Báo cáo bổ sung của NGO cho báo cáo định kỳ lần thứ ba, thứ tư của Chính phủ về kết quả thực hiện Công ước Liên Hợp quốc về Quyền trẻ em tại Việt Nam giai đoạn 2002-2007

Báo cáo b sung c a NGO cho báo cáo ñ nh kỳ
l n th ba, th tư c a Chính ph v k t qu th c hi n
Cơng ư c Liên H p qu c v Quy n tr em t i Vi t Nam
Giai ño n 2002-2007

2011

1


L i nói đ u
B n báo cáo này là báo cáo c a các t ch c Phi chính ph b sung cho Báo cáo ð nh kỳ Qu c gia
l n th ba và th tư c a Chính ph Vi t Nam v vi c th c hi n Công ư c Quy n Tr em (CRC) giai
ño n 2002 - 2007. M c tiêu c a báo cáo là ñưa ra quan ñi m c a các t ch c Phi chính ph (NGO)
v tình hình th c hi n Quy n Tr em Vi t Nam, ñưa ra các khuy n ngh cho Báo cáo qu c gia đ
tăng cư ng và h tr cơng vi c c a Chính ph v quy n tr em, và ñưa ra kinh nghi m c a các t
ch c Phi chính ph v vi c th c hi n CRC t i Vi t Nam. ði m quan tr ng hơn n a là báo cáo này
bày t quan ñi m c a tr em Vi t Nam. Nh ng l i trích d n tr c ti p t tr em ñư c ñưa vào ph n
chính c a báo cáo, trong đó quan đi m và nh ng ki n ngh c a tr ñư c ph n ánh m t cách chi ti t
hơn trong báo cáo tham v n tr em, kèm theo trong Ph l c I c a báo cáo này.
Báo cáo này ñư c xây d ng d a trên s k t h p gi a kinh nghi m làm vi c th c t và ki n th c
thu c các ch ñ /lĩnh v c ho t ñ ng c a các t ch c NGO có liên quan, và do v y báo cáo khơng đ
c p ñ n t t c các ñi u kho n c a CRC. Báo cáo ñã xác ñ nh sáu lĩnh v c ch ch t ñ ñưa ra các k t
lu n và khuy n ngh , bao g m:
•
•
•
•
•
•

Các h th ng b o v tr em c p qu c gia và ñ a phương
Tăng cư ng vai trị c a B Lao đ ng, Thương binh và Xã H i (BLðTB&XH)
Thi hành lu t
Thanh tra ñ c l p v tr em
S tham gia c a tr em
Thu th p d li u

M t s t ch c NGO qu c t (INGO) và Vi t Nam (LNGO) ho t ñ ng trong lĩnh v c quy n tr em
và các v n ñ tr em t i Vi t Nam ñã tham gia vào q trình vi t báo cáo này thơng qua vi c đóng
góp ngu n l c v tài chính, nhân s cũng như tham gia so n th o báo cáo. ð ph c v vi c so n
th o n i dung, th o lu n, ki m tra và đ i ch ng thơng tin, m t nhóm cơng tác c a các t ch c NGO
đã đư c thành l p dư i s ñi u ph i c a t ch c C u tr Tr em Thu ði n. Trung tâm D li u các
t ch c Phi chính ph h tr vi c liên h v i các t ch c LNGO, cung c p ñ a ñi m và nhân s cho
các cu c h p/h i th o. .
Các t ch c sau đây đã tham gia đóng góp cho b n báo cáo:
CeSVI (humanitarian organization for cooperation and development)
ChildFund
Enfants&Developpement in Vietnam
Italian Association for Aid to Children (CIAI)
Plan in Vietnam
Saigon Children’s Charity
Save the Children in Vietnam
Terre des hommes Foundation (Lausanne, Switzerland)
Vietnam Association for Protection of Child Rights
VUFO-NGO Resource Centre
World Vision

2

M CL C
L i nói đ u .............................................................................................................................................. 2
Q trình th c hi n ............................................................................................................................... 5
Tình hình chung c a tr em Vi t Nam trong giai ño n 2002-2007 ................................................ 7
Các k t lu n và nh ng khuy n ngh ch y u..................................................................................... 7
H th ng b o v tr em c p qu c gia và ñ a phương .................................................................... 7
Tăng cư ng vai trò c a B LðTB&XH và C c B o v và Chăm sóc tr em ................................ 8
Thi hành pháp lu t....................................................................................................................... 8
Thanh tra ñ c l p v tr em ......................................................................................................... 8
S tham gia c a tr em ................................................................................................................ 8
Thu th p d li u .......................................................................................................................... 8
I. Các phương pháp t ng th trong vi c th c hi n .......................................................................... 9
i. S hài hịa gi a Cơng ư c và lu t pháp qu c gia ..................................................................... 9
ii. S ph i h p và các k ho ch hành ñ ng qu c gia ................................................................... 9
iii. Theo dõi và ñánh giá ñ c l p ............................................................................................... 10
iv. Phân b ngu n l c ............................................................................................................... 10
v. H p tác v i xã h i dân s ...................................................................................................... 11
vi. Thu th p d li u ................................................................................................................... 11
vii. Tuyên truy n và ph bi n Công ư c qu c t v Quy n tr em ............................................ 12
II. Khái ni m v tr em (ði u 1) ....................................................................................................... 12
III. Các nguyên t c chung ................................................................................................................... 13
Khơng phân bi t đ i x (ði u 2) ............................................................................................... 13
Vì l i ích t t nh t c a tr em (ði u 3) ....................................................................................... 14
Quy n ñư c s ng, t n t i và phát tri n (ði u 6 );....................................................................... 14
Tôn tr ng quan ñi m c a tr em (Các ñi u 12, 13, 14, 15) ......................................................... 14
IV. Quy n công dân và t do .............................................................................................................. 16
Tên và qu c t ch (ði u 7) .......................................................................................................... 16
Ngư c ñãi và b o hành (Các ñi u 19, 34, 35, 37a và ñi u 39) .................................................... 17
V. Mơi trư ng gia đình và Chăm sóc thay th ................................................................................. 19
Nh n con ni (ði u 21) ........................................................................................................... 19

Chuy n giao b t h p pháp và khơng hồn tr (ði u 11)............................................................. 21
VI. Chăm sóc y t cơ b n và phúc l i................................................................................................ 22
Tr khuy t t t (ði u 23) ............................................................................................................ 22
Y t và các d ch v y t (ði u 24) ............................................................................................. 22
HIV/AIDS (ði u 2, 24, 25) ....................................................................................................... 22
VII. Giáo d c, vui chơi và các ho t ñ ng văn hoá .......................................................................... 25
Giáo d c (ði u 2, 28, 29) Khuy n ngh cu i cùng s 48 ............................................................ 25
Quy n ñư c ti p c n giáo d c (ði u 28).................................................................................... 25
Quy n ñư c giáo d c có ch t lư ng (ði u 29)........................................................................... 26
Giáo d c hoà nh p và tr khuy t t t (ði u 2, 23, 28) ................................................................. 28
Vui chơi và gi i trí (ði u 31)..................................................................................................... 29
Quy n đư c s ng, s ng cịn và quy n đư c phát tri n (ði u 6 ño n 2) ...................................... 29
VIII. Các bi n pháp b o v ñ c bi t.................................................................................................. 31
Tr em làm trái pháp lu t (ði u 37 (b)-(d), 39, 40) .................................................................... 31
3


Tr em trong các trư ng h p b bóc l t ...................................................................................... 33
Bóc l t tình d c và xâm h i tình d c (ði u 34) .......................................................................... 33
Di cư (Các ñi u 2, 24, 28, 32, 40) .............................................................................................. 33
Bn bán và b t cóc tr em (Các ñi u 10, 11, 34, 35, 39) .......................................................... 33
Tr em dân t c thi u s (ði u 30) ............................................................................................. 35
PH L C 1:BÁO CÁO THAM V N TR EM ............................................................................. 36
Gi i thi u chung........................................................................................................................ 36
Quá trình th c hi n.................................................................................................................... 36
K t qu ..................................................................................................................................... 37
Quan ñi m và ñ xu t c a Tr em ............................................................................................. 38
PH L C II:THƠNG TIN CƠ B N ................................................................................................ 49
Hài hồ hố n i lu t và Công ư c qu c t ................................................................................. 49
H p tác v i xã h i dân s .......................................................................................................... 49

B o hành và ngư c ñãi ñ i v i tr em ....................................................................................... 49
HIV/AIDS ................................................................................................................................. 49
Giáo d c ................................................................................................................................... 50
Giáo d c hoà nh p và tr em khuy t t t ..................................................................................... 50
Buôn bán và b t cóc tr em ....................................................................................................... 51
PH L C III:THƯ M C................................................................................................................... 52
Tình hình chung v tr em Vi t Nam giai đo n 2002-2007 ........................................................ 52
Hài hồ hố gi a Công ư c và Lu t pháp qu c gia .................................................................... 52
Các ngu n thông tin .................................................................................................................. 52
Không phân bi t ñ i x ............................................................................................................. 52
Tên và Qu c t ch ....................................................................................................................... 52
Ngư c ñãi và b o hành tr em ................................................................................................... 53
Y t và d ch v chăm sóc s c kho ............................................................................................ 53
Giáo d c ................................................................................................................................... 53
Chung ....................................................................................................................................... 53

4


Quá trình th c hi n
ðây là Báo cáo b sung ñ u tiên c a các t ch c Phi chính ph cho Báo cáo qu c gia c a Chính ph
Vi t Nam v k t qu th c hi n Công ư c Quy n tr em (CRC). Báo cáo này là cơ h i quan tr ng
cho các t ch c xã h i dân s trong nư c và qu c t làm vi c trong lĩnh v c tr em Vi t Nam ñưa
ra nh n xét v nh ng thành t u mà Chính ph đã đ t đư c trong giai đo n 2002 - 2007.
Quá trình xây d ng báo cáo b t ñ u th c hi n t ñ u năm 2007 thông qua vi c t ch c các bu i h p
do Nhóm Cơng tác v Quy n Tr em (CRWG) ch trì t i Liên Hi p các T ch c H u ngh Vi t
Nam - Trung tâm D li u Các t ch c Phi chính ph . Tháng 6 năm 2007, 4 t ch c Phi chính ph
qu c t và 2 t ch c Phi chính ph trong nư c đư c CRWG u quy n ñ thành l p Ti u nhóm hành
đ ng đ c l p c a các t ch c Phi Chính Ph , ch u trách nhi m so n th o Báo cáo b sung v tình
hình th c hi n cơng ư c quy n tr em, giai ño n 2002 - 2007. Ti u nhóm này làm nhi m v huy

đ ng các T ch c xã h i dân s Vi t Nam tham gia xây d ng báo cáo, là di n đàn đ th o lu n và
hình thành quy trình xây d ng báo cáo. Ti u nhóm hành ñ ng này có trách nhi m báo cáo cho
Nhóm Công tác v Quy n Tr em (CRWG).
Các nguyên t c ñư c tuân th khi l p báo cáo b sung là:
1. Ưu tiên s tham gia c a tr em và quan ñi m c a tr em
2. Ưu tiên s tham gia c a các t ch c xã h i dân s ;
3. ð m b o tính minh b ch v i Chính ph Vi t Nam
Thành viên c a Nhóm đã xác đ nh các lĩnh v c ch y u c n t p trung và ñưa ra các báo cáo ng n v
m t s lĩnh v c l a ch n theo ch đ . Các thành viên c a Nhóm cơng tác đã đóng góp ph n n i
dung theo các lĩnh v c ch ch t thu c lĩnh v c chuyên môn c a h , bao g m: ChildFund v n i
dung Vui chơi và Gi i trí c a tr em, CIAI (Hi p h i qu h tr cho tr em c a Ý) v ch đ Con
ni, Plan v Tơn tr ng quan đi m c a tr em và Quy n ñư c hư ng Giáo d c c a tr , T ch c C u
tr Tr em Anh v HIV/AIDS, Di cư và Buôn bán tr em, T ch c C u tr Tr em Thu ði n và
CSAGA v ngư c ñãi và b o hành tr em, T ch c C u tr Tr em Thu ði n v Giáo d c hoà
nh p và tr em khuy t t t, RCGAD (Trung tâm nghiên c u v Gi i và Phát tri n) cũng có nh ng
đóng góp cho các n i dung ban ñ u. Các t ch c Phi chính ph trong nư c đã tham gia h i th o
tham v n gi i thi u v Báo cáo b sung. M t h i th o l n ñã ñư c t ch c v i s tham gia c a các
t ch c NGO trong nư c và qu c t ñ t o cơ h i cho các t ch c nh n xét v c hai b n D th o
báo cáo qu c gia và D th o các báo cáo ng n theo ch ñ . ð i di n c a B Lao ñ ng, Thương binh
và Xã h i ñã tham d và gi i thi u v Báo cáo qu c gia t i c hai bu i h i th o này.
Trong quá trình tham v n, các v n ñ b sung như: chăm sóc thay th cho tr em, cung c p các d ch
v chăm sóc s c kho sinh s n và tính d t n thương c a tr em v i thiên tai ñã ñư c nh c ñ n. Tuy
nhiên trong khuôn kh h n ch c a Báo cáo b sung và năng l c c a nhân s trong vi c chu n b các
thông tin, báo cáo quy t ñ nh ch ñ c p ñ n nh ng lĩnh v c m u ch t ñã ñư c th ng nh t trư c ñó.
Trong tháng 1 và tháng 2 năm 2008, sáu cu c tham v n tr em v các v n ñ trong Báo cáo b sung
v quy n tr em ñã ñư c t ch c c ba mi n B c, Trung, Nam Vi t Nam v i s tham gia c a 339
em nam, n
ñ tu i t 10 -16. Quan ñi m và ki n ngh c a các em ñã ñư c ph n ánh trong Báo
cáo tham v n tr em là Ph l c 1 c a Báo cáo b sung này.

