ngon, the1n ruQu thit ... ". Han khang

khang khong cong nh~n S\f ton t(;li cua xac.
Tuy nhien, trong loi noi cua Truong Ba, ta
thay han da bu<)c phai dong y xac co tieng n6i.
Duong nhu hai loi tho?i cua han Truong Ba
trong man doi tho(;li nay la dai nhat, ffi(;lnh me
nhat. Sau do, han chi im l~ng va dau d6n de
nghe li le cua xac: "Co day, xac thit co tieng noi
day, chinh vi am u dui ntu nen toi rndi co sue
mqnh ghe gam lam khi lan at dUQC cai linh han
cao khiet cua ong".
·Khong cam chtu nhfmg loi xuc ph9-m tu
han, xac chi ra S\f tha hoa cua han bang
nhfmg chtmg CU Cl). the khien han khong the
choi cai duQC, han cling khong the phu nh~n
S\f vay ban, tha hoa b
-Trang 325-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngii van

Tran Thuy Dttd'ng

+ Xac con h1m cho Truong Ba tlr than xac: "Khi (J ben nha toi... Khi ong dung ben
mot nguoi hit~n lanh tro nen tho lo, C(lnh VQ toi, tay chan run ray, hai th(J nang r\(C,
phli phang, ong da noi gi?n "tat co ngh~n L£;Ii... Dem hom do, suyt nila thi... ". D\lc
thang con toe mau ntom, mau mili".
VQng tam thuong ay tru6c day Trudng Ba
khong h~ c6. Hon dang bi xac sai khien lam
- Hon cho rang: xac va hon khong cho Trudng Ba khi dung tru6c nhfrng m6n an

the hoa hQp, tr9n Ian vao nhau la dung t\lc nhu "tiet canh, co hil, khdu duoi"
mQtdUQC.
cling thay "Lang Lang". Xac con h1m cho
Trudng Ba tt1 m9t nguoi hi~n lanh, khong bao
gio be;1o h,rc hay vii phu tro thanh con nguoi
tho lo, phli phang, khi khuyen thang con trai
+ Xac khang dinh vai tro cua minh: di vao con duong ngay thang khong dUQC, ong
"Khi ong phiii ton t£;Ii nha toi, chieu da noi gi?n, thang tay "tat thang con toe mau
theo nhilng doi hoi cua toi, 1na con 1110111, 111au ntili". Li le cua xac khdi trung tim
nhQ,n La nguyen v~n, trong S£;Ich, den rna lau nay vi tru ng\1 trong xac hang thit,
thang than! ThQ,t n\(c cuai!" . .
hon TrUdng Ba thanh khiet da h6a mau, da bi
vay ban boi th6i quen va each sinh ho(;lt tho
+ Xac la "cai binh de chua d\[ng thien cua xac. f)i~u d6 lam hon bat h.rc, . noi
Linh hon. Nha toi nta ong co the Lam cau: "Ta ... ta ... dii biio ntay im di". Loi van ng?p
Lvng cuoc xai. 6ng ngant nhin trai ngung nhu li le bi don vao chan tuong de bu9c
ddt, cay coi, nhilng nguai than... nha phai cong nh?n Slf che nglf CUa the xac.
co toi nta ong ciim nhQ,n the giai qua
Truong Ba cho rang: xac anh hang thit va
nhilng giac quan cua toi. .. ".
hon cua ong, la hai ph(;lm tru khac nhau, v6i
nhfrng quan diem song khac nhau nhu hai
¢ Nhu v?y, doi vdi hon, xac n}t duong thang song song khong c6 diem chung,
. quan trQng, boi neu khong c6 xac, dudng nhien la khong the hoa hQp, tr9n Ian
hon chang c6 chon dung than va vao nhau la m{>t dUQC. Nhung di~u d6 chi
ngUQC l<;li, neu khong CO hon, xac dung, khi hon Trudng Ba van con o xac cua
cling chi la cai than vo tri vo giac. TrUdng Ba, con: "khi ong dii phiii ton t£;Ii nha
Vi the cho nen xac va hon khi da toi, phiii chieu theo nhilng doi hoi cua toi, ma
chung song cling nhau thi "tuy hai con nhQ,n La nguyen v~n, trong Sl;ICh, thang
nta L£;Ii La m¢t".

than!" thi "thQ,t n\(c cuai". Xac khang dinh: xac
la "cai binh de chua d\[ng Linh hon. Nha toi ma
+ Ket thuc man doi thoe;1i, hon ong co the Lam Lvng cuoc xai. 6ng ngihn nhin
Truong Ba thua CUQC va bUQC chap trai ddt, cay coi, nhilng nguai thlin ... Nha co toi
nh?n "H Le ti ti~n" cua xac va le;1i ban nta ong ciim nhQ,n the giai qua nhung giac quan
than nh?p vao xac anh hang thtt.
cua toi...". C6 nghla la doi v6i hon, xac rat quan

