Luận văn Quản lý chi ngân sách xã trên địa bàn huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI

NGUYỄN PHI KHANH

QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC XÃ TRÊN ĐỊA
BÀN HUYỆN LỤC NAM, TỈNH BẮC GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Bắc Giang - 2020


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI

NGUYỄN PHI KHANH

QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC XÃ TRÊN ĐỊA
BÀN HUYỆN LỤC NAM, TỈNH BẮC GIANG

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ
MÃ SỐ: 8340410

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. LÊ MAI TRANG

Bắc Giang - 2020

LỜI CAM ĐOAN
“Tôi xin cam đoan bản luận văn là cơng trình nghiên cứu độc lập của
riêng tơi. Tơi cũng xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận
văn này đã được cảm ơn và các thơng tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ
rõ nguồn gốc.”

Bắc Giang, ngày tháng năm 2020
Tác giả luận văn

Nguyễn Phi Khanh


ii

LỜI CẢM ƠN
“Luận văn này là kết quả của quá trình học tập và nghiên cứu ở nhà
trường, kinh nghiệm trong q trình cơng tác, sự nỗ lực của bản thân và sự
giúp đỡ của nhiều tổ chức và cá nhân.”
“Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến TS. Lê Mai Trang, Trường Đại
học Thương Mại Hà Nội người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình
giúp đỡ tơi trong suốt q trình nghiên cứu và hồn thành luận văn.”
“Tơi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban giám hiệu nhà trường,
cùng toàn thể quý thầy cô giáo Trường Đại học Thương Mại đã nhiệt tình
giúp đỡ tơi về mọi mặt trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu.”
“Tôi xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo, đồng nghiệp ở Sở Tài chính,
Phịng Tài chính – Kế hoạch huyện Lục Nam, Kho Bạc Nhà nước, Chi cục
Thuế và các cơ quan, tổ chức có liên quan ở Lục Nam đã nhiệt tình giúp đỡ,
tạo điều kiện thuận lợi và cung cấp số liệu cho tôi trong việc thu thập thơng
tin và tìm hiểu tình hình thực tế.”
“Mặc dù bản thân đã có sự nỗ lực trong q trình nghiên cứu, Luận

văn khơng tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế. Tơi mong nhận được sự
góp ý chân thành của quý thầy cô, đồng nghiệp và bạn bè để luận văn được
hoàn thiện hơn.”
Xin cảm ơn!
Bắc Giang, ngày
tháng năm 2020
Tác giả luận văn

Nguyễn Phi Khanh


iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU

BHXH

Bảo hiểm xã hội

BHYT

Bảo hiểm y tế

CTX

Chi thường xuyên

HĐND

Hội đồng nhân dân

KBNN

Kho bạc nhà nước

KPCĐ

Kinh phí cơng đồn

KTXH

Kinh tế - xã hội

NSNN

Ngân sách nhà nước

NSX

Ngân sách xã

UBND

Ủy ban nhân dân

XDCB

Xây dựng cơ bản

TC-KH

Tài chính kế hoạch


iv

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...........................................................................................i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU.....................................iii
MỤC LỤC.......................................................................................................iv
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU..............................................................…vi
DANH MỤC SƠ ĐỒ.....................................................................................vii
PHẦN MỞ ĐẦU.............................................................................................01
1. Tính cấp thiết của đề tài..............................................................................01
2. Tổng quan nghiên cứu tài liệu ......................................................................02
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ..............................................................04
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...............................................................05
4.1. Đối tượng nghiên cứu ..............................................................................05
4.2. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................05
5. Phương pháp nghiên cứu.............................................................................05
5.1. Phương pháp thu thập số liệu ..................................................................05
5.2. Phương pháp phân tích, tổng hợp và xử lý số liệu ..................................06
6. Kết cấu luận văn .........................................................................................06
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH XÃ. . .07
1.1.TỔNG QUAN VỀ NGÂN SÁCH XÃ......................................................07
1.1.1. Khái niệm ngân sách xã.........................................................................07
1.1.2. Đặc điểm của ngân sách xã...................................................................08
1.1.3. Vai trò của ngân sách xã .......................................................................08

1.2. QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH XÃ.........................................................09
1.2.1. Nội dung chi của ngân sách xã..............................................................09
1.2.2. Yêu cầu của quản lý chi ngân sách xã...................................................13
1.3. KINH NGHIỆM QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ CỦA MỘT SỐ ĐỊA
PHƯƠNG .......................................................................................................20
1.3.1. Kinh nghiệm quản lý chi ngân sách xã tại huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc
Giang ..............................................................................................................20