5


D th o cu i cùng c a Báo cáo này cũng đã đư c chia s v i phía Chính ph Vi t Nam tháng 5
năm 2010.
Nhóm cơng tác v Quy n tr em thông qua Báo cáo này tháng 3 năm 2011.

6


Tình hình chung c a tr em Vi t Nam trong giai ño n 20022007
Vi t Nam trong th i gian qua ñã ñ t ñư c nh ng thành t u phát tri n ñ y n tư ng, như GDP trung
bình tăng 7.7% trong giai đo n 2002 – 2007, t l tăng trư ng cao t 7.08% năm 2002 đ n 8,48%
năm 20071, và t l đói nghèo gi m t 58.1%2 năm 1993 xu ng còn 14.84%3 năm 2007. Trong giai
ño n 2002 - 2007, m c dù Vi t Nam ñã ñ t ñư c nh ng ti n b l n c p qu c gia trong lĩnh vi c
cung c p các d ch v xã h i cơ b n, chăm sóc s c kho và ti p c n ph c p giáo d c ti u h c4, v n
còn t n t i nhi u v n ñ kinh t xã h i. M t s v n ñ m i n i lên ph n ánh s thay ñ i to l n v
kinh t và xã h i di n ra trong hai th p k v a qua, đó là kho ng cách kinh t ngày càng tăng gi a
ngư i giàu và ngư i nghèo, gi a khu v c nông thôn và vùng sâu vùng xa v i khu v c thành th .
Trong năm 20065 t l nghèo là 3.9% ñ i v i khu v c thành th , trong khi khu v c nông thôn là
20,4%. T l nghèo là 10,3% ñ i v i nhóm chi m ña s là Kinh và ngư i Hoa, trong khi v i nhóm
ngư i dân t c thi u s là 52,3%. Các con s này cho th y thách th c v s b t bình đ ng và chênh
l ch, d n t i m i lo ng i ngày càng tăng v nh ng tác ñ ng tiêu c c t i quy n c a tr em thu c
nhóm d b t n thương nh t. ðó là nh ng tr em s ng vùng sâu, vùng xa, tr em dân t c thi u s ,
tr em b nhi m và nh hư ng b i HIV/AIDS, tr em m côi, tr em khuy t t t, tr em lao ñ ng
s m, tr em b b o hành và xâm h i tình d c, tr em lang thang, tr em di cư, và tr em b bn bán.
Nh ng nhóm tr em này ư c tính kho ng 2,62 tri u em6. Là m t Qu c gia phê chu n Công ư c
qu c t v Quy n tr em, Chính ph Vi t Nam có nghĩa v ph i b o v quy n c a m i tr em, ñ c
bi t là tr em d b t n thương.

Các k t lu n và nh ng khuy n ngh ch y u
H th ng b o v tr em c p qu c gia và ñ a phương
M c dù ñ t nư c ñã ñ t ñư c nh ng ti n b đáng k nhưng t l đói nghèo t i Vi t Nam (tháng 7
năm 2007) v n m c 14.84 %7 trên t ng dân s , và th c t kho ng cách v thu nh p ngày càng
tăng là lý do ñáng lo ng i v nh hư ng c a nó đ i v i các tr em nghèo nh t t i Vi t Nam. Ngày
nay, cịn m t s lư ng đáng k tr em Vi t Nam, ñ c bi t là nhóm tr em d b t n thương (như tr
em b nh hư ng b i HIV/AIDS, tr em có nguy cơ b l m d ng và b o hành, tr khuy t t t, tr em
lao ñ ng s m, và g n đây là nhóm tr di cư ra thành th và tr em b buôn bán…), và tr em vùng
sâu vùng xa, chưa th c s ñư c hư ng l i t quá trình tăng trư ng kinh t nhìn chung r t l c quan
c a Vi t Nam, trong khi Công ư c c a Liên H p Qu c v quy n tr em (CRC) hư ng t i t t c tr
em. ði u then ch t, ñ c bi t ñ i v i tr em d b t n thương, là các em c n ñư c phát hi n s m,
ñư c ñ i x phù h p và đư c h tr chăm sóc k p th i trong chính c ng đ ng c a các em.
Do đó, khuy n ngh đ i v i Chính ph là c n có nh ng bi n pháp xây d ng h th ng b o v vì l i
ích c a nh ng tr em d b t n thương nh t c c p qu c gia và ñ a phương. M t h th ng b o v
c p qu c gia cho tr em c n bao g m các m ng lư i tích c c c ng đ ng, v i s tham gia c a các
cán b ñ a phương liên quan, các t ch c xã h i dân s , tr em và các gia đình c a các em, cũng
như các cán b ñư c ñào t o v chun mơn đ h tr các em đã t ng b bóc l t và xâm h i.

1

Báo cáo qu c gia l n 3 và l n 4 c a Vi t Nam v th c hi n Công ư c Liên H p Qu c v quy n tr em giai ño n 2002 – 2007
Báo cáo phát tri n Vi t Nam 2008, B o tr xã h i, Báo cáo các nhà tài tr cho cu c h p tham v n các nhà tài tr c a Vi t Nam - Hà
N i, ngày 6-7 tháng 12 năm 2007
3
Báo cáo qu c gia l n 3 và l n 4 c a Vi t Nam v th c hi n Công ư c Liên H p Qu c v quy n tr em giai ño n 2002 – 2007
4
B Lao ñ ng Thương binh Xã H i: 2008, 11
5
B Lao ñ ng Thương binh Xã H i: 2008, 11
6

C c B o tr Xã h i, B Lao ñ ng Thương binh Xã H i, 2007
7
B Lao ñ ng Thương binh Xã H i: 2008, 11.
2

8


Tăng cư ng vai trò c a B LðTB&XH và C c B o v và Chăm sóc tr em
C n c p thi t làm rõ vai trò trách nhi m, và có hành đ ng c th đ h tr C c B o v và Chăm sóc
tr em m i thành l p, thu c B Lao ñ ng, Thương binh và Xã h i (BLðTB&XH). Chính ph nên
h tr C c B o v và Chăm sóc tr em đ C c có th đóng m t vai trị tiên phong m nh m trong
ch đ o th c hi n Công ư c qu c t v Quy n tr em và các K ho ch c p qu c gia cho tr em.
Chính ph c n xây d ng năng l c cho các cán b làm công tác liên quan t i t t c các c p, ñ c bi t
t i c p cơ s , cũng như cung c p nh ng y u t c n thi t ñ c i thi n khâu thanh tra và thu th p d
li u.
Thi hành pháp lu t
Như Báo cáo ñã ñ c p, Vi t Nam ñã xây d ng ñư c m t khung pháp lý t t v i các ñi u lu t phù
h p. Tuy nhiên vi c th c thi các ñi u lu t này v n còn g p r t nhi u tr ng i. Chính ph nên ưu tiên
thi hành nh ng ñi u lu t ñem l i l i ích cho tr em và tìm ra nh ng cách th c nh m rút ng n s
ch m tr kéo dài trong tri n khai các b lu t, tăng cư ng ñi u ph i gi a các c p khác nhau c a
Chính ph , c i thi n tính hi u qu trong ph bi n pháp lu t và thơng tin đ n các cán b công ch c,
lu t sư, th m phán, cũng như nâng cao nh n th c v pháp lu t c a các cán b công quy n, các
công dân là ngư i l n và tr em.
Thanh tra ñ c l p v tr em
Chính ph nên kh i ñ ng m t d án th nghi m thi t l p m t cơ ch ñ c l p, như cơ quan/cán b
thanh tra v tr em, ñ giám sát vi c thúc ñ y và b o v Quy n tr em sao cho phù h p v i đi u
ki n văn hố – xã h i c a Vi t Nam.
S tham gia c a tr em
Chính ph nên t o ra nh ng h th ng mang tính b n v ng và nh ng cơ ch l y ý ki n c a tr em

khi xây d ng và giám sát vi c th c hi n nh ng chính sách và chi n lư c. Nh ng h th ng như v y
nên ñư c ñưa vào th c ti n t t c các c p và th c hi n ñ u ñ n theo cách th c l ng ghép. Chính
ph và các T ch c Phi chính ph c n cung c p cho tr em, bao g m nh ng tr em thu c các nhóm
y u th , các thông tin thân thi n v i tr , k năng giúp tr có th tham gia và ñ m b o s tham gia
c a các em là có ý nghĩa, đư c phân b ngân sách và khơng mang tính hình th c.
Thu th p d li u
Chính ph c n h tr đ tăng cư ng vi c thu th p d li u liên quan ñ n tr em, và c th là ñ i
tư ng tr em d b t n thương như: tr có nguy cơ b xâm h i, tr em di cư, tr em b nhi m và nh
hư ng b i HIV/AIDS, tr khuy t t t, tr em làm trái pháp lu t và lao ñ ng tr em. Chính Ph c n
xem xét xây d ng năng l c và tăng cư ng nh ng n l c trong vi c ñáp ng và hành ñ ng d a trên
nh ng b ng ch ng và thơng tin thu th p đư c (ví d như xác ñ nh và theo dõi/qu n lý các trư ng
h p tr em d b t n thương)

