Nghiên Cứu Một Số Đặc Tính Nông Sinh Học Của Một Số Giống Lúa Lai Tại Tỉnh Đăk Nông.pdf
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.57 MB, 109 trang )
B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O
TRƯ NG Đ I H C TÂY NGUYÊN
TR N VŨ QUANG HƯNG
NGHIÊN C U M T S! Đ"C TÍNH NƠNG SINH H C
C%A M T S! GI!NG LÚA LAI T I T(NH ĐĂK NƠNG
LU+N VĂN TH C SĨ NƠNG NGHI-P
Bn Ma Thu4t, năm 2009
i
B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O
TRƯ NG Đ I H C TÂY NGUYÊN
TR N VŨ QUANG HƯNG
NGHIÊN C U M T S! Đ"C TÍNH NƠNG SINH H C
C%A M T S! GI!NG LÚA LAI T I T(NH ĐĂK NÔNG
Chuyên ngành: Tr4ng tr6t
Mã s9
:
60.62.01
LU?N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHIAP
NGƯ I HƯCNG DDN KHOA H C: TS. TR N VĂN TH%Y
Buôn Ma ThuGt, năm 2009
ii
L I CAM ĐOAN
Tơi cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a riêng tôi, các s li u và k t
qu! nghiên c u nêu trong lu"n văn là trung th$c, ñư&c các ñ'ng tác gi! cho phép
s* d,ng và chưa t-ng đư&c cơng b trong b/t kỳ m1t cơng trình nào khác.
H6 tên tác giO
TrPn Vũ Quang Hưng
iii
L I CSM ƠN
Lu"n văn Th4c sĩ Nông nghi p “ Nghiên c u m t s đ c tính nông sinh h c
c a m t s gi ng lúa lai t i t nh Đăk Nơng” đư&c hồn thành nh7 có s$ quan tâm
giúp đ: c a q th
Ti n sĩ Tr
trong su t quá trình hCc t"p và th$c hi n đM tài.
Ti n sĩ Phan Văn Tân, Phó giáo sư ti n sĩ NguyOn Anh Dũng và quý th
Tây Nguyên.
Quý c/p lãnh ñ4o, các ñ'ng nghi p F cơ quan SF Nông nghi p & Phát triXn
nơng thơn tYnh Đăk Nơng, b4n bè, gia đình và ngư7i thân đã ln ln đ1ng viên
khích l , t4o điMu ki n cho tơi trong su t q trình cơng tác, hCc t"p, nghiên c u
đX tơi hồn thành lu"n văn t t nghi p.
Tôi xin trân trCng c!m ơn !
Buôn Ma Thu t, ngày......tháng 8 năm 2009
Tác giO luVn văn
TrPn Vũ Quang Hưng
iv
M CL C
L[I CAM ĐOAN ................................................................................................ ... ii
L[I C`M ƠN ...................................................................................................... .. iii
MbC LbC ........................................................................................................... .. iv
DANH MbC CHd VIeT TfT ........................................................................... viii
DANH MbC B`NG ........................................................................................... .. ix
DANH MbC HÌNH ............................................................................................. ... x
Mj ĐkU ............................................................................................................. ... 1
1
Đnt v/n ñM ............................................................................................. ... 1
2
M,c tiêu c a ñM tài ............................................................................... ... 2
3
Ý nghĩa khoa hCc và th$c tiOn c a ñM tài .............................................. ... 2
CHƯƠNG 1: TsNG QUAN CÁC VuN Đv NGHIÊN CxU ............................ ... 3
1.1
Nhyng nghiên c u vM ngu'n g c và phân lo4i cây lúa......................... ... 3
1.1.1
Ngu'n g c cây lúa ................................................................................ ... 3
1.1.1.1 Nơi xu/t phát lúa tr'ng ......................................................................... ... 3
1.1.1.2 Tz tiên lúa tr'ng.................................................................................... ... 4
1.1.2
Phân lo4i cây lúa ................................................................................... ... 4
1.1.2.1 Theo đnc tính th$c v"t hCc.................................................................... ... 4
1.1.2.2 Theo sinh thái hCc ñ}a lý ....................................................................... ... 4
1.1.2.3 Theo điMu ki n mơi trư7ng canh tác ..................................................... ... 5
1.2
Tình hình nghiên c u, s!n xu/t lúa g4o trên th giKi và trong nưKc .... ... 5
1.2.1
Tình hình s!n xu/t lúa g4o trên th giKi ............................................... ... 5
1.2.2
Tình hình s!n xu/t lúa g4o F Vi t Nam ................................................ ... 6
1.2.3
Tình hình s!n xu/t lúa g4o F tYnh Đăk Nơng ........................................ ... 8
1.2.4
Tình hình nghiên c u và s!n xu/t lúa lai trên th giKi ......................... ... 9
1.2.5
Tình hình nghiên c u và s!n xu/t lúa lai F Vi t Nam .......................... . 10
v
1.3
M1t s biXu hi n ưu th lai vM các đnc tính nơng hCc F lúa lai F1 so vKi
lúa thu
1.3.1
Ưu th vM kh! năng h/p th, nưKc khi ngâm h4t gi ng ...................... . 13
1.3.2
Ưu th lai vM b1 rO ................................................................................ . 13
1.3.3
Ưu th lai vM kh! năng ñ„ nhánh c a lúa lai ........................................ . 14
1.3.4
Ưu th lai vM m1t s đnc tính sinh lý .................................................... . 15
1.3.5
Ưu th lai vM kh! năng ch ng ch}u ....................................................... . 15
1.3.6
Ưu th lai vM năng su/t h4t ................................................................... . 16
1.4
Hi n tư&ng b/t d,c ñ$c và các phương pháp khai thác ưu th lai F cây lúa.. 16
1.4.1
Hi n tư&ng b/t d,c ñ$c F cây lúa ........................................................ . 16
1.4.2
Phương pháp t4o gi ng lúa lai “ ba dịng” ........................................... . 17
1.4.2.1. Khái ni m và đnc điXm ......................................................................... . 17
1.4.2.2. Ưu ñiXm và h4n ch c a phương pháp “ ba dòng”............................... . 17
1.4.3.
Phương pháp lai “ hai dịng ’’ .............................................................. . 18
1.4.3.1. B/t d,c đ$c di truyMn nhân c!m ng vKi môi trư7ng (Environmental
Sensitive Genic Male SterileT EGMS) ................................................. . 18
1.4.3.2
Ưu ñiXm và h4n ch lai c a phương pháp lai hai dòng ........................ . 19
1.5.
