Kỷ yếu hội thảo quốc gia về giảng dạy Vật lý năm 2011

1
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH




Héi th¶o quèc gia vÒ


(KỶ NIỆM 50 NĂM THÀNH LẬP KHOA VẬT LÍ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH 1961-2011)








Vinh, tháng 10 năm 2011




2
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH




Héi th¶o quèc gia vÒ
Gi¶ng d¹y vËt lÝ


(KỶ NIỆM 50 NĂM THÀNH LẬP KHOA VẬT LÍ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH 1961-2011)









Vinh, t





3
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011

LỜI NÓI ĐẦU

Hội thảo quốc gia về Giảng dạy Vật lí tin hành ti hc Vinh,
thành ph Vinh tnh Ngh An trong khuôn kh Hi tho quc t v Nghiên cu và
Ging dy vt lí t chc nhân dp k nip khoa Vt lí i
hc Vinh (1961  2011).
Mi tho là ti gp gi kt qu nghiên cu và kinh
nghim gia nhi làm công tác ging dy Vt lí thuc các bc hc khác nhau
t trung h, trung hc ph i hi hc trong
toàn quc, nhm nâng cao chng ging do.
Các ch  khoa hc ca hi tho là
- Mo, ni dung ging dy Vt lí các bc hc;
- i my hc Vt lí;
-  vt cht phc v ging dy Vc b môn,
phòng thí nghim, sách, tài liu, trang web.
Trong thi gian t 3/2011  8/2011 Ban t chc 82 báo cáo toàn
i v tham d hi tho theo các ch  nêu trên. Mt s c
p chí giáo dc s c bit 10/2011. Nhng bài còn lc tuyn tp
 yu này. Xin trân trng gii thiu cùng bc.




Ban tổ chức Hội thảo quốc gia về giảng dạy Vật lí




4
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011
MỤC LỤC

Trang
1.
Nguyễn Quang Lạc - Trần Duy Tân
 10 nâng cao

5
2.
Nguyễn Quang Lạc - Nguyễn Ngọc Lê Nam
    

11
3.
Đỗ Hƣơng Trà - Nguyễn Thanh Nga
t lí - 

15
4.
Nguyễn Thị Nhị - Mai Đại Phƣơng
 
23
5.
Mai Văn Trinh - Nguyễn Ngọc Lê Nam

lí 11)
29
6.
Từ Đức Thảo - Nguyễn Duy Khanh      


33
7.
Nguyễn Thị Hồng Sang

37
8.
Nguyễn Thị Ái Minhsách giáo khoa sinh

41
9.
Cao Long Vân
48
10.
Đoàn Hoài Sơn – Mai Văn Lƣu

54
11
Lê Văn Thêm – Hoàng Văn Long - Nguyễn Xuân Luân


57
12.
Nguyễn Thị Tuyết Minh      

61
13.
Trần Ngọc Quyên: THCS
68
14.

Nguyễn Thanh Mai

71
15.
Lê Thịnh
76
16.
Nguyễn Phƣớc Long:            

80
17.
Trần Phan Trƣờng Thuật:  - 

86
18.
Đinh Thị Thuỳ Linh: 
 
92
19.
Trần Văn Nga

94
20.
Trần Mạnh Hùng – Đoàn Hoài Sơn
 
97
21.
Trần Văn Dũng
100

5
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011
NGHIÊN CỨU VẬN DỤNG DẠY HỌC DỰ ÁN VÀO
CHƢƠNG “CƠ HỌC CHẤT LƢU” VẬT LÍ 10 NÂNG CAO

PGS. TS. Nguyn Quang L
ThS. Trng Tháp
1. Mở đầu
- i mi PPDH môn Vt lí  ng THPT là tích cc hoá hot ng
nhn thc, phát huy tính ch ng ca HS. Mun vy, GV phi không ngng ci tin
nâng cao hiu qu ca PPDH nhc óc tò mò khoa hc, ham hiu bit
ca ca các em ( bng cách to ra nhng tình hung có v ng ti vic rèn
luyc lo cho HS, phi hp cht ch nhng n lc
cá nhân trong t hc vi vic hc tp hng thi phi bit s dng
thành thn và thit b dy hc (TBDH), bit phi hp nhiu hình thc
t chc hong hc tp, nm vm tra kt qu hc tp ca HS
i mi.
- Dy hc d án (DHDA) là mt hình thc t chc dy hc yêu cu mi.
Trong DHDA hc sinh thc hin mt nhim v hc tp phc hp, gn vi thc tin,
kt hp lý thuyt vi thc hành, t lc lp k hoch, thc hit qu.
Hình thc làm vic ch yu là theo nhóm, kt qu d án là nhng sn phm có th gii
thit, tp tranh ng c th, thit b k
thu     i là dy hc da trên d án ( PBL: Project bassed
learning).
- DHDA hay dy hc theo d án (PBL) là mô hình DH li hc làm trung tâm,
nhm phát trin kin thc hành thông qua vic thc hin các nhim v
mang tính m, khuy  i hc tìm tòi, vn dng nhng kin th  c
trong quá trình thc hin mt DA hc t  c nhiu nhà giáo dc ca