8


I. Các phương pháp t ng th trong vi c th c hi n
i. S hài hịa gi a Cơng ư c và lu t pháp qu c gia
Khuy n ngh cu i cùng s 9
Ch trong m t th i gian ng n, Vi t Nam đã hài hồ hoá ph n l n các n i lu t v i Công ư c qu c t
v Quy n tr em. ð có thơng tin v các đi u lu t quan tr ng nh t, xin xem Ph l c II.
Tuy Vi t Nam ñã ñ t ñư c k t qu ñáng ghi nh n trên ñây nhưng v n t n t i kho ng cách v s hài
hoà c a n i lu t - thư ng th y trong lĩnh v c tư pháp v thành niên. Th m chí ngay c khi đã có lu t
thì vi c th c thi các đi u lu t này v n còn g p r t nhi u tr ng i, như chi ti t trong báo cáo ñã nêu
rõ. Nh ng tr ng i trên bao g m:
• S ch m tr trong vi c th c hi n các ñi u lu t. Các ñi u lu t ñã ñư c Qu c h i thơng qua v n
ph i đ i các ngh đ nh/thơng tư hư ng d n th c hi n do các b ngành liên quan ban hành trư c
khi nh ng lu t này ñư c th c hi n;
• Thi u s đi u ph i gi a các c p khác nhau c a Chính ph . C n tìm ra gi i pháp cho s ch ng
chéo hi n nay gi a các văn b n lu t, mâu thu n gi a m t s ñi u kho n, ho c s thi u nh t quán

trong quá trình th c thi các văn b n pháp lu t.
• S h n ch trong hi u qu ph bi n lu t pháp và thông tin. Các cán b , lu t sư và th m phán g p
h n ch trong vi c ti p c n các văn b n pháp lu t v tr em, cũng như không ph i lúc nào cũng
có đ ki n th c v vi c áp d ng/thi hành các ñi u lu t này.
• H n ch trong nh n th c v pháp lu t c a các cán b công ch c nhà nư c, các công dân là
ngư i l n, tr em. C n thi t ph i có nhi u hơn n a t p hu n các k năng nh n bi t và ng phó
v i các v n ñ nh y c m khi làm vi c v i tr em cho các cán b thi hành pháp lu t.
Khuy n ngh :
Chính ph c n đánh giá l i m t cách có h th ng các tr ng i trong vi c th c hi n các đi u lu t có
tác đ ng đ n tr em. Và:
• Tìm các gi i pháp rút ng n s ch m tr trong vi c thi hành lu t;
• C i thi n vi c ñi u ph i gi a các c p khác nhau c a Chính ph ;
• Tăng cư ng hi u qu công tác tuyên truy n và thông tin v pháp lu t cho các công ch c nhà
nư c, lu t sư và th m phán;
• Tăng cư ng nh n th c v pháp lu t c a các công ch c nhà nư c, các công dân là ngư i l n và
tr em; và t ch c nhi u hơn n a t p hu n các k năng nh n bi t và x lý các v n ñ nh y c m
khi làm vi c v i tr em cho các cán b thi hành pháp lu t.

ii. S ph i h p và các k ho ch hành ñ ng qu c gia
Khuy n ngh cu i cùng s 11
S gi i th U ban Dân s , Gia đình và Tr em Vi t Nam (UBDSGðTE) vào tháng 9 năm 2007, cơ
quan đư c Chính ph giao nhi m v ñi u ph i vi c th c hi n Chương trình hành đ ng qu c gia vì
tr em, ñã t o ra thách th c l n cơ h i cho các v n ñ liên quan ñ n tr em. C c B o v , chăm sóc
Tr em m i thành l p tr c thu c B LðTBXH t ñây c n ph i n l c nhi u hơn ñ ti p t c ưu tiên
cho các v n ñ c a tr em. M t khác, các v n ñ c a tr em có đi u ki n đư c l ng ghép vào các B
mà UBDSGðTE sát nh p vào, như B LðTBXH, B Y t , B Văn hoá, Th thao và Du l ch. ði u

9

r t quan tr ng là c n cung c p các khố đào t o nh m xây d ng năng l c cho các cán b nhà nư c
liên quan t t c các c p, ñ c bi t c p cơ s 8 và c i thi n cơng tác đi u tra và thu th p s li u.
Khuy n ngh :
• C c B o v , Chăm sóc tr em tr c thu c B LðTBXH c n gi vai trị ch đ o trong vi c ñ m
b o r ng các b , ngành liên quan s ưu tiên các v n ñ v tr em, và ñ m nh n trách nhi m
hư ng d n ñi u ph i vi c th c hi n Công ư c qu c t v quy n tr em và các Chương trình
hành đ ng Qu c gia vì tr em.
• Cung c p các khố đào t o xây d ng năng l c cho các cán b nhà nư c liên quan t t c các
c p, ñ c bi t t i c p cơ s .

iii. Theo dõi và ñánh giá ñ c l p
Khuy n ngh cu i cùng s 13
Khuy n ngh cu i cùng c a U ban Quy n tr em nói trên ( y ban) ñ c p ñ n vi c thi t l p m t cơ
ch ñ c l p và hi u qu ñ theo dõi vi c thúc ñ y và b o v quy n tr em. U ban ñã lưu ý r ng h
th ng theo dõi c a UBDSGðTE trư c đây khơng ph i là m t cơ quan theo dõi ñ c l p như ñã nêu
trong Nh n xét chung s 2 c a U ban, và khuy n ngh r ng Chính ph c n xem xét xây d ng d án
thí đi m v thành l p m t cơ quan thanh tra cho tr em. M c dù ñã t n t i h th ng thanh tra Chính
ph , các T ch c phi chính ph (NGO) coi m t cơ ch ñ c l p s là chìa khố đ tr em ti p c n
đư c v i nh ng quy ñ nh cho phép các em địi h i quy n c a mình. Hi n cơ ch ñ c l p như v y
v n chưa t n t i Vi t Nam, nhưng nh ng mơ hình đư c cho là thành cơng các nư c khác có th
giúp Vi t Nam thi t k m t mơ hình phù h p v i đ c trưng văn hóa – xã h i riêng c a mình.
Khuy n ngh :
Chính ph c n xây d ng d án thí đi m thành l p cơ quan thanh tra ñ c l p v tr em trong đó có
tính đ n tính phù h p v văn hóa – xã h i c a các mơ hình này
iv. Phân b ngu n l c
Khuy n ngh cu i cùng s 15
Theo Báo cáo c a Chính ph v vi c th c hi n Công ư c qu c t Quy n tr em, giai ño n 20022007, t l ñ u tư vào lĩnh v c xã h i trong khuôn kh các ngu n qu dành cho phát tri n ñã tăng t
26.4% năm 2001 lên 27.4% năm 20059. Tuy nhiên, ngân sách nhà nư c khơng th đáp ng h t các
nhu c u hi n t i v giáo d c, đào t o và y t . Chính ph mu n khuy n khích s tham gia c a khu
v c tư nhân, các doanh nghi p, c ng ñ ng và thi t l p quan h ñ i tác v i các nhà tài tr ñ ñáp ng

t t hơn nh ng nhu c u này.
Các t ch c NGO nh n th y10 r ng ngu n vi n tr phát tri n chính th c (ODA) ñang d n d n
chuy n t h tr theo lĩnh v c sang h tr ngân sách theo m c tiêu qu c gia. S d ch chuy n này có
th là m t thách th c đ i v i vi c th c thi quy n tr em khi t n t i m t nguy cơ là cơ ch vi n tr
m i và s h tr t các ngu n khác s không nh t thi t t p trung vào các nhóm d b t n thương.
Khi nh n ñư c nhi u hơn h tr v ngân sách và quy n quy t ñ nh d a vào s phân b ngu n l c

8
9

MOLISA: 2008, 23
MOLISA: 2008, 25
Tuyên b c a các T ch c Phi chính ph qu c t trong cu c h p nhóm tham v n c a Ngân hàng Th gi i. Vi t Nam, tháng 12 năm
2007

10

10


cho các chương trình qu c gia, Chính ph nên ti p t c dành tr ng tâm cho th c hi n quy n và ñáp
ng nhu c u c a nh ng tr em d b t n thương nh t, và phân b các ngu n ngân sách ñ ñ u tư và
tri n khai các Chương trình m c tiêu qu c gia v B o v tr em. Xã h i dân s có th đóng m t vai
trị quan tr ng trong vi c theo dõi nh ng ngu n l c đó có phân b t i nhóm tr em này m t cách
phù h p không.
Khuy n ngh :
Khi ngu n vi n tr phát tri n chính th c chuy n sang h tr cho ngân sách, ho c vi n tr t các
ngu n khác ñư c ñ m b o, Chính ph nên ti p t c c p ngân sách ñ ñ m b o quy n c a nh ng tr
em d b t n thương nh t ñư c ưu tiên, theo dõi và giám sát; tri n khai và phân b ngân sách cho
vi c th c hi n các Chương trình m c tiêu qu c gia v B o v tr em

v. H p tác v i xã h i dân s
Khuy n ngh cu i cùng s 19
Khung pháp lý cho các t ch c phi chính ph (NGOs) trong nư c và Các t ch c d a vào c ng
ñ ng (CBOs) v n còn b t c p. Lu t v H i, văn b n pháp lu t xác ñ nh ñ a v pháp lý c a các t
ch c này, sau hơn m t th p k v n còn là d th o, khi n cho các t ch c NGO trong nư c và t
ch c xã h i, ñ c bi t là các t ch c d a vào c ng ñ ng g p khó khăn trong vi c xin đăng kí pháp
nhân do h n ch v ngu n l c, vì th , khó có th m r ng ho t đ ng c a mình vì l i ích c a tr em.
Hơn n a, c n t o khung pháp lý d ti p c n và thu n l i cho các T ch c phi chính ph trong nư c,
và các T ch c d a vào c ng đ ng trong cơng tác giám sát vi c th c hi n Công ư c qu c t v
Quy n tr em.
Xem thêm thông tin b sung t i Ph l c II
Khuy n ngh :
Chính ph c n t o ra khung pháp lý h tr cho các t ch c xã h i dân s nói chung, các t ch c phi
chính ph trong nư c và các t ch c d a vào c ng đ ng nói riêng , ví d như thông qua Lu t v
H i.
vi. Thu th p d li u
Khuy n ngh cu i cùng s 17
Chính ph th a nh n r ng có kho ng cách trong vi c cung c p s li u, và h th ng thu th p s li u
c a các b , ngành là r t khác nhau. M c dù đã có m t chương trình v thu th p s li u t ng th ñ y
tham v ng Vi t Nam, nhu c u c n ph i có s li u đ y đ và c n ph i có s ph i h p, ñi u ph i
trong h th ng thu th p s li u đã đư c Chính ph , các t ch c NGO qu c t và trong nư c, k c
UNICEF th a nh n là c p thi t. Theo báo cáo này, c n ph i có đ y đ s li u c a Chính ph v
nh ng lĩnh v c sau: tình tr ng xâm h i tr em, tr em di cư, tr em b nh hư ng b i HIV và AIDS,
tr em khuy t t t, quy n ñư c giáo d c c a tr em, tr em làm trái pháp lu t, và lao ñ ng tr em.
C n thi t ph i có m t đ nh nghĩa rõ ràng hơn v m t s khái ni m liên quan đ n tr em, ví d khái
ni m tr em b l m d ng, nh m giúp có đư c nh ng d li u chính xác. Các t ch c NGO qu c t và
trong nư c có th h tr vi c thu th p s li u đ y đ hơn thơng qua ñóng góp các câu h i/n i dung
ñi u tra liên quan ñ n tr em khi T ng c c Th ng kê chu n b các cu c đi u tra h gia đình. Chính
ph cũng c n ph i tìm ki m các ngu n tài chính m i ñ th c hi n nghiên c u s li u v tr em nói
trên.

11


Khuy n ngh :
Chính ph c n h tr , xem xét, c p nh t và tăng cư ng thu th p s li u chính xác liên quan ñ n t t
c tr em, ñ c bi t là tr em b l m d ng, tr em di cư, tr em b nh hư ng b i/có HIV/AIDS; tr
khuy t t t, giáo d c tr em, tr em làm trái pháp lu t và lao ñ ng tr em.
vii. Tuyên truy n và ph bi n Công ư c qu c t v Quy n tr em
Khuy n ngh cu i cùng s 21
Theo báo cáo c a Chính ph , cán b các c p, ph n l n là các cán b thu c UBDSGðTE trư c kia
ñ u ñã ñư c t p hu n v Công ư c qu c t v Quy n tr em (CRC). Các t ch c NGO qu c t và
trong nư c cũng ñã và ñang góp ph n vào đào t o/t p hu n v CRC cho các nhóm đ i tư ng ch
ch t khác nhau trên toàn qu c. Tuy nhiên, t i c p cơ s hi n còn thi u c v s lư ng các cán b
nhà nư c chuyên trách v tr em, l n s lư ng các khố đào t o v Cơng ư c qu c t v Quy n tr
em cho nh ng ñ i tư ng này. Hi n t i, s lư ng cán b làm cơng tác xã h i đư c đào t o v Cơng
ư c qu c t v Quy n tr em cịn r t ít và ñang có nhu c u c n ñư c ñào t o nhi u hơn.
Vi c t ch c ñánh giá ch t lư ng c a các khoá t p hu n Công ư c qu c t v Quy n tr em s là r t
h u ích. Các t ch c NGO có th h tr th c hi n ñánh giá này.
Khuy n ngh :
V i tư cách là cơ quan có trách nhi m th c thi vi c tuyên truy n và ph bi n Công ư c qu c t v
quy n tr em, v i s h tr c a các T ch c phi chính ph trong nư c và qu c t , Chính ph Vi t
Nam c n nâng cao ch t lư ng đào t o Cơng ư c v Quy n tr em cho t t c các cán b chuyên trách
làm vi c v i tr em t i c p cơ s , ñ ng th i ñánh giá tác ñ ng lâu dài c a cơng tác đào t o Cơng
ư c qu c t v Quy n tr em.