Nhyng nghiên c u vM m1t s đnc điXm nơng sinh hCc c a cây lúa ..... . 19
1.5.1
Th7i gian sinh trưFng ........................................................................... . 19
1.5.2
B1 lá lúa và kh! năng quang h&p ......................................................... . 20
1.5.3
Thân lúa và kh! năng ñ„ nhánh ........................................................... . 21
1.5.4
Nhyng nghiên c u vM dinh dư:ng và kŒ thu"t bón phân cho lúa ........ . 22
1.5.5
C/u trúc d4ng cây và mơ hình cây lúa năng su/t cao .......................... . 24
1.5.6
Nghiên c u vM !nh hưFng c a các y u t th7i ti t ñ n sinh trưFng cây lúa... 24
1.5.6.1
`nh hưFng c a nhi t ñ1 ....................................................................... . 24
1.5.6.2
`nh hưFng c a ánh sáng ...................................................................... . 25
1.5.6.3
`nh hưFng c a nưKc tKi cây lúa .......................................................... . 25
vi
1.5.7
M i quan h giya năng su/t và các y u t liên quan ........................... . 26
1.5.7.1
Ch/t khơ tích luŒ và năng su/t lúa ....................................................... . 26
1.5.7.2
M i quan h giya các y u t c/u thành năng su/t và năng su/t lúa .... . 27
1.6
Các nghiên c u vM ch/t lư&ng g4o và y u t !nh hưFng ..................... . 28
1.6.1
Ch/t lư&ng xay xát ............................................................................... . 28
1.6.2
Ch/t lư&ng thương m4i......................................................................... . 29
CHƯƠNG 2: Đ•I TƯŽNG, N•I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CxU . . 31
2.1.
Đ i tư&ng, th7i gian và đ}a điXm thí nghi m ....................................... . 31
2.1.1.
Đ i tư&ng thí nghi m ........................................................................... . 31
2.1.2.
Th7i gian và đ}a ñiXm thí nghi m ........................................................ . 31
2.2.
N1i dung nghiên c u ............................................................................ . 32
2.3.
Phương pháp nghiên c u ...................................................................... . 32
2.3.1.
B trí thí nghi m................................................................................... . 32
2.3.2.
ĐiMu ki n thí nghi m ............................................................................ . 33
2.3.3.
Các chY tiêu theo dõi và phương pháp th$c hi n .................................. . 33
2.3.4.
X* lý s li u: ........................................................................................ . 37
CHƯƠNG 3: KeT QU` VÀ TH`O LU“N ...................................................... . 38
3.1.
ĐiMu ki n khí h"u và th7i ti t t4i khu v$c nghiên c u ......................... . 38
3.2
K t qu! nghiên c u m1t s đnc tính nông sinh hCc c a các gi ng lúa lai . . 40
3.2.1
Th7i gian sinh trưFng ........................................................................... . 40
3.2.2
Đnc ñiXm cây m4 khi c/y ..................................................................... . 43
3.2.3
ChiMu cao cây ....................................................................................... . 45
3.2.4
Kh! năng ñ„ nhánh ............................................................................... . 50
3.2.5
ChY s di n tích lá cúa các gi ng lúa F các th7i kỳ sinh trưFng .......... . 55
3.2.6
Kh i lư&ng ch/t khơ tích luŒ c a các gi ng lúa thí nghi m ................ . 56
3.2.7.
Hàm lư&ng Chlorophyll trong lá c a các gi ng lúa thí nghi m........... . 58
3.2.8
M1t s đnc điXm nơng hCc c a các gi ng lúa thí nghi m .................... . 60
vii
3.2.9
Tình hình sâu b nh h4i ......................................................................... . 62
3.2.10
Các y u t c/u thành năng su/t và năng su/t h4t c a các gi ng lúa ... . 65
3.3
Ch/t lư&ng g4o ..................................................................................... . 69
3.3.1
Ch/t lư&ng xay xát c a các gi ng lúa thí nghi m ................................ . 69
3.3.2
Ch/t lư&ng thương m4i c a các gi ng lúa thí nghi m ......................... . 71
3.4
M i liên h giya năng su/t và các y u t liên quan ............................. . 73
3.4.1
Tương quan giya chY s di n tích lá và năng su/t th$c thu................. . 73
3.4.2
Tương quan giya kh i lư&ng ch/t khô và năng su/t th$c thu .............. . 74
3.4.3
Tương quan giya hàm lư&ng di p l,c vKi các y u t c/u thành năng su/t
và năng su/t th$c thu ............................................................................ . 75
3.4.4
Tương quan giya các y u t c/u thành năng su/t và năng su/t th$c thu . . 76
KeT LU“N VÀ KIeN NGH” ............................................................................. . 79
TÀI LI•U THAM KH`O
viii
DANH M C CHX VIYT TZT
ñ/c
Đ i ch ng
IRRI
International rice research institute
(Vi n nghiên c u lúa qu c t )
KL
Kh i lư&ng
NXB
Nhà xu/t b!n
NSLT
Năng su/t lý thuy t
NSTT
Năng su/t th$c thu
TB
Trung bình
TL
T˜ l
ix
DANH M C BSNG
B!ng 1.1.
Di n tích và s!n lư&ng lúa F Vi t Nam qua các năm ..................... ... 7
B!ng 1.2.
Di n tích, năng su/t, s!n lư&ng lúa tYnh Đăk Nông qua các năm ... ... 8
B!ng 1.3.
Di n tích, năng su/t, s!n lư&ng lúa lai F Vi t Nam t- 1991T2001 . . 11
B!ng 1.4.
Lư&ng phân bón cho lúa.................................................................. . 23
B!ng 2.1.
Danh sách các gi ng lúa lai ñưa vào thí nghi m ............................ . 31
B!ng 3.1.
Các y u t khí tư&ng t4i khu v$c nghiên c u năm 2008 và 2009 .. . 39
B!ng 3.2.
Th7i gian sinh trưFng c a các gi ng lúa thí nghi m ...................... . 41
B!ng 3.3.
M1t s ñnc ñiXm cây m4 khi c/y c a các gi ng lúa thí nghi m……... 44
B!ng 3.4.
Đ1ng thái tăng trưFng chiMu cao c a các gi ng lúa thí nghi m...... . 46
B!ng 3.5.
T c ñ1 tăng trưFng chiMu cao c a các gi ng lúa thí nghi m .......... . 49
B!ng 3.6.
