(Skkn 2023) tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề động lực học, vật lý 10 chương trình giáo dục phổ thông 2018

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:
“TỔ CHỨC DẠY HỌC DỰ ÁN QUA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA
CHỦ ĐỀ ĐỘNG LỰC HỌC,
VẬT LÝ 10 - CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG 2018”
Lĩnh vực: Vật lý

Nghệ An, tháng 4 năm 2023


SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT QUỲNH LƯU 3

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:
“TỔ CHỨC DẠY HỌC DỰ ÁN QUA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA
CHỦ ĐỀ ĐỘNG LỰC HỌC,
VẬT LÝ 10 - CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG 2018”
Lĩnh vực: Vật lý
Tác giả : Phạm Thị Tú Vinh
SĐT: 0976 555 414
Đơn vị : Trường THPT Quỳnh Lưu 3
Năm học: 2022 - 2023

Nghệ An, tháng 4 năm 2023


MỤC LỤC
PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ ........................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài .................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................. 2

3. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................ 2
4. Giả thuyết khoa học............................................................................................... 2
5. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu............................................................................. 2
6. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................... 2
7. Kế hoạch nghiên cứu ............................................................................................. 3
8. Những đóng góp mới của đề tài ............................................................................ 3
PHẦN 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ..................................................................... 4
I. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI ..................................................................... 4
1.1. Dạy học dự án..................................................................................................... 4
1.2. Hoạt động ngoại khóa và vai trị trong dạy học vật lý ở THPT ......................... 9
1.3. Tổ chức dạy học dự án thơng qua hoạt động ngoại khóa ................................ 10
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN .......................................................................................... 17
2.1. Về thực trạng dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa mơn vật lý hiện nay . 17
2.2. Về sách giáo khoa và tài liệu tham khảo .......................................................... 18
2.3. Về giáo viên và học sinh .................................................................................. 19
III. TỔ CHỨC MỘT SỐ DỰ ÁN QUA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA .............. 20
3.1. Nội dung kiến thức chương “Động lực học” ................................................... 20
3.2. Thiết kế một số dự án chương Động lực học ................................................... 21
3.3. Tiến trình tổ chức hội thi vật lý trong HĐNK chủ đề “Động lực học”............ 26
3.4. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất....................... 39
IV. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ........................................... 43
4.1. Kết quả định tính .............................................................................................. 44
4.2. Kết quả định lượng ........................................................................................... 44
4.3. Ý kiến của các giáo viên khi tiến hành áp dụng phương pháp dạy học dự án
qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học. .................................................... 46
4.4. Kết luận về thực nghiệm .................................................................................. 47
PHẦN 3. KẾT LUẬN ............................................................................................. 48
I. KẾT LUẬN .......................................................................................................... 48
II. KIẾN NGHỊ ........................................................................................................ 49
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 51

DANH MỤC VIẾT TẮT
Đọc là

Tên viết tắt
THPT

Trung học phổ thông

GDPT

Giáo dục phổ thơng

DA

Dự án

DHDA

Dạy học dự án

HĐNK

Hoạt động ngoại khóa

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

SGK

Sách giáo khoa

SL

Số lượng

ĐC

Đối chứng

TN

Thực nghiệm


Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học,
Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018”
PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài
Nước ta đang trong quá trình quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Đảng và Nhà nước
luôn xác định con người là nhân tố quyết định cho q trình này. Chính vì vậy
chiến lược cho giáo dục và đào tạo luôn được Đảng và Nhà nước coi trọng; đó là
phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nguồn
nhân lực.

Để tạo ra nguồn nhân lực cho q trình cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước, giáo dục phổ thơng giữ vai trị quan trọng; mục tiêu của Chương trình Giáo
dục phổ thơng 2018 là giúp học sinh phát triển tồn diện về đạo đức, trí tuệ, thể
chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động
và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng
tư cách và trách nhiệm công dân, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi
vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Để thực hiện mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thơng đã đề ra, cần có
phương pháp đào tạo phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học
sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự
học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực
tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh. Tiếp
tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại, phát huy tính
tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc
phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung cách học, cách
nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức,
kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình
thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa
học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học.
Đã có nhiều phương pháp dạy học tích cực, trong đó dạy học dự án được
nghiên cứu và áp dụng thành công ở nhiều nước trên thế giới, ở Việt nam cũng
đang từng bước triển khai áp dụng. Dạy học dự án là phương pháp học tập quan
trọng để thực hiện quan điểm dạy học định hướng vào người học, dạy học định
hướng hoạt động và quan điểm dạy học tích cực. Dạy học dự án góp phần gắn lý
thuyết với thực hành, tư duy và hành động, nhà trường và xã hội, tham gia tích cực
vào việc đào tạo năng lực việc làm, năng lực sáng tạo, năng lực giải quyết các vấn
đề phức hợp, tinh thần trách nhiệm và khả năng cộng tác làm việc của người học.
Nhằm giáo dục toàn diện cho học sinh, trang bị cho học sinh những kiến thức,
kỹ năng làm việc, kỹ năng sống, chúng ta không chỉ tổ chức các hoạt động học tập
trên lớp mà còn phải tổ chức học tập ngoại khóa cho học sinh. Tổ chức học tập trên

lớp và tổ chức học tập ngoại khóa là hai bộ phận hữu cơ hợp thành thể thống nhất
trong quá trình giáo dục học sinh nhằm thực hiện mục tiêu dạy học. Mặt khác, dạy
Trang 1


Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học,
Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018”
học dự án thơng qua các hoạt động ngoại khóa vật lý được tổ chức tốt cịn làm tăng
niềm u thích, hứng thú học tập mơn vật lý, phát triển toàn diện nhân cách cho
học sinh. Bên cạnh đó, các hoạt động ngoại khóa, các buổi sinh hoạt đội nhóm
cũng là những hoạt động giáo dục cần thiết trong nhà trường phổ thông và rất cần
được nghiên cứu tìm hiểu thêm về lý luận để có thể vận dụng tốt nhất vào thực tế.
Chính vì những lí do trên mà tơi đã chọn đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua
hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, Vật lý 10 – Chương trình giáo dục
phổ thông 2018” với mong muốn nghiên cứu sâu hơn về tính ưu việt, khả năng
vận dụng phương pháp dạy học nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học dự án
qua các hoạt động ngoại khóa trong thời đại cơng nghệ 4.0.
2. Mục đích nghiên cứu
Tổ chức dạy học dự án thơng qua hoạt động ngoại khóa cho học sinh khi dạy
nội dung kiến thức chủ đề “Động lực học”, Vật lý 10 – Chương trình giáo dục phổ
thơng 2018, nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, rèn cho học sinh năng lực giải
quyết các vấn đề trong thực tiễn cuộc sống.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu quan điểm lí luận dạy học hiện đại về dạy học dự án.
- Hoạt động ngoại khóa và vai trò trong dạy học vật lý ở trường THPT.
- Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến chủ đề “Động lực học”.
- Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề “Động lực học”,
vật lý 10 - Chương trình giáo dục phổ thơng mới.
- Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất trong đề tài.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm tra tính đúng đắn của đề tài, rút

kinh nghiệm và hoàn thiện để thực hiện đồng loạt trên các khối lớp trong trường.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu vận dụng cơ sở lí luận của dạy học dự án cùng với việc phân tích nội
dung kiến thức cần để tổ chức dạy học dự án thông qua hoạt động ngoại khóa chủ
đề “Động lực học” Vật lý 10 - Chương trình giáo dục phổ thơng 2018 thì có thể
phát huy được tính tích cực, chủ động, rèn luyện cho học sinh năng lực giải quyết
vấn đề của cuộc sống.
5. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
- Học sinh THPT thuộc khối 10 và GV giảng dạy vật lý ở THPT.
6. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lý luận