-Trang 326-


Trdn Thuy Duong

Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngfr min

1.2. y nghia hai hinh tuqng hon trQng, bdi neu khong c6 xac, h6n chllng c6
Truong Ba va xac anh hang thjt.
chon dung than va nguQc l<;ii, neu khong c6
h6n xac ciing chi la cai than vo tri vo giac. Vi
+ M9t ben la h6n - d<:ti diGn cho sv the cho nen xac va h6n "tuy hai 1na lq,i la 1n<)t".
trong S<;iCh, nhan pham va khat Chung ta khong the vin vao co "td1n han la quy
VQng song thanh cao, tinh khiet.
de rai khuyen con nguoi ta phiii song vi phan
han". Qua dung la nhU V~y, trong CUQC song
+ M{>t ben la xac - tUQng trung doi khi vi qua cham chut cho linh h6n nen con
cho nhfrng th6i xau, sv dung tvc va nguoi da bo be, khong quan tam den van de
tam thuong.
cham lo cho nhu cau cua ve b~ ngoai, khong
quan tim den nhfrng gia tri v~t chat lam kho
ban than va gia dinh. H6n va xac deu dang

quy, vi v~y phai hai hoa gifra the xac va linh
h6n, hai hoa gifra cai ben trong va ben ngoai,
gifra n{>i dung va hinh thuc de tro thanh con
nguoi dung nghia, hQp v6i le tv nhien.
Hai hinh tUQng: h6n Truong Ba va xac
- N<)i dung cu<)c doi thoe;ti xoay
quanh van de mang tinh triet li hang thjt deu mang y nghia an dv cho nhfrng
triet ly nhan sinh rna LUU Quang Vii muon gfri
nhan sinh:
gam. M{>t ben la h6n - d<:ti diGn cho sv trong
+ D6 la cu{>c dau tranh dai dllng S<;iCh trong nhan pham va khat VQng song
gifra hai m~t ben trong m{>t con thanh cao, xling dang v6i danh nghia la m9t
nguoi la h6n va xac.
con nguoi. M{>t ben la xac - tUQng trung cho
nhfrng th6i xau, dung tvc va tam thuong. D6 la
+ D6 la cu{>c dau tranh gifra d<:to S\1' t6n t<;li gifra hai m~.t: d<;iO dUe va tQi loi, gifra
dUe Va tQi loi, gifra khat VQng Va dl,lC khat VQng Va dl,lC VQng, gifra phan "nguoi" va
VQng, gifra phan "ngUOi" Va phan phan "con", gifra cai cao cava cai de hen trong
"con", gifra cai cao cava cai de hen.
m9t con nguoi. Tu d6 n6i len khat vQng huang
thiGn va tam quan tr9ng cua vi~c tv y thuc, tv
¢ Tlr d6, neu len khat VQng dau tranh ban than tru6c nhfrng ham muon,
huang thiGn cua con nguoi va tam lQi l{>c doi thuong. Ngoai ra, d6 con la xung
quan trQng cua ViGC tv y thuc, tv d{>t gifra van h6a va ban nang gifra sv thong
dau tranh ban than chien thang nhat ca the va S\1' kh~p khenh Ca the- S\1' vay
tru6c nhfrng ham muon, lQi l{>c.
mUQn hinh hai. Du 0 g6c dQ nao, man doi
tho<:ti ciing cho thay kieu tranh dau: co VUQt
thoat sv cam do thoa hiGP de vuon den mCUQC song li tUdng CUa nhan tinh, nhan sinh