Đ1ng thái đ„ nhánh cúa các gi ng lúa thí nghi m .......................... . 51
B!ng 3.7.
T c ñ1 ñ„ nhánh cúa các gi ng lúa thí nghi m............................... . 54
B!ng 3.8.
ChY s di n tích lá c a các gi ng lúa thí nghi m(s m2lá/1m2ñ/t) . . 55
B!ng 3.9
Kh i lư&ng ch/t khơ tích lũy........................................................... . 57
B!ng 3.10. Hàm lư&ng Chlorophyll trong lá c a các gi ng lúa thí nghi m ..... . 59
B!ng 3.11. M1t s đnc điXm nơng hCc c a các gi ng lúa thí nghi m ............... . 61
B!ng 3.12. Tình hình sâu b nh h4i c a các gi ng lúa thí nghi m ..................... . 63
B!ng 3.13. Các y u t c/u thành năng su/t và năng su/t h4t c a các gi ng lúa ... . 66
B!ng 3.14. So sánh NSTT c a các gi ng lúa thí nghi m vKi gi ng đ i ch ng.. 67
B!ng 3.15. Ch/t lư&ng xay xát c a các gi ng lúa thí nghi m ........................... . 70
B!ng 3.16. Ch/t lư&ng thương m4i c a các gi ng lúa thí nghi m .................... . 72
x
DANH M C BI[U Đ\
BiXu ñ' 3.1. Đ1ng thái tăng trưFng chiMu cao c a các gi ng lúa thí nghi m F v,
Đông Xuân (A) và Hè Thu (B) ....................................................... . 47
BiXu ñ' 3.2. Đ1ng thái ñ„ nhánh c a các gi ng lúa thí nghi m F v, Đơng Xn
(A) và Hè Thu (B) ........................................................................... . 52
BiXu đ' 3.3. Năng su/t th$c thu c a các gi ng lúa thí nghi m ........................... . 67
BiXu đ' 3.4. Tương quan giya chY s di n tích lá và năng su/t th$c thu c a các
gi ng lúa thí nghi m........................................................................ . 74
BiXu ñ' 3.5. Tương quan giya kh i lư&ng ch/t khô và năng su/t th$c thu c a các
gi ng lúa thí nghi m........................................................................ . 75
BiXu đ' 3.6. Tương quan giya hàm lư&ng di p l,c vKi các y u t c/u thành năng su/t
và năng su/t th$c thu c a các gi ng lúa thí nghi m.......................... . 76
BiXu ñ' 3.7. Tương quan giya các y u t c/u thành năng su/t và năng su/t th$c
thu c a các gi ng lúa thí nghi m .................................................... . 78
1
M
Đ U
1Đ tv nñ
Lúa g o là m t lo i lương th c chính, cung c p lương th c cho hơn m t
n a dân s th gi i. Hi#n nay, dân s c%a th gi i là hơn 6 t' ngư(i, d báo con
s này s+ ñ t t i 8 t' vào năm 2030. Trong khi dân s tăng thì di#n tích đ t
canh tác b7 thu h8p d9n do ñ t ñư:c chuy;n sang các m
nh t ñ; con ngư(i gi>i quy t t t v n ñB này là Cng d
VB mIt lý thuy t, cây lúa có kh> năng cho s>n lư:ng cao hơn n u ñiBu
ki#n canh tác như h# th ng tư i tiêu, tính ch t lý hóa c%a đ t, bi#n pháp thâm
canh và gi ng ñư:c c>i thi#n. Trong các y u t đó, gi ng đóng vai trị r t quan
trDng. Thành cơng trong nhNng nghiên cCu vB lúa lai đã mP ra m t tri;n vDng
m i giúp th gi i có m t cái nhìn l c quan hơn vB v n ñB lương th c trong
tương lai [27].
Đăk Nông là m t tVnh nWm trên cao nguyên Nam Trung b , có điBu ki#n
khí hFu, đ t đai phù h:p cho s sinh trưPng, phát tri;n c%a nhiBu lo i cây trGng
nói chung và cây lúa nư c nói riêng. VB tiBm năng phát tri;n, cây lúa là m t
cây trGng quan trDng Y ñáp Cng nhu c9u lương th c c%a ñ7a phương và ti n t i
s>n xu t lúa g o hàng hoá P các vùng s>n xu t lúa tFp trung c%a các huy#n
trong tVnh như: Krông Nô, Cư Jút, Đăk Mil, Đăk GLong và m t s ti;u vùng khác.
Hi#n nay, các gi ng lúa gieo trGng P tVnh Đăk Nơng gGm có m t s
gi ng lúa thu9n như IR64, VND 95Y20, OM 1490…NhNng gi ng lúa thu9n do
ñư:c trGng trong th(i gian khá dài, nên đang có hi#n tư:ng thối hóa gi ng làm
cho năng su t gi>m và sâu b#nh tăng. Gi ng lúa lai gieo trGng phh bi n trong
tVnh là lúa lai 3 dịng Nh7 Ưu 838 đư:c nhFp tj Trung Qu c, tuy có năng su t
cao nhưng ch t lư:ng g o không ngon, không ch% ñ ng vB gi ng cũng như giá
2
thành h t gi ng còn khá cao so v i thu nhFp c%a ngư(i nông dân P tVnh
Đăk Nông.
Nhân r ng di#n tích lúa lai là m t gi>i pháp hNu hi#u ñ; nâng cao năng
su t, s>n lư:ng lúa; hn ñ7nh lương th c, tăng thu nhFp cho ngư(i dân P giai
ño n hi#n nay và trong tương lai. Tuy;n chDn m t s gi ng lúa lai ñư:c chDn
t o trong nư c có năng su t cao và ch t lư:ng t t, phù h:p v i ñiBu ki#n t
nhiên và xã h i c%a tVnh Đăk Nông là vi#c làm r t thi t th c, nên chúng tơi th c
hi#n đB tài “Nghiên c u m t s đ c tính nơng sinh h c c a m t s gi ng lúa
lai t i t nh Đăk Nông”.
2 M c tiêu c a ñ tài
Y Đánh giá ñư:c ñIc ñi;m hình thái, sinh trưPng, phát tri;n, kh> năng
ch ng ch7u sâu b#nh, năng su t và phnm ch t h t c%a các gi ng lúa lai trong v<
Hè Thu năm 2008, Đông Xn 2008Y2009 t i tVnh Đăk Nơng.