nhic nghiên cu và vn dng vào thc t mang li hiu qu giáo dc cao. 
   c  c nghiên cu và vn dng vào quá trình dy hc 
ng ph i hc.
Bài vi xut mt s ng vn dng DHDA trong b môn Vt lí nhm góp
phi mi PPDH ca GV và nâng cao chi kin
thc cho HS. Ví d minh ho c áp dng cho dy hc ch
Vt lí 10 THPT.
2. Hƣớng vận dụng DHDA nhằm đổi mới PPDH Vật lí
DH Vt lí  ng THPT có th vn dng DHDA vào các dng bài hc sau:
- Tng kt mt phtrình môn hc.
- Thit k, ch to dng c thí nghim (TN) Vt lí, thit b k thut có nguyên lý hot
ng da trên vic vn dng kin thc Vt lí.
PGS. TS. Nguyễn Quang Lạc, Trường ĐH Vinh ; ThS. Trần Duy Tân, Trường THPT Trường Xuân, T.Đồng Tháp


6
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011
- Bài tp Vt lí: Xây dng h thng bài tp vt lí, bài tp thí nghim có ni dung gn
vi thc ting, sn xui si mi
cho các bài tp có tính sáng to cao,
- Bài hc xây dng kin thc mi,  dng bài hc này, HS hoc nhóm HS s c giao
cho gii quyt mt s nhim v trung gian.
- Bài hc ngong bài hc có ni dung m ru
kin cho HS phát trin k n nhic g
vi khoa hc Vt lí.
3. Tổ chức DHDA ở chƣơng “Cơ học chất lƣu” Vật lí 10 Nâng cao
c 2009-2010, khi dy hc c chVt lí 10 Nâng cao
 ng Xuân, huyi, tc
hin d án : Thit k và ch to mt s dng c thí nghi
c cht lí 10 Nâng cao.

Trong khuôn kh bài báo cáo này chúng tôi xin gii thiu tóm tt hai sn phm d án
ca mt nhóm HS .
Sản phẩm 1: Mô hình máy thu lc
 Cơ sở lý thuyết.
 lý thuyt ca máy thu lc chính là Nguyên lí Paxcan : Áp suc truy
trong cht lng nguyên vn theo m s tác dng mt
lc F
1
lên pit-tông nhánh trái có tit din S
1
, lc này làm gây áp sut p
1
lên cht lng
bng:









Theo Nguyên lí Paxcan, áp sut tác dng lên tit din S
2
 nhánh ph
mng p
1
và to nên mt lc F
2

bng:
Vi S
2
> S
1
thì lc F
2
> F
1


y ta có th dùng mt lc nh F
1
 pittông nh S
1
 to thành mt lc F
2
ln
t trên pit-tông S
2
Nu cho F
1
di chuyn mn bng d
1
xui thì lc F
2
di chuyn lên trên
mt n d
2
là:

1
1
1
S
F
p 
1
1
2
122
F
S
S
pSF 
1
2
1
12
d
S
S
dd 
F
2
F
1
Hình 1. Nguyên lý lý thuyt ca máy nén thu lc
PGS. TS. Nguyễn Quang Lạc, Trường ĐH Vinh ; ThS. Trần Duy Tân, Trường THPT Trường Xuân, T.Đồng Tháp

7
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011
Lúc này công ca lc F
1
thc hic là F
1
S
1
; còn công do lc F
2
thc hic là
F
2
S
2
, ta có F
1
S
1
= F
2
S
2,
tc bo toàn.

Sản phẩm máy thuỷ lực của học sinh ( hình 3 )
c hc v nh lut Pascal và ng dng cc giao nhim v:
Bng nhng vt ling ngày, hãy thit k và ch to mt mô hình máy thu lc.
m các ng tiêm có kích c khác nhau làm xilanh và pittông, thit k 
máy, ng nha kt n
 to mô hình máy thu ln trình và kt
qu thc hin d u din kh nâng nâng vt nng và ép vt xung ca máy
thu lc mt cách rc mi tham d c i.















 Nguyên lý hoạt động
Khi ta n mt lc vào vào pit-tông S
1
có tit din nh, thì  pit-tông S
2

có tit din ln
s to ra mt lc l có lc lc l nâng vt
 ép hoc nén các vt xung cho cht li.
Hình 2. Mt loi máy thu lc trong thc t
ng tiêm
tit din
ln S
2

ng dn
Giá đ
ng
tiêm tit
din
nh
S
1
Hình 3. Cu to ca mô hình máy nén thu lc do HS ch to
PGS. TS. Nguyễn Quang Lạc, Trường ĐH Vinh ; ThS. Trần Duy Tân, Trường THPT Trường Xuân, T.Đồng Tháp


8
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011
 Ứng dụng: Máy nén thu lc s dng ri sng và trong k
thut, ví d:
- Máy nén thu lc ng d nâng vt có trng lt ôtô ) mt
cách d dàng ( ch bng l    ng ). Máy nén thu lc trong
ng hng dùng gi là kích thu lc.
- Máy nén thu l vn hành h thu khin khí nén, h thng
nâng thu lc hàng không, h thng phanh thu lc trong nhin

t
Sản phẩm 2: ng Pitô - dng c n tc máy bay
* Cơ sở lý thuyết:  lý thuyt ca nh lut Bec-nu-nh lut này
cho bii vi ng dòng nm ngang và nh thì:
- Áp sut toàn phn ca cht lng  mm trên 
constvp 
2
2
1