trong moi ca the. H6n Truong Ba khi nh~n ra

-Trang 327-


Tnin Thuy Dttdng

Bi qu:yet Chinh ph1;tc mon Ngfrvan

duQc sv tha h6a, da co dung ban nga cua minh
de dau tranh, nhung sv vi chua nhin thau het
noi bi kich nen han da thoa hi~p va chap nh?n
nh?p vao xac them m<)t Ian nfra.
Thong qua doQ,n trich, dQ,c bi~t [a CUQC doi thoQ,i giila han Truong Ba va xac hang
thit, ta thay duqc nhilng triet ly nhan sinh sau sac: Truong Ba duqc song nhung lQ,i la
song CUQC song nhO, song giii, song vay mU(Jn, song tQ,m bq than xac ngU:Oi khac. ThQt
dang ho th~n khi phiii hoa ta1n han thanh cao, thanh khie't cua minh vao vbi nhilng
thai dung t1;tc, tho thien. Tac giii ciinh baa con nguoi vbi hi~n trQ-ng: "Gan 1n1;(c thi den,
gan den thi sang", khi con ngUOi phai song trong S'l;l dung tl;LC thi cai dung tl;LC se dong
hoa, se ng'l;l tri, se dan dan thang the', [an at va tan pha nhilng gi trong SQ,Ch, d~p de,
thanh cao trong tam han con nguoi.
Tinh "hi~n th1:£c trong kjch ban Lttu Quang Vii bat ctau til khd nang quan sat, nam
bat nhiing m1n d~ nong bong trong dai s6ng mQt each sac sao ua tinh tt'. 6ng da nhin
nhQn trubc the sv ngay hont nay qua sv: chap nhQ,n thoa hi~p cua hon Truong Ba. Bai
Truong Ba la m()t nguoi sau sac, thau hieu le doi, ong la 1nau nguoi du:qc ntQi nguoi
kinh ne. Ong biet khi dii chet con nguoi se khong the hoan han lQ,i dUQC nila, va khi
tranh ciii vbi xac, cilng la luc Truong Ba hieu 1ninh dang roi vao bi kich, dang bi tha
hoa nhan each, nhung nguyen do nao, ong lQ,i chap nhQn nhQ,p vao xac thent m()t [an
niia de tiep t1;tc, trong khi dii qua buc bach, qua sai l~ch vbi con nguoi ong? Phiii chang,
day cilng la van de nhuc nhoi trong xii h¢i ma Luu Quang Vil dii nhin thang vao de

phiin anh: Xii h(>i phat trien se keo thea sv tha hoa, neu con nguoi du trong SQ,Ch den
dau, 1na song trong ntoi truong bun lay cilng se rat de bi tanh hoi. Chi khi nao con
nguoi nhQ,n ra, khong chap nhQnthoa hi~p 1nQt each kien quyet, khi khong vi lqi ich ca
nhan mbi co the ngay thang duqc. S1;l thoa hi~p cua Truo~g Ba de duqc tiep tl;LC song,
cilng la loi ciinh tinh cho vi~c nghi ve lqi ich ca nhan. each phiin iinh sv thQ,t 1nQ,nh nte
cua Luu Quang Vil, la m()t trong nhiing yeu to de kich cua ong song miii trong long
nguoi dQc du dii 30 niim qua, ke til khi nha viet kich tai ba ra di. Tu tuang do, dii duqc
ong dii phat huy til cai nhin cua Nam Cao: "Ngh~ thu,4.t khong ciin phdi ld anh triing
lila d6i; ngh~ thu,4.t khong nen ld anh triing lila d6i".
Trang CUQC ddi moi con ngUdi, gia dinh
nguoi than luon la cho dva tinh than vfrng
(Man doi thoq.i gifra han Truong Ba chac nhat, du CUQC song ngoai kia CO bao kho
ai thi "gia dinh" luon la vong tay om ap ta di
v6i nguai than)
qua nhiing ngay tho. A.y v?y rna, nhiing chuoi
- v oi ngttai v~: nguai gan b6, yeu ngay u uat cua Truong Ba lq.i khong m<)t ai
thau hieu. Dau tien hl VQ, nguoi rna ong het
thuong ong het long.
2. Bi kjch bi nguai than c1:£ tuy~t.

-Trang 328-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon N gu van

Trcin Thuy Duang

mvc yeu thuong va cling la nguoi yeu thuong
ong vo dieu ki~n gio day cling bu6n ba muon
thue, di lam muon addu ciing duqc... chet, nhat quyet doi bo di: "Di aau ciing duqc ...

di bi~t...,
con han the nay... di bi~t de ong duqc thiinh
thai vai co vq nguai hang thjt. .. ". Khong nhfrng
+ Doi Clf tuy~t: "Toi khong con v~y, ba con doi cv tuy~t: "toi khong con giup gi
giup gi ong duqc, tot nhat la... khong ong duqc, tot nhat la ... khong con toi nfla". Boi
+ Nhat quyet doi bo di: "Di cay

co toi nfla".

