Tư tưởng về sự tha hóa

Tư tưởng về sự tha hóa được lý giải một cách có hệ thống từ
triết học cổ điển Đức với đại diện tiêu biểu là Heghen. Heghen
(1770-1831) là người đầu tiên đưa ra thuật ngữ tha hóa và tha hóa là một trong
các phạm trù cơ bản trong triết học Heghen. Điểm xuất phát của toàn bộ
hệ thống triết học của Hê Ghen là từ ý niệm tuyệt đối- tồn tại
như một thực thể tinh thần thuần tuý. Theo Hê Ghen, ý niệm
tuyệt đối là cơ sở của toàn bộ tồn tại, giới tự nhiên, con người
và những sản phẩm của con người chỉ là hiện thân của ý niệm
tuyệt đối. Qúa trình vận động phát triển của ý niệm tuyệt đối là
quá trình tự tha hoá và lột bỏ tha hoá của nó. Theo cách diễn
giải của Hê Ghen, giới tự nhiên chính là kết quả của sự tự tha
hoá của thực thể tinh thần, ở đây ý niệm tuyệt đối trở thành cái
đối lập với nó. Giới tự nhiên là dạng tồn tại khác của ý niệm
tuyệt đối, tồn tại đã bị tha hoá Qúa trình phát triển từ giới tự
nhiên thể hiện ra con người và xã hội loài người chính là quá
trình ý niệm tuyệt đối lột bỏ sự tha hoá để trở về với chính mình
nhưng trên cơ sở cao hơn. Trong quan niệm của Hê Ghen những
hình thức tha hoá khác nhau chỉ là những hình thức khác nhau
của ý thức và tự ý thức. Cho nên toàn bộ lịch sử của sự tự tha
hoá và toàn bộ việc xoá bỏ tha hoá chẳng qua là lịch sử của sự
sản xuất ra tư duy trừu tượng, nghĩa là tư duy tuyệt đối, tư duy
lô gíc tư biện. Đối với Hê Ghen, mọi sự tha hoá của bản chất
con người chỉ là sự tha hoá của tự ý thức, vì vậy việc con người
chiếm lấy bản chất của mình chỉ là “tự ý thức chiếm lấy bản
chất đối tượng”. Như vậy, Tha hoá trong quan niệm của Hê
Ghen là tha hoá tinh thần, theo cách diễn giải của Hê Ghen thì
bất cứ hình thức nào của sự khách quan hoá hoạt động của chủ
thể, bất cứ sự đối tượng hoá nào cũng đều dẫn đến tha hoá.
Tha hoá là một phạm trù vĩnh hằng không thể loại bỏ trong đời
sống nhân loại.
Phoi-ơ-bách (1804-1872) là đại biểu cuối cùng của triết học cổ điển Đức. Ông

xuất phát từ sự tha hoá tôn giáo để lý giải mọi sự tha hoá. Theo
đó, ông cho rằng ý thức tôn giáo là phản ánh tồn tại hiện thực
của con người, tôn giáo xuất hiện là do con người thần thánh
hoá các lực lượng tự nhiên tự phát thống trị con người. Con
người có óc tưởng tượng nhờ đó con người sáng tạo ra các biểu
tượng tôn giáo như thần thánh, ma quỷ Sau đó con người lại
biến những biểu tượng đó trở thành những lực lượng tồn tại
thực thống trị, chi phối cuộc sống của con người. Vì vậy thần
thánh theo Phoi-ơ-bắc là sự tha hoá bản chất của con người.
Xuất phát từ việc giải thích sự tha hoá bản chất con người từ sự
tha hoá tôn giáo, vì vậy Phoi-ơ-bắc cho rằng con đường lột bỏ
sự tha hoá đó là nâng cao nhận thức cho con người và thay thế
tôn giáo cũ bằng tôn giáo mới “ tôn giáo tình yêu”
Kết luận: Cả Hê Ghen và Phoi-ơ-bắc đều xuất phát từ tha
hoá tinh thần để giải thích căn nguyên của mọi sự tha hoá, vì
vậy con đường để xoá bỏ tha hoá không phải thông qua hoạt
động thực tiễn vật chất mà chỉ bằng hoạt động tinh thần.
C.Mác không xem xét sự tha hoá con người một cách chung
chung, trừu tượng, phi lịch sử, mà xuất phát từ những con người
cụ thể đang sống và hoạt động trong những quan hệ xã hội
nhất định, trong những điều kiện lịch sử của một thời đại nhất
định. Hành vi lịch sử đầu tiên đánh dấu bước ngoặt của sự
chuyển biến từ loài vật sang loài người chính là lao động: “Bản
thân con người bắt đầu bằng tự phân biệt với súc vật ngay khi
con người bắt đầu sản xuất ra những tư liệu sinh hoạt của
mình”(1). Đây cũng là xuất phát điểm khoa học nhất để C.Mác
đi vào phân tích sự tha hoá con người bắt đầu từ sự tha hoá của
lao động.
C.Mác lý giải sự tha hoá của lao động là một tất yếu lịch sử, gắn
liền với một giai đoạn phát triển nhất định của nền sản xuất xã

hội. Sự tồn tại và phát triển của “lao động bị tha hoá” gắn liền
với sở hữu tư nhân. Theo C.Mác, sở hữu tư nhân được sinh ra do
“lao động bị tha hoá”, nhưng đến lượt nó, sở hữu tư nhân lại trở
thành nguyên nhân của sự tha hoá lao động và sự tha hoá của
con người. Trên cơ sở đó, C.Mác chứng minh sự tha hoá của lao
động là cơ sở của mọi hình thái tha hoá khác, trong đó có sự
tha hoá quyền lực. Đồng thời, ông cũng đã luận chứng cho việc
thủ tiêu mọi sự tha hoá của con người bằng việc thủ tiêu chế độ
sở hữu tư nhân, xây dựng chủ nghĩa cộng sản. Đây là một tất
yếu khách quan, nhưng các nhà tư tưởng trước C.Mác chưa hề
đạt được.