Y Tìm ra đư:c m i quan h# giNa m t s y u t nông sinh hDc và năng
su t h t c%a các gi ng lúa lai thí nghi#m t i tVnh Đăk Nơng.
Y Bư c đ9u xác đ7nh đư:c m t s gi ng lúa lai có năng su t cao, ch t
lư:ng t t và phù h:p v i ñiBu ki#n s>n xu t lúa g o t i tVnh Đăk Nông.
3 Ý nghĩa khoa h c và th c ti!n c a ñ tài
Y Nrm brt và cung c p thơng tin vB đIc đi;m hình thái, sinh trưPng, phát
tri;n, kh> năng ch ng ch7u sâu b#nh, năng su t, phnm ch t h t, m i quan h#
giNa m t s y u t nông sinh hDc và năng su t h t c%a các gi ng lúa lai gieo
c y trong v< Hè Thu năm 2008, Đông Xn 2008Y2009 t i tVnh Đăk Nơng.
Y Góp ph9n tuy;n chDn đư:c m t s gi ng lúa lai có năng su t cao, ch t
lư:ng t t và kh> năng thích Cng t t v i điBu ki#n sinh thái c%a vùng ñ; bh sung
vào cơ c u gi ng c%a tVnh.
3
CHƯƠNG 1: T*NG QUAN CÁC V/N Đ0 NGHIÊN C3U
1.1 Nh5ng nghiên c6u v ngu7n g8c và phân lo1.1.1 Ngu7n g8c cây lúa
1.1.1.1 Nơi xu t phát lúa tr7ng
Cây lúa trGng hi#n nay ñã tr>i qua m t l7ch s ti n hóa r t lâu dài và khá
phCc t p, v i nhiBu thay ñhi r t l n vB đIc đi;m hình thái, nơng hDc, sinh lý và
sinh thái đ; thích nghi v i điBu ki#n khác nhau c%a mơi trư(ng. S ti n hóa này
b7 >nh hưPng r t l n bPi hai quá trình chDn lDc: chDn lDc t nhiên và chDn lDc
nhân t o.
Makkey cho rWng v t tích cây lúa ch xưa nh t đư:c tìm th y trên các di
chV đào đư:c P vùng Penjab vn Đ , có l+ c%a các b l c s ng P vùng này cách
ñây kho>ng 2000 năm.
Theo Grist D.H cây lúa xu t phát tj Đơng Nam Á, tj đó lan d9n lên phía
Brc. Gutchtchin, Ghose, Erughin và nhiBu tác gi> khác thì cho rWng Đông
Dương là cái nôi c%a lúa trGng. De Candolle, Rojevich l i quan ni#m rWng vn
Đ m i là nơi xu t phát chính c%a lúa trGng. Đinh Đĩnh (Trung Qu c) d a vào
l7ch s phát tri;n lúa hoang P nư c ta cho rWng lúa trGng xu t xC P Trung Qu c.
M t s nhà nghiên cCu Vi#t Nam l i cho rWng nguGn g c cây lúa là P miBn nam
nư c ta và Campuchia.
Sampath và Rao (1951) cho rWng s hi#n di#n c%a nhiBu lo i lúa hoang P
vn Đ và Đông Nam Á chCng t| rWng vn Đ , Mi n Đi#n hay Đông Dương là
nơi xu t xC c%a lúa trGng, Sato (NhFt B>n) cũng cho rWng lúa có nguGn g c P
vn Đ , Vi#t Nam và Mi n Đi#n.
Tuy có nhiBu ý ki n chưa th ng nh t vB nguGn g c cây lúa, nhưng căn cC
vào các tài li#u l7ch s , di tích kh>o ch, đIc đi;m sinh thái hDc, c%a cây lúa
trGng và s hi#n di#n r ng rãi c%a các loài lúa hoang d i trong khu v c, l7ch s
và ñ(i s ng các dân t c Đông Nam Á l i grn liBn v i lúa g o ñã minh chCng
4
v i nguGn g c c%a lúa trGng và nhiBu ngư(i ñGng ý rWng nguGn g c cây lúa là P
vùng đ9m l9y Đơng Nam Á, rGi tj đó lan d9n đi khrp nơi [20].
1.1.1.2 TC tiên lúa tr7ng
Hai lồi lúa trGng hi#n nay là Oryza sativa L. P Châu Á và Oryza
glaberrima Steud P châu Phi, mà xu t xC c%a nó cịn có nhiBu nghi v n.
Chang ( 1976) ñã thng k t nhiBu tư li#u nghiên cCu và đưa ra cơ sP ti n
hóa c%a các lúa trGng hi#n nay P Châu Á và Châu Phi. Theo ơng, c> hai lồi lúa
trGng đBu có chung m t th%y th, do q trình ti n hóa và chDn lDc t nhiên lâu
đ(i, đã phân hóa thành hai nhóm thích nghi v i điBu ki#n P hai vùng đ7a lý xa
r(i nhau là NamY Đông Nam Châu Á và Châu Phi nhi#t ñ i [20].
1.1.2 Phân lo1.1.2.1 Theo đ c tính th c vGt h c
Lúa là cây hWng năm có thng s nhi}m src th; 2n = 24. VB mIt phân lo i
th c vFt hDc, cây lúa thu c hD Gramineae (Hòa th>o), t c Oryzeae, chi Oryza.
Oryza có kho>ng 20 lồi phân b ch% y u vùng nhi#t ñ i nm c%a Châu Phi,
Nam và Đông Nam Châu Á, Nam Trung Qu c, Nam và Trung ME và m t ph9n
P Úc Châu ( Chang, 1976 theo Đe Datta, 1981). Trong đó, chV có hai lồi là lúa
trGng, cịn l i là lúa hoang. Lồi lúa trGng quan trDng nh t, thích nghi r ng rãi
và chi m đ i b phFn di#n tích lúa th gi i là Oryza sativa L. Loài này h9u như
có mIt khrp nơi tj đ9m l9y đ n sư(n núi, tj vùng xích đ o, nhi#t đ i ñ n ôn
ñ i, tj khrp vùng phù sa nư c ngDt ñ n vùng ñ t cát s|i ven bi;n nhi}m mIn
phèn…M t loài lúa trGng nNa là Oryza glaberrima Steud, chV ñư:c trGng gi i
h n P m t s qu c gia tây châu Phi và hi#n ñang b7 thay th d9n bPi Oryza
sativa L [20].