"ong dau con la ong, ddu con la ong Truong Ba

- Voi chj con dau: la nguoi hieu
chuy~n, niem hi VQng cuoi cling.

lam vuan ngay xua". Trong tinh dinh d6,
Truong Ba chi biet ngo ngac, thoang that v6i
nhfrng cau hoi: "Sao ba lq,i noi the'? Sao lq,i den
nang noi nay?" v6i tr9-ng thai than tho, dau
kho va dan v?n. Cai Gai - dtra chau n<)i, m6i
muoi tuoi cling khong the chap nh~n cai con
nguoi c6 "ban tay giet lqn", ban chan "to nhu
cai xeng" da lam "gay ti~t citi choi non", "giant
nat cii cay sam quy mai uom" trong manh vuon
cua ong n9i n6 va "lant gay nan, reich giay, lam
hong mat cai dieu df;p nta cu Ti rat qu)J''. N6
m<)t mvc khu6c tu ong: "Toi khong phiii la
chau gai cua ong! 6ng n¢i toi chet roi. Neu ong
n<)i toi hi~n ve duqc, han ong nc)i toi se bop co
ong". R6i n6 xua duoi quyet Ii~t: "Ong xau lam!
Cut di! Lao do te, cut di!". Boi n6 biet, ong n<)i

n6 khong doi nao tho lo va phii phang nhu
v~y. M?c du Ia Ioi cua con tre khong c6 t9i
nhung 19-i la nhfrng loi khoet sau han bi kich
dau don cua Truong Ba, n6 khien ong run ray,
dau don va bat Ivc. Hi VQng cuoi cling cua
Truong Ba la chi con dau, boi ong biet chi la
nguoi sau sac, chin chan. Hieu chuy~n va
thuong bo chong trong tinh canh tr6 treu. Va
dung la chj biet ong kho lam: "Thay kho han

+ Boi ong tin chi la nguoi sau sac,

xua nhieu lam ... Ma u con cung kho han nhieu
lam". Nhung cuoi cling chj cling ph~li danh

+ Boi, "ong ddu con la ong, ong ddu

con la ong Truong Ba la1n vuan ngay
xua ... ".

- Voi cai Gai: dtra chau n<)i cua ong.

tu tinh than, khong cong
ong: "Toi khong phiii la chau
gai cua ong! 6ng n9i toi chet rai.
Neu ong nc)i toi hi~n ve duqc, han
ong nc)i toi se bop co ong!".
+ Khu6c

nh~n

+ N6 xua duoi ong rat quyet li~t:

"Ong xau lam, ac lam! Cut di! Lao do
;f'l"
te,.J! cut ut
. .
I

+ Boi, n6 biet "ong n<)i dai nao tho

lO phil phang nhu Vl;ly!", ong khong
bao gio lam gay ch6i non hay giam
len cay coi, khong lam rach giay hay
hong dieu cua cu Ti, ...

chin chan va thuong bo trong canh long n6i len nhfrng suy nghi cua minh: chj
tinh tro treu.
thuong thay, thuong u,. chj hieu noi kho cua

-Trang 329-


Bi quyet Chinh ph1;tc mon Ngitviin

+ Nhung cuoi cling chi cling phiH

n6i len nhfrng nghi suy cua minh: ca
nha ai cling kho vi S\1' thay doi CUa
thay, "nha ta nhu sap tan hoang ... "

+ Chi tiep: "Thay baa con: cai ben
ngoai la khong dang ke, chi co cai
ben trong, nhung con sq lam, boi con
cam thay, dau don thay ... moi ngay
thay m<)t doi khac dan, den noi con
cilng khong nh(in ra nU:a... "

Cu{)c doi thoc;li voi nguda day noi dau va S\1' tuy~t VQng CUa
han Truong Ba len cao trao, lam
cho nhan v~t tham thia bi kich cua
ban than va di den hanh d{)ng giai
thoat quyet li~t.
¢

Tran Thuy Duong

thay, cua u, cua tat ca thanh vien trong gia
dinh, va cht:rng kien canh "nha ta nhu sap tan
hoang ra ca... " vi S\1' thay doi cua thay. Chi l~i
cang hieu cai triet ly rna ong tling d~y: "Cai
ben ngoai la khong dang ke, chi co cai ben
trong", nhung bay gicon ca1n thay, dau don thay... 1noi ngay thay
1nQt doi khac dan, 1nat 1nat dan, tat ca cu l~ch
lg,c, nhoa nuJ dan di, den noi co luc chinh con
cilng khong nh(in ra thay nU:a... ". Truoc··nhfrng
lngat nhu tang da". 6ng hoan toan tuy~t vQng,
ong tham thia bi kich cua ban than va di den

hanh d{)ng giai thoat m{)t each quyet li~t.
Hegel tling n6i: "Phiii day tbi chop dinh cao
CUa mau thuan thi S'l:( song nhieu hinh mbi ue
ra", va d man do~n doi tho~i nay, bi kich cua
Trudng Ba da duQc day toi chop dinh. 6ng
nh~n ra CUQC song chenh venh cua minh da di
qua xa, n6 khong chi khien m{)t minh ong dau
kho, rna nhfrng ngutn1nh khoi vong luan quan ay. Neu di sau vao
tam thl!c, truy tim lnhat thi c6 le se cang khoet sau vao noi dau
cua ong. Nhung cai Gai khien con ngunghi th~t nhi~u. M{)t dtra tre moi mukhong chap nh~n each song chap va, m~c du
no rat yeu ong, rat thUdng ong, dem nao no
cling kh6c vi nho ong. V~y ong van d day ben
no, dang ra no phai h~nh phuc, no phai vui
mling vi di~u d6. Nhung khong, n6 quyet xua
duoi, khu6c ttr, khong nh~n ong. Ttr day, "sv:
song nhieu hinh moi ve ra" chinh la noi ni~m
cua Trudng Ba. Ong quyet dinh chet de ket
thuc chuoi ngay chenh venh gifra han va xac.