- Ti nhm khác nhau trên ng dòng thì áp sup và áp sung ph thuc
vào vn tc dòng ti t  thit k và ch to ng Pi-tô
 n tn tc máy bay ) sát trên cánh hoc thân
máy bay khi máy bay chuyng trong không khí. Mun th ta pht toàn
phn và áp sut thu a ng dòng không khí. T t giá tr áp sung
2
2
1
v


và bit  là khng riêng không khí, ta có giá tr ca 

* Nguyên lý hoạt động
n tc dòng không khí sát trên cánh hoc sát thân máy bay. Do
ng Pitô phi là mt thit b c c áp sun áp sung ca dòng
không khí. Mun vy ng Pitô phu, m 
t toàn phn. Hiu gia áp sut toàn phn vi áp su ca áp sut
ng.
* Cấu tạo của sản phẩm
4 ng nha PVC  = 21mm  gi cht ng ch .
A
B
Hình 4. 
t toàn phn

PGS. TS. Nguyễn Quang Lạc, Trường ĐH Vinh ; ThS. Trần Duy Tân, Trường THPT Trường Xuân, T.Đồng Tháp


9
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011
1 ng nha do trong sut dài 25cm to hình ng ch U
1 co nh to tit din vuông góc vi lung không khí vào ng hình ch U.
 vào ng hình ch U ( hình 5 )

Nu gn ng Pitô vào cánh máy bay, sao cho phn bng hình ch U nm trong lòng
c nhô ra ngoài, sát cánh máy bay thì ta thy:
- ng yên, mc cht lng  
- Khi bay mc cht lng  nhánh 2 dâng lên,  nhánh 1 tt xu chênh lch h 
2 nhánh cho bit vn tc dòng không khí ( và là vn tc máy bay )
KK
hg
v




2

Vi:
: khng riêng cht lng trong ng ch U.
 chênh lch mc cht lng ca hai nhánh.

kk
: khng riêng ca không khí  bên ngoài
g: gia tc trng
Trong bui báo cáo kt qu hong ca d n và thit b to
 biu din và kt qu khá tt.

 Ứng dụng: c gn vào cánh máy bay sao cho mt nhánh  bên trong
máy bay, còn nhánh kia  n tc ca
lung không khí vuông góc vi tit din S ca 1 nhánh ch  chênh lch ca 2
mc cht lng trong ng ch c vn tc ca dòng không khí
tc là vn tc máy bay.
Sn phm ng pi-tô do HS ch to
Nhánh 1
Nhánh 2
Co nha
PGS. TS. Nguyễn Quang Lạc, Trường ĐH Vinh ; ThS. Trần Duy Tân, Trường THPT Trường Xuân, T.Đồng Tháp



10
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011
4. Kết luận
Kt qu nghiên cu cn làm sáng t thêm nhng lum sau:
- Vn dng DHDA là hình thc dy hc có nhim, 
xut và gii quyt nhng v n thc t, cui cùng là to ra sn phm.
- DHDA góp phn phát tric làm vic t lc,
sáng to, tinh thn trách nhim cao, kh ng tác làm vic tt.
T ng, cn phng t chc dy hc Vt lí  ng ph
 ng DHDA nhi   hin thc hoá mc tiêu giáo dc trong giai
n hin nay.

Tài liệu tham khảo:
1. Nguyn Hi Châu- Nguyn Trng Su. Nhng v chung v i mi giáo dc
Trung hc ph thông. NXB Giáo dc. H. 2007.
2. Nguyn Th Chung. Nghiên cu vn dng dy hc thit k ( dy hc d án ) vào
vic t chc bài hc thc hành vt lí lp 9. Lu  c s i h 

phm Vinh 1998.
3. Nguyn ng  Bernd Meier. Mt s v v i my hc
 ng THPT. Hà Ni 2008.
4. Nguyn Quang Lc. Lí lun dy hc hii  ng ph thông. i hc
Vinh. 1995.
 - Phm Vân Ngc. Vn dng dy hc d án trong dy hc ng dng
t ca Vt lí. Tp chí giáo dc s 221 kì 1 ( 9/2009 )


PGS. TS. Nguyễn Quang Lạc, Trường ĐH Vinh ; ThS. Trần Duy Tân, Trường THPT Trường Xuân, T.Đồng Tháp


11
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011
THIẾT KẾ, LẮP RÁP VÀ SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM GHÉP NỐI MÁY VI TÍNH
ĐỂ THIẾT LẬP ĐỊNH LUẬT ÔM CỦA DÕNG ĐIỆN TRONG CHẤT ĐIỆN PHÂN