1.1.2.2 Theo sinh thái h c đIa lý
Nhóm Indica bao gGm các gi ng lúa tj Sri Lanka và Nam Trung Qu c,
vn Đ , Pakistan, Indonesia, Philipines, Đài Loan và nhiBu nư c khác P vùng
nhi#t đ i. Trong khi nhóm Japonica bao gGm các gi ng lúa tj miBn Brc và
5
Đơng Trung Qu c, NhFt B>n và TriBu Tiên, nói chung là tFp trung P các vùng
á nhi#t ñ i và ơn đ i. Các nhà nghiên cCu NhFt B>n sau đó đã thêm m t nhóm
thC 3 là Javanica ñ; ñIt tên cho gi ng lúa ch truyBn c%a Indonesia là bulu và
gundil. Tj “Janvanica” có nguGn g c tj chN Java là tên c%a m t ñ>o c%a
Indonesia. Tj “Japonica” xu t xC tj chN Japan là tên nư c Nh t B>n. Cịn
“Indica” có nguGn g c tj India (vn Đ ). Như vFy, tên gDi c%a ba nhóm th;
hi#n nguGn g c xu t phát c%a các gi ng lúa tj ba vùng ñ7a lý khác nhau [20].
1.1.2.3 Theo đi u kiKn mơi trưOng canh tác
Quan ñi;m canh tác hDc chia lúa trGng O.sativa thành 4 lo i hình thích
Cng v i điBu ki#n canh tác khác nhau.
Y Lúa c n (upland rice) là lo i đư:c gieo trên đ t cao thốt nư c, khơng
có b( ngăn ñ; d trN nư c và s ng nh( ch% y u vào nư c mưa t nhiên.
Y Lúa có tư i (irrigated rice or flooded rice): đư:c trGng trên nhNng
cánh đGng có cơng trình th%y l:i, nên ch% ñ ng ñư:c tư i tiêu theo yêu c9u
c%a tjng th(i kỳ sinh trưPng.
Y Lúa nư c sâu (rainfed or lowland rice): ñư:c gieo trGng P vùng ñ t
th p khơng có điBu ki#n rút nư c khi mưa l n hoIc rút nư c chFm nên b7 ngFp
trong th(i gian ngrn và nư c ngFp không quá sâu.
Y Lúa nư c nhi (deepwater or flooing rice): là lo i hình gieo trư c mùa
mưa, khi mưa l n lúa ñã ñ„ nhánh, nư c dâng cao, cây lúa vươn lóng r t
nhanh (kho>ng 10cm/ngày) đ; ngoi theo, vư:t lên trên m c nư c [46].
1.2 Tình hình nghiên c6u, sRn xu t lúa g
các châu l
l
6
Di#n tích trGng lúa trên th gi i đã gia tăng rõ r#t tj năm 1955 đ n 1980.
Trong vịng 25 năm nay, di#n tích trGng lúa trên th gi i tăng bình quân 1,36
tri#u ha/năm. Tj năm 1980, di#n tích lúa tăng chFm và đ t cao nh t vào năm
1999 (156,77 tri#u ha) v i t c ñ tăng trưPng bình qn 630.000 ha/năm. Tj
năm 2000 trP đi di#n tích trGng lúa th gi i có nhiBu bi n đ ng và có xu hư ng
gi>m d9n, đ n 2005 còn P mCc 152,9 tri#u ha[20].
Năng su t lúa P các châu l
NhNng khu v c có năng su t cao nh t có th; gi>i thích như sau: Đây là nhNng
nơi có đ t đai, khí hFu thích h:p cho vi#c trGng lúa nư c. H9u h t các khu v c
này có nBn cơng nghi#p phát tri;n đã h‰ tr: m nh m+ cho nơng nghi#p, hơn
nNa di#n tích trGng lúa khơng l n nên bu c hD ph>i thâm canh đ; có đ% s>n
lư:ng lương th c ñáp Cng nhu c9u trong khu v c, mIt khác trình đ dân trí,
trình đ canh tác cao, các ti n b kE thuFt ñư:c ñáp Cng ñ9y ñ% nên năng su t P
nhNng khu v c này cao hơn. Châu ME Latinh, châu Phi có năng su t lúa th p
nh t th gi i. Năng su t lúa châu Á ñư:c x p vào hàng thC 4 sau châu Úc, châu
Âu và Brc ME [19].
S>n xu t g o tồn c9u đã tăng lên đBu ñIn tj kho>ng 200 tri#u t n vào
năm 1960 t i 605 tri#u t n vào năm 2004. Hi#n nay có 3 qu c gia s>n xu t lúa
g o hàng ñ9u là Trung Qu c (31% s>n lư:ng th gi i), vn Đ (20%), Indonesia
(9%). Ba nư c xu t khnu g o hàng ñ9u th gi i là: Thái Lan (26% s>n lư:ng
g o xu t khnu),Vi#t Nam (15%) và Hoa Kỳ (11%) và nhNng nư c nhFp khnu
g o nhiBu là: Indonesia (14%), Bangladesh (4%), Brazil (3%)…[56].
1.2.2 Tình hình sRn xu t lúa g
G o là lương th c chính và lâu đ(i c%a ngư(i dân Vi#t Nam nên cây lúa
ñư:c trGng trên khrp mDi miBn c%a ñ t nư c.
Năm 1982, nư c ta ñã chuy;n tj nư c ph>i nhFp khnu g o hàng năm
sang t túc ñư:c lương th c[17]. Năng su t lúa ñã gia tăng vư:t bFc tj dư i
7
30 t /ha trong nhNng năm thFp niên 1980, lên ñ n 51,2 t /ha vào năm 2007 và
s>n lư:ng lúa năm 2007 ñã tăng hơn 3 l9n so v i năm 1975.
BRng 1.1. DiKn tích và sRn lưXng lúa U ViKt Nam qua các năm
Năm
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Di#n tích (tri#u ha)
Năng su t (t /ha)
S>n lư:ng (tri#u t n)
4,94
21,6
10,54
5,54
21,1
11,68
5,70
27,8
15,87
5.96
32,1
19,14
6.77
36,9
24,96
7.67
42,4
32,53
7,49
42,9
32,11
7,50
45,9
34,45
7.45
46,4
34.57
7.45
48,6
36.15
7.33
48,9
35.79
7.30
49,5
36.20
7.20
51,2
36.90
(Ngu#n: T&ng c'c th)ng kê Vi-t Nam, 2008)
Năm 1989, g o Vi#t Nam (VN) tái hòa nhFp vào th7 trư(ng lương th c
th gi i và chi m lĩnh ngay v7 trí quan trDng là nư c xu t khnu g o ñCng hàng
thC 3 rGi thC 2 trên th gi i, sau Thái Lan. Tj năm 1997 ñ n nay, hWng năm
nư c ta xu t khnu trung bình dư i 4 tri#u t n g o, ñem vB m t nguGn ngo i t#
r t ñáng k; cho ngân sách nhà nư c. Hi#n nay, Vi#t Nam ñCng hàng thC 6 th
gi i vB di#n tích gieo trGng lúa và đCng hàng thC 5 vB s>n lư:ng lúa [20].