-Trang 330-


Trtin Thuy Duong

Bi quyet Chinh ph1;tc m.On Ngii viin

Sau khi nh~n thuc sau sac v~ bi ktch cua
3. Bi kjch song "ben trong mQt dang
minh, hon Truong Ba "qua quyet den ben c9t
ben ngoai mQt neo".
nha, lay m9t nen huang cham lila, thap len" gQi
Man doi tho~i gifra hon Truong Ba De Thich. Cu<)c doi tho~i gifra hon Truong Ba
voi De Thich Ia noi tac giii gfri gam nhfrng
va DeThich.
quan ni~m V~ CUQC song, ve hC}-nh phuc, ve le
song va cai chet.
- Quan ni~m song cua De Thich:
Ngay tu quyet dinh dau tien, Iuc cho hon
Truong Ba dUQC song l~i, da Ia m<)t mat xich
+ Vi la tien, la than nen De Thich tho rap trong m<)t cong trinh hoan thi~n.
song cot de "dlin chung tho", lam Nhung vi Ia tien, la than, la quan tren thien
vi~c sai nay co the chap va bang dinh nen quan ni~m cua De Thich rat don
gian, ong cho n1ng: song co nghia la khong
vi~c sai khac.
chet, rna khong chet co nghia Ia ton t~i, con
+ va cho ding: song co nghla t6n t~i the nao thi khong can biet, boi: "Tren
nghia la t6n t~i, con t6n t~i nhu the troi duai dat deu the ca". Han nfra, st,r ton t~i
nao thi chang can biet, boi: "Tren cua De Thich cot lade "dan chung hQ tho", lam
troi duai dat deu the ca"; "ra khoi vi~c nay sai thi co the chap va bang m<)t vi~c
sai khac, khong ai trach moe, cling khong phai
xac, hon chang la gi".
dung hoa voi bat ki ai, song chi de thoa man
- Quan ni~m song cua Truang Ba ~i nhfrng thu vui doi thuong. Nhung tht,rc te cho
k.Mc,- ong cho rang: "Khong the ben thay dieu khac han: Song the nao moi quyet
trong mQt dang, ben ngocli mQt neo dtnh den h~nh phuc cua con nguoi. Chu
khong phai CU dUQC song la se h~nh phuc.

dUCJC. Toi muon lclm toi trQn VE;n".
Han nfra, st,r ton ~i cua De Thich cot la de
+ DUQC song Ia m<)t h~nh phuc
"dan chung hQ tho", lam vi~c nay sai thi co the
nhung da song thi phiii song the
chap va bang m<)t vi~c sai khac, khong ai trach
nao cho y nghia, song rna lam kho
moe, cling khong phai dung hoa voi bat ki ai,
bao nguoi thi do Ia m<)t CUQC song
song chi de thoa man nhfrng thu vui doi
vo nghia.
thuong. Chu khong nhu nguoi tnin, song phai
¢
Qua do, LUU Quang Vii muon co st,r an nh~p, phai hoa hQp v6i c<)ng dong,
gili gam thong di~p: con nguoi la phai xoay quanh gifra cac moi quan h~.
m<)t tong the thong nhat gifra xac
Nhung quan ni~m song cua Truong Ba hoan
va hon. Neu xac va h6n thieu st,r hai toan trsl:i nguQc, ong khong the song theo
hoa, song ngUQC VOi t~o hoa thi do each: "ben trong 1nQt aang, ben ngoai mQt neo
Ia bi kjch, la CUQC song vo nghia.
aUchet. Ma khong chi minh toi kho! Nhung nguoi

-Trang 331-


Bi quye't Chinh ph¥c mon Ngii van

- Truong Ba thcing than bay to quan
diem sau khi hung chju tan bi kjch:

+ "Song nho viw do dq,c, cua ciii
nguoi khac dii la chuy~n kh6ng nen,
den cai than t6i cung phiii song nho
anh hang thit".
+ Song "ben trong rn¢t dang ben
ngoai m(jt neo" la CUQC song gia t(;lO,
con kho hon la cai chet. Cu<)c song
gia t(;lo nay "chi co bQn kh6n kiep la
lqi l¢c".
¢ Song nhchap va va khong dUQC 1<1 minh thi
CUQC song ay th~t VO nghla. Long
tot cua De Thich la di~u dang quy,
nhung long tot thieu thvc te thi l?i
day nguoi ta vao nghtch canh.