v

1.3.2. Kinh nghiệm quản lý chi ngân sách xã tại huyện Tân Yên, tỉnh Bắc
Giang ..............................................................................................................21
1.3.3. Bài học kinh nghiệm về quản lý chi ngân sách xã cho huyện Lục Nam,
tỉnh Bắc Giang ................................................................................................22
1.4. SỰ CẦN THIẾT PHẢI HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI
NGÂN SÁCH XÃ HIỆN NAY ......................................................................23
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH
XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LỤC NAM....................................................25
2.1. ĐẶC ĐIỂM ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, ĐIỀU KIỆN KINH TẾ - XÃ HỘI
VÀ PHÒNG TÀI CHÍNH - KẾ HOẠCH HUYỆN LỤC NAM.....................25
2.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội.......................................25
2.1.2. Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện Lục Nam.......................................28
2.2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH XÃ TRÊN
ĐỊA BÀN HUYỆN LỤC NAM......................................................................30
2.2.1. Lập dự toán chi ngân sách xã................................................................30
2.2.2. Chấp hành chi ngân sách xã..................................................................37
2.2.3. Quyết toán ngân sách xã........................................................................49
2.2.4. Thực trạng công tác giám sát, kiểm tra, thanh tra chi ngân sách xã.. 50
2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NSX TRÊN ĐỊA

BÀN HUYỆN LỤC NAM..............................................................................52
2.3.1. Những kết quả đạt được........................................................................52
2.3.2. Những hạn chế.......................................................................................54
2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế...........................................................56
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI
NGÂN SÁCH XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LỤC NAM............................58
3.1. MỤC TIÊU PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ ĐỊNH HƯỚNG
QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LỤC NAM.58
3.1.1. Mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2017 – 2020..................58
3.1.2. Định hướng quản lý chi Ngân sách xã trên địa bàn huyện Lục Nam giai
đoạn 2017 – 2020............................................................................................59
3.2. CÁC GIẢI PHÁP CƠ BẢN NHẰM HỒN THIỆN CƠNG TÁC QUẢN
LÝ CHI NGÂN SÁCH XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LỤC NAM TRONG
THỜI GIAN TỚI.............................................................................................59
3.2.1. Hồn thiện cơng tác lập dự tốn chi ngân sách xã................................59
3.2.2. Hồn thiện cơng tác chấp hành chi ngân sách xã..................................61


vi

3.2.3. Hồn thiện cơng tác quyết tốn ngân sách xã.......................................63
3.2.4. Hồn thiện cơng tác cơng khai tài chính ngân sách xã..........................63
3.2.5. Hồn thiện cơng tác thanh tra, kiểm tra, kế toán trong quản lý chi ngân
sách xã.............................................................................................................64
3.2.6. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý ngân sách xã.................65
3.2.7. Tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan tài chính, Kho bạc nhà nước
với xã...............................................................................................................66
3.2.8. Đẩy mạnh thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong sử dụng ngân sách
xã.....................................................................................................................67
3.2.9. Tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản

lý chi ngân sách xã..........................................................................................68
3.3. KIẾN NGHỊ.............................................................................................68
PHẦN THỨ BA: KẾT LUẬN........................................................................70
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................71


vii

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU
Bảng 2.1. Tình hình thu, chi NSX trên địa bàn huyện Lục Nam giai đoạn
2017-2019 .......................................................................................................31
Bảng 2.2. Tổng hợp thu NSX ở huyện Lục Nam giai đoạn 2017 – 2019........33
Bảng 2.3. Tổng hợp chi NSX ở huyện Lục Nam giai đoạn 2017 – 2019.........36
Bảng 2.4. Tổng hợp quyết toán thu, chi NSX theo từng xã, thị trấn giai đoạn
2017-2019........................................................................................................38
Bảng 2.5. Cơ cấu chi NSX trên địa bàn huyện Lục Nam giai đoạn 2017 –
2019.................................................................................................................40
Bảng 2.6. Tình hình thực hiện chi thường xuyên NSX trên địa bàn huyện Lục
Nam giai đoạn 2017-2019...............................................................................42


viii

DANH MỤC SƠ ĐỒ
Hình 2.1. Bản đồ hành chính huyện Lục Nam................................................26


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Xã, phường, thị trấn (gọi chung là đơn vị hành chính cấp cơ sở) đã tồn

