(Luận văn) hệ thống chủ đề trong thơ nôm đường luật của nguyễn khuyến
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.16 MB, 105 trang )
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
TRIỆU QUỲNH NGA
lu
an
n
va
p
ie
gh
tn
to
HỆ THỐNG CHỦ ĐỀ
TRONG THƠ NÔM ĐƯỜNG LUẬT CỦA NGUYỄN KHUYẾN
(SO SÁNH VỚI QUỐC ÂM THI TẬP CỦA NGUYỄN TRÃI)
do
d
oa
nl
w
va
an
lu
oi
lm
ul
nf
LUẬN VĂN THẠC SĨ NGƠN NGỮ, VĂN HỌC
VÀ VĂN HĨA VIỆT NAM
at
nh
z
z
gm
@
om
l.c
ai
an
Lu
THÁI NGUYÊN - 2018
n
va
ac
th
si
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
TRIỆU QUỲNH NGA
lu
an
HỆ THỐNG CHỦ ĐỀ
TRONG THƠ NÔM ĐƯỜNG LUẬT CỦA NGUYỄN KHUYẾN
(SO SÁNH VỚI QUỐC ÂM THI TẬP CỦA NGUYỄN TRÃI)
n
va
gh
tn
to
p
ie
Ngành: Văn học Việt Nam
Mã số: 8.22.01.21
do
d
oa
nl
w
lu
oi
lm
ul
nf
va
an
LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ, VĂN HỌC
VÀ VĂN HÓA VIỆT NAM
nh
at
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Dương Thu Hằng
z
z
gm
@
om
l.c
ai
an
Lu
THÁI NGUYÊN - 2018
n
va
ac
th
si
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu: “Hệ thống chủ đề trong thơ Nôm
Đường luật của Nguyễn Khuyến (So sánh với Quốc âm thi tập của Nguyễn
Trãi)”dưới sự hướng dẫn của PGS.TS.Dương Thu Hằng là kết quả nghiên cứu của
cá nhân tôi, kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa được công bố.
Thái Nguyên,tháng 9 năm 2018
Tác giả luận văn
lu
an
Triệu Quỳnh Nga
n
va
p
ie
gh
tn
to
do
d
oa
nl
w
oi
lm
ul
nf
va
an
lu
at
nh
z
z
gm
@
om
l.c
ai
an
Lu
n
va
ac
th
i
si
LỜI CẢM ƠN
Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Văn học Việt Nam được hoàn thành tại Đại
học Sư phạm Thái Ngun.Có được luận văn này tơi xin chân thành bày tỏ lòng biết
ơn sâu sắc tới PGS.TS.Dương Thu Hằng - người đã trực tiếp hướng dẫn, dìu dắt, giúp
đỡ tơi với những chỉ dẫn khoa học quý báu trong suốt q trình triển khai, nghiên cứu
và hồn thành luận văn “Hệ thống chủ đề trong thơ Nôm Đường luật của Nguyễn
Khuyến (So sánh với Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi)”.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Khoa Ngữ Văn trường Đại học Sư
Phạm - Đại học Thái Ngun, cùng tồn thể các thầy cơ giáo đã tham gia giảng dạy và
lu
hướng dẫn nghiên cứu khoa học cho tập thể lớp Cao học K24 - Văn học Việt Nam đã
an
tạo điều kiện để tơi có cơ hội học tập và nghiên cứu khoa học.
va
n
Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè đã ln động viên, ủng hộ,
tn
to
khuyến khích và tạo điều kiện cho tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và thực
p
ie
gh
hiện luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!.
do
nl
w
Thái Nguyên, tháng 9 năm 2018
d
oa
Tác giả luận văn
va
an
lu
oi
lm
ul
nf
Triệu Quỳnh Nga
at
nh
z
z
gm
@
om
l.c
ai
an
Lu
n
va
ac
th
ii
si
MỤC LỤC
Trang bìa phụ
LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN ......................................................................................................ii
MỤC LỤC .......................................................................................................... iii
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
Lý do chọn đề tài ......................................................................................... 1
2.
Lịch sử vấn đề .............................................................................................. 1
3.
Mục đích nghiên cứu ................................................................................... 8
4.
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................... 8
5.
Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................... 9
6.