II. Khái ni m v tr em (ði u 1)
Lu t Thanh niên năm 2005 quy đ nh r ng Cơng ư c qu c t v Quy n tr em (CRC) c n ñư c áp
d ng v i t t c nh ng ñ i tư ng dư i 18 tu i. Tuy nhiên các ñi u lu t ho c ngh ñ nh khác và vi c
th c thi các quy ñ nh pháp lu t này l i khơng đ ng b v i quy ñ nh trong Lu t Thanh Niên nói trên.
Ví d như s thi u hài hồ khi Lu t b o v , chăm sóc và giáo d c tr em quy ñ nh tr em là nh ng

ngư i dư i 16 tu i, ñư c pháp lu t b o v , trong khi Công ư c qu c t v Quy n tr em và lu t v
Thanh niên quy ñ nh tr em là nh ng ngư i dư i 18 tu i.
Khuy n ngh :
Chính ph nên tăng cư ng ph bi n và th c hi n Lu t Thanh niên và s hài hịa hóa c a lu t này
v i các ñi u lu t và ngh ñ nh khác, ti n hành s a ñ i Lu t B o v , chăm sóc và giáo d c tr em ñ
t t c các tr em t 18 tu i tr xu ng ñ u ñư c lu t này b o v .

12


III. Các ngun t c chung
Khơng phân bi t đ i x (ði u 2)
Khuy n ngh cu i cùng s 23
“Trư c kia em đư c cơ giáo r t q. Có lúc cơ đã b o em giúp ñ các b n cùng l p. Khi cô
bi t em b HIV dương tính, cơ đã khơng cho phép em chơi cùng v i các b n n a. Khi em h i
các b n t i sao l i khơng cho em chơi cùng, các b n đã tr l i r ng cơ giáo nói cho các b n
bi t là em b m. Khi em mu n xem sách cùng các b n thì các b n cũng khơng đ ng ý”
(M t tr em có HIV An Giang)
“ l p tôi, m t s b n, khi bi t b tơi có HIV, đã ch gi u tôi: b n là con c a m t ngư i
nghi n, m t ñ a tr b nhi m HIV… Tơi v nhà đã r t gi n và khóc. Tơi mu n đi chơi v i các
b n hàng xóm c a tơi nhưng cha m c a các b n y đã khơng cho phép ñi u ñó.”
(M t c u bé 12 tu i có cha m t vì HIV t i Hà N i)
ði u 4 Lu t B o v , Chăm sóc và Giáo d c Tr em cơng nh n ngun t c khơng phân bi t đ i x .
Chính ph đã có nh ng n l c đáng k nh m t o cơ h i t t hơn cho nh ng ñ i tư ng tr trong nhóm
y u th , có nguy cơ b phân bi t đ i x . Ví d như trong trư ng h p tr khuy t t t, nh ng n l c
này bao g m h tr v công c , thi t b gi ng d y và h c t p, thi t k chương trình h c phù h p v i
tr em khuy t t t và chính sách mi n gi m h c phí. M t s chương trình đ c bi t nh m c i thi n
tình hình c a tr em dân t c thi u s và tr em nghèo cũng ñã ñư c tri n khai.
M c dù ñã có nh ng n l c k trên, theo B Giáo D c, ch có 24,22% tr khuy t t t h c ñ n c p
trung h c ph thơng11. Cu c kh o sát đánh giá v Thanh niên Vi t Nam (SAVY12), khi ñ c p v

v n ñ gi i, ch ra r ng 19% n thanh niên dân t c thi u s chưa t ng ñ n trư ng và 2/3 t ng s tr
em b h c là n . Ngư c l i, hi n đã có s bình đ ng v gi i c p qu c gia t l ñ n trư ng và ph
c p c p ti u h c gi a tr em nam và tr em n 13.
C n ph i có nh ng nghiên c u sâu hơn v tình tr ng phân bi t ñ i x ñ i v i tr em. Báo cáo này
và tham v n v i tr em trong Báo cáo tham v n tr em cũng ph n ánh kho ng cách v n còn t n t i
trong thi hành các ñi u lu t liên quan ñ n ch ng phân bi t ñ i x , ñ c bi t ñ i v i tr em có
HIV/AIDS (Lu t Phịng ch ng HIV/AIDS năm 2006), tr em khuy t t t, và tr em di cư.
Các khuy n ngh
Chính ph nên đ m b o:
• C i thi n vi c th c hi n Lu t phịng ch ng HIV/AIDS và tìm ra các gi i pháp mang tính th c
ti n cho v n ñ kỳ th và phân bi t ñ i x v i tr em có/b nh hư ng b i HIV/AIDS;
• Th c thi nghiêm kh c hơn n a pháp lu t cho phép nh n h c sinh có các nhu c u đ c bi t vào h
th ng trư ng h c công l p chính quy.
• Th c thi pháp lu t đ m b o các cơng trình xây d ng m i d ti p c n, d s d ng hơn và thân
thi n v i ngư i khuy t t t; ñ ng th i m r ng vi c áp d ng ñi u lu t này ñ i v i các cơng trình
và tịa nhà c a Chính ph .

11

MOLISA: 2008, 92.
Cu c kh o sát đư c B Y t , T ng c c Th ng kê, T ch c Y t Th gi i và UNICEF h c hi n năm 2005 v i g n 7.600 ngư i tham
gia t 42 t nh thành trên c nư c, bao g m nam gi i, ph n , nh ng ñ i tư ng ñã l p gia ñình ho c chưa l p gia đình,, c ngư i Kinh
và ngư i dân t c thi u s .
‘Survey Assessment of Vietnamese Youth’, UNICEF, 26 August 2005
< />13
MOLISA: 2008, 94.
12

13

•

T o cơ h i cho t t c tr em di cư và tr em gái ngư i dân t c thi u s ñư c hư ng ñ y đ các
quy n v giáo d c.

Vì l i ích t t nh t c a tr em (ði u 3)
Khuy n ngh cu i cùng s 26
Nguyên t c này ñã ñư c ñưa vào Lu t B o v , Chăm sóc và Giáo d c tr em năm 2004. M t lĩnh
v c ưu tiên trong thi hành lu t pháp c a Chính ph là lĩnh v c tr em làm trái pháp lu t, c th là
khuy n ngh thành l p các Toà án v thành niên, Tịa án và trình t t t ng thân thi n v i tr em,
tăng cư ng các bi n pháp tư pháp mang tính giáo d c và ph c h i, và ñ m b o có các khố đào t o
v Cơng ư c qu c t v Quy n tr em cùng các k năng làm vi c v i tr trong nh ng tình hu ng
nh y c m cho các cán b tư pháp, các Nhóm tư v n nhân dân và thành viên H i ñ ng xét x .
Khuy n ngh :
• Chính ph nên xem xét vi c thành l p Toà án thân thi n v i tr em, c ng c các th t c mang tính
thân thi n v i tr em và tăng cư ng các bi n pháp tư pháp mang tính giáo d c và ph c h i;
• ð m b o t ch c các khố đào t o v Công ư c qu c t v Quy n tr em và t p hu n các k năng
làm vi c trong các tình hu ng nh y c m v i tr cho cán b tư pháp, các nhóm tư v n nhân dân và
thành viên các H i ñ ng xét x .

Quy n ñư c s ng, t n t i và phát tri n (ði u 6 );
Xin xem thêm ph n S c kho , Các d ch v chăm sóc y t , các ho t ñ ng vui chơi và gi i trí.
Tơn tr ng quan đi m c a tr em (Các ñi u 12, 13, 14, 15)
Khuy n ngh cu i cùng s 30
“Quan h c a chúng ta v i v i ngư i l n gi ng như thuy n và bi n… Ch có s tham gia m i
cho phép ngư i l n hơn hi u ñư c chúng ta và cho chúng ta hi u ñư c ngư i l n. S tham
gia s giúp chúng ta, tr em, và ngư i l n hi u nhau hơn vì m i chúng ta sinh ra t các hoàn
c nh khác nhau, khác nhau v gi i tính, v tu i tác…..v.v.”
“ Cơng ư c qu c t Quy n tr em ði u 12 có miêu t v quy n c a chúng ta ñư c tham gia…

b ng vi c chúng ta tham gia hơm nay, chúng ta đang th c hi n quy n tham gia đó c a mình.
ði u này th t quan tr ng khơng ch vì ti ng nói c a chúng ta s ñư c l ng nghe mà cịn vì nó
s giúp chúng ta vư t qua ñư c t t c nh ng ñi u mà ngư i l n ñã b l ”.
(Thành viên Câu l c b tr em và tr em lang thang t các t nh mi n Trung tu i t 14-15)
M c dù có r t nhi u đi u lu t ñ tham kh o ho c ñ thúc ñ y s tham gia c a tr em như Lu t s a
ñ i B o v , Chăm sóc và Giáo d c tr em năm 2004, Lu t T t ng Dân s , Lu t Hôn nhân và Gia
đình năm 2000, lu t T t ng Hình s và Ngh đ nh v x ph t vi ph m hành chính, nhưng các đi u
lu t này v n chưa ñư c ph bi n r ng rãi cũng như chưa ñư c v n d ng đ y đ khi xây d ng các
chính sách và chương trình vì tr em.
M t thách th c l n ñ i v i s tham gia c a tr em Vi t Nam là vi c xác ñ nh các ranh gi i gi a
quy n tham gia c a tr em và trách nhi m tuân th theo ý ki n ngư i l n c a các em trong b i c nh

14


văn hoá – xã h i c a Vi t Nam, cũng như ñã ñư c quy ñ nh trong Lu t B o v , chăm sóc và giáo
d c tr em14.
ðã có r t nhi u sáng ki n đư c c Qu c h i, Chính ph và các t ch c phi chính ph qu c t th c
hi n nh m thúc ñ y s tham gia c a tr em, như tăng cư ng ñ i di n c a tr em trong nh ng phiên
h p c a Qu c h i, tham v n tr trong quá trình chu n b cho Báo cáo qu c gia v th c hi n Công
ư c qu c t v Quy n tr em giai ño n 2002 – 2007; phát tri n và ph bi n thông tin v quy n và
các v n ñ c a tr em, ñ y m nh các chương trình vì tr em và do tr em th c hi n trên các phương
ti n thông tin ñ i chúng c c p qu c gia và ñ a phương, ti n hành tham v n và t ch c h i ngh ñ
thu th p và làm theo ý ki n c a tr em v các v n ñ liên quan ñ n tr em, ñ y m nh và c ng c các
nhóm tr ñ ng ñ ng, nâng cao nh n th c cho ngư i l n (g m c các quan ch c Chính ph ) v CRC
t c p trung ương t i đ a phương đ qua đó t o ra m t môi trư ng phù h p cho vi c tham gia c a
tr , giúp các em tham gia vào quá trình nghiên c u, giám sát và đánh giá các chương trình, m i các
em tham gia các bu i trao ñ i v i ñ i bi u H i ñ ng nhân dân các c p bao g m c c p cơ s , t
ch c nhi u s ki n khác nhau c a tr em.
Tuy nh ng n l c trên là ñáng k , quy n tham gia c a tr em v n là m t khái ni m chưa ñư c hi u,