tại và phát triển theo suốt quá trình phát triển kinh tế - xã hội của mỗi địa
phương. Theo Thông tư 344/2017/TT-BTC ngày 30 tháng 12 năm 2017 của
Bộ Tài chính, đơn vị hành chính Xã gồm có xã, thị trấn là đơn vị hành chính
dưới huyện và phường là đơn vị hành chính dưới quận. Tính đến ngày 22
tháng 4 năm 2020, Việt Nam có 10.614 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm
1.712 phường, 605 thị trấn và 8.297 xã, trong đó có 348 xã thuộc các thành
phố trực thuộc tỉnh, 328 xã thuộc các thị xã và 7.621 xã thuộc các huyện.(theo
Báo cáo số liệu tổng hợp mạng lưới Điểm giao dịch xã của Ngân hàng Chính
sách xã hội).
Có thể nói xã có vai trị, vị trí, chức năng và nhiệm vụ hết sức quan
trọng. Nơi đây thể hiện rõ nhất mối quan hệ giữa Nhà nước với nhân dân và
trực tiếp tổ chức triển khai, chỉ đạo, biến mọi chủ trương, đường lối, chính
sách của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước vào cuộc sống. Chính
quyền cấp xã là đơn vị quản lý hành chính Nhà nước cấp cơ sở, chịu trách
nhiệm một cách toàn diện trước Đảng, Nhà nước và nhân dân địa phương trên
tất cả các lĩnh vực: kinh tế, chính trị, văn hóa – xã hội, an ninh quốc phịng....
Bởi vậy, việc xây dựng Đảng bộ và chính quyền Nhà nước ở cấp xã trong
sạch, vững mạnh kết hợp chặt chẽ với vấn đề quan tâm công tác quản lý
nguồn ngân sách cơ sở để tương xứng với yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình
mới hiện nay là một yêu cầu khách quan và cấp thiết.
Ngân sách xã là một cơng cụ tài chính quan trọng cho chính quyền cấp
xã thực hiện được các chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước, phát triển kinh
tế - xã hội trên địa bàn. Từ đó góp phần tạo ra nguồn lực chung cho sự nghiệp
phát triển kinh tế đất nước, đưa nước ta tiến nhanh hơn, mạnh hơn, bắt kịp với
nhịp độ phát triển của các nước trong khu vực và trên thế giới. Do vậy, một
trong những yêu cầu quan trọng được đặt lên hàng đầu là phải đổi mới mạnh
hơn hoạt động ngân sách xã, đặc biệt là quản lý chi ngân sách xã trên địa bàn
huyện.
Trong những năm qua, công tác quản lý chi ngân sách xã ở huyện Lục
Nam, tỉnh Bắc Giang đã có những bước tiến đáng ghi nhận. Tuy nhiên, bên

cạnh những thành tựu đã đạt được vẫn còn bộc lộ nhiều tồn tại, hạn chế nhất
định (Vẫn còn nhiều xã, trường học chưa thực hiện nghiêm quy chế dân chủ
trong quản lý ngân sách, đặc biệt là việc thu, chi các khoản đóng góp của
nhân dân. Một số đơn vị quản lý sử dụng ngân sách không đúng quy định của
luật ngân sách, biểu hiện: chi sai nguyên tắc, chế độ, chứng từ không đảm bảo
quy định ….) Do đó, việc nghiên cứu, phân tích tình hình thực tiễn cơng tác
quản lý chi ngân sách xã để chỉ ra những tồn tại thiếu sót, thấy rõ những vấn
đề bức xúc cần giải quyết, từ đó có những giải pháp đối với xây dựng và phát


2

triển ngân sách xã trên địa bànhuyện Lục Nam hiện nay là một vấn đề mang
tính cấp thiết.
Đó chính là những lý do hết sức thuyết phục để tôi chọn đề tài: “Quản lý
chi ngân sách xã trên địa bàn huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang” làm luận văn thạc
sĩ của mình.
2. Tổng quan nghiên cứu tài liệu
Tính đến nay đã có nhiều cơng trình nghiên cứu về quản lý chi NSNN.
Có thể “kể đến một số đề tài nghiên cứu tiêu biểu như sau:
Nguyễn Ngọc Hùng (2006), Quản lý ngân sách nhà nước, Nhà xuất
bản Thống kê, TP. Hồ Chí Minh.Cuốn sách nhằm cung cấp những kiến thức
về lý luận tổng quan, cơ cấu tổ chức, cơ chế vận hành và nghiệp vụ quản lý
Ngân sách Nhà nước. Nội dung của cuốn sách bao gồm 12 phần chính: Tổng
quan về ngân sách Nhà nước; Tổ chức hệ thống ngân sách Nhà nước; Thuế;
Quản lý chi thuế; Phí và lệ phí; Huy động vốn tín dụng Nhà nước; Chi thường
xuyên; Chi đầu tư phát triển; Cân đối ngân sách Nhà nước; Lập dự toán ngân
sách Nhà nước; Chấp hành ngân sách Nhà nước; Quyết toán ngân sách Nhà
nước. Cuốn sách đã trình bày các nội dung tổng quát liên quan đến quản lý
NSNN trong đó có quản lý chi NSNN.

Tơ Thiện Hiền (2012),Nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước
tỉnh An Giang giai đoạn 2011-2015 và tầm nhìn đến 2020, Luận án tiến sỹ,
Trường Đại học Ngân hàng Tp.HCM. Luận án đã tập trung phân tích hiện
trạng quản lý NSNN tại tỉnh An Giang để đánh giá những mặt thành công và
hạn chế để làm cơ sở cho những giải pháp hoàn thiện quản lý NSNN tại tỉnh
An Giang bao gồm: Tăng cường, chấn chỉnh quản lý thu, bồi dưỡng nguồn
thu, khuyến khích tăng thu; Quản lý nguồn thu tập trung vào NSNN; Quản lý
và sử dụng có hiệu quả các khoản chi NSNN; Hoàn thiện cơ chế tự chủ, tự
chịu trách nhiệm về tài chính đối với các cơ quan hành chính, đơn vị sự
nghiệp; Hồn thiện đổi mới cơ chế quản lý phân cấp điều hành NSNN các
cấp; Đổi mới quy trình lập, chấp hành và quyết tốn NSNN; Tăng cường cơng
tác thanh tra, kiểm tra; Nâng cao trình độ cán bộ quản lý NSNN.
Phạm Ngọc Dũng (2019), Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước: Thực
trạng và khuyến nghị, Tạp chí tài chính ngày 23/04/2019. Phân cấp quản lý
ngân sách nhà nước là một nội dung quan trọng của quản lý ngân sách nhà
nước. Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước không chỉ liên quan đến cơng tác
quản lý ngân sách mà cịn liên quan đến tổ chức bộ máy nhà nước và các vấn
đề kinh tế - xã hội. Bài viết đánh giá thực trạng hệ thống ngân sách và phân
cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam thời gian qua và đề xuất một số
khuyến nghị nhằm hoàn thiện phân cấp quản lý ngân sách nhà nước theo
hướng bền vững.
Nguyễn Thị Việt Nga (2019), Quản lý ngân sách địa phương tại tỉnh
Bắc Giang, Tạp chí tài chính ngày 07/02/2019. Trong những năm qua, công