Trang 2


Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học,
Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018”
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm
7. Kế hoạch nghiên cứu
TT Thời gian
1

2

Tháng
5/2022

Tháng
6,7,8/2022

Nội dung cơng việc

Sản phẩm

- Tìm hiểu tài liệu, thực trạng - Bản đề cương chi tiết của đề
và chọn đề tài, viết đề cương tài
nghiên cứu
- Nghiên cứu lí luận dạy học, - Tập hợp lí thuyết của đề tài.
PPDh tích cực của bộ mơn.
- Xử lý số liệu khảo sát được.
- Khảo sát thực trạng, tổng hợp - Tổng hợp ý kiến của đồng
số liệu của năm trước.
nghiệp.
- Trao đổi với đồng nghiệp và
đề xuất sáng kiến kinh
nghiệm.
- Kiểm tra trước thực nghiệm

3

Tháng
9,10/2022

- Xử lý kết quả trước khi thử
- Áp dụng thực nghiệm trên nghiệm đề tài.
- Tổng hợp và xử lý kết quả
các lớp 10A01, 10A1.
thử nghiệm đề tài
- Viết sơ lược sáng kiến

4

- Bản thảo sáng kiến.

Tháng
- Xin ý kiến của đồng nghiệp. - Tập hợp đóng góp của đồng
11,12/2022 - Tiếp tục xin thử nghiệm trên nghiệp
các lớp 10A01, 10A2

5

Tháng
1,2/2023

Hoàn thành sáng kiến kinh Sáng kiến kinh nghiệm chính
nghiệm.
thức chấm cấp trường.

6

Tháng
3,4/2023

Chỉnh sửa, bổ sung sáng kiến Hoàn thành sáng kiến nộp Sở
kinh nghiệm sau khi chấm cấp
trường.

8. Những đóng góp mới của đề tài
- Về mặt lý luận:

+ Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lí luận về dạy học dự án, về tổ chức hoạt động
ngoại khóa trong dạy học vật lý.
+ Xây dựng tiến trình dạy học dự án thơng qua hoạt động ngoại khóa bao gồm
lựa chọn dự án, lên kế hoạch, tiến hành dự án và báo cáo, rút kinh nghiệm, khen
Trang 3


Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học,
Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018”
thưởng cho học sinh trong khi dạy chủ đề “Động lực học”.
- Về mặt thực tiễn:
+ Cung cấp những giá trị cụ thể về mức độ thành công của việc đưa dạy học
dự án thông qua hoạt động ngoại khóa vào thực tiễn giảng dạy vật lý THPT.
+ Có thể làm tài liệu tham khảo cho dạy học dự án theo hoạt động ngoại khóa
ở trường THPT
+ Góp phần vào cơng cuộc đổi mới phương pháp dạy học, phối hợp đa
phương tiện trong dạy học nói chung và dạy học vật lý nói riêng.
+ Chế tạo được một số sản phẩm thực tế có ứng dụng về ba định luật Newton
và các lực đã được học trong chủ đề “Động lực học”, Vật lý 10 chương trình giáo
dục phổ thơng 2018
+ Sử dụng kiến thức của chủ đề “Động lực học” thiết kế được 2 dự án “Thế
giới đồ chơi thông minh” và “Xác định lái xe gây tai nạn giao thông”.
+ Vận dụng dạy học 2 dự án “Thế giới đồ chơi thông minh” và “Xác định lái
xe gây tai nạn giao thông” trong hoạt động ngoại khóa bằng hình thức hội thi vật lý
và sử dụng một số kĩ thuật dạy học trong hoạt động nhóm.
PHẦN 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
I. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Dạy học dự án
1.1.1. Khái niệm dạy học dự án
DHDA là một hình thức, phương pháp học lấy người học làm trung tâm.

Giáo viên đóng vai trị là người hướng dẫn, tham vấn, tạo mơi trường, tạo tình
huống có vấn đề, cịn người học tích cực, chủ động lĩnh hội tri thức, kỹ năng thông
qua các dự án gắn nội dung học tập với các vấn đề có thật trong thực tiễn cuộc
sống. Từ đó tạo ra sản phẩm để báo cáo, trình bày.
1.1.2. Mục tiêu của dạy học dự án
- Mục tiêu chính của dạy học dự án là quá trình, hiệu quả học tập chứ không
phải là bản thân sản phẩm
- Giải quyết các vấn đề có thật trong thực tiễn gắn với nội dung học tập, tránh
hàn lâm, kinh viện.
- Phát triển và rèn luyện cho người học kỹ năng thế kỉ 21 như kỹ năng phát
hiện và giải quyết vấn đề, giao tiếp, làm việc nhóm…
- Khuyến khích tinh thần tự chủ, tự học của người học chủ động chiếm lĩnh tri
Trang 4


Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học,
Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018”
thức, rèn luyện kỹ năng và tạo ra sản phẩm có ích cho cộng đồng, xã hội.
- Khích lệ sử dụng cơng nghệ thơng tin vào quá trình học tập.
1.1.3. Đặc điểm của dạy học dự án
- Tính thực tiễn: Trong dạy học dự án các nhiệm vụ thường mang tính chất
phức hợp, được gắn nội dung học tập với các vấn đề có thực trong đời sống thực
tiễn (nghề nghiệp, xã hội, đời sống).
- Học qua hành: Thay vì cách học khơ khan, giáo điều. Người học được trực
tiếp thực hành, sáng tạo sản phẩm.
- Kích thích động cơ, hứng thú người học: Người học được trực tiếp tham gia
và lựa chọn đề tài phù hợp với năng lực, sở thích và hứng thú cá nhân.
- Tính phức hợp, liên mơn, liên ngành: Nhiệm vụ dự án thường mang tính
chất phức hợp, vì thế người học cần vận dụng, kết hợp tri thức của nhiều lĩn vực
khác nhau của từng môn hoặc nhiều môn học để giải quyết vấn đề.