Hi#n t i, dân s nư c ta kho>ng 86 tri#u ngư(i. Sau năm 2020, quy mơ
dân s s+ hn đ7nh P mCc 130 tri#u ngư(i. Đ; b>o ñ>m an ninh lương th c qu c
gia, v i quy mô dân s như trên, Vi#t Nam ph>i duy trì di#n tích trGng lúa
kho>ng 3,8 Y 3,9 tri#u ha và tăng cư(ng áp d
g o th gi i. Theo d báo c%a nhiBu th chCc uy tín trên th gi i, kh%ng ho>ng
8
lương th c trên th gi i vŠn ti p t
1.2.3 Tình hình sRn xu t lúa g
lo i cây trGng nông nghi#p chi m 238.290 ha (năm 2008) [16].
Di#n tích trGng lúa tFp trung ch% y u P các huy#n có nhiBu vùng đ t bWng
ph‹ng, nguGn nư c thuFn l:i như: Krông Nô, Cư Jút, Đăk Mil, Đăk Glong.
Trong đó Krơng Nơ là huy#n có di#n tích trGng lúa l n nh t, hWng năm giao
ñ ng P mCc 1/3 di#n tích s>n xu t lúa c%a tồn tVnh.
BRng 1.2. DiKn tích, năng su t, sRn lưXng lúa t[nh Đăk Nơng qua các năm
Năm
2004
2005
2006
2007
2008
Di#n Tích (ha)
Năng su t (t /ha)
S>n lư:ng (t n)
11.914
38,88
46.372
12.973
39,73
51.543
12.109
43,03
52.109
11.378
43,71
49.735
11.590
44,50
51.578
(Ngu#n: Niên giám th)ng kê t3nh Đăk Nơng năm 2008)
Di#n tích trGng lúa c%a tVnh liên t<c gi>m tj năm 2005 – 2007. Năm
2005, di#n tích trGng lúa đ t 12.973 ha, năm 2007 gi>m cịn 11.378 ha. Năm
2008 di#n tích lúa có tăng so v i năm 2007 nhưng khơng đáng k; (11.590 ha).
Di#n tích lúa c%a tVnh gi>m trong vài năm g9n đây nhưng năng su t lúa tăng
theo tjng năm nh( áp d<ng các ti n b khoa hDc kE thuFt vào s>n xu t, di#n
tích lúa lai có năng su t cao ngày càng ñư:c mP r ng. S>n lư:ng lúa g o năm
2004 ñ t 46.372 t n v i năng su t bình quân 38,88 t /ha; năm 2008 s>n lư:ng
tăng lên 51.578 t n và năng su t bình qn đ t 44,50 t /ha.
Trư c th c tr ng di#n tích lúa có chiBu hư ng khơng tăng, tiBm năng mP
r ng di#n tích trGng lúa c%a tVnh là h t sCc h n ch . Do vFy, c9n ph>i nhân r ng
di#n tích lúa lai trên tồn tVnh; đây là gi>i pháp h t sCc thi t th c ñ; nâng cao
9
năng su t, s>n lư:ng lúa g o, ñáp Cng t t hơn cho an ninh lương th c c%a tVnh P
giai ño n hi#n nay và trong tương lai.
1.2.4 Tình hình nghiên c6u và sRn xu t lúa lai trên thS giTi
“Lúa lai” là m t thuFt ngN chV ưu th lai (ƯTL), ñây là ti n b kE thuFt
vB di truyBn hDc c%a th k' XX ñã và ñang Cng d
viên nghiên cCu c%a ơng đã brt đ9u s nghi#p nghiên cCu lúa lai P ñ>o H>i
Nam. Năm 1973, Yuan h:p tác v i nhNng ngư(i khác ñ; ñưa vào trGng th
nghi#m lo i lúa lai có nhNng đIc tính t t. Lúa c%a ơng đã cho năng su t cao
hơn 20% so v i nhNng gi ng thư(ng khác [65].
Lô h t gi ng lúa lai F1 ñư:c s>n xu t ñ9u tiên v i s tham gia c%a ba
dòng b m8 là: Dịng b t d
lai ba dịng cũng đư:c đưa vào năm 1975 (Yuan và Virmani, 1988). Yuan Long
Ping đã góp ph9n ñưa Trung Qu c trP thành nư c s>n xu t lúa lai ñ9u tiên và
ñCng hàng ñ9u th gi i. V i thành cơng và đóng góp này, Ông ñư:c coi là "cha
ñ„ c%a lúa lai" [15].
ĐGng th(i v i vi#c phát tri;n lúa lai 3 dòng v i các th h:p có năng su t
cao. Năm 1980, các nhà khoa hDc Trung Qu c vŠn ti p t
Malaysia, năm 1984 ñã brt ñ9u nghiên cCu lúa lai và ñã thu ñư:c năng
su t cao hơn gi ng truyBn th ng như IR5852025A/IR54791Y19Y2Y3R ñ t năng
su t 4,86 t /ha so v i gi ng lúa MR84 là cao hơn 58,6%; IR62829A/IR46R có
năng su t cao hơn MR84 26,1%, đã chDn t o đư:c m t s dịng CMS ñ7a
10
phương như MH805A, MH1813A, MH1821A. Đ n năm 1999, Malaysia ñã
xác ñ7nh ñư:c 131 dòng ph<c hGi ñ; s>n xu t h t lai [4].
Indonesia, theo Suprihetno B và cs (1994) nghiên cCu và phát tri;n lúa
lai ñư:c brt ñ9u tj năm 1983 và đánh giá s
d
chương trình chDn t o lúa lai. Cũng theo Suprihetno B và cs (1997) P v< xn
năm
1994,
ba
th
h:p
lúa
lai
3
dịng
là
IR5988025A/BR827,
IR58025A/IR53942 và IR5802A/IR54852 đã ñư:c th nghi#m P Kunigon ñã
cho năng su t trên 7t n/ha, cao hơn IR64 tj 20Y40% [62].