Phương pháp nghiên cứu ............................................................................. 9
7.
tn
Bố cục của đề tài ........................................................................................ 10
8.
Đóng góp của đề tài ................................................................................... 10
lu
1.
an
n
va
to
p
ie
gh
do
NỘI DUNG ....................................................................................................... 10
nl
w
oa
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ............................................ 11
d
1.1. Chủ đề và hệ thống chủ đề ........................................................................ 11
lu
va
an
1.1.1. Chủ đề ...................................................................................................... 11
ul
nf
1.1.2. Hệ thống chủ đề ....................................................................................... 12
lm
1.2. Điều kiện hình thành và quá trình phát triển thơ Nôm Đường luật trong lịch
oi
sử văn học Việt Nam ................................................................................. 13
nh
at
1.2.1. Điều kiện hình thành thơ Nơm Đường luật.............................................. 13
z
1.2.2. Q trình phát triển thơ Nơm Đường luật ................................................ 16
z
gm
@
1.3. Khái quát thơ Nôm Đường luật của Nguyễn Trãi và Nguyễn Khuyến .......... 21
om
l.c
ai
1.3.1. Những yếu tố chi phối đến chủ đề Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi .... 21
1.3.2. Những yếu tố chi phối đến chủ đề thơ Nôm Đường luật của Nguyễn Khuyến22
an
Lu
* Tiểu kết chương 1: .......................................................................................... 25
n
va
ac
th
iii
si
Chương 2. NHỮNG CHỦ ĐỀ MANG TÍNH TRUYỀN THỐNG TRONG
THƠ NÔM ĐƯỜNG LUẬT CỦA NGUYỄN KHUYẾN TRONG
TƯƠNG QUAN VỚI QUỐC ÂM THI TẬP CỦA NGUYỄN TRÃI ... 27
2.1. Chủ đề thiên nhiên ..................................................................................... 27
2.1.1. Ngợi ca cảnh đẹp quê hương .................................................................... 27
2.1.2. Khắc họa bốn mùa xuân, hạ, thu, đông .................................................... 42
2.2. Chủ đề ưu quốc ái dân ............................................................................... 51
2.2.1. Khao khát phò đời giúp nước ................................................................... 52
2.2.2. Nỗi buồn đau bất lực trước thời cuộc....................................................... 55
2.2.3. Tấm lòng kiên trung ................................................................................. 61
lu
* Tiểu kết chương 2: .......................................................................................... 66
an
Chương 3. NHỮNG CHỦ ĐỀ MANG TÍNH THỜI ĐẠI TRONG THƠ
va
n
NƠM ĐƯỜNG LUẬT CỦA NGUYỄN KHUYẾN TRONG TƯƠNG
to
tn
QUANVỚI QUỐC ÂM THI TẬP CỦA NGUYỄN TRÃI .................... 68
p
ie
gh
3.1. Chủ đề con người đời thường .................................................................... 68
3.1.1. Con người trần thế trong Quốc âm thi tập ............................................... 68
do
nl
w
3.1.2. Con người đời thường trong thơ Nguyễn Khuyến ................................... 74
oa
3.2. Chủ đề phản ánh xã hội thực dân nửa phong kiến..................................... 82
d
3.2.1. Lên án đời sống văn hóa - xã hội thực dân nửa phong kiến .................... 82
lu
va
an
3.2.2. Đả kích hình ảnh con người mới trong xã hội thực dân nửa phong kiến ....... 85
ul
nf
* Tiểu kết chương 3: .......................................................................................... 91
lm
KẾT LUẬN ....................................................................................................... 93
oi
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 95
at
nh
z
z
gm
@
om
l.c
ai
an
Lu
n
va
ac
th
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Văn học trung đại Việt Nam ra đời muộn và chịu ảnh hưởng của văn học Trung
Quốc. Tuy nhiên, với ý thức dân tộc các tác giả trung đại ln cố gắng thốt li, khơng
ngừng Việt hóa, sáng tạo. Vì vậy, có nhiều thể loại văn học tuy có nguồn gốc ngoại
lai nhưng mang đậm hồn cốt của dân tộc.Thơ Nôm Đường luật là một thể loại tiêu
biểu cho hiện tượng này.