PGS-TS. Nguyn Quang Lc, ThS. Nguyn Ngc Lê Nam
1. Đặt vấn đề
Vt lí hc là mt khoa hc thc nghim. Các khái ninh lut vu
gn vi thc tt lí ph thông, các khái ninh lut vt lí
hu hc hình thành bng thc nghim. Thông qua thí nghim (TN),
chúng ta xây dc nhng bing c th v s vt và hing mà không
mt li nào có th mô t  c.
Trong dy hn trong cht lí l
   ng gp rt nhi  n hành thí nghim
kho sát s ph thuc cn trong chn phân vào hin th. Bi vì các
kt qu ng không chính xác, vic tin hành thí nghim mt rt nhiu thi
gian gây n tin trình hong dy và hc.
 khc phc nhn ch u

thit k lp ráp và thc hin thí nghim ghép ni máy vi tính (MVT) nh b chuyn
i và x lý d liu thí nghim DAS-5104 và phn m xây dnh lut
Ôm cn trong chn phân khi có hic tan.
2. Thiết kế, lắp ráp và sử dụng thí nghiệm ghép nối MVT để xây dựng định luật
Ôm của dòng điện trong chất điện phân
2.1. Gii thiu thit b và b trí thí nghim
- Thit b TN gm: 1 bình thu n cc bn cc bng inox, tinh
th CuSO
4
nguyên ch  c pha v c nguyên ch  c dung dch
CuSO
4
, 1 bin tr con ch-2,5A, dây ni, 1b ngun mt chiu 0-24V, cm
bin dòng (sx
d
), cm bin th (sx
t
), thit b ghép ni DAS-5104, MVT có cài phn
mm GQY.
- B trí thí nghic b  c l



 thí nghim và hình nh lp ráp các dng c thí nghim
a
b
+
-
SXd

SX
t

DAS
MVT
K
PGS. TS. Nguyễn Quang Lạc ; ThS. Nguyễn Ngọc Lê Nam


12
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011
2.2. Tin hành thí nghim
-     các thit b    ng. Chy phn mm GQY
hình MVT hin lên giao din ca phn mm GQY, nháy
chu phn mm nhn thit b (sensor dòng và senxor th), chn dng
 th U-I, b tin hành TN. Tip theo là thc hin các thao tác gi
vng. Trên màn hình MVT s cho chúng ta kt qu thí nghim và
 th c tuyn V-A.
- ng hc tan: Chúng ta tin hành làm TN vi dung dn
phân là CuSO
4
c làm b


Hình 2. Thí nghing hc tan

- ng h  c không tan: Chúng ta tin hành vi dung d n
phân là CuSO
4
n cc b

Hình 3. Thí nghing hc không tan
2.3. Kt qu thí nghim
- Tin hành thí nghim khi có hic tan, trên màn hình MVT s
c bng kt qu thí nghim và t kt qu c, phn mm GQY ExPlatform
 th c tuyn Vôn-
C
u
PGS. TS. Nguyễn Quang Lạc ; ThS. Nguyễn Ngọc Lê Nam


13
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011

 th c tuyn V-ng hp dc tan
- ng hn cc bng inox, không xy ra hic
 th 

 th c tuyn V-ng hc không tan
-   t qu thí nghim: Khi dy hc v  n trong ch n
c ti kho sát s ph thuc cn vào hin th là
rt cn thit. Tuy nhiên, vi TN truyn thc gii thiu trong SGK vic tin
hành TN rt khó  th, khi tin hành TN phc s dng dòng
 l tránh hing nhi ch
quá nhanh; tuy nhiên v  y thì thi gian làm TN li phi kéo
 in trong chn phân khi có hic
nh lut Ôm, gây mt lòng tin trong hc sinh (HS). Vi b TN
ghép ni MVT trên s c kt qu  chính xác cao, thi gian làm thí nghim
ngn (ch cn khong 5 phút) nên không làm ng ti dy hc. T kt qu

ng d HS thn trong chn phân ch tuân
nh lut Ôm khi có hic tuyn Vôn- Ampe là
m ng th  ng h  c không tan là m ng cong nên
nh lut Ôm.
n trong chc
chia thành hai tit 1 nêu lên bn chn trong chn phân và
phân tích hi s d làm cho HS
PGS. TS. Nguyễn Quang Lạc ; ThS. Nguyễn Ngọc Lê Nam


14
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011
hiu rõ bn cht ca các hing này. Trong quá trình làm TN, GV nên gii thiu
các dng c, mc hikhoa
h HS không b mt tt các câu
h tu kin cho HS t 
mình rút ra kt lun.
3. Kết kuận
Trong dy hc v  n trong ch      s dng thí
nghii dng thí nghim biu di hình thành tri thc mi
dng TN nghiên cu kho sát. Vic tin hành TN thành công trên lp s giúp HS thu
nhn kin thc mt cách vng chc, gây hng thú, lòng say mê trong hc tp, t 
góp phn nâng cao chng dy hc vt lí  ng ph thông.

Tài liệu tham khảo
1. Nguyn Th Khôi (Tng ch biên), Vt lí 11 nâng cao, NXB Giáo dc, HN 2007.
2. Nguyn Quang LTrinh, n dy hc
3. Nguy c Thâm (Ch biên), Nguyn Ng  m Xuân Qu, 
pháp dy hc Vt lí  ng ph thông
Nâng cao hiu qu dy hc vt lí  ng THPT nh vic s dng

n dy hc hii, Lun án Ti
5. Phm Hu Tòng, Lí lun dy hc vt lí (ti hm, HN 2004.