-Truong Ba cuong quyet dau tranh
de thoat khoi tinh cdnh tra treu:
+ "Co nhii:ng cai sai kh6ng the sua
duqc, chap va them chi cang la1n sai
the1n. Vi~c can lam la thay bang nt<)t
vi~c dung khcic".

Tran Thity Dttang

than cua t6i se con kho vi t6i. Con lay ly le gi
khuyen thang con t6i di vao con duong ngay
thang duqc?". DUQC song la m<)t h(;lnh phuc
nhung da song thi phai song the nao cho c6 y
nghla, song rna lam kho bao ngu

ffiQt CUQC song VO nghla. Qua lnhan v~t han Truong Ba, nha van Luu Quang
Vu muon gfri gam vao d6 thong di~p song: con
nguva tam han, ben trong va ben ngoai phai hai
hoa. Khong the c6 m9t tam han thanh cao
trong ffiQt the xac pham tvc tQi loi.
Truong Ba thclng than bay to quan diem, chi
ra cai sai cua De Thich sau khi y th-Lrc sau sac
v~ nhfrng bi ktch phai song nhd vao xac anh
hang thtt: "Song nho vao do dq,c nguoi khcic dii
la chuy~n kh6ng nen, den cai than t6i cung
phiii song nho anh hang thit, 6ng chi nghi dan
giiin la cho t6i song, nhung song nhu the nao
thi 6ng chang can biet!". Song th\fc S\f cho ra
con ngukhong h~ don gian. Khi song nhd, song gili,
song chap va, song "ben trong m(jt dang, ben
ngoai m<)t neo" la CUQC song gia t(;lO VO nghla,
con kho hon ca cai chet. CUQC song gia t(;lO
chang c6 lQi cho ai, "chi co bQn kh6n khiep la
lqi l¢c ". Long tot cua De Thich khi tran trQng
m9t tam han thanh cao nhu Trudng Ba la m9t
di~u dang quy nhung long tot thieu thvc te thi
l?i day nguChinh vi v~y, han Truong Ba quyet dau tranh
de thoat khoi tinh canh trd treu, bi hai cua
minh. 6ng keu gQi De Thich hay sua sai bang
m9t vi~c lam dung, b6i: "Co nhii:ng ccii sai
kh6ng the sua duqc, chap vci them chi cang sai

them. Vi~c can lam la thay bang m<)t vi~c la1n
dung khcic". Nen Truong Ba chap nh~n cai

- Trang332-


Trtin Thuy Duong

Bi quye't Chinh ph1;LC mon Ngfr min

+ Truong Ba chap nh~n c1i chet

de gi<1i thoat cai chenh
h6n va xac.

l~ch

gifra

Truong Ba tha chet de dUQC
la minh con hon la ph<'H song nho,
song gfri, song khong dUQC la minh
trQn v~n. D6 cling la ban chat nhan
h~u von c6 cua Truong Ba.
¢

d~p cua Truong Ba
the hi~n S'f! chien thang CUa cai
thi~n, cai d~p voi cai tam thuong,
thap hen.

4. Nhan each cao

(Do(ln cuoi VO kjch: CUQC doi tho9-i
gifra h6n Truong Ba voi VQ va cai
Gai voi cu Tt)

chet de giai thoat chenh l~ch gifra h6n va xac,
ong cho rang: "Vi~c dung con lam kip bdy gia
la lam cu Ti song lc;ti. Con toi, cu de toi chet
han... ". Quyet dinh cua Truong Ba chung to
ong da tham thia noi dau khi song "ben trong
m()t dang, ben ngoai rn()t neo", va ong tha chet
de dUQC la chinh minh, con hon la phai song
nho, song gfri, song chap va, song khong dUQC
la chinh minh.
Xet them v~ hanh d<)ng sua sai cua quan
thien dinh. Neu cu de Trudng Ba chet di thi
gia tri to cao chi dUn.g a sv cau tha cua Nam
Tao va tien bi len an a thai dQ vo trach nhi~n.
Nhung de h6n Truong Ba song l9-i, thi ca De
Thich cling bi len an, nhung bi len an a cho,
c6 trach nhi~m truoc sv vo trach nhi~m cua
d6ng cap. TU d6, ta cling nh~n them dUQC bai
hQC. Trang CUQC song, khong phai luc nao lam
di~u tot cling mang l9-i h9-nh phuc cho nguoi
khac. Va trong cong ViGC, khong phai cu chap
va bang ffiQt vi~c sai khac la se lap dUQC cai sai
cua minh. Phai thc1ng than, nghiem khac kiem
diem. Cang nh~n ra nhi~u chan ly, ta cang