3

tác quản lý ngân sách nhà nước của tỉnh Bắc Giang đã đạt được những thành
tựu quan trọng, góp phần thúc đẩy phát triển toàn diện kinh tế - xã hội trên địa
bàn Tỉnh. Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác quản lý ngân sách nhà

nước của Tỉnh cũng còn những tồn tại, bất cập đặt ra cần giải quyết. Bài viết
khảo sát thực trạng về công tác quản lý ngân sách nhà nước và đưa ra một số
giải pháp gắn với tình hình thực tiễn cơng tác quản lý ngân sách nhà nước tại
Bắc Giang.
Chu Văn Sử (2019), Quản lý chi NSNN của huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện
Biên, Luận văn thạc sỹ, Trường Đại học Thương Mại. Luận văn trên cơ sở
đánh giá thực trạng đã đề xuất các giải pháp hoàn thiện bao gồm: Để tăng
cường hiệu lực trong công tác quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với quản
lý chi NSNN cần đổi mới một cách hiệu quả và sâu sắc công cụ quản lý, trong
đó đội ngũ cán bộ quản lý là quan trọng nhất; Để xây dựng và phát triển nền
kinh tế thị trường, nhà nước phải sử dụng một hệ thống các cơng cụ quản lý vĩ
mơ như kế hoạch, chính sách, các cơng cụ tài chính, pháp luật... Việc sử dụng
các công cụ này thể hiện thông qua hoạt động của các cơ quan, đơn vị trong
bộ máy nhà nước và đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước; thực hiện tốt công
tác quản lý chi NSNN, đảm bảo chi ngân sách tiết kiệm, hiệu quả đáp ứng yêu
cầu thực hiện nhiệm vụ chính trị của từng cấp chính quyền, từng đơn vị góp
phần hồn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ thúc đẩy huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện
Biên phát triển ngày càng nhanh và bền vững.
Hoàng Văn Kiên (2019), Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn
huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La, Luận văn thạc sỹ, Trường Đại học Thương Mại.
Luận văn nghiên cứu tình hình quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện
Mai Sơn để chỉ ra một số hạn chế, tồn tại đó là: Trong công tác điều hành
ngân sách ở một số lĩnh vực cịn chưa bám sát dự tốn được giao, việc điều
hành, triển khai nhiệm vụ tại một số đơn vị dự tốn thường chậm, dồn nén
vào cuối năm và cịn để xảy ra tình trạng khơng thực hiện được dự toán trong
năm, đặc biệt là chi đầu tư xây dựng cơ bản gây ra tình trạng chi chuyển
nguồn lớn, đây là một ngun nhân gây thất thốt, lãng phí ngân sách nhà
nước…Những tồn tại, hạn chế do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ
quan, nhưng chủ yếu là do hệ thống cơ chế, chính sách và quản lý NSNN
chưa hồn chỉnh, trình độ quản lý của cán bộ ngành tài chính cịn nhiều hạn

chế bất cập nhất là cán bộ tài chính cấp cơ sở. Sự phối hợp giữa các cơ quan
chức năng trong quản lý NSNN nhiều khi chưa đồng bộ. Để thực hiện các
biện pháp hồn thiện cơng tác quản lý thu chi ngân sách có hiệu quả đòi hỏi
phải thực hiện tổng hợp các giải pháp ở tầm vĩ mô và vi mô.
Nguyễn Thuý Hà (2020), Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn
quận Tây Hồ, TP Hà Nội, Luận văn thạc sỹ, Trường Đại học Thương
Mại.Trong luận văn này tác giả đã hệ thống hoá cơ sở lý luận về mối quan hệ
giữa chi NSNN và phát triển KT-XH ở địa phương, làm rõ mục tiêu, nguyên
tắc, phương thức quản lý chi NSĐP trong điều kiện kinh tế thị trường. Đã