- Người học là chủ thể tích cực: Tính tích cực thể hiện ở tính trách nhiệm, tự
lực, khả năng sáng tạo trong quá trình thực hiện dự án.
- Làm việc nhóm: Dạy học dự án thường được thực hiện theo nhóm. Vì thế,
việc phối hợp làm việc nhóm, phân cơng cơng việc giữa các thành viên mang tính
quyết định đến hiệu quả của dự án.
Định hướng sản phẩm: Các sản phẩm được tạo ra không chỉ giới hạn trong
những thu hoạch lí thuyết, ,mà trong đa số trường hợp các dự án học tập tạo ra sản
những phẩm vật chất của hoạt động thực tiễn, thực hành. Những sản phẩm này có
thể sử dụng, cơng bố, giới thiệu.
1.1.4. Phân loại dự án
Dạy học dự án có thể được phân loại theo nhiều hình thức khác nhau, tùy vào
cách tiếp cận và quá trình thưc hiện dự án:
* Theo chuyên môn:
- Dự án trong một môn học: Phạm vi trong một môn học
- Dự án liên mơn: Có sự kết nối của nhiều mơn học
- Dự án ngồi chun mơn: Khơng nằm trong phạm vi mơn học, là các hoạt
động ngoại khóa, ngồi giờ lên lớp…
* Theo sự tham gia của giáo viên: Dự án dưới sự hướng dẫn của một giáo
viên, dự án với sự cộng tác hướng dẫn của nhiều giáo viên.
* Theo sự tham gia của người học: Dự án cá nhân, dự án nhóm, dự án tồn
trường, dự án dành cho một khối lớp, dự án cho một lớp học.
* Theo quỹ thời gian:
Trang 5


Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học,
Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018”
- Dự án nhỏ: Thực hiện trong một số giờ học, có thể từ 2-6 giờ học
- Dự án trung bình: Dự án trong một hoặc một số ngày (“Ngày dự án”), nhưng
giới hạn là một tuần học hoặc 40 giờ học.

- Dự án lớn: Dự án thực hiện với thời gian lớn, tối thiểu là một tuần (hay 40
giờ học), có thể kéo dài nhiều tuần (“Tuần dự án”).
1.1.5. Yêu cầu của dự án
Trong DHDA nếu hoạt động dạy học được GV thiết kế cẩn thận sẽ lôi cuốn
HS vào những nhiệm vụ mở và tính thực tiễn cao. Các nhiệm vụ của dự án kích
thích khả năng ra quyết định, tạo cảm hứng, say mê cho HS trong quá trình thực
hiện và tạo ra sản phẩm cuối cùng.
- DA tập trung vào những mục tiêu học tập gắn với các chuẩn kiến thức, kĩ
năng và tập trung vào những hiểu biết của HS sau quá trình học. Việc định hướng
vào mục tiêu, GV sẽ lựa chọn được hình thức dạy học phù hợp, lập kế hoạch đánh
giá và tổ chức các hoạt động dạy và học. Kết quả của DA được thể hiện kết tinh
trong sản phẩm của HS và quá trình thực hiện nhiệm vụ.
- Trong DHDA cần xác định được bộ câu hỏi định hướng; câu hỏi định hướng
sẽ giúp các DA tập trung vào những hoạt động dạy học trọng tâm, chú trọng đến
các chủ đề quan trọng, đồng thời hướng HS đến những kĩ năng tư duy ở mức độ
cao hơn và đảm bảo các DA của HS có tính hấp dẫn, thuyết phục. HS được giới
thiệu về DA thông qua các câu hỏi gợi mở những ý tưởng lớn, xun suốt và có
tính liên mơn; HS buộc phải tư duy sâu hơn về các vấn đề nội dung của mơn học
theo các chuẩn và mục tiêu.
Có ba dạng câu hỏi định hướng: câu hỏi khái quát, câu hỏi bài học và câu hỏi
nội dung.
+ Câu hỏi khái quát là câu hỏi mở rộng, có tính mở, đề cập đến ý tưởng lớn và
các khái niệm xuyên suốt; thường mang tính liên mơn, giúp HS hiểu được mối liên
hệ giữa các môn học.
+ Câu hỏi bài học là câu hỏi mở nhưng bó hẹp trong một chủ đề hay gắn trực
tiếp với DA, hỗ trợ việc tìm kiếm lời giải cho câu hỏi khái quát.
+ Câu hỏi nội dung thường mang tính thực tiễn cao, bám sát chuẩn và mục
tiêu đã đề ra, trực tiếp hỗ trợ việc dạy và học các kiến thức cụ thể.
- DHDA có liên hệ với thực tế: DA phải gắn với đời sống thực tế của HS; HS
thể hiện việc học của mình trước những đối tượng thực tế, liên hệ với các nguồn

lực cộng đồng, tham khảo các chuyên gia trong lĩn vực nghiên cứu hoặc trao đổi
thông qua công nghệ hiện đại.

Trang 6


Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học,
Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018”
- HS thể hiện hiểu biết của mình thơng qua sản phẩm hoặc q trình thực
hiện; thông thường các DA được kết thúc với việc HS thể hiện thành quả học tập
của mình qua bài thuyết trình, các sản phẩm vật chất…
- Cơng nghệ hỗ trợ và thúc đẩy việc học của HS: HS được tiếp cận với nhiều
công nghệ khác nhau sẽ giúp hỗ trợ phát triển kỹ năng tư duy, cho ý kiến đánh giá
về nội dung và hỗ trợ sản phẩm cuối cùng.
- Kỹ năng tư duy là không thể thiếu trong học tập theo DA: Hỗ trợ phát triển
cả kỹ năng tư duy siêu nhận thức lẫn tư duy nhận thức như hợp tác, tự giám sát,
phân tích dữ liệu và đánh giá thơng tin.
Để làm được điều đó, HS cần lập sơ đồ tư duy (Mind Map) – là một phương
pháp hiệu quả sử dụng việc ghi chép và tạo ra các ý tưởng bằng các liên kết.
- DA đòi hỏi các hình thức đánh giá đa dạng và thường xuyên: Ngay từ khi
triển khai DA, các kết quả dự kiến cần phải được làm rõ và phải luôn được rà soát
nhiều lần để kiểm chứng mức độ lĩnh hội bằng các phương pháp đánh giá khác
nhau.
- Kĩ thuật dạy học đa dạng hỗ trợ phong cách học đa dạng. các kĩ thuật dạy
học sẽ tạo ra một môi trường học tập đa dạng hơn, thúc đẩy tư duy bậc cao hơn.
Trong dạy học có thể kết hợp các kỹ thuật dạy học hợp tác, làm việc nhóm để đề
xuất ý tưởng dự án, lập kế hoạch,tổ chức và thực hiện dự án, nhận xét phản hồi từ
GV hoặc từ bạn đọc.
1.1.6. Tiến trình thực hiện dự án
TT

1

Các bước thực
hiện

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS
- Làm việc nhóm để lựa
chọn chủ đề dự án

Chuẩn bị

- Xây dựng bộ câu hỏi định
hướng: xuất phát từ nội dung
học và mục tiêu cần đạt
được.

- Xây dựng ý
tưởng, lựa chọn
chủ đề, tiểu chủ
đề.

- Thiết kế dự án: xác định
lĩnh vực thực tiễn ứng dụng
nội dung học, ý tưởng và tên
dự án.

- Lập kế hoạch - Thiết kế các nhiệm vụ cho

các nhiệm vụ học HS: làm thế nào để HS thực
hiện xong thì bộ câu hỏi
tập
được giải quyết và các mục
tiêu đồng thời cũng đạt được.

- Xây dựng kế hoạch dự
án: xác định những cơng
việc cần làm, thời gian dự
kiến, vật liệu, kinh phí,
phương pháp tiến hành và
phân cơng cơng việc trong
nhóm.
- Chuẩn bị các nguồn
thông tin đáng tin cậy để
chuẩn bị thực hiện dự án.
- Cùng GV thống nhất các

- Chuẩn bị các tài liệu hỗ trợ
Trang 7


Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học,
Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018”
GV và HS cũng như các điều tiêu chí đánh giá dự án.
kiện thực hiện dự án trong
thực tế.