phát tri n và th c thi m t cách ñ y ñ
t t c các c p, và khơng đư c l ng ghép trong ho t ñ ng
thư ng nh t. Cho dù s tham gia c a tr em ñã ñư c khuy n khích và tăng cư ng, nó v n khơng
đư c coi là ph n quan tr ng trong nh ng h tr c a ngư i l n hay các ho t ñ ng do ngư i l n kh i
xư ng. S tham gia c a tr em v n b coi là m t ho t đ ng mang tính s ki n ch khơng ph i là
m t chương trình b n v ng ho c là m t ph n không th tách r i c a t t c nh ng vi c ñã ñư c th c
hi n nh m thúc ñ y quy n tr em ho c các v n ñ c a tr em. Hơn th , tr em hi n v n ñư c coi
như m t ñ i tư ng ñ ng nh t, vi c phát tri n nh ng năng l c và kh năng khác nhau c a các em
chưa ñư c quan tâm. ð n nay, v n có ít các n l c c a chính quy n đ a phương trong vi c tính đ n
quy n tham gia c a tr em thu c nhóm thi t thịi nh t, tr em nghèo, tr em khuy t t t trong các
quy t ñ nh liên quan ñ n tương lai và vi c chăm sóc c a chính các em. ði u này cũng ñúng v i tr
em t các nhóm dân t c thi u s , đ c bi t là các tr em gái15, – ph i ch u tình tr ng b phân bi t đ i
x , theo như thông tin trong Báo cáo tham v n tr em.
C i thi n ñư c s tham gia c a tr em trong môi trư ng h c ñư ng là m t trong nh ng v n ñ ch
ch t ñư c ñ c p ñ n trong ph n quy n ñư c giáo d c c a báo cáo này.
Nh ng thách th c mà Chính ph và các t ch c phi chính ph đang ph i đ i m t trong n l c nh m
tăng cư ng s tham gia c a tr em chính là ch v n chưa có đư c m t cách hi u th ng nh t v s
tham gia c a tr em, chưa có m t chi n lư c qu c gia nào v s tham gia c a tr em, cũng như chưa
có b t kỳ cơ ch nào đ đánh giá tác ñ ng ti m năng c a s tham gia c a tr em. Do v y, tr em ch
ñư c tham gia theo ki u s ki n cho nh ng sáng ki n mang tính s ki n. Hơn n a, nhân l c ñư c
ñào t o ñ thúc ñ y s tham gia c a tr em v n cịn thi u, chưa có nh ng ngu n thông tin thư ng
xuyên thân thi n v i tr em, chưa có ngân sách dành cho các chương trình b n v ng lâu dài v s
tham gia c a tr . Và ñáng lưu ý hơn c là theo suy nghĩ truy n th ng, tr em v n b xem là ph
thu c vào ngư i l n và khơng có đ năng l c ñ ñưa ra nh ng quan ñi m h u ích trong q trình ra
quy t đ nh.

14
15

Báo cáo chưa cơng b , chương 6, Quy n đư c tham gia c a tr , UNICEF, Vi t Nam năm 2008.

Báo cáo chưa công b , chương 6: Quy n ñư c tham gia c a tr em, UNICEF Vi t Nam năm 2008

15


Khuy n ngh :
• Có r t nhi u chính sách/chi n lư c và sáng ki n c a Chính ph đã đư c th c thi nh m khuy n
khích s tham gia c a tr nhưng chưa có m t n l c mang tính b n v ng đ tìm hi u quan đi m
c a tr em trư c khi ñưa ra xây d ng các chính sách/chi n lư c đó. Chính ph c n xây d ng
nh ng h th ng và cơ ch b n v ng trong đó các quan đi m c a tr em ñư c xem xét c p
chính sách. Trong s các gi i pháp, có th xem xét vi c tăng cư ng vai trò và ñ i m i phương
pháp t ch c sinh ho t c a ðoàn Thanh Niên, ð i thi u niên Ti n Phong, nh m huy ñ ng và
phát huy t t hơn n a quy n tham gia c a tr em.
• C n có s đi u ph i t t hơn các c p khác nhau c a Chính ph nh m t ch c nh ng sáng ki n
và s ki n nơi tr em có th tương tác v i ngư i l n và nh ng nhà ch c trách trong vi c ñưa ra
nh ng quy t ñ nh, ví d như các ñ t l p K ho ch phát tri n kinh t - xã h i hàng năm t i c p
thơn/b n và c p xã;
• Thành l p và tư li u hoá nh ng h th ng giám sát và ñánh giá thư ng xuyên v s tham gia c a
tr em các c p khác nhau, nh m đ m b o q trình tham gia c a tr khơng có phân bi t đ i x
và chú tr ng ñ n nh ng em trong nhóm y u th ;
• Chính ph và Qu c h i c n ti p t c thúc ñ y ñ i tho i v i tr em;
• Xây d ng năng l c cho các cán b c a Chính ph , cha m và các đ i tư ng ngư i l n khác, t o
ñi u ki n giúp h quan tâm t i s phát tri n năng l c và tính đa d ng c a tr em;
• Chính ph và các t ch c c n ñ m b o s b o v tồn di n và khơng có ph n ng tiêu c c nào
ñ i v i s tham gia c a tr ;
• Chính ph và các T ch c phi chính ph c n cung c p cho tr em nh ng thông tin thư ng xuyên
và thân thi n v i tr em, trang b cho các em nh ng k năng c n thi t liên quan ñ n s tham gia
và ñ m b o s tham gia c a tr em là có ý nghĩa, c p ngân sách ñ các em tham gia th c ch t
mà không ph i s tham gia mang tính tư ng trưng.

IV. Quy n cơng dân và t do
Tên và qu c t ch (ði u 7)
Khuy n ngh cu i cùng s 32
ðăng ký khai sinh là quy n cơ b n c a m i tr em, ñ m b o tr em sinh ra có tên g i, qu c t ch.
ðây là quy n ñư c quy ñ nh trong Lu t Dân s . Vi t Nam, 87,6% tr em dư i 5 tu i đư c đăng
ký khai sinh16. Chính ph cũng th a nh n th c t r ng không ph i t t c tr em s ng các vùng
sâu, vùng xa và tr em dân t c thi u s ñ u ñư c ñăng ký khai sinh.
M c dù Nhà nư c và các cơ quan ñ a phương ñã t o ra nh ng chính sách thu n l i giúp cho vi c
đăng ký khai sinh cho tr em di cư, tr vô gia cư và tr em ngư i dân t c thi u s , tuy v y, nh ng
chính sách này chưa đư c ph bi n tồn di n và th c hi n m t cách tri t ñ t i các c p ñ a
phương17. M t khác, v n còn m t s lư ng tr em nh p cư khơng đư c hư ng quy n giáo d c c a
mình do các em khơng th ñư c c p l i gi y khai sinh t i nơi các em ñang s ng/m i chuy n đ n. Vì
khơng th có gi y đăng ký khai sinh nên các em khơng đư c đ n trư ng. Con c a nh ng ph n là
n n nhân b buôn bán sau khi h i hương khơng đư c phép đăng ký khai sinh do m các em g p khó
khăn trong vi c đăng ký l i h kh u. Các tr em nay không th ti p c n c v giáo d c l n chăm sóc
yt .

16
17

T ng c c th ng kê , Báo cáo ñi u tra ñánh giá các ch s ña ngành t i Vi t Nam ,( Hà N i, 2006), 19.
MOLISA: 2008, 44.

16


Tuy nhiên, tham v n tr em cũng ghi nh n m t s trư ng h p tr em di cư và tr em b buôn bán t i
các vùng d án c a các t ch c phi chính ph đã đư c chính quy n đ a phương t o ñi u ki n ñ các
em ñư c đăng ký gi y khai sinh.
Khuy n ngh :

Chính ph nên tăng cư ng tuyên truy n ph bi n thơng tin pháp lu t v đăng ký khai sinh vùng
sâu, vùng xa, vùng dân t c thi u s và ban hành th t c hành chính đơn gi n và d ti p c n ñ t t c
tr em đ u có th đư c hư ng quy n c a mình, b t k các em ñăng ký khai sinh ñâu.
Ngư c ñãi và b o hành (Các ñi u 19, 34, 35, 37a và ñi u 39)
Khuy n ngh cu i cùng s 34, 50
Xin xem ph n bn bán và b t cóc tr em trong báo cáo.
“Chúng em mu n m t cu c s ng khơng có b o l c. T i sao r t nhi u ngư i tin r ng: “roi
v t” s thu n ph c chúng em? Hãy mang ñ n cho chúng em m t cu c s ng v i tình yêu và s
quan tâm chăm sóc.”
(Tr em t tham v n nhóm Tân Trào, tu i t 11-16)
“Ngày xưa trong làng c a em, b o l c gia đình và b o l c gi a tr em v i nhau thư ng xun
x y ra và có r t ít khu v c vui chơi gi i trí dành cho tr em. G n ñây, m t s khu vui chơi,
gi i trí t t dành cho tr em đã đư c xây d ng trong m t môi trư ng lành m nh và đi u này đã
góp ph n gi m b t b o l c tr em, tr em trong hồn c nh khó khăn đư c làm vi c, tr em
lang thang có th đư c h c ngh và nh n vi c làm vì v y các em khơng cịn ph i lang thang
n a. B ng cách này, các em ñã tránh xa ñư c b o l c.”
(M t thành viên c a câu l c b tr em t nh mi n Trung, 15 tu i)
M c dù Vi t Nam ñã có m t s ñi u lu t và chính sách nghiêm c m b o hành và ngư c ñãi tr em
(như Lu t B o v , Chăm sóc và Giáo d c tr em, Ngh đ nh 114 năm 2006, quy ñ nh v x ph t
hành chính đ i v i nh ng ngư i ñánh ñ p, làm t n thương tr em ho c nh ng đ i tư ng có hành vi
xúc ph m và gây t n h i v tinh th n và thân th c a tr em. M c dù Lu t Phòng ch ng b o l c gia
đình đư c thơng qua năm 2007, trong đó có đ c p đ n hành vi c m tr ng ph t thân th (TPTT) ñ i
v i tr em, tuy nhiên cho ñ n nay v n chưa có đi u lu t nào nghiêm c m c th hành vi tr ng ph t
thân th tr em t i gia đình, nhà trư ng, và các cơ quan. Th m chí cịn khơng có thu t ng Ti ng
Vi t nh t quán cho vi c tr ng ph t thân th tr em. Xin xem ph n ph l c II thông tin b sung v
lu t.
Th ph m xâm h i tr em v n chưa đư c x lý hình s theo Lu t hình s c a Vi t Nam. H u h t
các trư ng h p b o hành tr em ch b x ph t hành chính, ho c gi i quy t trong c ng đ ng/thơn
xóm/gia đình như m t v n ñ n i b , ho c cách gi i quy t theo ki u “k t thúc có h u”. ði u này
làm cho m i ngư i tin r ng tr ng ph t thân th tr em là v n ñ cách giáo d c c a gia đình ch

khơng ph i là t i ph m hình s . Theo Báo cáo nghiên c u c a UBDSGðTE năm 2005, ña s ngư i
đư c ph ng v n khơng bi t r ng b o l c v i tr em là vi ph m pháp lu t Vi t Nam, cho dù th c t
là tr ng ph t và ñánh ñ p nghiêm tr ng, và vi c s nh c tr là vi ph m Lu t Hình s , do v y, là t i
ph m hình s . Vi c ph bi n các đi u lu t t i các cơ quan và công chúng c n ph i ñư c chú tr ng
m t cách ñáng k , như ñư c ñưa ra trong Báo cáo tham v n tr em.
Theo nghiên c u v b o hành v i tr em năm 2005-2006, trên 60% tr em cho bi t các em v n b
b o hành bao g m c tr ng ph t thân th trong trư ng h c, nhà và nh ng nơi khác . Chính ph đã
17


tham gia nghiên c u c a Liên Hi p Qu c v b o l c tr em và các h i th o tham v n khu v c có
liên quan, tuy nhiên cho đ n nay v n chưa cơng b nghiên c u hay ch đ nh cơ quan nào ch u trách
nhi m th c hi n các khuy n ngh ñã ñư c ñưa ra. Do đó, nh n th c v nghiên c u này và các ñ
xu t trong nghiên c u ñ i v i các b nhà nư c và qu n chúng v n còn nhi u h n ch .
Vi t Nam cũng ñã phát ñ ng m t s chi n d ch ñ ch m d t tình tr ng b o l c v i tr em do co
quan trư c kia là UBDSGðTE ti n hành v i s h tr c a các cơ quan c a Liên H p Qu c (LHQ)
và các T ch c phi chính ph qu c t , song h u h t các cán b nhà nư c v n khơng bi t làm th nào
đ báo cáo và khi u n i cơ quan nào v các hành vi l m d ng và b o l c v i tr em. Các cán b cơ
quan nhà nư c cũng khơng bi t hành đ ng th nào khi phát hi n ra nh ng trư ng h p tr b xâm
h i, ngoài vi c ñưa ra tư v n cho n n nhân ho c báo cho c nh sát ñ i v i nh ng trư ng h p nghiêm
tr ng. Bên c nh đó, ch có r t ít b c cha m và th y cơ giáo có ki n th c, k năng, phương pháp d y
tr ñúng cách, áp d ng k lu t tích c c. C n có các ho t đ ng đào t o và các tài li u hư ng d n có
ch t lư ng cho các cán b , cơ quan, ban, ngành c a Chính ph , giáo viên và các b c ph huynh trên
toàn qu c v b o v tr em, ch ng b o l c tr em, cơ ch h tr và khung pháp lý. ðây cũng là
m t thơng đi p chính đư c ñưa ra t các cu c tham v n v i tr em ñư c th c hi n cho báo cáo này.
Tr em cho bi t các em ph n ñ i vi c tr ng ph t thân th , các em c m th y t i t khi b ñánh ñ p và
nh n th y có nhi u cách có nh hư ng tích c c ñ n các b c cha m , các th y cô, ngư i l n, như
thông qua vi c t ch c h i th o tư v n. Các em ñ ngh nh ng ho t ñ ng này nên ñư c t ch c r ng
rãi ph bi n hơn n a.
Xâm h i và bóc l t tình d c tr em là nh ng v n đ khó gi i quy t. Lu t B o v , Chăm sóc và