Thơ Nôm Đường luật trên cơ sở kế thừa, tiếp biến thơ chữ Hán Đường luật đã
có những khám phá, tìm tịi trên cả phương diện nội dung và nghệ thuật để khẳng
định bản sắc văn hóa dân tộc.Quá trình phát triển từ mạch nguồn thơ chữ Nôm với
lu
an
Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi - đã mở ra một hướng đi mới cho nền thi ca dân
n
va
tộc, cho đến Nguyễn Khuyến đại diện tiêu biểu của thơ Nôm Đường luật thế kỉ
gh
tn
to
XIX,thơ Nôm Đường luật đã ngày càng khẳng định được sức sống của nó.
Ngồi ra, các tác phẩm thơ văn của Nguyễn Khuyến và Nguyễn Trãi đã và
p
ie
đang được giảng dạy trong nhà trường các cấp. Nghiên cứu đề tài này là việc làm hữu
do
ích để trau rèn kĩ năng nghiên cứu khoa học và giúp cho việc giảng dạy và học tập
nl
w
đạt kết quả cao hơn.
oa
d
Xuất phát từ những lí do trên, chúng tơi chọn nghiên cứu đề tài: “Hệ thống
an
lu
chủ đề trong thơ Nôm Đường luật của Nguyễn Khuyến (So sánh với Quốc âm thi
va
tập của Nguyễn Trãi)” với mong muốn có được cái nhìn cụ thể, hữu ích về những
ul
nf
đóng góp về chủ đề của Tam Nguyên Yên Đổ cho nền văn học Việt Nam nói chung,
at
2. Lịch sử vấn đề
nh
tập của Nguyễn Trãi.
oi
lm
thể loại thơ Nơm Đường luật nói riêng trong tương quan so sánh với Quốc âm thi
z
z
Hệ thống chủ đề trong thơ Nôm Đường luật rất phong phú và đa dạng.Thơ
@
gm
Nôm Đường luật đề cập đến những vấn đề lớn của lịch sử, của thời đại, đất nước,
om
l.c
ai
con người, đồng thời cũng phản ánh những khía cạnh phức tạp của cuộc sống,
trong tư duy, cảm xúc, có khi rất thầm kín, riêng tư của mỗi cuộc đời, từng số
Lu
phận. Xuất phát từ đối tượng, phạm vi phản ánh, khả năng chiếm lĩnh trên các bình
an
diện cuộc sống xã hội và thế giới tâm hồn con người, có thể phân chia thành những
n
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
va
1
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
hệ thống chủ đề chính: chủ đề thiên nhiên, chủ đề phản ánh cuộc sống, tâm sự của
tác giả, chủ đề lịch sử, xã hội, đất nước, con người.
Hệ thống chủ đề trong thơ Nơm Đường luật mang tính lịch sử. Trong tiến
trình phát triển của hệ thống chủ đề thơ Nôm Đường luật từ thế kỷ XV đến đầu
thế kỉ XVIII nổi bật là những chủ đề gắn với cuộc sống, những tâm sự của tác
giả, dựa trên quan điểm, lý tưởng, phẩm chất của kẻ sĩ, đó là lý tưởng “ái ưu”,
“trung hiếu”, như cốt cách người quân tử, trách nhiệm với minh quân, lương
thần… Những chủ đề này thường hướng tới mục đích giáo dục như tu dưỡng
phẩm chất, triết lý nhân sinh, răn dạy đạo lý, nhân nghĩa… Thời kỳ từ cuối thể
kỷ XVIII - cuối thế kỷ XIX nổi bật là những chủ đề phản ánh cuộc sống xã hội,
lu
đất nước, con người như số phận người phụ nữ, tình u lứa đơi, khát vọng giải
an
phóng của con người thời đại… Những chủ đề này đã hướng nhiều tới mục đích
va
n
phản ánh cuộc sống, quyền lợi của con người.Chủ đề với mục đích chính nhằm
tn
to
giáo dục qua những lời “tự thuật”, “ngơn chí”, qua những vần thơ triết lý và giáo
p
ie
gh
huấn, thơ Nơm Đường luật đã có bước chuyển mình hướng tới mục đích phản
ánh cuộc sống xã hội, thời đại và số phận con người. Sự biến đổi này đã giúp thơ
do
nl
w
Nôm Đường luật mở rộng phạm vi, đối tượng phản ánh của thể loại.