4

trình bày một cách khái quát thực trạng quản lý chi NS trong mối quan hệ với
phát triển KT-XH trên các mặt: cải thiện cơ sở hạ tầng KT-XH, bảo đảm cơng
bằng xã hội. Tác giả luận văn phân tích kinh nghiệm quản lý chi NSNN ở một
số quận trên địa bàn TP Hà Nội và rút ra bài học cho quận Tây Hồ, nhất là
kinh nghiệm cải cách quản lý NS theo kết quả đầu ra và khuôn khổ NS trung
hạn. Đặc biệt, tác giả luận văn đã luận chứng khá thuyết phục về các quan
điểm hoàn thiện quản lý chi NSĐP, kiến nghị áp dụng 6 nhóm giải pháp hoàn
thiện quản lý chi NSĐP phù hợp với điều kiện của Quận Tây Hồ. Một số giải
pháp có ý nghĩa tham khảo cho các địa phương khác như áp dụng quy trình
lập dự tốn và phân bổ NS trên cơ sở khuôn khổ chi tiêu trung hạn hướng đến
kết quả đầu ra; hoàn thiện cơ chế quản lý chi NS theo hướng mở rộng quyền
tự chủ cho tổ chức thụ hưởng NS….
Phạm Thị Nhung (2020), Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn
huyện Tam Nông tỉnh Phú Thọ, Luận văn thạc sỹ, Trường Đại học Thương
Mại. Trên cơ sở các nghiên cứu lý luận về quản lý chi NSNN, kinh nghiệm
của một số địa phương của Việt Nam về quản lý chi NSNN, tác giả đã đúc kết
một số kinh nghiệm có giá trị như: quy hoạch và quản lý nghiêm theo quy

hoạch, bứt phá về cơ sở hạ tầng, đổi đất lấy cơ sở hạ tầng, người có đất ra mặt
đường phải đóng tiền… Căn cứ thực trạng quản lý chi NSNN tại huyện Tam
Nông tỉnh Phú Thọ, có tính đến các xu hướng diễn biến bối cảnh và thực tế
mục tiêu, yêu cầu phát triển của địa phương, tác giả đã đề xuất 06 nhóm giải
pháp đổi mới quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Tam Nơng tỉnh Phú Thọ,
trong đó một số giải pháp có ý nghĩa tham khảo cho các địa phương khác
như: lựa chọn, quyết định danh mục và thứ tự ưu tiên các sản phẩm đầu ra;
các giải pháp nâng cao hiệu quả CTX, chi ĐTPT; hoàn thiện hệ thống các
định mức chi NSNN… Để các giải pháp trên có tính khả thi, triển khai thực
hiện được trong cuộc sống, luận văn cũng đã nghiên cứu và đề xuất 4 nhóm
điều kiện thực hiện như: đổi mới tư duy quản lý chi NSNN; các điều kiện chủ
yếu liên quan đến việc triển khai thực hiện khuôn khổ chi tiêu trung hạn và
hoàn thiện khung pháp lý; các điều kiện liên quan đến hoàn thiện hệ thống cơ
chế quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Tam Nơng tỉnh Phú Thọ.
Có thể nói các đề tài trên đã có đóng góp rất nhiều cho việc nghiên cứu
về hoạt động quản lý ngân sách nhà nước nói chung và quản lý chi ngân sách
cấp huyện nói riêng, tuy nhiên, với đặc thù là một huyện chủ yếu là trồng lúa,
hoa màu và cây ăn quả, trong vùng có đặc sản na dai, dứa, vải thiều..., hoạt
động quản lý NSNN, cũng như việc thực thi luật ngân sách nhà nước, đặc biệt
là chi NSNN, cũng có những đặc điểm riêng, khác biệt. Do đó, đề tài học viên
lựa chọn mặc dù có tính kế thừa, nhưng nó cũng thể hiện các quan điểm
nghiên cứu độc lập của tác giả.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
Hệ thống những vấn đề lý luận cơ bản về quản lý chi ngân sách xã làm
cơ sở nghiên cứu đề tài.


5

Phân tích thực trạng cơng tác quản lý chi ngân sách xã trên địa bàn

huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang.
Đề xuất một số giải pháp nhằm hồn thiện cơng tác quản lý chi ngân
sách xã trên địa bàn huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Các vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý chi ngân sách xã
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Về không gian: Nghiên cứu trong phạm vi địa bàn huyện Lục Nam,
tỉnh Bắc Giang.
Về thời gian: Luận văn bám sát các vấn đề về quản lý chi ngân sách xã
trên địa bàn huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2017-2019.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp thu thập số liệu
5.1.1. Số liệu thứ cấp
Số liệu thứ cấp được thu thập từ Phịng Tài chính - Kế hoạch huyện
Lục Nam, Sở Tài chính, Chi Cục Thống kê huyện Lục Nam; Báo cáo kế
hoạch KT-XH 5 năm 2011-2016; Kế hoạch KT-XH hàng năm của UBND
huyện; Báo cáo quy hoạch tổng thể phát triển KT - XH của huyện đến năm
2020; Niên giám thống kê huyện Lục Nam và một số báo cáo khác có liên
quan để đánh giá thực trạng công tác quản lý chi ngân sách xã trên địa bàn
huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang.
5.1.2. Số liệu sơ cấp
Đề tài tiến hành thu thập số liệu sơ cấp thông qua điều tra phỏng vấn
ngẫu nhiên cán bộ đang làm việc liên quan đến công tác quản lý chi ngân sách
xã tại huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang thơng qua bảng hỏi về các nội dung
chính ảnh hưởng đến công tác quản lý chi ngân sách xã tại huyện Lục Nam,
gồm:
- Cơng tác lập dự tốn chi ngân sách xã;
- Cơng tác chấp hành dự tốn chi ngân sách xã;
- Cơng tác quyết tốn chi ngân sách xã;