PGS. TS. Nguyễn Quang Lạc ; ThS. Nguyễn Ngọc Lê Nam


15
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011
TÍCH HỢP LÝ THUYẾT TRIZ TRONG DẠY HỌC DỰ ÁN VỀ CÁC ỨNG
DỤNG CỦA VẬT LÍ TRONG KỸ THUẬT – MỘT PHƢƠNG PHÁP HIỆU QUẢ
ĐỂ RÈN TƢ DUY KỸ THUẬT CHO SINH VIÊN

 . Khoa Vm Hà Ni
Nguyn Thanh Nga. i h 2)

Mở đầu: Dy hc d án (DHDA) là mt hình thc dy hc quan tr thc
him dy hi hm dy hng
ho  m dy hc tích hp. DHDA góp phn gn lý thuyt vi thc
ng và xã hi, tham gia tích cc vào vio
c làm vic t lc sáng tc gii quyt các v phc hp,
 cao thn trách nhim và kh ng tác làm vic ci hc.
Lý thuyt gii các bài toán sáng ch (theo ting Nga là  
, vit tt là TRIZ, hay tên ting Anh là Theory of Inventive
Problem Solving n tìm kim nhng gii pháp k thut mi, cho
nhng kt qu kh quan, nh khi gii nhng bài toán khác nhau, rt thích hp vi
vic dy hc các ng dng ca vt lí trong k thuc bii vi vi
thut cho sinh viên ngành k thut.
Trong dy hc vt lí, TRIZ có vai trò quan tri hc d tìm ra các
i quyt v, các bin pháp k thut, cách x 
thc tc bii vi sinh viên ngành k thut, TRIZ có th c vn d rèn

 thut cho sinh viên. Bài báo trình bày kt qu dy hc d án tích hp lý
thuyt TRIZ khi dy hc v các ng dng ca vt lí trong k thut.


Ti   n ca TRIZ là các h k thut phát trin tuân theo các quy lut
khách quan, nhn thc phát hin và s d gii mt cách có ý
thc nhng bài toán sáng ch (bao gm các hong sáng to hoi mi). Sáng
to là hong to ra bt k ng thi có c tính mi (so vi mng
i (cái mi ích li trong hoàn cu kin c th
 mt thi gian, v ch  nh hay v giá thành).
i mi ging vi sáng to  ch tìm cái mi và cái có li mi
không cp trung vào quá trình bing sáng
to thành hin thc chp nhn lâu dài, i li ích và không gây
thêm các v phát sinh 3.
Ht nhân ca TRIZ là thut toán gii các bài toán sáng ch (vit tt theo ting
Nga là ARIZ). ARIZ là mng. ARIZ
ng. V mt logic, ARIZ phân nh bài toán sáng ch thành tng
Đỗ Hương Trà. Khoa Vật lí, ĐH Sư phạm Hà Nội ;Nguyễn Thanh Nga. Đại học GTVT (cơ sở 2)


16
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011
phn, va sc vi gai, nó khai thác th mnh ca ti gin thc,
kinh nghing, và hn ch mt y  tâm lý, s phân tán
i gii. Li ích ca ARIZ là nâng cao hiu suduy sáng to
khi gii quyt v và ra quynh. Có nhiu nguyên tc sáng tt, 
 tp trung mt s nguyên tng dùng khi gii các bài toán sáng
ch v các ng dng ca vt 5.
a. Nguyên tc bin hi thành li





b. Nguyên tc cha trong



c. Nguyên tc t phc v
(a) 

d. Nguyên tc v


e. Nguyên tc phân nh



Vic gii các bài toán sáng ch có th c tin hành thun li trong dy hc d
án (DHDA). Vi hc thc hin mt nhim v hc tp phc hp, có s
kt hp gia lí thuyt và thc tin. DHDA nhn mo gii quyt vn
 và ra quynh ci hc trong tt c n thc hin d án nhm gii
quyt các v gn vi thc tin 1u này s rt có li vi hc nu h
vn dng các thut toán gii các bài toán sáng ch  nghiên cu các ng dng ca vt
t
2. Triz với việc phát triển tƣ duy kĩ thuật cho sinh viên ngành kỹ thuật
 thut và bài toán k thut
 thut là s phn ánh khái quát các nguyên lý k thut, các quá trình k
thut, h thng k thut nhm gii quyt mt nhim v trong thc tin
ngành ngh k thu      t hi     ng k thut
Đỗ Hương Trà. Khoa Vật lí, ĐH Sư phạm Hà Nội ;Nguyễn Thanh Nga. Đại học GTVT (cơ sở 2)