oa
Chủ đề thơ Nôm Đường luật phản ánh khuynh hướng cảm hứng sáng tạo nghệ
d
thuật. Trong thơ Nôm Đường luật, cảm hứng dân tộc và dân chủ là cảm hứng chủ
lu
va
an
đạo.Tuy vậy, ở mỗi thời kỳ lịch sử cảm hứng dân tộc, dân chủ có vai trị khác nhau.
nf
Trong các tác giả thơ Nơm, Nguyễn Trãi được mệnh danh là người giữ vị trí
lm
ul
“khai sơn phá thạch” của việc Việt hóa hệ thống chủ đề của nền văn học dân tộc.Với
oi
sự xuất hiện của văn bản viết tay Quốc âm thi tập thì tập đại thành thơ Nôm này đã
at
nh
trở thành “tác phẩm mở đầu cho nền văn học cổ điển Việt Nam”(Xuân Diệu). Trên
z
thực tế lịch sử văn học Việt Nam có một thể loại mới - thơ Nôm Đường luật. Nguyễn
z
@
Trãi luôn có ý thức trên con đường tìm tịi thể loại dân tộc ít nhiều thốt li Đường
gm
luật. Trong cuốn Thơ Nơm Đường luật, tác giả Lã Nhâm Thìn đã phân tích khá chi
ai
om
l.c
tiết về chủ đề thiên nhiên trong thơ Nơm Nguyễn Trãi và chỉ ra phong cách bình dị,
đậm tính dân tộc trong thơ thiên nhiên Nguyễn Trãi, với sự xuất hiện của những hình
an
Lu
ảnh thiên nhiên đời thường mùng tơi, muống, mùng… Nhà nghiên cứu Lã Nhâm Thìn
n
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
va
2
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
đánh giá rất cao thơ thiên nhiên trong Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi“Những bức
tranh thiên nhiên của Nguyễn Trãi phong phú và nhiều tới mức phịng tranh thiên
nhiên khơng đủ chỗ trưng bày, nhà thơ đã phải treo sang cả những phòng tranh dành
cho mảng đề tài khác”[52, tr. 57]. Qua đó, có thể thấy thiên nhiên là tình u rộng
lớn của Nguyễn Trãi.
Theo tác giả Hoài Thanh, Nguyễn Trãi đa phần sống trong cảnh đời không
thuận, và “phần lớn thơ Nôm Nguyễn Trãi đã được viết ra trong những cảnh đời như
thế.Hình như lúc này, nhà thơ thấy cần hơn lúc khác một cách nói, một giọng nói tâm
tình. Ta được gặp lại ở đây vẫn con người ấy, một con người rất đẹp, mà gần gũi
hơn, thân mật hơn”[44, tr. 689]. Tuy vậy, dù viết về cảnh đời như thế nào thì Nguyễn
lu
Trãi vẫn hiện lên với cách sống “giản dị, sống thảnh thơi giữa non xanh cảnh vắng ở
an
Côn Sơn” và ẩn chứa trong tác giả giữa cảnh sống thanh vắng đó là “tấm lịng ưu ái
va
n
khơng ngi” với cuộc sống của người dân, với vận mệnh của đất nước. Nguyễn Trãi
tn
to
là một người nghị lực, bản lĩnh và quan trọng hơn cả là tấm lòng hết mực yêu nước,
p
ie
gh
thương dân, ông đã vững tâm vượt qua tất cả biến cố cá nhân và xã hội để giữ tiết
tháo, sống cương trực. Qua tìm hiểu và nghiên cứu Hồi Thanh đã khái quát con
do
nl
w
người Nguyễn Trãi qua Quốc âm thi tập là con người có “ý thức trách nhiệm đối với
oa
dân, với nước. Ý thức ấy đã ra đời từ rất sớm, đã lớn mạnh không ngừng, đã bền bỉ
d
gần với mọi suy nghĩ và hoạt động của ông cho đến ngày tắt thở”[44, tr.708].