Luận văn sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên đơn giản. Đối
với phương pháp này, trước tiên lập danh sách các đối tượng là cán bộ, công
chức liên quan đến công tác quản lý chi NSX trên địa bàn huyện Lục Nam
bao gồm: HĐND, UBND xã, cơ quan Thuế, UBND huyện, PTCK huyện,
KBNN huyện.
Kích thước mẫu được xác định dựa trên cơ sở tiêu chuẩn 5:1 của Bollen
(1998) và Hair & ctg (1998), tức là để đảm bảo phân tích dữ liệu (phân tích
nhân tố khám phá EFA) tốt thì cần ít nhất 05 quan sát cho 01 biến đo lường


6

và số quan sát khơng nên dưới 100. Mơ hình phân tích nhân tố khám phá
(EFA) sử dụng trong luận văn gồm 05 nhân tố độc lập với 24 biến. Do đó,
kích thước mẫu tối thiểu cần thiết là từ 24 x 5 = 120.
5.2. Phương pháp phân tích, tổng hợp và xử lý số liệu
Để tiến hành phân tích đánh giá thực trạng chi ngân sách xã trên địa
bàn nghiên cứu theo các tiêu thức khác nhau, luận văn sử dụng phương pháp
phân tổ thống kê để tổng hợp và hệ thống hóa tài liệu thu thập được.
6. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, phần nội dung
chính của luận văn gồm 3 chương với kết cấu như sau:
Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý chi Ngân sách xã.
Chương 2. Thực trạng công tác quản lý chi ngân sách xã trên địa bàn
huyện Lục Nam.
Chương 3. Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách xã trên
địa bàn huyện Lục Nam.


7

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH XÃ

1.1. TỔNG QUAN VỀ NGÂN SÁCH XÃ
1.1.1. Khái niệm ngân sách xã
“Ngân sách xã là một cấp ngân sách cơ sở trong hệ thống NSNN, nó
đại diện và đảm bảo tài chính cho chính quyền xã có thể chủ động khai thác
những thế mạnh có sẵn để phát triển kinh tế, thực hiện các chính sách xã hội,
giữ gìn an ninh trật tự trên địa bàn[17].”
“Ngân sách xã là một bộ phận của tài chính cơng có liên quan đến các
hoạt động chi tiêu của chính phủ và các nguồn thu để tài trợ cho chi tiêu của
chính phủ. Một trong mục tiêu quan trọng của phân tích chi tiêu của ngân
sách là để hiểu tác động của chi tiêu của chính phủ, các quy định, chính sách
thuế và vay mượn lên quá trình phát triển kinh tế - xã hội như tạo việc làm,
đầu tư và chi tiêu. Nguyên tắc để quản lý chi ngân sách là đảm bảo vai trị
điều tiết của chính phủ trongnền kinh tế và tác động của nó đối với việc sử
dụng tài nguyên và bảo đảm phúc lợi của người dân[20].”
“Ngân sách xã trực tiếp gắn với người dân, trực tiếp giải quyết tồn bộ
mối quan hệ về lợi ích giữa Nhà nước với dân. Chính vì vậy, ngân sách xã là
tiền đề đồng thời là hệ quả trong quá trình quản lý kinh tế - xã hội của Nhà
nước.”
“Trong điều lệ ngân sách xã ban hành tháng 04/1972 có ghi:"NSX là kế
hoạch thu chi tài chính của chính quyền cấp xã, để đảm bảo điều kiện vật
chất cho Hội đồng nhân dân và Ủy ban hành chính xã làm trịn trách nhiệm,
nhiệm vụ của mình: đảm bảo việc chấp hành pháp luật, giữ vững trật tự trị
an, bảo vệ tài sản công cộng, bảo hộ quyền lợi hợp pháp của công dân; quản
lý mọi hoạt động kinh tế, văn hoá, xã hội trong xã, động viên và giám sát các
hợp tác xã và công dân thi hành nghiêm chỉnh các nghĩa vụ đối với Nhà
nước".”