2

- Theo dõi, hướng dẫn, đánh - Phân cơng nhiệm vụ các
giá HS trong q trình thực thành viên trong nhóm
Thực hiện dự án
hiện dự án.
thực hiện dự án theo đúng
- Thu thập thông
- Liên hệ các cơ sở, khách kế hoạch.
tin.
mời cần thiết cho HS.
- Tiến hành thu thập, xử lý
- Thực hiện điều
- Chuẩn bị cơ sở vật chất, tạo thông tin thu được.
tra.
điều kiện thuận lợi cho HS - Xây dựng sản phẩm hoặc
- Thảo luận với thực hiện dự án.
bản báo cáo.
các thành viên
- Bước đầu thơng qua sản - Liên hệ, tìm nguồn giúp
khác.
phẩm cuối của các nhóm HS. đỡ khi cần.
- Tham vấn GV
- Thường xuyên phản hồi,
hướng dẫn
thông báo thông tin cho
GV và các nhóm khác.
- Chuẩn bị cơ sở vật chất cho - Chuẩn bị tiến hành giới
thiệu sản phẩm.
- Tổng hợp các buổi báo cáo dự án.
- Theo dõi, đánh giá sản - Tiến hành giới thiệu sản
kết quả.

phẩm.
- Xây dựng sản phẩm dự án của các nhóm.
phẩm.
- Rút kinh nghiệm, định - Tự đánh giá sản phẩm dự
- Trình bày kết hướng cụ thể cho các nhóm án của nhóm.
dự án nhằm nâng cao hiệu - Đánh giá sản phẩm dự án
quả.
quả trong những dự án tiếp của các nhóm khác theo
- Phản ánh lại quá theo.
các tiêu chí đã đưa ra.
trình học tập.
Kết thúc dự án

3

1.1.7. Vai trò của giáo viên và học sinh trong dạy học dự án
* Vai trò của HS:
- Là người quyết định cách tiếp cận vấn đề cũng như phương pháp và các hoạt
động cần phải tiến hành để giải quyết vấn đề đó.
- HS giải quyết các vấn đề thực tiễn bằng các kĩ năng thơng qua làm việc
nhóm.
- Lựa chọn các nguồn dữ liệu, thu thập dữ liệu từ những nguồn khác nhau, rồi
tổng hợp, phân tích và tích lũy kiến thức từ q trình làm việc của chính HS.
- HS hoàn thành việc học với các sản phẩm cụ thể (dự án) và có thể trình bày,
bảo vệ sản phẩm.
Trang 8


Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học,
Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018”

- Đánh giá và được đánh giá dựa trên những gì đã thu thập được, dựa trên tính
hợp lý trong cách thức trình bày của các em theo những tiêu chí đã xây dựng.
* Vai trị của GV:
- Giáo viên đóng vai trị trung tâm, là chuyên gia và nhiệm vụ chính là truyền
đạt kiến thức
- Là người hướng dẫn (guide) và tham vấn (advise) chứ không phải là “cầm
tay chỉ việc” cho HS
- GV không dạy nội dung cần học theo cách truyền thống mà từ nội dung nhìn
ra sự liên quan của nó tới các vấn đề của cuộc sống, hình thành ý tưởng về một dự
án liên quan đến nội dung học, tạo vai trò cho HS trong dự án, làm cho vai trò của
HS gắn với nội dung cần học (thiết kế các bài tập cho HS)...
Như vậy, GV là người hướng dẫn, người giúp đỡ HS, tạo môi trường thuận
lợi nhất cho các em trên con đường thực hiện dự án
1.2. Hoạt động ngoại khóa và vai trị trong dạy học vật lý ở THPT
1.2.1. Vai trò của hoạt động ngoại khóa
- Nâng cao chất lượng kiến thức: HĐNK giúp HS củng cố, đào sâu, mở rộng
những tri thức đã học trên lớp, ngoài ra giúp HS vận dụng những tri thức đã học
vào giải quyết những vấn đề thực tiễn đời sống đặt ra, tạo điều kiện để học đi đơi
với hành, lí thuyết đi đơi với thực tiễn.
- Rèn luyện kĩ năng: HĐNK rèn luyện cho HS kĩ năng làm việc tập thể, kĩ
năng chế tạo dụng cụ, xử lí kết quả thí nghiệm…
- Tinh thần thái độ: HĐNK tạo hứng thú học tập, phát huy tính tích cực, tự lực
và năng lực sáng tạo của HS.
- Ngoài ra dạy học thơng qua HĐNK cịn giúp tích hợp được các mơn học.
1.2.2. Đặc điểm của hoạt động ngoại khóa
- Được thực hiện ngồi giờ học, nó khơng mang tính bắt buộc mà tùy thuộc
vào hứng thú, sở thích, nguyện vọng của mỗi HS trong khuôn khổ khả năng và
điều kiện tổ chức có được của nhà trường.
- Có thể được tổ chức dưới nhiều dạng: tập thể cả lớp, nhóm theo năng khiếu,
học tập, vui chơi, thường kì, đột xuất nhân những dịp kỉ niệm hay lễ hội…

- Có thể tổ chức theo những hình thức như: tổ ngoại khóa, câu lạc bộ khoa
học, dạ hội nghệ thuật…
- Nội dung ngoại khóa đa dạng, bao gồm cả mặt văn hóa, khoa học cơng
nghệ, thể dục thể thao, kĩ thuật… nhằm giúp HS mở rộng, đào sâu, làm phong phú
thêm những điều đã học trong các giờ nội khóa của môn học tương ứng.

Trang 9


Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học,
Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018”
- Ngoại khóa do GV bộ mơn, GV chủ nhiệm, Đồn thanh niên Cộng sản Hồ
Chí Minh… và HS của một lớp hay một số lớp thực hiện.
1.2.3. Một số phương pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa Vật lý ở THPT
- Hội vui Vật lí: Là một hình thức phổ biến của HĐNK, có thể tổ chức theo
từng chuyên đề hoặc tổ chức tổng hợp các phần, tổ chức phối hợp với các môn học
khác, tổ chức cho từng lớp, theo khối lớp hoặc toàn trường.
Một số hình thức của hội vui vật lí như: thi kể chuyện về tiểu sử của nhà bác
học vật lí, biểu diễn thí nghiệm vật lí, giới thiệu ứng dụng của vật lí trong kĩ thuật
hay các thành tựu của vật lí hiện đại… hoặc tổ chức cho HS tham gia vào một số
trò chơi dùng kiến thức vật lí.
- Tham quan ngoại khóa vật lí: Là hình thức tổ chức dạy học trong thực tế
nhờ quan sát trực tiếp của HS dưới sự hướng dẫn của GV và cơ sở tham quan
nhằm nghiên cứu sự vật, hiện tượng cần tìm hiểu trong nội dung dạy học. Hình
thức này có thể được tổ chức trước, trong hoặc sau kho học một kiến thức nào đó.
- Viết báo nội bộ vật lí: Có thể tổ chức viết báo do các lớp thực hiện hoặc ra
một tờ báo nội bộ theo định kỳ. Nội dung báo nội bộ cũng như việc biên tập, in ấn,
phát hành do hội đồng bộ môn đảm nhiệm. Nội dung có thể là các bài viết về các
chuyên đề vật lí, hướng dẫn cách học vật lí, giới thiệu các phương pháp giải vật lí,
hướng dẫn cách làm thí nghiệm…