lu
va
an
Cịn với Xn Diệu, ơng đã dành nhiều sự quan tâm, đề cao tới mảng thơ về
nf
thiên nhiên tươi đẹp của Nguyễn Trãi:“trong thơ Việt Nam ta, chưa có ai viết những
lm
ul
vần thơ về thiên nhiên hay như Nguyễn Trãi” [44, tr. 666]. Để tăng sự thuyết phục
oi
cho người đọc Xuân Diệu đã đưa ra lí lẽ “Ức Trai có cái đẹp thường trực ở trong tâm
at
nh
hồn, có cái đẹp là bản chất của tâm hồn, cho nên gặp cái đẹp trong vũ trụ thì tương
z
ứng ngay, thốt ra thơ đẹp…” [44, tr. 609].
z
@
Hay như tác giả Đặng Thanh Lê qua Nguyễn Trãi và đề tài thiên nhiên trong
gm
dòng văn học yêu nước Việt Nam [44] đã khẳng định có một đề tài thiên nhiên trong
ai
om
l.c
thơ Nguyễn Trãi. Theo Đặng Thanh Lê “những cảnh vật nhỏ bé, bình dị vẫn thường
giấu mình trong cuộc sống hàng ngày như: nắng chiều, mây sớm, đậu cây, bờ cỏ…
an
Lu
Nhân vật trữ tình ở đây trở thành chủ đề cảm thụ, chiếm lĩnh vẻ đẹp của thiên nhiên
n
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
va
3
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
từ góc độ một con người hịa mình vào với xứ sở q hương, với nơi sinh trưởng”
[44, tr. 693]. Chính điều này đã làm cho “đề tài thiên nhiên của Nguyễn Trãi có phần
nào thoát li nguồn thi hứng như sách vở với những tiều ngư canh mục, phong hoa tuyết
nguyệt, xuân lan thu cúc…đã bị cơng thức hóa, ước lệ hóa để hướng dần những đề tài,
hình tượng thiên nhiên chân thực, sinh động, gần gũi với tâm hồn dân tộc, tạo nên những
bức tranh thiên nhiên đầy chất thơ và chất thực nói trên” [44, tr. 695].
Trong bài viết “Tư tưởng của Nguyễn Trãi”, Nguyễn Thiên Thụ đã khẳng định
“Nguyễn Trãi luôn hướng đến bổn phận thiêng liêng đối với gia đình và tổ quốc.Khi
ra làm quan, khi về ở ẩn lúc nào Nguyễn Trãi cũng tâm niệm đến hai chữ trung hiếu”
[40, tr. 155].
lu
Nhà phê bình Hồi Thanh trong bài viết “Một vài nét về con người Nguyễn
an
Trãi qua thơ Nơm”đã chỉ ra quan niệm của Nguyễn Trãi vì “một tấm lịng son” mà
va
n
“Ơng khơng chịu bỏ cuộc, ơng kiên trì bám trụ. Ơng giữ vững khí tiết, giữ vững lòng
tn
to
ưu ái, giữ vững niềm tin và mặc dù chịu đủ điều tủi cực vẫn nhân hậu với người,
p
ie
gh
chan hòa với cảnh, vẫn ln ln bình tĩnh ung dung” [44, tr. 717].
Trên phương diện lịch sử, giáo sư Lê Trí Viễn đã đánh giá khách quan tư
do
nl
w
tưởng, con người Nguyễn Trãi. Trong bài viết “Nguyễn Trãi, nhìn từ phía Lý - Trần”,
oa
giáo sư nhận định về cách ứng xử của Nguyễn Trãi tạo nên “phong cách sống: vừa
d
làm việc hết mình cho dân cho nước, nhưng lịng bao giờ cũng sạch, nhẹ như kẻ xuất
lu
va
an
gia, không hề nặng danh lợi của kiếp trần, mà cũng vừa biết sống lành mạnh vui tươi
nf
giữa cuộc sống nông thôn lao động, với mọi cảnh vật thiên nhiên” [66, tr. 65].