Giáo d c tr em năm 2004 và Lu t Hôn nhân và Gia ñình, cũng như m t s lu t hình s khác ñ u
b o v tr em. Ph bi n nh ng đi u lu t này s có nh hư ng ñ n nh n th c c a ngư i dân vì h
bi t r ng h có th b x ph t n u h xâm h i tình d c tr em. Tuy nhiên, đ nh nghĩa pháp lý v xâm
h i tình d c trong lu t hình s và lu t hành chính c n ñư c làm rõ ràng hơn, khi hi n t i các lu t
này chưa ñ c p m t cách ñ y ñ ñ n t t c các khía c nh v xâm h i; các tiêu chí phân bi t các lo i
t i ph m hình s chưa đư c c th .
Hơn n a các chi n lư c và chính sách c a Chính ph ch t p trung vào bóc l t tình d c góc đ
thương m i trong khi đó xâm h i tình d c trong gia đình ít ñư c chú tr ng. Ví d , Vi t Nam có
chương trình ch ng xâm h i tình d c t p trung vào v n đ bn bán tr em và gái m i dâm, nhưng
l i không có h th ng phù h p đ đi u ph i, gi i quy t các trư ng h p xâm h i tình d c, cũng như
cơ ch h p lý ñ thu th p d li u v th ph m gây ra b o l c và xâm h i tr em. Có r t ít nghiên
c u v xâm h i tình d c tr em t i Vi t Nam, do ñây b coi là m t v n đ khó và nh y c m. K t qu
là thi u d li u v xâm h i tình d c tr em, m t n n t ng ph c v cho công tác báo cáo cũng như
thi t k d án phòng ch ng xâm h i tr em. ða s nh ng s li u có đư c v xâm h i tình d c và b o
l c đư c l c lư ng công an thu th p và ch t p trung vào h u h t các trư ng h p ñư c coi là
nghiêm tr ng, trong khi nhi u trư ng h p xâm h i tình d c khơng đư c báo cáo, đ c bi t khi th
ph m là thành viên trong gia đình.
Nói chung, s hi u bi t chung v nh ng nh hư ng nghiêm tr ng c a vi c xâm h i tình d c tr em,
và làm th nào ñ ngăn ch n, báo cáo và gi i quy t v n đ này cịn đang m c ñ h n ch .
V n ñ n ph m khiêu dâm tr em khơng đư c nhà nư c ưu tiên x lý, m c dù ñã có quy đ nh
chung v phịng ch ng n ph m khiêu dâm tr em. Các n ph m khiêu dâm tr em không b coi là
hành vi vi ph m pháp lu t riêng bi t. Cho ñ n nay Chính ph quan ni m tr em như nh ng khách
hàng tiêu th các s n ph m tranh nh khiêu dâm ti m năng hơn là ñ i tư ng b l m d ng cho vi c
s n xu t các n ph m khiêu dâm trên. Xu hư ng s d ng Internet Vi t Nam ngày càng tăng cũng
18


ñ ng nghĩa v i vi c t o các cơ h i cho nh ng ngư i mu n l i d ng tr em khía c nh khiêu dâm.
ðã có quy đ nh gi i h n v vi c tr em s d ng d ch v Internet cơng c ng như th nào nhưng cơ
ch đi u hành chưa ñư c rõ ràng.

Dư ng như m i dâm tr em ñang gia tăng t i Vi t Nam m c dù thi u d li u xác th c. Theo
nghiên c u c a m t t ch c phi chính ph Vi t Nam, 80% gái m i dâm là dư i 18 tu i18. Chính ph
Vi t Nam đã n l c r t l n trong vi c t o ra m t khung pháp lý ñ ch ng n n m i dâm tr em.
Trong ñi u ki n khung pháp lý ñã s n sàng, ñây là th i ñi m cho Chính ph tăng cư ng thi hành
lu t và thu th p d li u cũng như cung c p thêm thơng tin t i các gia đình có nguy cơ, ñ c bi t
nh ng vùng sâu vùng xa c a ñ t nư c.
Vi t Nam ñã có m t s văn phịng tư v n v xâm h i tr em như Trung tâm tư v n c a
UBDSGðTE, ñư ng dây tr giúp tr em do m t t ch c phi chính ph qu c t h tr và m t s các
trung tâm khác. Tuy nhiên, ngư i nghèo và nh ng ngư i vùng sâu vùng xa v n chưa bi t ñ n và
ti p c n ñư c v i các trung tâm này vì các trung tâm này đư c đ t Hà N i, TP H Chính Minh
ho c các t nh thành l n khác.
Khuy n ngh :
• C n phát tri n và tri n khai m t k ho ch hành ñ ng qu c gia nh m ch m d t t t c các hình
th c b o l c v i tr em càng nhanh càng t t;
• C n thi t l p h th ng b o v tr em thân thi n v i tr t i c ng ñ ng ñ ti p nh n khi u n i và
ñi u tr cho n n nhân b xâm h i, bao g m c chính sách h tr tr em là nh ng n n nhân c a
b o l c gia đình;
• C n có h th ng thu th p s li u d ti p c n và hi u qu v xâm h i tr em, bao g m nghiên c u
c p qu c gia v xâm h i tình d c và tr ng ph t thân th tr em;
• C n có lu t c th nghiêm c m m i hình th c b o l c v i tr em bao g m c tr ng ph t thân
th t i gia đình, trong trư ng h c và các nơi khác;
• C n tăng cư ng xây d ng năng l c và nh ng k thu t k lu t tích c c cho cán b làm cơng tác
xã h i, cán b chính quy n trong các cơ quan c a Chính ph làm vi c trong lĩnh v c ch ng b o
l c tr em và cho các giáo viên (b t bu c), t p hu n r ng rãi v ch ñ làm cha m cho các b c
cha m .

V. Môi trư ng gia đình và Chăm sóc thay th
Nh n con nuôi (ði u 21)
Khuy n ngh cu i cùng s 38
V khuy n ngh cu i cùng c a U ban Quy n tr em cho Báo cáo ñ nh kỳ l n hai c a Vi t Nam,

c n lưu ý r ng h th ng chăm sóc, b o v và phúc l i cho tr em hi n nay v n cho phép m t s
lư ng l n tr em làm con ni có y u t nư c ngoài (năm 2006 là kho ng 1.500 em, năm 2007
kho ng 2.000 em). Như v y trên th c t , vi c cho phép nh n con ni có y u t nư c ngồi v n
nh n ñư c s ưu tiên hơn so v i khuy n khích chăm sóc b o tr và nh n con nuôi trong nư c. Bên
c nh ñó, Vi t Nam v n chưa phê chu n Công ư c Hague năm 1993 v H p tác và B o v tr em
liên quan ñ n vi c nh n con ni có y u t nư c ngoài (S 33) và v n chưa ban hành b t kỳ ñi u
lu t nào v vi c nh n con nuôi trong nư c.

18

Buôn bán tr em, Tr m i dâm và Tranh nh khiêu dâm tr em: m t báo cáo b sung c a các t ch c phi chính ph t i Vi t Nam
trong Báo cáo chính ph v OPSC (Hà N i, tháng 11 năm 2005), 11.

19


Các v n ñ c n quan tâm bao g m:
S lư ng l n các t ch c con ni (hi n có kho ng 68 cơng ty) có gi y phép ho t ñ ng
Vi t Nam: S ñơn xin nh n con nuôi cao hơn nhi u so v i s tr em ñ ñi u ki n làm con
ni, đi u này t o ra ‘c u’ v xin con nuôi và s c nh tranh gi a các t ch c con nuôi mà
b n thân tr em khơng đư c hư ng l i gì.
M t s tr đư c nh n làm con ni khi cịn r t nh : M c dù chúng ta ñ u th a nh n r ng tr
càng s m đư c s ng trong mơi trư ng gia đình thì càng t t cho tr nhưng trên th c t m t s
tr sơ sinh ñư c nh n làm con nuôi khi m i ch có vài tháng tu i. ði u này làm tăng thêm
s hoài nghi r ng li u s là t t hơn khi giúp nh ng tr em đó đồn t v i b m đ c a mình
hay là thúc đ y vi c cho làm con ni ho c tìm b m ni là ngư i Vi t Nam cho các em.
Có thơng tin là các cơ s cho nh n con nuôi ho c các cơ s b o tr ñang c g ng ñáp ng
nhu c u xin nh n tr sơ sinh làm con nuôi c a nh ng ngư i nư c ngồi đi xin con ni.
M t kho n tài chính l n do các t ch c cho nh n con nuôi đóng góp cho các cơ s ni
dư ng tr em là đ i tư ng cho, nh n con ni liên qu c gia (ICA) ñ h tr cho quá trình

cho nh n con ni.
M i quan h gi a các ho t đ ng cho nh n con ni và các d án nhân ñ o: Th c t là các t
ch c cho, nh n con ni đư c yêu c u h tr tài chính cho nh ng cơ s nuôi dư ng tr em
mà h h p tác trong lĩnh v c nh n con nuôi liên qu c gia. ði u này có th là ñ ng l c khi n
các cơ s nuôi dư ng tr em tích c c hơn trong vi c tìm ki m tr em cho m c đích nh n con
nuôi liên qu c gia. Hơn n a, quá trình tri n khai c a các d án nhân ñ o v n chưa ñư c
giám sát ñ y ñ .
B m ñ và ngư i giám h không nh n th c ñư c rõ ràng và ñ y ñ v nh ng h u qu
pháp lý khi h đ ng ý cho tr làm con ni vì nh ng ngư i ch u trách nhi m ki m ñ nh năng
l c nh n tr làm con ni khơng có trình đ và khơng đư c đào t o đ y đ .
M t s các cơng ty trung gian, b ng cách tr ti n ho c b i thư ng cho b m và nhân viên
b nh vi n nơi tr b b rơi ñ có đư c s ch p nh n c a h .
Tính h p pháp/chính xác c a m t s gi y ñăng ký khai sinh và các báo cáo v tình tr ng b
rơi tr em.
Trách nhi m cá nhân c a nh ng ngư i làm báo cáo nghiên c u v tr em v i các n i dung
c a báo cáo, trong đó nói đ n kh năng đư c nh n con ni, v i tình tr ng gi m o các h
sơ
Năm 2003, theo Quy t ñ nh s 337/2003/QB-BTP, B Tư pháp thành l p C c Con nuôi Qu c t
(DIA) có nhi m v giúp đ B này qu n lý th ng nh t v n ñ nh n con ni có y u t nư c ngồi
và gi i quy t các trư ng h p xin nh n con ni có y u t nư c ngồi. Năm 2006, Ngh ñ nh s
69/2006/ND-CP ñư c ban hành nh m ki m soát t t hơn các th t c xin nh n con ni có y u t
nư c ngoài. Vi c thành l p DIA và Ngh đ nh s 69 có th đư c xem như m t bư c ti n t t ñ p liên
quan ñ n nh ng n l c c a Chính ph nh m tơn tr ng tri t ñ các tiêu chu n qu c t , bao g m th c
hi n nh ng qui ñ nh ti p theo, như: t t c các cơ s ni dư ng đ u ph i n p cho DIA, cơ quan có
trách nhi m xác nh n s phù h p gi a cha m ni và đ i tư ng làm con ni, danh sách tr có th
đư c nh n làm con ni; c m các trư ng h p nh n con nuôi gi a các cá nhân ; và quy ñ nh v s
ti n tr giúp c đ nh cho vi c hồn thành th t c nh n con nuôi c a các cơ s ni dư ng hi n đang
so n th o.
Tuy nhiên, có th nh n th y r ng quy n h n c a DIA v i tư cách là cơ quan trung ương v i các cơ
s nuôi dư ng và cơ quan c p t nh v n còn b h n ch . Quy n l c chính trong vi c xác nh n s phù

h p gi a tr em ñư c nh n làm con ni và đ i tư ng làm ñơn nh n con nuôi v n n m trong tay các
20