Thông tư số 344/2016/TT-BTC ngày 30/12/2016 quy định về quản lý
ngân sách xã và các hoạt động tài chính khác của xã, phường, thị trấn xác
định:
“Ngân sách xã do Ủy ban nhân dân xã xây dựng và quản lý, Hội đồng
nhân dân xã quyết định và giám sát.”
Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là cần phải có một khái niệm về ngân sách xã
đầy đủ, thống nhất làm cơ sở cho việc xác định các yêu cầu, nhiệm vụ của
NSX sau này.
Tổng kết lại, một khái niệm phản ánh bản chất và bao quát nhất về
NSX là:
NSX là toàn bộ các quan hệ kinh tế giữa các chủ thể phát sinh trong
quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ của chính quyền Nhà


8

nước cấp xã nhằm phục vụ cho việc thực hiện các chức năng của Nhà
nước cấp cơ sở trong khuôn khổ đã được phân công, phân cấp quản lý.
“Như vậy ta có thể khẳng định rằng ngân sách cấp xã là một bộ phận
hữu cơ trong hệ thống ngân sách Nhà nước, được kết cấu chặt chẽ và chịu sự
điều chỉnh vĩ mô của NSNN theo mục tiêu chung của quốc gia; kết hợp hài
hịa giữa lợi ích chung và quyền lợi vật chất của từng xã, dựa trên cơ sở sử
dụng nguồn tài chính tại chỗ có hiệu quả, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho cấp
xã hoàn thành nhiệm vụ được giao. Ngân sách cấp xã là nhân tố góp phần
thực hiện thành cơng mục tiêu cơng nghiệp hóa - hiện đại hóa nơng nghiệp
nơng thơn.”
1.1.2. Đặc điểm của ngân sách xã
“Có thể khẳng định rằng ngân sách xã là một cấp trong hệ thống NSNN
vì vậy ngân sách xã mang đầy đủ những đặc điểm chung của NSNN; mặt
khác cấp xã là cấp chính quyền cơ sở vì vậy bên cạnh những đặc điểm chung

của NSNN ngân sách cấp xã cịn có những đặc điểm riêng tạo ra sự khác biệt
căn bản so với các cấp ngân sách khác.”
- Đặc điểm chung:
+ Hoạt động của ngân sách xã ln gắn chặt với hoạt động của chính
quyền nhà nước cấp xã;
+ Quản lý ngân sách xã bắt buộc phải tuân theo một chu trình luật định
và khoa học;
+ Hầu hết các khoản thu, chi của ngân sách xã được thực hiện theo
phương thức phân phối lại và không hoàn trả trực tiếp.
- Đặc điểm riêng:
“Hiện nay NSNN Việt Nam bao gồm 4 cấp tương đương với 4 cấp
chính quyền của nhà nước ta. Tuy chức năng, nhiệm vụ của 4 cấp chính
quyền về cơ bản giống nhau, nhưng phạm vi và quy mơ hoạt động có sự khác
nhau. Vì vậy, ngân sách cấp xã có những đặc điểm riêng, có tính chất đặc biệt
so với các cấp ngân sách khác. Đó là: Ngân sách cấp xã vừa là một cấp ngân
sách cơ sở, cấp cuối cùng trong hệ thống các cấp ngân sách nhà nước; vừa là
một đơn vị trực tiếp sử dụng ngân sách của mình. Từ tính chất đặc biệt của
ngân sách cấp xã yêu cầu phải xây dựng các tiêu chí để nâng cao hiệu quả
quản lý ngân sách cấp xã phù hợp với yêu cầu cơng cuộc đổi mới đất nước
ta.”
1.1.3. Vai trị của Ngân sách xã
“Với khái niệm ngân sách cấp xã là một bộ phận của NSNN, vì vậy bản
chất vai trị của NSNN cũng là bản chất, vai trò của ngân sách xã nhưng phạm
vi hoạt động được thu hẹp trên từng địa bàn của đơn vị hành chính xã,
phường, thị trấn cụ thể được biểu hiện như sau:”


9

“- Ngân sách xã là nguồn tài chính chủ yếu để đảm bảo cho chính

quyền Nhà nước cấp xã thực thi các nhiệm vụ kinh tế, xã hội trên địa bàn. Để
thực hiện các chức năng, nhiệm vụ về quản lý kinh tế xã hội trên địa bàn theo
sự phân cấp trong hệ thống chính quyền nhà nước, chính quyền xã phải có
nguồn tài chính đủ lớn. Có thể nói ngân sách cấp xã là quỹ tiền tệ có quy mơ
lớn nhất trong số quỹ tiền mà chính quyền cấp xã được quản lý và sử dụng,
nguồn tiền trong ngân sách xã chỉ được phép thực hiện các nhiệm vụ mà
chính quyền xã phải đảm nhận. Vì vậy khả năng đảm bảo nguồn tài chính từ
ngân sách cấp xã như thế nào sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến mức độ thực hiện
các nhiệm vụ kinh tế, xã hội của chính quyền nhà nước cấp xã.”
“- Ngân sách xã là công cụ tài chính quan trọng để giúp chính quyền
Nhà nước cấp xã khai thác các thế mạnh về kinh tế, xã hội trên địa bàn xã đó.
Cùng với q trình hoàn thiện luật NSNN, cơ chế phân cấp về quản lý kinh tế
- xã hội cho chính quyền cấp xã ngày càng nhiều hơn tạo thế chủ động cho
các xã trong quá trình xây dựng và phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn.
Chính trong q trình này ngân sách xã đóng vai trị to lớn thơng qua việc tạo
lập các nguồn tài chính cần thiết để chính quyền xã đầu tư khai thác các thế
mạnh về kinh tế xã hội nông thôn và từng bước tạo đà cho sự phát triển kinh
tế trong những năm tới.”
“- Ngân sách xã là cơng cụ tài chính giúp chính quyền nhà nước cấp
trên thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát hoạt động của chính quyền cấp xã.
Nhà nước ta là một hệ thống tổ chức thống nhất có sự phân công, phân cấp
trách nhiệm, quyền hạn quản lý kinh tế xã hội cho chính quyền cấp dưới u
cầu cần có sự giám sát thường xuyên của cơ quan chính quyền nhà nước cấp
trên đối với hoạt động của cơ quan chính quyền nhà nước cấp dưới. Vì vậy có
thể nói rằng ngân sách cấp xã là một trong những công cụ hữu hiệu cho chính
quyền nhà nước cấp trên thực hiện quyền giám sát của mình đối với hoạt
động của chính quyền nhà nước cấp dưới bởi một trong những nguồn thu của
ngân sách cấp xã là nguồn chi bổ sung từ ngân sách cấp trên.”
“Thông qua các nguồn thu, nhiệm vụ chi tại ngân sách xã chính quyền
xã thực hiện sự quản lý của mình trên tất cả mọi mặt của đời sống kinh tế xã