Năm 1979, IRRI ñã ti n hành nghiên cCu lúa lai m t cách h# th ng. Tj
năm 1980Y1985 đã có 17 qu c gia nghiên cCu và s>n xu t lúa lai. Di#n tích gieo
trGng lúa lai đ t t i 10% thng di#n tích lúa tồn th gi i chi m kho>ng 20%
thng s>n lư:ng [31].
vn Đ , năm 1970Y1980 ñã nghiên cCu vB lúa lai và ñư:c ti n hành P các
trư(ng ñ i hDc, các vi#n nghiên cCu. Đ n năm 1989, chương trình nghiên cCu
lúa lai m i ñư:c phát tri;n. KE thuFt s>n xu t h t gi ng lúa lai F1 P vn Đ đã
đư:c hồn thi#n, trong nhNng năm g9n ñây [61].
Bangladesh brt ñ9u nghiên cCu lúa lai tj năm 1993 t i Vi#n nghiên cCu
lúa Bangladesh (BRRI).
• ME, lúa lai đư:c trGng đ i trà năm 2000. Đ n năm 2004, di#n tích lúa
lai ñã lên t i 43.000 ha, các nư c Srilanca, Ai CFp, NhFt B>n, Braxin cũng ñã
trGng lúa lai tuy nhiên di#n tích cịn P mCc khiêm t n [32].
1.2.5 Tình hình nghiên c6u và sRn xu t lúa lai U ViKt Nam
Vi#t Nam brt ñ9u nghiên cCu lúa lai vào giNa nhNng năm 80 t i Vi#n
khoa hDc kE thuFt Nông nghi#p, Vi#n di truyBn Nông nghi#p, Vi#n lúa ñGng
bWng sông C u Long. NguGn vFt li#u dùng cho nghiên cCu ñư:c nhFp tj Vi#n
lúa Qu c t (IRRI), song ñây chV là nhNng bư c nghiên cCu m i P giai đo n đ9u
tìm hi;u vB lúa lai. Năm 1990, B Nơng nghi#p đã nhFp m t s th h:p lúa lai
gieo trGng th P ñGng bWng Brc b , ña s các th h:p này cho năng su t cao hơn
11
lúa thư(ng, n u so v i lúa thu9n như gi ng CR203 thì cao hơn tj 200Y
1500kg/ha/v<[43].
BRng 1.3. DiKn tích, năng su t, sRn lưXng lúa lai U ViKt Nam t^ 1991`2001
Năm
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
DiKn tích (ha)
Năng su t (tSRn lưXng(t n)
100.000
68,0
680
11.137
66,6
74.172
34.828
67,1
233.969
60.007
58,5
350.440
75.503
61,4
451.308
137.700
63,5
874.395
187.700
63,5
1.191.895
201.000
64,5
1.236.000
230.000
64,8
1.490.000
340.000
64,5
2.193.000
480.000
65,0
3.120.000
(Ngu#n: B8 Nông nghi-p và phát tri:n Nông thôn, 2002)
V< mùa năm 1991, c> nư c trGng kho>ng 100ha thí đi;m và cho k t qu>
r t kh> quan, ñ n năm 1992 ñã tăng lên 11.137ha và ñã ñ t ñư:c năng su t
trung bình là 66,6 t /ha. Năm 2002, di#n tích lúa lai tăng lên g9n 500.000ha và
năng su t bình qn đ t 63t /ha; năm 2004 di#n tích c> nư c là 572104 ha.
Hi#n nay, di#n tích lúa lai c> nư c giao đ ng trong kho>ng 600.000 ha và ñư:c
gieo trGng ch% y u P miBn brc và Trung b . • các đ7a phương, năng su t lúa lai
ñBu cao hơn lúa thu9n phh bi n tj 20Y30% và nhiBu nơi cao hơn 50Y60%
[15],[34],[41].
Tj năm 1993 ñ n 2004 s>n lư:ng lúa lai ñBu tăng, bình quân tăng
28,07%, v< xuân s>n lư:ng tăng nhiBu hơn so v i v< mùa.
Hi#n Vi#t Nam ñư:c xem là m t trong ba qu c gia có di#n tích lúa lai
hàng đ9u th gi i, sau Trung Qu c và vn Đ . Ưu th c%a lúa lai là năng su t
cao (cao hơn lúa thu9n kho>ng 15Y20%) và đư:c xem là đích đ n c%a an ninh
lương th c, tăng năng su t [34],[35].
12
Hư ng t i ngành s>n xu t lúa g o Vi#t Nam s+ phát tri;n thành ngành
s>n xu t hàng hóa l n, năng su t cao, ch t lư:ng t t, hi#u qu> kinh t cao và có
tiBm năng c nh tranh trên th7 trư(ng th gi i. NhNng năm qua, cây lúa lai ñã trP
thành m t trong nhNng gi ng lúa cho năng su t và hi#u qu> khá cao đư:c B
Nơng nghi#p và Phát tri;n Nông thôn d ki n xây d ng thành chương trình
phát tri;n m t tri#u ha lúa lai vào năm 2010. Đ; đ t m<c tiêu này địi h|i ph>i
có m t s n‰ l c r t cao c%a ngành nơng nghi#p cũng như chính quyBn các đ7a
phương [5],[27].
Cơng tác nghiên cCu và chDn t o các gi ng lúa lai P Vi#t Nam cũng
ñư:c thúc ñny m nh m+, tFp trung vào vi#c thu thFp, ñánh giá các dịng b t
d
lai trong nư c ñư:c kh>o nghi#m, trong đó có 3 gi ng đư:c cơng nhFn chính
thCc: Vi#t lai 20 [12], HYT83 [18], TH3 – 3 [39], m t s gi ng đư:c cơng
nhFn t m th(i (HYT57, TM4, HYT100, HYT92, TH3 – 4, HC1) và m t s
gi ng tri;n vDng khác. Ngoài ra chúng ta cũng tích c c nhFp n i các gi ng lúa
lai nư c ngoài, chDn lDc các th h:p lai cho năng su t cao, ch t lư:ng t t, thích
Cng v i điBu ki#n Vi#t Nam đ; ph
Bác ưu 903…[2],[3].