S Tư pháp và giám ñ c c a các cơ s nuôi dư ng tr em. Hơn n a DIA ch quan tâm chính đ n
các khái c nh v tư pháp trong các trư ng h p c th mà ít chú tr ng t i các khía c nh xã h i trong
vi c cho nh n con nuôi. Các cán b ch u trách nhi m v t t c các công vi c liên quan ñ n nh n con
nuôi t i các cơ s ni dư ng cũng như DIA đ u d a trên kinh nghi m làm vi c c a h hơn là
d a trên các nghiên c u chuyên sâu. Pháp lu t c n quy ñ nh r ng nhân s làm trong lĩnh v c này
c n ña d ng, bao g m các cán b làm công tác xã h i chuyên nghi p, các nhà tâm lý h c, các lu t
sư và bác sĩ v i nh ng năm kinh nghi m làm vi c trong lĩnh v c phúc l i tr em. Nh ng cán b này
cũng c n ph i có các ph m ch t k lu t và k năng ngh nghi p đa d ng.
C n ph i có nhi u yêu c u cao hơn ñ i v i các t ch c chuyên nh n con nuôi ñ ñư c c p phép
ho t ñ ng t i Vi t Nam, cũng như c n có nh ng tiêu chu n quy ñ nh nh t ñ nh cho nhân viên c a
các t ch c này. Các t ch c này ph i ho t ñ ng phi l i nhu n và là các t ch c chuyên v phúc l i
tr em, không ch đ m đương cơng vi c tr giúp mà cịn c n ph i phát hi n các nhu c u c a t ng tr
và giúp các em chu n b cho m t cu c s ng m i v i gia đình b m ni. Các t ch c ñã ñư c c p
gi y phép c n ph i tuân th nghiêm ng t các chu n m c ñ o ñ c nh m b o v l i ích c a tr em
ch khơng ph i l i ích c a cán b gi i quy t các trư ng h p nh n con ni.
Khuy n ngh :
• Chính ph Vi t Nam c n hoàn thi n càng nhanh càng t t th t c đ tham gia cơng ư c Hague
năm 1993 v b o v tr em và h p tác trong vi c cho và nh n con nuôi liên qu c gia;
• C n ban hành Lu t v nh n con nuôi trong nư c bao g m hư ng d n thành l p cơ quan trung
ương v nh n con nuôi trong nư c nh m thi t l p các cơ ch giám sát hi u qu hơn ñ i v i các
trư ng h p nh n con nuôi trong nư c, trong đó cán b làm cơng tác xã h i đư c t p hu n và có
th ti n hành các cu c nghiên c u t i gia đình và theo dõi thư ng xuyên;
• Các l a ch n chăm sóc thay th đ i v i tr b b rơi ho c tr m cơi trên tồn qu c, như chăm
nuôi, cho nh n làm con nuôi trong nư c, c n đư c ưu tiên;
• ð ngăn ch n và gi m thi u các trư ng h p tr em b b rơi, nh ng gia đình có nguy cơ s b
rơi ho c t b con c n ph i ñư c giúp ñ v tài chính nhi u hơn n a, và đi kèm đó là nh ng

d ch v xã h i giúp h có th chung s ng cùng nhau;
• DIA nên là cơ quan đ m nh n tồn b trách nhi m th c hi n quá trình nh n con ni, và nh đó
tr s đư c hư ng l i t các quy trình nhanh hơn, d dàng hơn và ít có tiêu c c hơn;
• Vi c tìm b m ni phù h p cho tr c n ph i giao cho m t nhóm g m các chuyên gia v b o
v tr em ñư c đào t o v các chính sách nh n con ni và có kinh nghi m th c t ;
• C n ph i có nhi u u c u nghiêm ng t hơn v chun mơn đ i v i các t ch c chuyên nh n
con nuôi ñ có th ñư c c p phép ho t ñ ng t i Vi t Nam.

Chuy n giao b t h p pháp và khơng hồn tr (ði u 11)
Xem ph n Các bi n pháp b o v đ c bi t, Bn bán và b t cóc tr em
Xem ph n Ngư c ñãi và B o hành v i tr em

21


VI. Chăm sóc y t cơ b n và phúc l i
Tr khuy t t t (ði u 23)
Xin xem ph n Giáo d c hoà nh p và Tr khuy t t t trong báo cáo này.
Y t và các d ch v y t (ði u 24)
Khuy n ngh cu i cùng s 40
K t năm 2002, Vi t Nam ñã ñ t ñư c nh ng thành t u ñáng ghi nh n trong lĩnh v c chăm sóc s c
kho cho tr em. Lu t B o v , Chăm sóc và Giáo d c tr em năm 2004 quy ñ nh tr em dư i 6 tu i
đư c hư ng chăm sóc s c kho mi n phí t i các cơ s y t cơng. D ch v chăm sóc s c kho có m t
t i nhi u nơi nhưng cơ h i ti p c n các d ch v này v n cịn khó khăn đ i v i ngư i dân t c thi u s
t i các vùng sâu, xa, ñ i v i các gia ñinh t i các vùng nơng thơn, và đ i v i các nhóm tr di cư.
Nh ng chi phí ph cho chăm sóc s c kho , phí đi l i t i ñ a bàn xa, s thi u nh n th c, các phong
t c, t p quán l c h u ñang ph bi n trong nh ng gia đình t i các vùng xâu, vùng xa đã t o ra nh ng
tr ng i ñ i v i vi c ti p c n ñ n quy n đư c chăm sóc s c kho c a các tr em y u th .
T l suy dinh dư ng c a tr em dư i 5 tu i ñã gi m t 30.1% năm 2002 xu ng 21.2% năm 200719.
Tuy nhiên, t l suy dinh dư ng trung bình c a tr em dư i 5 tu i Tây Nguyên và vùng núi phía

B c v n còn m c cao kho ng 30%20 và s chênh l ch là rõ ràng gi a các vùng đơ th v i các vùng
nông thôn nghèo, vùng sâu và vùng xa. Gi a các năm 2000 và 2005, t l t vong tr sơ sinh gi m
nhanh t 36,77 trên 1.000 tr xu ng còn 17,8. Cũng trong th i gian này, t l t vong c a tr dư i 5
tu i gi m t 42 xu ng còn 27.5 trên 1.00021. Tuy nhiên, v n t n t i s chênh l ch ñáng k gi a t l
t vong tr sơ sinh t i các vùng ñô th (14 %) và các vùng nông thôn ho c dân t c thi u s (24
%)22.
Khuy n ngh
• Chính ph c n tìm bi n pháp đ gi m b t các tr ng i trong vi c ti p c n các quy n ñư c hư ng
d ch v y t và chăm sóc s c kho ñ i v i tr em là ngư i dân t c thi u s , tr em s ng t i các
vùng nông thôn và tr em di cư.
• Chính ph c n có nh ng can thi p m t cách có h th ng và trên quy mơ l n đ c i thi n tình
tr ng dinh dư ng c a tr em, ñ m b o m i tr em ñ u ñư c hư ng quy n s ng còn và quy n
phát tri n.

HIV/AIDS (ði u 2, 24, 25)
Khuy n ngh cu i cùng s 46
“Do nhà nghèo, nên em ph i làm vi c và khi v nhà em cũng ph i n u cơm và r a bát. Các
b n khác c a em ch ng ph i làm gì... Em chưa bao gi đi h c nên em khơng bi t vi t. Tương
lai c a em ch c ch n s v t v hơn nhi u so v i các b n khác.”
(M t em trai 16 tu i có b ch t vì nhi m AIDS - T nh Qu ng Ninh)

19

MOLISA: 2008, 73
Vi n Dinh dư ng Qu c gia, 2007.
Báo cáo phát tri n Vi t Nam năm 2008, trang 79; D li u t
22
GSO 5.
20
21

Ngân hàng Th gi i năm 2007.

22


“K t khi b nhi m, em luôn c m th y s , b i vì hi n t i khơng có lo i thu c h u hi u cho
b nh này. Th cũng có nghĩa là em s ch t s m. Em ư c gì có thu c có th ch a và c u s ng
em.”
(M t em trai 17 tu i ñang s ng v i HIV t i Hà N i)
S li u v các ca có HIV/AIDS hi n t i ph thu c r t l n vào các ngu n cung c p. B Y t (MOH)
thông báo s ngư i có HIV cho t i 30 tháng 4 năm 2007 là 124.223, trong đó 23.611 ngư i đã
chuy n sang giai ño n AIDS và 13.469 ngư i ñã ch t vì AIDS23. B Y t cũng d đốn có t
20.000 đ n 30.000 ca m i m i năm. Theo m t báo cáo c a B Y t công b vào cu i năm 2005,
trong th i gian t 2001-2005, s tr em dư i 13 tu i có HIV chi m 1% t ng s các trư ng h p có
HIV, ư c tính kho ng 1.200 em trong khi s tr em trong ñ tu i t 13 -19 có HIV chi m 9% t ng
s trư ng h p có HIV, ư c tính kho ng 9.500 tr em24 . Các báo cáo c p t nh cũng ch ra r ng có
kho ng 6.916 tr em dư i 19 tu i có HIV trong th i gian 2005 - 2006, trong đó 695 tr em có đ
tu i dư i 5. Theo báo cáo c a B LðTB&XH (tháng 7 năm 2006),s tr em dư i 19 tu i nhi m
HIV ư c tính là 23.400 tr , s tr em s ng trong các gia đình b nh hư ng b i HIV là 283.667 tr
(tháng 7 năm 2006)25.
M c dù d ch v cung c p xét nghi m cơ b n v HIV và ARV có h u h t các t nh, nhưng có r t ít
ph n và tr em nh n ñư c các d ch v này. S li u và các nghiên c u c a B Y t cho th y ch có
14%26 ph n có thai khi đi khám thai t i các cơ s y t ñư c xét nghi m HIV trong hai năm v a
qua và ch có 14% s bà m mang thai có HIV đi u tr ARV theo khuy n cáo. Do đó, ư c tính ch
có kho ng 12-31%27 s ph n mang thai có HIV ñư c ñi u tr ARV do nh n th c kém v d ch v
PLTMC (Phòng ch ng lây truy n t m sang con), s làm các xét nghi m HIV và thi u s quan
tâm c a gia đình và b n tình. Hi n cịn thi u các s li u v tình tr ng dinh dư ng c a tr em s ng
v i HIV t i gia đình và các cơ s t thi n.
Theo Chi n lư c qu c gia v phòng ch ng HIV/AIDS năm 2004 và Lu t v phòng ch ng

HIV/AIDS, t tháng 1 năm 2007, m i tr em có HIV đư c ưu tiên đi u tr ARV. Tuy nhiên, ñ n
tháng Tư năm 2007, theo U ban qu c gia v phòng ch ng AIDS (VAAC) ch có 5%28 s tr em
có HIV nh n đư c ñi u tr này. Quy t ñ nh s 65/2005-Qð/TTg ch ra r ng tr em m cơi có HIV
s ñư c nh n ph c p hàng tháng, tuy nhiên ch có m t s ít các em nh n ñư c kho n ph c p này
do thi u các h sơ ñăng ký gi y khai sinh, là các tr em m côi khi di cư, ho c vì chính quy n đ a
phương và các thành viên trong gia đình khơng có các thơng tin chính xác v ch đ chính sách.
Hi n tr ng này x y ra do thi u s ñi u ph i gi a các cơ quan Chính ph t i c p trung ương, t nh và
c p huy n.
HIV/AIDS ñang nh hư ng n ng n ñ n vi c th c hi n các quy n c a tr em và ñe do ñ n c u trúc
gia đình. Tr em tr thành m cơi cha ho c m ho c m côi c cha l n m do HIV/AIDS. Ngay c
khi cha (ho c) m v n còn s ng, tr em v n thư ng ñ i m t v i tình tr ng thi u chăm sóc đ y đ ,
do cha m thư ng xun m y u đ có th chăm sóc con cái, ho c h còn chú ý t i các v n ñ khác
như dùng ma tuý, khi n kh năng tài chính c a h b gi m sút, d n đ n h khó có th làm tròn trách

23
N/a, “HIV /AIDS là nguyên nhân gây t vong th ba”, Vietnamnet, ngày 8 tháng B y năm 2007
< />24
MOLISA: 2008, 83.
25
MOLISA, K ho ch Hành ñ ng Qu c gia vì Tr em b nh hư ng b i HIV và AIDS ñ n năm 2010 và t m nhìn đ n năm 2020 (Hà N i,
2009) 3
26
MOLISA: 2009, 6.
27
T ch c Y t Th gi i, “Towards Universal Access: Scaling Up Priority HIV/AIDS Interventions in the Health Sector’, ngày 2 tháng 6
năm 2008.