thay kha nang khai quat m9t each sau sac
nhfrng van d~ xa hQi la ffiQt diem ID?nh trong
each viet kich cua LUU Quang Vli, rna "han
Truong Ba, da hang thit" la m9t dinh cao cua
m9t tai nang khi ong luon dua ra cac thong
di~p da nghia.
Nha van Nguyen Khai cho ding: "Gia try c11a
mQt tac pham ngh~ thu4t truoc het la 0' gia trj,
tu tuO'ng ella no. Nhung la tu tuO'ng da duqc
rung len 0' cac bQ.c tinh cdm, chic khong phdi ld
cai tu tuO'ng nam thang do tren trang gidy",
voi tu tuang tien b9 cua minh Luu Quang Vli
da chung cat len thu tu tuang ngh~ thu~t xuat
phat tlr tam long nhan d9-0 cung nhfrng tran
tra V~ gia tri CUQC song CUa COn nguoi. Ong
mong muon, con nguoi song vi chat luQng

-Trang 333-


Tran Thuy Du<1ng

Bi quyet Chinh pht.tc mon Ngii van

- Truong Ba qu-ytt djnh til gia s'IJ CUQC song chtr khong phai song chi la de ton
t?i. Vai y ngh1a d6, ket thuc vo ktch Truong Ba
s6ng, trd ZQ.i xac cho anh hang thjt:

quyet djnh tu gia xac anh hang thjt de tro ve
chinh h\ CUQC song "nguyen dUQC la chinh minh, tuy la cai chet nhung linh

v~n, trong sq,ch, thang than" rna ong hon ong se dUQC "nguyen V~n, trong SQ,Ch va
thang than" nhu chinh con nguoi von c6 cua
luon khao khat huang tai.
ong - m9t tam hon thanh cao rna suot doi ong
+ D6 cling la quyet djnh cham dtrt luon khao khat huang tai. 6ng ph\lc sinh, h6a
bi kjch "ben trong m¢t dang, ben than vao cac v?t d\lng quen thUQC, vai VUOn
cay xanh tot trong can nha cua minh nhu m9t
ngoai nt()t neo" cua hon Truong Ba.
st,r bat tfr, nhu loi ong d?n VQ Ian cuoi: "Tai van
+ Ong ph\IC sinh vao nhfrng hinh 0 day, van 0 ngay Lien ben ba day, ngay tren
anh quen thUQC trong VUOn cay, bQ,c cila nha ta, trong anh lila ba nau com, cau
trong din nha: "Lq,i la Truong Ba ao ba VO gq,o, trong cai COi ba d'f!ng trau, con
thQt, ta1n han lq,i tro lq,i thanh than, dao ba giay co ... khang phiii mu:Qn than ai cii,
trong sang nhu: xu:a... "
tai van 0 day, trong vu:on cay nha ta, trong
nhfrng dieu tot lanh CUa CUQC doi, trong moi
+ Lai dap uoi uq: "Tai van o day, o trai cay cai Gai nang niu... ". Loi van tham dam
lien ngay ben ba day, ngay tren bQ,c cam xuc, giau chat tho, chat trfr tinh duai ngoi
cila nha ta, trong anh lila ba nau but LUU Quang Vii. Nha SO?n ktch da xay dt,rng
cant, cau ao ba vo gq,o, trong cai coi khung canh: vuon cay "rung rinh anh sang",
dv:ng trau, con dao giay co... trong do la khong gian quen thUQC gan vai COn
nguoi Truong Ba. Noi luu gifr nhfrng hoi uc
1noi trai cay cai Gai nang niu... "
tuoi d~p ve Truong Ba trong long nguoi than
van dUQC vun xai, am ap va chan hoa.
- Ynghia hdnh dqng ciia cai Gai ua Man kjch khep l?i vai hinh anh: cai Gai va cu
cuTj:
Tt chia nhau qua na, roi vU.i h?t na xuong dat
vai loi tho?i: "Cho no mQC thanh cay nt6i. Ong
+ Hanh dqng: hai dua tre chia n()i t6 biio vQ,y. Nhilng cay se noi nhau ma l6n