hội đảm bảo sự ổn định về chính trị và thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội
trên địa bàn xã. Từ những vai trị trên ta có thể khẳng định ngân sách xã là
ngân sách của dân, do dân, vì dân và là cơng cụ tài chính quan trọng để chính
quyền nhà nước cấp xã thực hiện các chức năng nhiệm vụ được giao.”
1.2. QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH XÃ"
1.2.1. Nội dung chi của ngân sách xã
“Nguồn thu và nhiệm vụ chi ngân sách xã là hai khái niệm không thể
tách rời nhau, hình thành trên cơ sở khả năng và nhu cầu phát triển kinh tế xã hội mà chính quyền xã được phân công, phân cấp đảm nhiệm. Xét trên
phương diện quan hệ giữa hai mặt thu và chi NSX thì thu NSX cịn ảnh


10

hưởng mang tính quyết định đến chi NSX. "Lường thu mà chi" đã trở thành
phương châm điều hành NSNN ta nói chung và NSX nói riêng. Bởi vậy,
muốn đi sâu nghiên cứu nhiệm vụ chi NSX trước hết phải đi tìm hiểu các
nguồn thu của NSX thể hiện qua các nội dung sau:”
1.2.1.1. Nguồn thu của ngân sách xã
“Tại Thông tư số 60/2003/TT-BTC quy định về quản lý NSX và các
hoạt động tài chính khác của xã và Thơng tư số 344/2016/TT-BTC quy định
về quản lý ngân sách xã và các hoạt động tài chính khác của xã, phường, thị
trấn quy định:”
Nguồn thu của ngân sách xã do Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định
phân cấp trong phạm vi nguồn thu ngân sách địa phương được hưởng.
* Các khoản thu ngân sách xã hưởng một trăm phần trăm (100%):
“Đây là các khoản thu dành cho xã sử dụng toàn bộ để chủ động về
nguồn tài chính bảo đảm các nhiệm vụ chi thường xuyên, đầu tư. Căn cứ quy
mô nguồn thu, chế độ phân cấp quản lý kinh tế - xã hội và nguyên tắc đảm
bảo tối đa nguồn tại chỗ cân đối cho các nhiệm vụ chi thường xuyên, khi phân
cấp nguồn thu, Hội đồng nhân dân cấp tỉnh xem xét dành cho ngân sách xã

hưởng 100% các khoản thu dưới đây:”
Các khoản phí, lệ phí thu vào ngân sách xã theo quy định.
Thu từ các hoạt động sự nghiệp của xã, phần nộp vào ngân sách nhà
nước theo chế độ quy định;
Thu đấu thầu, thu khoán theo mùa vụ từ quỹ đất cơng ích và hoa lợi
cơng sản khác theo quy định của pháp luật do xã quản lý;
“Các khoản huy động đóng góp của tổ chức, cá nhân gồm: các khoản
huy động đóng góp theo pháp luật quy định, các khoản đóng góp theo nguyên
tắc tự nguyện để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng do Hội đồng nhân dân xã
quyết định đưa vào ngân sách xã quản lý và các khoản đóng góp tự nguyện
khác;”
Viện trợ khơng hồn lại của các tổ chức và cá nhân ở ngoài nước trực
tiếp cho ngân sách xã theo chế độ quy định;
Thu kết dư ngân sách xã năm trước;
Các khoản thu khác của ngân sách xã theo quy định của pháp luật.
* Các khoản thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm giữa ngân sách xã
với ngân sách cấp trên:
Theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước gồm:
- Thuế chuyển quyền sử dụng đất;
- Thuế nhà, đất;
- Thuế môn bài thu từ cá nhân, hộ kinh doanh;
- Thuế sử dụng đất nông nghiệp thu từ hộ gia đình;