< Ph l c 3.
28

WHO, ngày 2 tháng 6 năm 2008, Ph l c 2.

23


nhi m cha m c a mình. Có nhi u tr em ph i ch u ñ ng c nh thi u s chăm sóc, thi u h tr v
tâm lý – xã h i và các quy n ch ng phân bi t ñ i x , quy n ñư c chăm sóc, quy n hư ng các chăm
sóc y t , quy n v dinh dư ng và quy n ñư c giáo d c c a các em chưa ñư c th c hi n.
Nh ng ngư i có HIV/AIDS thư ng có xu hư ng b kỳ th và phân bi t ñ i x t i c ng ñ ng, trư ng
h c và th m chí t chính b n thân h . M c dù khơng có s li u c th , nhưng kinh nghi m t nh ng
chương trình cho th y có nhi u tr em có/b nh hư ng b i AIDS, ñ c bi t t i c p m u giáo và tr
em t i các cơ s t thi n khơng đư c nh n vào h c m u giáo ho c vào các trư ng m c dù đã có các
quy đ nh c a Lu t Phòng ch ng HIV/AIDS năm 2006. Hi u trư ng c a các trư ng này nói r ng h
ph i làm như v y vì áp l c t phía các ph huynh khác. Tr em có HIV/AIDS hi n đang theo h c
thư ng có xu hư ng b h c s m vì lý do như các em khơng có b n bè đ chơi cùng ho c ngư i b o
tr c a các em khơng th đóng h c phí29. Nh ng tr em ñư c tham v n trong báo cáo này ti t l
r ng các em c m th y b b t n t, b hàng xóm l ng tránh, b th y cô giáo và các ph huynh khác kỳ
th . Nh ng thái ñ này ñã khi n các em b h c.
Chính ph đã ban hành nhi u đ o lu t và chính sách m i liên quan ñ n HIV/AIDS, tuy nhiên, vi c
th c hi n và giám sát c n ñư c c i thi n. Lu t v Phòng, ch ng HIV/AIDS năm 2006, b o v kh i
các hình th c phân bi t ñ i x c n ñư c th c hi n. Các gi i pháp và đ nh hư ng c a Chính ph v
ch ng kỳ th và phân bi t ñ i x c n ñưa ra thêm hư ng d n, ñ c bi t khía c nh gi i quy t các
v n ñ trên như th nào.
Xin xem thêm Ph l c II đ có thêm thơng tin v lu t, các chính sách và các con s th ng kê.
Nói đ n các s n ph m thơng tin, giáo d c và truy n thơng (IEC) có ch t lư ng và các ho t ñ ng liên
quan ñ n HIV/AIDS, tr em tham gia các cu c tham v n cho bi t, thông qua các ho t đ ng truy n
thơng (IEC), các em có HIV ñã có các hi u bi t t t v ñư ng lây truy n và cách phòng ch ng HIV.
M c dù v y, các thơng đi p truy n thơng có ch t lư ng v n c n ph i có s tham gia, có s tương
tác t i t t c các trư ng h c, các phư ng xã, t đó các tr em chưa b nh hư ng c a HIV s có cách
hi u đúng đ n và th c t v phịng ch ng HIV (bao g m c vi c s d ng bao cao su). B Giáo d c

và ðào t o ph i c i thi n ch t lư ng c a các tài li u truy n thơng thay đ i hành vi đ các tài li u
này có th đ n đư c tay c a t t c tr em t i các trư ng h c và giúp cho nh ng thông tin này th c
t , chân th c và thân thi n v i tr em.
Khuy n ngh
• C n kh n trương th c hi n Chương trình hành đ ng qu c gia v tr em và HIV/AIDS;
• ð m b o tuyên truy n rõ ràng t i các c p th p hơn và giám sát vi c th c hi n Chi n lư c hành
ñ ng qu c gia v phòng ch ng HIV/AIDS và Lu t phịng ch ng HIV/AIDS;
• C n c i thi n vi c thu th p s li u v tr em có HIV/AIDS;
• Tăng s tr đư c đi u tr ARV và ñ m b o nh ng tr em này ñư c theo dõi và h tr tài chính
đ các em đư c ti p t c đi u tr ;
• Cơng tác tun truy n, thơng tin và giáo d c v HIV/AIDS trong trư ng h c và c ng ñ ng c n
th c t , chân th c và thân thi n hơn v i tr em;
• C n xây d ng h th ng chăm sóc và h tr t i c ng ñ ng cho tr em b nh hư ng b i
HIV/AIDS ñ ñ m b o các em nh n đư c các chăm sóc cơ b n và ti t ki m chi phí;
• Xây d ng và th c hi n m t chi n lư c v n ñ ng gi m kỳ th và phân bi t ñ i x trong trư ng
h c và c ng ñ ng.

29

ð i h c Boston, Trung tâm Y t và Phát tri n toàn c u, Tr em và HIV/AIDS t i Vi t Nam: Cách nhìn t tr em có và/ho c b
hư ng b i HIV/AIDS và nh ng ngư i chăm sóc (Boston: ð i h c Boston, 2009)

24

nh


VII. Giáo d c, vui chơi và các ho t ñ ng văn hoá
Giáo d c (ði u 2, 28, 29)
Khuy n ngh cu i cùng s 48

Xin xem thêm ph n Khơng phân bi t đ i x , Tên và Qu c t ch, Ngư c ñãi và b o hành v i tr em,
HIV/AIDS, Giáo d c hồ nh p; Tr em b bn bán, tr em b b t cóc; Tr em di cư.
Quy n đư c ti p c n giáo d c (ði u 28)
ðã có nh ng ti n b đáng k trong vi c cơng nh n quy n đư c ti p c n giáo d c, th hi n qua t l tr
em nh p h c ñúng ñ tu i v i b c ti u h c cao ñ t 93.5%, t l ñ n l p thư ng xuyên c a h c sinh ti u
h c đ t 95.4%30. Khơng có s khác bi t trong t l ñ n l p thư ng xuyên gi a tr em gái và tr em
trai31. Tuy v y, hi n v n t n t i nh ng chênh l ch l n gi a các khu v c ñ a lý, dân t c và ñi u ki n kinh
t xã h i. Hơn n a, nh ng thành t u ñ t ñư c v ph c p giáo d c chưa đi đơi v i vi c đ m b o s bình
đ ng trong cơ h i h c t p cho t t c tr em. Các tr em có hồnh c nh khó khăn, d b t n thương, tr
em b thi t thòi ti p t c g p ph i nh ng rào c n ñáng k , ph c t p và dai d ng liên quan ñ n vi c nh p
h c, ñ n l p thư ng xuyên và hoàn thành giáo d c cơ b n ñúng th i h n.
Nhi u tr em s ng vùng sâu, vùng xa, mi n núi và tr em trong đ tu i t 0-5 khơng có cơ h i
ti p c n đ n các chương trình và ho t ñ ng giáo d c m m non. Ch 57.1% tr em t 36-59 tháng
tu i ñư c đi h c m m non, và có s khác bi t l n v t l h c sinh ñ n l p c p m m non gi a các
vùng nông thôn (51.4%) và thành th (74.7%)32. Theo các T ch c phi chính ph trong nư c, lý do
c a tình tr ng này bao g m: thi u các ñi u ki n v trư ng l p; cha m không nh n th c ñư c t m
quan tr ng c a giáo d c m m non; và thi u các ngu n kinh phí t i các vùng nơng thơn. Các t ch c
này cũng ñ xu t giáo d c m m non mi n phí s giúp gi i quy t đư c m t s khó khăn trên. H n
ch trong nh n th c và cam k t c a c ng đ ng và Chính ph v h c t p ñ i v i tr trong nh ng
năm ñ u ñ i ñã d n ñ n m c ñ u tư th p c a Chính ph vào cơ s h t ng, đào t o giáo viên và huy
đ ng s đóng góp c a c ng ñ ng. ð u tư h n ch c a Chính ph s đ t gánh n ng v tài chính cho
giáo d c m m non lên vai ph huynh mà thư ng thì h khơng th ho c khơng s n sàng đ t ưu tiên
cho giáo d c m m non c a con em mình. Xem Ph l c II v Quy t ñ nh c a Chính ph năm 2008
liên quan ñ n giáo d c m m non.
Tr em t 6 ñ n 14 tu i cũng g p nh ng rào c n v ñ a lý và kinh t - xã h i ñ i v i giáo d c cơ
b n, c th là t l nh p h c và hoàn thành c p h c, t l khơng đ n l p thư ng xun, t l b h c
c b c ti u h c (trung bình trên tồn qu c là 3.1% và vùng Tây B c là 6.1% năm 2002-2003)
và b c trung h c cơ s (trung bình trên tồn qu c là 5.9% và vùng Tây Nguyên là 6.5%)33. Tr
em, ph huynh, c ng đ ng và chính quy n đ a phương hi u bi t ít v quy n tr em và t m quan
tr ng c a giáo d c cho m i ngư i, ñ c bi t cho các tr em gái, do ph i làm vi c nhà, l y ch ng s m

và ph i làm nh ng công vi c b coi là c a n gi i mà khơng đư c đ n trư ng. Theo như đ xu t t
phía các T ch c phi chính ph trong nư c, các v n ñ v gi i này c n ñư c đ c p m t cách chính
th c trong chương trình gi ng d y t i trư ng h c. ðánh giá kh o sát v Thanh thi u niên Vi t Nam
(SAVY)34 cho th y 19% thi u n ngư i dân t c thi u s chưa bao gi ñư c ñi h c và hai ph n ba s
tr em b h c là tr em gái. Hơn n a, dù Chính ph đã đ u tư ñáng k cùng v i các ngu n vi n tr
chính th c ODA và các nhà tài tr khác vào phát tri n cơ s h t ng cho trư ng h c, v n còn nhi u
30

GSO 16.
MOLISA: 2008, 39.
32
GSO 15.
33
Phân tích th c tr ng quy n tr em, Ph n Giáo D c - T ch c C u tr Tr em Anh, Chương trình Vi t Nam; Vi t Nam - ði u tra m c
s ng dân cư, UNICEF.
34
Kh o sát do B Y T , T ng c c th ng kê, T ch c Y t th gi i và UNICEF ti n hành năm 2005 v i s tham gia c a g n 7.600 ngư i
t 42 t nh thành trên toàn qu c, bao g m c nam và n , nh ng ngư i ñã k t hôn và chưa k t hôn, ngư i Kinh và ngư i dân t c
thi u s .
31

25