17
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011
nhm gii quyt bài toán có tính cht k thut (nhim v hay tình hung có v
trong k thut) [4].
Các bài toán k thut rng, ph thuc vào các ngành k thung,
t k ch to, bài toán gia công, bài toán bo qun, bài toán tìm li, Có
n ca bài toán k thut
 d kin, các yêu cng mang tính khái quát và có
th có nhi, yêu cu cn phi tìm tòi, hoàn thin
(2) Có mi liên h rt cht ch ging trí óc và hànng thc hành,
kinh nghim thc tin. S kt hp gia lý thuyt và thc hành càng cht ch
khít thì càng cho kt qu  tin cy và chính xác cao.
n c thut
 thut có tính cht lý thuyt - thc hành
- Các thành phn lý thuyt ca hoi bài toán k thuc biu
hii nhiu hình thng vn dng nhng kin thc k
thung hình thành khái nim k thut kt hp vi nhng khái nim
nh hi t c v.v.
- ng thng chng nhau, có th phân
ng thc hành ra các long th - ng thc
hing kiu chnh.
k thut có mi liên h rt cht ch gia các thành phn khái nim và hình
ng (hình nh) trong hong
Hình m ta cho vii nhng khái nim, nhng tri thc
lý thuyt, tu ki quá trình nm vng và c th hóa khái nic d dàng.
Các hình nh và khái nim là nhng thành phn cn thit và có giá tr ngang nhau
 thuy, ho thut là quá trình thng nht bin
chng gia lý thuyt và thc hành, gia khái nim và hình nh.

c. Rèn luyn và phát tri thut
t có th bao gm:
a.So sánh: nhm phân bic s ging nhau và khác nhau v tính cht ci
ng cn so sánh
b.Sp xp: nhn bit các mi liên h v tính cht ging, nhóm vi nhau
c. C th hóa: áp dng nhng cái tng th  trin khai mng c th 
d. Phân loi: sp xng thành mt nhóm hoc các nhóm khác nhau tùy
tính cht cng
e. Khái quát hóa: tng hp nhng thành phn chung nht li và loi b nhng
yu t n
 hóa: nhn thy các cu trúc ging nhau ca các hing hoc s vt.
Đỗ Hương Trà. Khoa Vật lí, ĐH Sư phạm Hà Nội ;Nguyễn Thanh Nga. Đại học GTVT (cơ sở 2)


18
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011
Trong quá trình thc hin các ho ng  t, các nguyên tc sáng to
trong k thut ca TRIZ s là nh ng hu hi gii quyt các bài
toán sáng ch. Mt khác, cùng vi vic vn dng các nguyên tc c
thut s c rèn luyn và phát huy.
3. Kết quả thu đƣợc
Nghiên cc tin hành trong 2 tui v nht khoa
i hc 2010  2011
Xut phát t câu hc tìm hiu các kin thc v T ng và Cm ng
n t có vai trò quan tr i vi s phát trin ca khoa hc k thu
n dt sinh viên tho luu v các d án.
  xut, h c quan sát mt s hình nh
v các thit b máy móc k thun, loa n, h thông
u khin t ng, bp t o lu
tìm ra nhng ng dn kin th ng và cm n

tc s chú ý cn phn ni dung kin thc
này và dn sinh viên mt cách t n các câu h
1. Trong giao thông vn tng dng nhng kin th ch to ra
các thit b máy móc gì?
2. Nguyên tc cu to và hong ca các thit b  nào?
Lc chia thành các nhóm d án da trên s quan tâm, hng thú ci
hc. Các d u xut phát t các v bc xúc ca thc tin giao
thông, khng hong thin, an toàn trong các công trình xây d
cu cng xá, nhà ca và hng b.
c lí do la chn dc tiêu ca
các d i vic s d
i pháp  gii quyt v, lên k hoch thc hin d án, phân
công nhim v và d kin sn phm cui cùng. Nhim v  cu là gii
quyt các bài toán sáng ch các thit b t vn dng các kin thc v T ng
và Cm n t  gii quyt v ca thc tin.vic
Sáu d ng vi 6 v cn gii quy
t trong s các d i d u gim bo an toàn cho
ng hm  hoàn chnh h thng cung cn thp
ng hng (lí do) ca d án vi mt bài
toán thc tc v
cn gii quy xuc gii pháp
gii quyt v
và d kic sn phm ca nhóm. Tin trình gii quyt v nhm thc hin d
c th hi 

Đỗ Hương Trà. Khoa Vật lí, ĐH Sư phạm Hà Nội ;Nguyễn Thanh Nga. Đại học GTVT (cơ sở 2)


19
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011





 a trên nguyên tc c
- Tn dng chính ngu thit k n nh (nguyên tc t

phc v);
- n thit k chính trong h thng thông gió cng hm (nguyên tc
cha trong và nguyên tc v
- Hay bim (khí tng hm (lung khí to ra
ng gió) (nguyên tc bin hi thành l


 ng hm cn có mt h thng chi m bo an toàn giao thông,
nng hp h thng dng hm b s c cn phi có mt h thng
n thay th tm thi
 Theo lý thuyt c t 3m thì nhit  l
0
C .Cng
vi nhi    m to ra to nên mt ngun
ng khá ln. Ta có th li dng ngu to ra ngun
cung cng hm
 


 





 

 Nghiên cu cu to và nguyên tc hong c
 Thu thp thông tin, tìm hiu v  


 Vn dng kin th thit k
Bng vic thu thp thông tin thc t và vn dng kin thc có th thit k mô hì

m.
H tin trình nêu và gii quyt v ng vi v ca d án

Đỗ Hương Trà. Khoa Vật lí, ĐH Sư phạm Hà Nội ;Nguyễn Thanh Nga. Đại học GTVT (cơ sở 2)