- Triển lãm vật lí: Có thể tổ chức nhân ngày lễ, ngày kỉ niệm các nhà bác học
vật lí… hay sau khi học xong một phần nào đó. Mục đích của triễn lãm nói lên
thành tựu vật lí hay cơng lao của nhà bác học… hoặc nói lên thành tích học tập vật
lí của trường hoặc của khối lớp. Nội dung triển lãm có thể là mơ hình mà HS chế
tạo, hình vẽ, tranh ảnh cũng sẽ làm cho buổi triễn lãm thêm phong phú sinh động.
- Hội thi vật lí: Là một trong những cách thức hoạt động hấp dẫn, lôi cuốn
HS, đạt hiệu quả tốt về giáo dục, rèn luyện và định hướng giá trị con người tham
gia; là dịp để mỗi cá nhân hoặc tập thể thể hiện khả năng của mình, khẳng định
thành tích, kết quả của q trình tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu trong học tập và
trong các hoạt động tập thể.
Một số hình thức như: thi trả lời nhanh, thi giải thích hiện tượng, thi giải bài
tập, thi giải ô chữ, thi thực hành, thi làm thí nghiệm, chế tạo dụng cụ thí nghiệm
(sản phẩm có thể được các nhóm thiết kế trong thời gian chuẩn bị hội thi), thi chơi
một số trị chơi có sử dụng kiến thức vật lí…
1.3. Tổ chức dạy học dự án thơng qua hoạt động ngoại khóa
1.3.1. Những thuận lợi khi tổ chức DHDA qua HĐNK
Trên cơ sở tổ chức DHDA và HĐNK, ta thấy được DHDA phù hợp để triển
khai trong HĐNK bởi những lí do sau:
Trang 10


Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học,
Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018”
- Mục tiêu của DHDA và HĐNK đều hướng tới giáo dục tồn diện học sinh,
khơng tập trung dạy học kiến thức mà chủ yếu phát triển các kĩ năng sống, khả
năng làm việc nhóm, óc sáng tạo tư duy…
- Nội dung của dự án và ngoại khóa gần gũi với thực tế: gắn liền với các mối
quan tâm của HS với thế giới xung quanh, giao các nhiệm vụ có ý nghĩa với HS.
- Tạo ra các thời điểm hoạt động và trải nghiệm tích cực, tích hợp các hoạt
động học mà chơi, chơi mà học.

- Vật lý là môn học gắn liền với đời sống thực tiễn, có thể tích hợp với nhiều
mơn học khác, nên có rất nhiều chủ đề có thể tổ chức ngoại khóa cho HS thơng qua
DHDA bằng hình thức: Tổ chức các cuộc thi chế tạo đồ chơi, chế tạo dụng cụ thí
nghiệm đơn giản, câu lạc bộ hat tổ chức các buổi triển lãm trong đó ấn phẩm là các
sản phẩm của dự án…
- Tổ chức hội thi trong HĐNK có thể hướng HS tới nội dung kiến thức một
chương, một phần trong chương trình vật lý và các nhóm HS có thể nghiên cứu
một chủ đề có tính thực tiễn.
- Khi tổ chức DHDA trong HĐNK thì hoạt động nhóm được coi là hình thức
học tập chủ yếu, bởi vì khi tham gia hoạt động nhóm thì tính tích cực, năng lực
sáng tạo của HS thể hiện rõ nhất.
1.3.2. Một số kĩ thuật hoạt động nhóm khi tổ chức DHDA trong HĐNK
a) Kĩ thuật tổ chức hoạt động nhóm
Kĩ thuật dạy học là những biện pháp, cách thức hành động của GV và HS
trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy
học. GV có thể tổ chức hoạt động nhóm thông qua một số kĩ thuật sau đây:
- Kĩ thuật dạy học các mảnh ghép”
Sơ đồ kĩ thuật “các mảnh ghép”
…

2

…

1

…

…

…

2

2

1

2

2

…

1

2

1

1

1

Giai đoạn 1:
- Cả lớp chia thành 3 nhóm: xanh, đỏ, vàng
- Tại mỗi nhóm: mỗi người làm 1 nhiệm vụ để hoàn thành phiếu học tập.

Trang 11

Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học,
Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018”
- Thảo luận nhóm để thống nhất sản phẩm chung của nhóm, mỗi cá nhân đều
có sản phẩm chung.
Giai đoạn 2:
- Các cá nhân đã làm nhiệm vụ khác của nhóm đỏ, xanh, vàng hợp lại thành 1
nhóm mới.
- Từng cá nhân báo cáo cơng việc đã làm trước nhóm, trao đổi để nắm được
nhiệm vụ của nhau.
- Tổng hợp hệ thống sản phẩm và trình bày thành báo cáo chung của cả nhóm.
- Treo báo cáo chung của nhóm để “triển lãm”.
Giai đoạn 3:
- Người đi tham quan, phát hiện vấn đề và trao đổi với “chủ nhà”, chuẩn bị
nhận xét, đánh giá sản phẩm của nhóm bạn.
- “Chủ nhà” tiếp đãi khách, trả lời các câu hỏi của “khách”.
- Sau đó, tất cả trở về nhóm, báo cáo vấn đề đã trao đổi ở nhóm bạn, đề xuất
vấn đề (nếu có).
- Thảo luận chung toàn lớp: thống nhất vấn đề, chốt lại nội dung vừa tìm hiểu
và đánh giá sản phẩm cũng như quá trình hoạt động của các nhóm.
* Kĩ thuật “Khăn trải bàn”
1
2

4
3

Sơ đồ kĩ thuật khăn trải bàn
- Chia giấy A0 thành phần chính giưac và phần xung quanh. Chia phần xung
quanh thành các phần theo số thành viên của nhóm.

- Mỗi thành viên viết những ý nghĩa của mình trên các phần xung quanh giấy.
- Khi không nghĩ thêm được nữa, tiến hành thảo luận nhóm, thống nhất ý kiến
và viết vào phần chính giữa.
- Treo sản phẩm và trình bày.
* Kĩ thuật XYZ
Là kĩ thuật nhằm phát huy tính tích cực trong thảo luận nhóm. X: số người
trong nhóm, Y: số ý kiến mỗi người cần đưa ra, Z: số phút dành cho mỗi người.

Trang 12


Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học,
Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018”
Ví dụ kĩ thuật 635: Mỗi nhóm 6 người, mỗi người viết 3 ý kiến trên một tờ
giấy trong vòng 5 phút về giải quyết một vấn đề và tiếp tục chuyển cho người bên
cạnh (con số 6-3-5 có thể thay đổi). Tiếp tục cho đến khi tất cả mọi người đều viết
được ý kiến của mình, có thể lặp lại vịng khác.
b) Thơng tin phản hồi (Feedback)
GV có thể sử dụng một số kĩ thuật lấy thông tin phản hồi từ HS như sau:
* Phản hồi bằng kĩ thuật “tia chớp”
- Là kĩ thuật lấy thơng tin phản hồi nhằm cải thiện tình trạng giao tiếp và
khơng khí học tập trong lớp học, thơng qua việc các thành viên lần lượt nêu ngắn
gọn và nhanh chóng ý kiến của mình về tình trạng vấn đề.
- Mục đích: Khuyến khích HS giao tiếp và tạo khơng khí học tập trong nhóm.
- Quy tắc thực hiện: Lần lượt từng người nói suy nghĩ của mình về một câu
hỏi đã thảo luận và có thể áp dụng bất cứ thời điểm nào khi các thành viên thấy cần
thiết và đề nghị.
VD: Hiện tại tơi có hứng thú với chủ đề thảo luận khơng?
Mỗi người chỉ nói ngắn gọn 1 đến 2 câu ý kiến của mình; chỉ thảo luận khi tất
cả đã nói xong ý kiến của mình.