MIc dù s>n xu t h t lai F1 trong nư c ñư:c chú trDng, nhưng tj năm
1998 ñ n 2004 m i s>n xu t ñư:c 14392 t n, chi m 20,8% thng kh i lư:ng
gi ng lúa lai đã s d
Trong nhNng năm g9n đây, P m t s tVnh phía brc di#n tích lúa lai tăng
lên r t nhanh P các tVnh như: Nam Đ7nh, Thanh Hóa, Ngh# An, Ninh Bình, Hà
Nam và Phú ThD... Hi#n nay, di#n tích gieo trGng lúa lai cịn đư:c mP r ng ra
13
khrp các vùng miBn trong c> nư c. • m t s vùng có trình đ thâm canh cao,
năng su t lúa lai ñã ñ t 13Y14 t n/ha/v< [35],[37].
Trên cơ sP nhNng thành t u ñã ñ t ñư:c trong quá trình nghiên cCu và
phát tri;n lúa lai, chúng tôi nhFn th y P Vi#t Nam ph9n l n các cơng trình
nghiên cCu và phát tri;n lúa lai tFp trung P các tVnh phía brc. • Tây Ngun
cơng trình nghiên cCu vB lúa lai chưa nhiBu, ñIc bi#t Đăk Nơng là tVnh m i
thành lFp, hi#n nay chưa có m t cơng trình nghiên cCu vB cơ c u lúa lai m t
cách có h# th ng. Do vFy, tj th c t trên, c9n ph>i có nhiBu nghiên cCu khoa
hDc ñ; phát tri;n nhân nhanh lúa lai P các tVnh Tây Ngun nói chung và tVnh
Đăk Nơng nói riêng.
1.3 Mft s8 bihu hiKn ưu thS lai v các đ c tính nơng h c U lúa lai F1 so vTi
lúa thujn.
1.3.1 Ưu thS v khR năng h p th nưTc khi ngâm
h
Theo Nguy}n Công T n [37], h t gi ng lúa lai ñư:c thu trên cây m8 nên
có ki;u hình h t gi ng như m8. S>n xu t h t lai s d
m>nh v| tr u đóng khơng kín, có v t đ9u nh
ña s các h t b7 nhi hoIc n a nhi n a chìm. Do v| tr u đóng khơng kín nên khi
ngâm nư c, h t lúa lai hút nư c r t nhanh so v i lúa thu9n. Đ i v i v< mùa thì
th(i gian ngâm gi ng là tj 10Y18 gi(, v< Xuân tj 20Y 30 gi( là h t lúa ñã
no nư c.
1.3.2 Ưu thS lai v bf r!
Trong k t qu> nghiên cCu c%a Lin và Yuan (1980), ñã xác nhFn h t lai F1
ra r} s m, s lư:ng nhiBu và t c ñ
ra r} nhanh hơn v i b m8 c%a chúng. Khi
lá thC nh t xu t hi#n thì có 3 r} m i hình thành, sau đó s lư:ng r} tăng lên r t
nhanh. S phát tri;n m nh m+ c%a b r} không chV th; hi#n qua s lư:ng r}
trên cây lúa mà còn to hơn so v i lúa thư(ng ( Crovinda và Sidiqq, 1998). Ch t
14
lư:ng r} đư:c đánh giá thơng qua đ dày c%a r}, r} lúa lai có th; ra tj 4Y5 l9n
so v i lúa thu9n. R} nhánh t o ra m t l p r} ñan xen dày ñIc trong t9ng ñ t,
càng g9n sát mIt ñ t kh i lư:ng ch t khô, s lư:ng r} ph<, s lư:ng lông hút và
ho t đ ng hút ch t dinh dư•ng tj r} lên cây càng l n. S lư:ng r} lúa lai P các
th(i kỳ sinh trưPng ñBu nhiBu hơn lúa thu9n, lông hút c%a r} lúa lai nhiBu và dài
hơn lúa thu9n (0,1Y 0,25mm P lúa lai và P lúa thu9n là 0,01Y 0,13mm). R} lúa
lai ăn dài và ăn sâu t i 22Y23 cm. Vì s lư:ng r} nhiBu nên di#n tích ti p xúc
l n làm cho kh> năng h p thu dinh dư•ng cao g p 2Y3 l9n so v i lúa thu9n
(Virmani, 1981). Nh( b r} kh|e, phát tri;n trên đ t giàu dinh dư•ng thì lúa lai
có th; đáp Cng đư:c 50Y55% nhu c9u vB ñ m, 47%Y 78% nhu c9u vB kali tj ñ t
và phân chuGng còn trên ñ t nghèo dinh dư•ng như đ t b c màu thì kh> năng
huy ñ ng th p hơn và chV tương Cng kho>ng 30Y 35% và 40Y42%. H# r} c%a lúa
lai ho t ñ ng m nh nh t vào th(i kỳ ñ„ nhánh [49]. Chính vì th mà lúa lai có
tính thích Cng r ng v i nhNng ñiBu ki#n b t thuFn như ngFp úng, h n, ñ t phèn
mIn. B r} lúa lai tuy phát tri;n m nh nhưng sau khi thu ho ch l i gi>m nhanh
[2],[37], [44].
1.3.3 Ưu thS lai v khR năng ñk nhánh c a lúa lai
Lúa lai ñ„ nhánh s m, sCc ñ„ nhánh m nh hơn lúa thu9n, ñ„ tFp trung và
t' l# nhánh hNu hi#u cao hơn v i lúa thu9n [52]. Quá trình đ„ nhánh c%a lúa lai
cũng tn theo quy luFt ñ„ nhánh chung c%a cây lúa, khi lá thC 4 xu t hi#n thì
nhánh đ9u tiên vươn ra tj b8 lá thC nh t, sau đó là l9n lư:t các nhánh ti p theo
xu t hi#n, tCc là khi lá thC 5 xu t hi#n thì nhánh con thC 2 cùng xu t hi#n tj b8
lá thC 2. Nhánh ñ„ s m thư(ng to mFp, có s lá nhiBu hơn các nhánh đ„ sau
nên bơng lúa to đBu nhau, x p xV như bơng chính. SCc đ„ nhánh lúa lai trung
bình là tj 12Y 14 nhánh hoIc có th; đ t 20 nhánh/khóm [37].
Lúa lai có t' l# nhánh thành bông cao hơn lúa thư(ng. K t qu> nghiên
cCu các nhà nghiên cCu Trung Qu c cho th y t' l# thành bơng c%a lúa lai đ t
kho>ng 60Y70% P cùng điBu ki#n thí nghi#m [37].