20
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011



- Trên th gi    Vit Nam có rt nhiu các h     m
ng.  các h cho vic thn .
- Trong hm gió lúc nào u do chênh lch áp sut bên trong và bên ngoài.
- Các núi  c ta mt bên gió rt mnh (do v a lý).
- n vào trong hm
- Các khí trong hc, nên hn có h thng thông gió
- Nhi trong h
u thành công nht trong d

t kim mt khon chi phí rt l


-
-
thông gây ra
-

-
-

-
-
-
-




                  
Đỗ Hương Trà. Khoa Vật lí, ĐH Sư phạm Hà Nội ;Nguyễn Thanh Nga. Đại học GTVT (cơ sở 2)


21
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011
i m

y, vi vic s dng các nguyên tc sáng to ci h
c công c ng nhm tìm kim gi
hn ch c nhi  ng thi có cách tip cn tìm kim h
thng các gii ph
n loi nh gn trên các ngn
cây  nhng cánh rng s d chy nhng khi
có cháy rng, các vùng gn bing có th b trí các tua pin gió to
ng (có th ng dng  Vit Nam) (nguyên tc t phc
v, nguyên tc vt nhóm sinh viên khác t hing tai nn giao
nh bài toán cn gii quyt là:
nh các loi phanh s dn giao thông, ví d, ô tô.

nh cách tip cn gii quym các loi phanh.
ng thit k h thng phanh t
5) Bing  hong, phân công công vic thc hin d án
6) Thit k phanh t, cho vc, t n
pháp ci tin.
Sn phm ca các nhóm không ch là các bài trình chiu mà sinh viên còn thit k các
trang  gii thi ca d   to các sn
phm th  n; bo mch dùng trong máy dò kim loi s dng trong các
công trình xây dng, giao thông; phanh tc son
thng mi trình bày (nhóm thc hin) vi
i theo dõi thông qua các câu hi m  xut v và gii pháp thc hin
p hc sôi ni và không có s khác bit nhiu v vai trò
gia nhóm thc hin d án và khán gi. S i kin thc mt cách sáng to, có
c th hin rt rõ khi các nhóm trình bày. Trong quá trình gii quyt
nhim v d c gii pháp và thc hic giu
ng t sinh viên bc gii quyt v.
Kt qu c t  hic s ch ng tích cc, sáng to
trong hc tp. Quá trình thc hin sn phm d án, buc sinh viên phi so sánh, sp
xp, phân loi, s d và khái quát hóa các v v 
t ca h c rèn luyn tt. Ngoài ra dy hc d c
c s
kic hành gi
4. Kết luận
Vi nhng kt qu rt tích cc t i hc, vic tích hp lý thuyt gii
các bài toán sáng ch trong quá trình t chc dy hc d án các ng dng k thut ca
vt lí m ng áp dng dy hc d án tích hp lý thuyt TRIZ cho mt s ni
Đỗ Hương Trà. Khoa Vật lí, ĐH Sư phạm Hà Nội ;Nguyễn Thanh Nga. Đại học GTVT (cơ sở 2)


22

Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011
dung có nhiu ng dng thc tin, nht là môn vi
hc k thut trong nht.

Tài liệu tham khảo
 Dy hc d án và tin trình thc hin. Tp chí GD s 157/2007.
Trang 12-14, 23.
2. Nguy T chc dy hc d án mt s ni dung kin
thc V    thu i hc GTVT. Tp chí Thit B Giáo
Dc, s 55/2010, trang 12-15.
n sáng to. Nhà xut bn tr. 2010
4. Nguyn. y k thut chuyên ngành. 2007
5. Guenrich Alshuller. . Edition Seredlinski
6. Thomas, J.W. Dy hc theo d án- Tng quan. Novato, CA: Vin giáo dc Buck,
1998.
7. Christiansen, J, 2004. Project based learning.
8. www.hcmuns.edu.vn

Đỗ Hương Trà. Khoa Vật lí, ĐH Sư phạm Hà Nội ;Nguyễn Thanh Nga. Đại học GTVT (cơ sở 2)


23
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011
XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG THƢ VIỆN ĐIỆN TỬ
HỖ TRỢ DẠY HỌC VẬT LÍ Ở TRƢỜNG THPT

TS. Nguyn Th Nh, Khoa Vt lí, Trui hc Vinh
i hc Vinh
1. Thƣ viện điện tử
E-library là ch vit tt ca Electronic Library n t) là mt thut ng

mc quan tâm, chú ý ca rt nhii. Hin nay, có rt nhim
khác nhau v khái nin t.
n t  và phc v c n phm l
lin t u s hóa).
Theo T n Bách khoa Vin t 
bn v nghip v d n h tr khác.
Tuy có nhiu quan nim khác nhau v khái nin n t 
cc du hin t là s dng ph bin
n t , tìm kim và cung cn t
cha nhi    i dng video, tranh nh, hình v    n, âm
thanh, nguc cp nh
ngun truyn thng không th cung cc. Vn t,
c có th truy cp thông tin mi lúc, mi vi t nhanh nht, chi phí thp
nht và tit kim thi gian nht. Da trên nhng du hi
vin t n s dn t trong vi, tìm kim và
cung cp thông tin. So vn truyn thn t có mt s m ni
bt sau:
Th nht, không b gii hn bi không gian và th  u này cho phép
i s dng có th truy cp thông tin mi lúc, mi thi gian nhanh nht và vi
chi phí thp nhn n t phc v theo nhu cu cc, không nht thit
phi bám theo mt thi gian biu c nh. Vì th c có th t u chnh quá trình
hc, kim soát t hc, công c hc tm hng kin thc
mà h mun thu nhn. H c t mình quynh cách thc thu nhn kin thc, k 
phù hp vi kh c cn t thích hp vi
mng bc có hoàn cnh, la tuc bit là  nh
s giáo di tàn tt hn ch i.
Th hai tính hp dn: Vi kh   , trình xut và ch bin thông tin
ng cn t cung ci dng tích hp
gin, hình nh, âm thanh, Ngi s dng không ch tìm thy mt nguu
"khô cng" trên giy mà còn xem các ví d minh ha trc quan, thm chí còn có th