- Với kĩ thuật tia chớp thì những điều trơng đợi và tâm trạng của mỗi thành
viên trong nhóm đều được nhận thấy rõ ràng. Đây là bước khởi đầu để tổ chức quá
trình làm việc tiếp theo.
* Kĩ thuật Bắn bia
- HS trả lời nhanh các câu hỏi bằng cách đánh dấu vào từng ơ trên vịng trịn
hoặc hình chữ nhật. Dấu càng gần tâm chất lượng câu trả lời càng cao.
Bạn có hiểu nội dung học tập
khơng?
Bạn có thấy
thoải mái
trong nhóm
làm việc
khơng?

Bạn có tham gia thảo
luận khơng?

Bạn có hứng thú với nội dung
khơng?

- Một ví dụ về nội dung lấy phản hồi HS bằng kĩ thuật bắn bia

Trang 13


Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học,
Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018”
- GV sử dụng kĩ thuật bắn bia để lấy phản hồi nhanh của HS về đánh giá sản
phẩm các nhóm trong Hội thi vật lý.
1.3.3. Đánh giá dự án trong hoạt động ngoại khóa của học sinh

Đánh giá dự án trong HĐNK nhìn chung là kết hợp cách đánh giá dự án và
đánh giá HĐNK của HS. Nội dung đánh giá gồm đánh giá cá nhân và đánh giá tập
thể. Hình thức đánh giá: GV có thể đánh giá qua quan sát q trình hoạt động của
HS (cả cá nhân và tập thể), đánh giá tập thể qua sản phẩm dự án, đánh giá cá nhân
bằng sử dụng sổ theo dõi dự án (bài tập thu hoạch).
* Sổ theo dõi dự án
- Tác dụng của sổ theo dõi dự án
+ Về học sinh: Sử dụng sổ theo dõi dự án suốt quá trình học theo dự án, ghi
lại các thông tin đã thu thập, các kết quả thảo luận…; Giúp HS lập kế hoạch, hệ
thống quá trình học tập theo dự án của mình, ghi chép những công việc đã tham
gia, các kiến thức, kỹ năng thu nhận thông tin…
+ Về giáo viên: Thông qua sổ theo dõi dự án, GV có thể theo dõi, giám sát
quá trình thực hiện và tham gia vào dự án của các cá nhân trong nhóm, đó là cơ sở
để kết hợp với kết quả làm việc của nhóm để tiến hành đánh giá các cá nhân trong
quá trình học tập dự án.
- Mẫu sổ theo dõi dự án: PHỤ LỤC 1
Quét mã QR của sổ theo dõi dự án:

1.3.4. Bộ công cụ đánh giá học sinh theo dự án qua các HĐNK
STT

1

2

Nội dung
đánh giá

Chủ đề

Tốt (8-10đ)

Khá (6-7đ)

Đạt (5đ)

Chưa đạt
(<5đ)

- Đúng chủ đề - Đúng chủ - Đúng chủ Không
đúng chủ đề
HĐNK
đề HĐNK
đề HĐNK
HĐNK
- Quan trọng, Quan
thú vị, mới trọng, thú vị.
mẻ và hấp
dẫn

Dữ liệu và - Các kiến - Phần lớn - Đa số kiến - Nội dung
thức
phải: kiến
thức thức
đảm khơng chính
nội dung
Đáng tin cậy, đảm bảo tính bảo
tính
Trang 14

Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học,
Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018”
chính
xác khoa
học, khoa học và xác.
khoa học, đa đáng tin cậy, đáng tin cậy,
dạng
và phong phú.
phong phú.
phong phú.
- Hiểu rõ về
dự án đã thực
hiện và ý
nghĩa của nó
3

4

5

6

7

- Khá hiểu rõ
về dự án đã
thực hiện và
ý nghĩa của
- Giải thích rõ nó

ràng, có sức - Giải thích
thuyết phục rõ
ràng,
và hấp dẫn tất chính
xác
cả các nội các
nội
dung.
dung.

- Hiểu cư
bản về dự án
nhưng khơng
trọn vẹn.

Thuyết
trình

Trình
bày
được tất cả
các nội dung
một cách sinh
động, minh
họa hấp dẫn
và lơi cuốn.

Trình bày có
tính thuyết
phục, sinh

động tất cả
các
nội
dung.

Trình
bày
được hầu hết
các nội dung
chính.

Chỉ trình bày
được một số
nội
dung
chính.

Tổ chức

Tổ chức tốt,
hợp lý và
khoa học tất
cả các nhiệm
vụ của dự án.
Thực hiện tốt
các nhiệm vụ.

Tổ chức và
thực hiện tốt
đa số các

nhiệm vụ.

Hồn thành
nhiệm
vụ
nhưng chưa
tốt.
Thực
hiện có chỗ
cịn
lúng
túng.

Khơng
tổ
chức được
các nhiệm vụ
và thực hiện
khơng tốt.

Hiểu và
giải thích

Tính sáng
tạo

- Hiểu ít hay
khơng hiểu
dự án. Lúng
túng trong

thích,
- Giải thích giải
thể
đúng được khơng
phần lớn các giải thích các
nội
dung
nội dung.
chính.

Có rất nhiều ý Có nhiều ý Có một số ý Khơng có ý
tưởng và hoạt tưởng, hoạt tưởng, hoạt gì mới mẻ,
động
mới, động mới.
động mới.
sáng tạo.
phong phú và
cuốn hút

Đưa ra nhiều
câu hỏi mang
Tư duy phê
tính phê phán
phán
và trả lời
được.

Đưa ra được
một số câu
hỏi phê phán

và trả lời.

Đưa ra được
một số câu
hỏi phê phán
nhưng chưa
giải
quyết

Không đưa
ra
được
những vấn
đề phê phán.

Trang 15


Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học,
Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018”
được.

8

9

10

Làm việc
nhóm

Các
thành
viên
hiểu
nhau, phân
chia
cơng
việc tốt và
hồn thành
nhiệm
vụ
được giao.

Sản phẩm
mơ hình
vật chất
(nếu có)

Sản
phẩm
hình thức đẹp,
thẩm mỹ, hoạt
động tốt theo
đúng nguyên
tắc đã được
giới thiệu. Có
ý nghĩa thực
tế, có sáng
tạo.

Sản
phẩm Sản
phẩm Sản
phẩm
hoạt
động vận
hành khơng hoạt
được,
có được.
động.
quan
tâm
đến
hình
thức.

Hình
thức
đẹp, rõ ràng,
bố cục slide
logic, hợp lý.
Các slide sắp
Sản phẩm xếp hợp lý,
trình chiếu màu nền và
chữ
Powerpoint phơng
phù hợp, có
tính thẩm mỹ
cao. Hình ảnh

có tính chọn
lọc.

Các slide sắp
xếp hợp lý,
màu nền và
phơng chữ
phù
hợp.
Hình
ảnh
được
sử
dụng
có
chọn lọc.