nhau qua na ''do ang n¢i trong", roi khan. Miii miii...". D6 la hinh anh dua tre ngay
vUi h?t na xuong dat: "cho no mQC tho, trong sang gieo trong h?t giong mai tu
thanh cay. Nhung cay se noi nhau qua na ong nQi trong truac d6. Trong mat dua
chau ngay tho, trong sang, hinh anh ong n9i
nta l6n khan. Miii ntiii... "
van luon trQn v~n. Day la bieu trung cho st,r
+ Ynghia: dua tre ngay tho, trong noi tiep, sinh soi bat tlr cua hon Truong Ba sang gieo trong h?t giong mai bieu m9t nhan each cao d~p, thanh khiet va
trung cho st,r tiep noi, sinh soi bat nguyen v~n. Tuy cai chet han ve the xac la
tfr cua hon Truong Ba - mQt ve d~p m9t sv tiec nuoi, nhung l?i la st,r hoan nguyen
thanh khiet, nguyen v~n cling tam ki di~u cho tam hon. Truong Ba dang song
IDQt CUQC song mai, la S\1' song bat di~t trong
hon thanh cao.
trai tim nhfrng nguoi than yeu.
- Tritt ly nhdn sinh, le s6ng, each
Le NgQc Tra cho rang: "Ngh~ thu~t bao gia
cilng la titng n6i ciia tinh cdm con nguai, za s'IJ
s6ng tcic gid gui gdm qua tcic pham:
+

Do

-Trang 334-


Bi quyet Chinh ph'l:tc mon Ngft van

+ Thu nMt: con nguoi cu mai miet
ch~y theo nhfrng ham muon tam
thuong v~ v?t chat thi chi tro nen

pham tvc, tho thien.
+ Thu hai: dling lay co tam hon Ia
quy, rna xao nhang dive b~ ngoai,
muon toan v~n thi phai hai hoa gifra
tam hon va the xac, gifra cai ben
trong va cai ben ngoai.
+ Thu ba: trong CUQC song chung
ta luon phai dau tranh voi nghich
canh, chong 19-i sv clm thuong,
chong l9-i nhfrng th6i dung tvc de
hoan thi~n nhan each.

Tr&.n Thuy Duong

t\C giai bay va S\C gtci gam tam tU". Qua man
doi tho~i, c6 the thay tac gia da gfri gam
nhfrng thong di~p V~ le song thai CUQC VUa
trt,rc tiep vlia gian tiep, vlia m~nh me quyet
li~t, vua kin dao sau sac. f)i~u nhan m~nh 0
day la ve d~p tam hon cua nhfrng nguoi dan
lao d<)ng trong cu<)c dau tranh chong l~i sv
dung tvc, th6i xau, th6i gia ~0 de bao v~ sv
trQn v~n trong nhan each. Khong chi co y
nghia ve triet ly nhan sinh, v~ h~nh phuc con
nguoi. Trong vo kich n6i chung va do~n ket
n6i rieng, Luu Quang Vu muon phe phan m<)t
so bieu hi~n tieu ct,rc trong loi song: Thu nhat,
con nguoi dang song va ch~y theo nhfrng ham
muon tam thuong v~ v?t chat den noi tro nen
pham phu, tho thien. Thu hai, lay co tam hon

la cao quy, doi song tam hon la dang trQng rna
l~i sao nhang vi~c cham lo, vun ven cho b~
ngoai. Ngoai ra, vo kich con de c~p den m<)t
van de cap bach, khong kern phan buc xuc, d6
la tinh tr9-ng song gia t~o, song doi tra, song
khong dUQC la chinh minh. D6 la nguy. Cd day
con nguoi den sv tha h6a do danh va lQi chi
duong m<)t each nhanh nhat.

Loi kit: Lam nen thanh cong cua do~n trich n6i rieng va vo kich "Han Trnang
Vu da sfr dvng nhuan nhuyen m<)t so thu
phap ngh~ thu?t m<)t each d<)c dao, nha bien kich xay dt,rng tac pham dt,ra tren sv
sang t9-o l~i cot truy~n dan gian. Ngh~ thu?t dt,rng canh, viet loi doi tho9-i, d<)c tho9-i,
hanh d<)ng, tinh each, tinh huang... tat ca d~u d~t tdi trinh dQ b?c thay ve kich san
khau. Thong qua vo kich, ta nhu hieu hdn van d~ triet ly nhan sinh v~ cai cao ca va
cai thap hen, gifra cai dung tvc tam thuong va cai thanh khiet trong sang rna Luu
Quang Vii nhan gfri thong qua CUQC dau tranh gifra hai m~t hon va xac trong ffiQt con
nguoi. Chinh vi v?y, hdn 30 nam troi qua nhung nhfrng gia tri cua vo Jtam gudng phan chieu CUQC song xa hQi IDQt each chan tht,rc cho the h~ hom nay va
mai sau nghi~n ngam.
Ba, da hang thit" n6i chung, Luu Quang

-Trang 335-