u nên kh m bt kin th
Th ba, tính cp nht: Vi s phát trin mnh m trong tt c c ci
sng, ngun tri thc nhân lo, ngu
vin có th i, cp nht d m bo tính chính xác, khoa hc nhng
nhu cu cc.
TS. Nguyễn Thị Nhị, Khoa Vật lí ; HVCH Mai Đại Phương, Trường Đại học Vinh


24
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011
Th p ngu nhiên: Bng danh mc ng - Flash, video, giáo
án, bài gin t, bài tp, s c ch ng la ch tri thc,
tài liu liên quan trc tip nht ti kin thc nn tng, nhim v và công vic ca mình ti
thc có th m rng kin thc cho mình vi s  ca nhng tài
liu trc tuyn.
Th p tác và phi hc có th d i vi nhau,
vi giáo viên qua mng trong quá trình s di này có tác dng h tr tích
cc cho quá trình hc tp ci hc.
2. Thiết kế thƣ viện điện tử phục vụ dạy học vật lí
V nguyên tc xây d   n t phi phù hp vi ni dung cn trình
n t phi phù hp vng s dn t phi có cu
trúc và hình thc phù hn t phm bo tính nhanh chóng và tin li.
Chng hn t cho phn "Cht khí". Sau khi nghiên
cu nn thc liên quan v chm
các tài liu và thit k các thí nghim có th c s dng khi dy hc phn này; sp xp
các tài liu theo tng ch  ri thit k n t cho phn cht khí. Ni dung ca
n t c chia thành các mng, video,
bài tp, giáo án, bài gin t, vt lí vui và kin thc m rn còn
tích hp thêm công c tìm kim và t n vt lí.
 s dn tc ct mt s phn m

n t s
chy trên nn ca SQL2000, các ng thì cn h tr c s dng ngi
c nên vào trang chi s dng s thu tiên khi truy cp
n t cho phn chng:

Hình 1: Site trang ch 
Trang ch m nhp logic ca h thng trang web trong
website. Vi kh n th cao ca trang ch nên các menu liên kt hay phn gii
thiu cho Site (trang con ca trang cht t liên kn. T trang ch,
i s dng có th click vào các liên k m các trang web trong cùng mt Site
TS. Nguyễn Thị Nhị, Khoa Vật lí ; HVCH Mai Đại Phương, Trường Đại học Vinh


25
Kỷ yếu Hội thảo Quốc gia về giảng dạy Vật lí - 10/2011
hay ca các Site khác. Ngoài ra, trên trang ch  t link ti mc tìm kim trên
i dùng có th tìm thông tin mình cn trong h thng mng Internet.
+ Sách: gm sách bao gm SGK, sách bài tp, sách giáo viên ca c hai ban
n và nâng cao. Mt b c thit k trên mt mc vi mc lng
vi tc ch cn chn sách, chn bài thì ni
ng s c lit kê  bên phi màn hình.
+ Hình u hình ng, gm các hình v, nh chp các hin
ng, quá trình vt lí hay mô phng các thí nghim  t khí". Ngun tài
lic khai thác t nhiu ngun khác nhau và chy trên phn mm Flash nu có
c chng Windows nu hình
c trình bày theo th t t kin thc. Mun tìm ng ca
 kin thi s dng ch cn click vào mc Hình ng, chn kin
thng, các hình nh liên quan s c lit kê ra. Ngu u hình nh
c thit k nhm mô phng các thí nghim, quá trình, hing vt lí không
th thc hin trc tip hay khó quan sát bng mng. Hình ng s giúp HS

d dàng nm bt các kin thc khó, trng.


+ Hình u hình ng hình n ni
dung bài hc. Hình m các hình nh trong SGK, các hình nh m rng
mà gii hn cu kin t n hành thu
thp các hình nh và trình bày chúng thành nhng mng vi tng bài, gia
nhng mt tu kic d dàng di chuya
ch cn tìm. Khi chn hình c ch cng, các
liên kt s c ti ngun vc nguyên vn ca hình i
c s tin h và chnh sa theo yêu cu ca mình.
+ Video: Nguu video nhm cung ci s dng nhn phim
phc v cho bài dy cc s dng khi nghiên cu nh tài không
th c thí nghim, không có thí nghim hoc thí nghim không thành công hoc
TS. Nguyễn Thị Nhị, Khoa Vật lí ; HVCH Mai Đại Phương, Trường Đại học Vinh