Phân
chia
cơng việc và
các
thành
viên
đều
tham
gia
thực hiện dự
án.

Khơng có sự

bàn
bạc,
phân cơng
việc đều cho
các
thành
viên. Trong
nhóm tồn tại
mâu thuẫn.

Các
thành
viên
hiểu
nhau,
phân
chia
công
việc hợp lý,
đúng
sở
trường, phối
hợp, hỗ trợ
nhau làm việc
hiệu quả.

Các
slide
được sắp xếp
hợp lý, màu

nền
và
phơng chữ
chưa
phù
hợp. Có hình
ảnh
minh
họa.

Các slide sắp
xếp
chưa
hợp lý, trình
bày
khó
xem. Khơng
có hình ảnh
minh họa.

1.3.5. Tổ chức cho học sinh báo cáo, rút kinh nghiệm, khen thưởng
+ Việc đánh giá HĐNK phải dựa vào cả quá trình diễn ra hoạt động, GV đánh
giá hiệu quả thông qua sự hứng thú, tính tích cực, tính chủ động và những biểu
hiện của sự sáng tạo, những nội dung kiến thức, kĩ năng, tình cảm, thái độ mà HS

Trang 16


Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học,
Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018”

có được.
+ Sau mỗi lần tổ chức HĐNK GV cần phải đánh giá, rút kinh nghiệm, điều
chỉnh nội dung, hình thức và phương pháp hướng dẫn để những đợt ngoại khóa sau
đạt hiệu quả cao hơn.
Trên đây là quy trình tổ chức HĐNK. Tuy nhiên, tùy thuộc vào nội dung
HĐNK, yêu cầu giáo dục và điều kiện hồn cảnh của từng trường, từng lớp mà có
thể vận dụng một cách mềm dẻo các bước để hoạt động đạt hiểu quả cao nhất.
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN
2.1. Về thực trạng dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa mơn vật lý
hiện nay
Để tìm hiểu về thực trạng dạy học mơn vật lý phổ thơng dưới góc độ DHDA
qua HĐNK, tôi đã tiến hành khảo sát 36 giáo viên môn vật lý và 76 HS ở trường
THPT trên địa bàn huyện Quỳnh Lưu đầu năm học 2022 – 2023 bằng google form:
Khảo sát GV: />Khảo sát HS: />Kết quả thu được như sau:
Khảo sát giáo viên
Mức độ quan
tâm
Khơng quan
tâm

Mới chỉ nghe
nói đến

Số
lượng

2

Khảo sát học sinh

Tỉ lệ

Nội dung khảo sát

5,8%

Em có muốn biết vai trị
của Vật lý trong đời
sống hàng ngày khơng?

Em có sử dụng kiến thức
11 30,5% Vật lý trong đời sống
hàng này không?

Kết quả
Rất muốn: 66
Muốn: 9
Không muốn: 1
Thường xuyên: 2
Thỉnh thoảng: 30
Không: 44
Rất quan trọng: 12

Rất muốn tìm
hiểu

Đang
hiểu

tìm

Theo em, kỹ năng vận
dụng kiến thức vật lý
16 44,4%
vào đời sống hàng ngày
có quan trọng khơng?

6

16,6%

Có bao giờ em tự nghiên
cứu về các kiến thức vật

Quan trọng: 13
Ít quan trọng: 26
Khơng quan trọng:
25
Thường xun: 3

Trang 17


Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học,
Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018”
lý liên quan thực tiễn
khơng?

Thỉnh thoảng: 34
Khơng: 39

Rất thích: 30

Đang nghiên
cứu

1

2,7%

Em có thích tự mình
khám phá các kiến thức
liên quan đến thực tiễn?

Thích: 29
Bình thường: 15
Khơng: 2

Đang dạy về
Dự án

0

0%

Em có thích trải nghiệm
kiến thức vật lý liên
quan thực tiễn cùng với
bạn bè?

Rất thích: 66

Khơng thích: 10

Như vậy có thể thấy DHDA qua HĐNK đang là một vấn đề rất mới cần được
triển khai và nhân rộng mơ hình đến giáo viên các trường đặc biệt trong bộ mơn
vật lý vì tính ưu việt của nó. Bên cạnh đó số giáo viên có nguyện vọng tìm hiểu
chiếm tỉ lệ lớn (44,4%) đây là những cơ sở quan trọng cho việc đưa dạy học dự án
qua hoạt động ngoại khóa mơn vật lý vào giảng dạy ở các trường học.
Học sinh có nhiều em cịn hoang mang khơng biết vật lý để làm gì, các em
chưa thấy được những ứng dụng của vật lý. Điều này cũng một phần do cách dạy
của GV còn nặng về lý thuyết chủ yếu thiên về dạy giải bài tập, ít chú trọng đến
thực hành, trải nghiệm nên HS thấy nhàm chán. Hầu hết HS đều có mong muốn
các GV bổ sung thêm những kiến thức thực tiễn để giờ học trở nên thú vị và ý
nghĩa hơn.
2.2. Về sách giáo khoa và tài liệu tham khảo
2.2.1. Về sách giáo khoa
Thứ nhất, SGK theo chương trình giáo dục phổ thơng 2018 hiện nay không
thể hiện rõ các chủ đề dự án, phân phối chương trình ít lồng ghép các hoạt động
ngoại khóa. Qua nhiều năm giảng dạy và sử dụng SGK tôi nhận thấy xuất hiện các
bài tập thực tiễn nhưng số lượng cịn rất ít so với kiến thức thực tế mà các em được
học. Trong khi đó tơi thấy với chương trình giáo dục phổ thơng 2018, có thể tiến
hành các dự án qua hoạt động ngoại khóa gắn liền với thực tiễn như:
- Dự án máy bắn đá (trong bài 12)
- Dự án xây dựng thế giới đồ chơi thông minh như: thuyền chạy bằng động
cơ, tên lửa nước…
- Các dự án vận dụng các lực cơ học như: xây cầu, cầu cân bằng, lật đật…
- Chế tạo máy bay, tên lửa…

Trang 18

Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học,
Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018”
- Chế tạo xe đua thế năng.
- Chế tạo đu quay…
Các dự án này có thể tạo sân chơi lành mạnh và bổ ích cho HS, qua đó các em
được hết mình thỏa sức khám phá chân trời tri thức bất tận thông qua các câu lạc
bộ, hội thi, hội vui…
Qua phân tích ta thấy các vấn đề thực tiễn rất phong phú, đa dạng có thể giải
thích được nhiều hiện tượng trong cuộc sống và áp dụng đơn giản trong thực tiễn.
Thứ hai, tính giáo dục của môn vật lý thông qua lượng bài tập thực tế trong
SGK cũng chưa thực sự nổi bật. Chủ yếu đưa ra mặt tích cực cịn về tác động tiêu
cực đến môi trường, sức khỏe con người và giải pháp cho vấn đề này thì rất ít đề
cập. Riêng phần ứng dụng của các vật liệu từ các đồ dùng đã hư hỏng hoặc khơng
dùng đến cũng thường trình bày ngắn gọn, chung chung, trừu tượng, đôi khi sơ sài
hoặc không được nhắc đến nên sự nhận thức về tầm quan trọng của các vật liệu sẵn
có trong đời sống hoặc trong các đồ thí nghiệm khơng dùng đến trên trường học và
ý nghĩa của nó trong mơn vật lý ở các em cịn hạn chế.
Thứ ba, những thơng tin khoa học mới và những vấn đề mang tính thời sự có
liên quan đến bộ mơn khơng được cập nhật kịp thời vào chương trình. Điều đó làm
cho ý nghĩa của việc học trở nên kém hứng thú và khó thuyết phục học sinh.
2.2.2.Về tài liệu tham khảo
Hiện nay do yêu cầu đổi mới thi cử nên những tài liệu về các bài tập vật lý
ứng dụng thực tế khá nhiều, tuy nhiên những tài liệu đó cịn rời rạc chưa được hệ
thống và phân loại chi tiết. Hầu hết các tài liệu chỉ đưa ra các bài tập mà chưa có
sự phân tích, thiết kế vào các bài giảng cụ thể, gây khó khăn cho giáo viên khi
tham khảo và vận dụng. Vì chưa có những tài liệu hay, phù hợp nên giáo viên còn
khá lúng túng trong khâu truyền thụ cho học sinh, cũng chính vì thế mà việc học
vật lý của học sinh còn nặng về lí thuyết, ít gắn với thực tiễn, ít được trải nghiệm
cuộc sống.
2.3. Về giáo viên và học sinh

2.3.1. Ưu điểm
Trong những năm gần đây, việc đổi mới phương pháp dạy học mơn vật lý ở
trường THPT đã có một số chuyển biến tích cực. Trong mỗi tiết dạy, giáo viên đã
quan tâm đến việc chuyển từ một chiều, học tập thụ động sang học tập chủ động,
chú trọng năng lực thực hành cho học sinh. Đồng thời với sự phát triển mạnh mẽ
của công nghệ thông tin việc học của học sinh thuận lợi rất nhiều, tạo điều kiện để
học sinh có thể tự mình khám phá tri thức mới theo nhiều cách khác nhau chứ
không phụ thuộc quá nhiều vào giáo viên.

Trang 19


Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học,
Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018”
Xu hướng chuyển sang học nghề của học sinh tăng nhanh do nhu cầu của xã
hội địi hỏi giáo viên cần có kiến thức nhất định về thực tế để cung cấp cho HS
những kiến thức về mặt lí thuyết, tạo cơ hội cho HS được trải nghiệm, vận dụng
kiến thức để giải quyết các vấn đề của cuộc sống.
2.3.2. Hạn chế
- Khi dạy các kiến thức vật lý, nhiều giáo viên chỉ trình bày, giới thiệu các
kiến thức mà khơng có phân tích, giải thích để học sinh hiểu rõ bản chất vì vậy
việc tiếp nhận kiến thức của học sinh gặp khó khăn. Chủ yếu học sinh chỉ ghi nhớ
và áp dụng một cách máy móc mà khơng có liên hệ với các kiến thức tương tự.
- Năng lực của giáo viên trong việc tiếp cận với chương trình đổi mới phương
pháp dạy học ở các trường và các địa phương không đồng đều, một số giáo viên
chưa thực hiện đổi mới phương pháp giáo dục, giảng dạy do chưa quan tâm đến
quá trình đổi mới, cải cách của Bộ giáo dục.
- Nhiều GV chỉ chú trọng việc rèn luyện các dạng bài tập để luyện thi đại học,
HS học để vượt qua các kì thi. Nhiều kiến thức tực tiễn bị lãng quên mà khơng
được áp dụng ngồi đời sống.

Như vậy dạy học theo hướng các dự án thông qua hoạt động ngoại khóa hiện
nay đang trở thành một xu hướng giáo dục mang tính tất yếu trên thế giới trong bối
cảnh cạnh tranh kinh tế, cạnh tranh nguồn nhân lực chất lượng cao giữa các quốc
gia.
III. TỔ CHỨC MỘT SỐ DỰ ÁN QUA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA
3.1. Nội dung kiến thức chương “Động lực học”
Nội dung chương “Động lực học” được biên soạn theo hướng tiếp cận hệ
thống và phát huy tính tích cực của HS. Cụ thể là ở mỗi bài đều có lệnh để GV tổ
chức hoạt động cho HS, nhằm giúp HS có thể tự tìm ra nội dung kiến thức của bài
học. Các nội dung của chương được xây dựng theo hệ thống, chủ yếu đề cập đến
mối liên hệ giữa các đại lượng gia tốc, khối lượng và lực tác dụng lên vật. Trong
chương có nói đến các vấn đề tổng hợp, phân tích lực; các định luật Newton; các
lực cơ học và moment lực, điều kiện cân bằng của vật rắn; cách giải bài toán động
lực học như thế nào. Những kiến thức của chương xâu chuỗi và liên quan mật thiết
đến nhau; giúp HS giải quyết được các hiện tượng trong thực tế liên quan đến
chương. Có thể hình dung nội dung kiến thức của chương theo sơ đồ sau:

Trang 20


Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học,
Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018”
3.2. Thiết kế một số dự án chương Động lực học
Nội dung của kiến thức chủ đề “Động lực học” vật lý 10 có nhiều ứng dụng
thực tế, có rất nhiều hiện tượng xung quanh đang diễn ra có vận dụng ba định luật
Newton và các lực cơ học. Chính vì vậy, GV có thể tổ chức DHDA qua HĐNK
sau khi HS đã học nội dung kiến thức chủ đề “Động lực học” với mục đích củng
cố, khắc sâu nội dung kiến thức đồng thời HS biết vận dụng các kiến thức “Động
lực học” vào thực tế đời sống.
3.2.1. Dự án 1: Thế giới đồ chơi thơng minh

3.2.1.1. Ý tưởng dự án
Xung quanh chúng ta có rất nhiều hiện tượng, nhiều vật chuyển động nhờ vào
các lực cơ học; quy tắc moment lực... HS đóng vai là một nhà sản xuất, chế tạo các
đồ chơi ứng dụng các lực cơ học, vận dụng quy tắc moment lực...
3.2.1.2. Mục tiêu dạy học
* Kiến thức
- Khắc sâu kiến thức về các lực cơ học; cân bằng của vật rắn.
- Biết vận dụng tổng hợp các kiến thức về lực, cân bằng vật rắn... để chế tạo
các đồ chơi vật lý đơn giản và giải thích được nguyên tắc hoạt động của nó.
* Kĩ năng
- Biết tự đề xuất các giải pháp và lập kế hoạch thực hiện các giải pháp.
- Biết cách thu thập và xử lý thông tin; tổng hợp kết quả.
- Biết hợp tác trong công việc, làm việc nhóm; trình bày một bài báo cáo.
- Phát triển kĩ năng sống và giao tiếp: phân tích, tổng hợp, thuyết trình.
* Thái độ: u thích mơn học, ham tìm tịi, khám phá.
3.2.1.3. Bộ câu hỏi định hướng
- Câu hỏi khái qt:
Các lực cơ học đóng vai trị như thế nào trong cuộc sống?
- Câu hỏi bài học
Các lực cơ học được vận dụng như thế nào để chế tạo các đồ chơi xung quanh
chúng ta?
- Câu hỏi nội dung
+ Các ứng dụng của các lực cơ học như thế nào vào đời sống?
+ Phát biểu điều kiện cân bằng của vật rắn?

Trang 21