lm
ul
Nhà nghiên cứu Trần Đình Hượu dưới góc nhìn văn hóa trong bài viết
oi
“Nguyễn Trãi và Nho giáo” cũng đề cập tới những vấn đề về cách ứng xử của con
at
nh
người ở phận vị của Nguyễn Trãi. Với bổn phận của một bề tôi “Suốt đời Nguyễn
z
Trãi làm việc với tinh thần nhập thế có trách nhiệm, ln để ý đến nhân dân, lo trước
z
@
điều lo của thiên hạ” [44, tr. 99]. Còn với vai trị một người cha, ơng hết mực u
gm
thương, răn dạy con cái “Ơng khun khơng nên sợ nghèo, khơng nên tham lợi, tham
ai
om
l.c
giàu,… quý hơn của cải là đạo đức,… cũng cần phải có học, có nghề và có tài” [44,
tr. 103]. Ông “khuyên anh em nên yêu thương nhau”, “hiếu với cha, trung với vua
an
Lu
nhưng không phải tinh thần quân quân, thần thần, phụ phụ, tử tử như của Nho giáo
n
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
va
4
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
cứng nhắc” [44, tr. 105]. Qua đó, nhà nghiên cứu Trần Đình Hượu khẳng định
Nguyễn Trãi “lấy con người tự nhiên, tự do tự tại làm cơ sở cho một thái độ sống vì
đời, làm việc thiện cho nhau, có quan hệ đầm ấm với nhau đồng thời đảm bảo thú vui
riêng” [44,tr. 114].
Trong cuốn Văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX, nhà nghiên cứu Trần
Nho Thìn đã quan tâm đến sự ảnh hưởng của tư tưởng - chính trị trong sáng tác của
Nguyễn Trãi, nhân cách vĩ đại và tinh thần nhà Nho của Nguyễn Trãi từ đó khẳng định
cống hiến của Nguyễn Trãi đối với nền văn học nước nhà. Trong phần bàn về nhân cách
Nguyễn Trãi, ông đã chỉ ra mối quan tâm trong phương thức ứng xử của Nguyễn Trãi
“Chú ý nhiều đến đạo làm cha và đạo làm con chứ hầu như không đề cập đến các quan
lu
hệ xã hội khác” [53, tr. 328].Ông cũng khẳng định “Trước sau như một, Nguyễn Trãi
an
vẫn kiên trì đạo trung hiếu, vì trung hiếu là điều kiện để lo cho dân cho nước” [53, tr.
va
n
331].
to
tn
Đến thế kỉ XIX, tiếp nối dấu hiệu Việt hóa chủ đề trong thơ Nôm Nguyễn Trãi
p
ie
gh
là Nguyễn Khuyến. Nguyễn Khuyến được giới thiệu lần đầu tiên trên nhiều số của
Nam Phong tạp chí dưới tiêu đề Thơ cụ Yên Đổ vào các năm 1917, 1918, 1919, 1932,
do
nl
w
1927,1932. Phải đợi đến vài thập kỷ sau, với cơng trình Việt Nam văn học sử yếu của
oa
Dương Quảng Hàm (Nha học chính Đơng Pháp xuất bản, Hà Nội, 1943), ngành
d
nghiên cứu văn học mà trước hết là lịch sử văn học mới bắt đầu chú ý đến Nguyễn
lu
va
an
Khuyến... Dõi theo lịch trình nghiên cứu tác gia có phong cách tài hoa này, có thể
nf
thấy lịch trình ấy diễn ra qua bốn chặng đường.
lm
ul
Chặng đường thứ nhất là trước năm 1945.Ở chặng đường này Nguyễn
oi
Khuyến cịn ít được biết đến và nếu được biết đến cũng chủ yếu qua thơ Nơm của
at
nh
ơng.Người có ý kiến về Nguyễn Khuyến sớm nhất (1918) có lẽ là Phan Kế Bính,
z
trong cơng trình Việt - Hán văn khảo (1930), khi “luận riêng về phép làm thơ”.
z
@
Chặng đường thứ hai, từ 1945 đến 1975.Ở chặng đường này, việc giới thiệu,
gm
tìm hiểu nghiên cứu về Nguyễn Khuyến đã có bước phát triển mới.Ông tiếp tục được
ai
om
l.c
khẳng định với tư cách một nhà thơ trào phúng, nhà thơ trữ tình - yêu nước, nhà thơ
thiên nhiên.Các tác phẩm của ơng được tìm hiểu trên nhiều khía cạnh.Cơng trình bề
an
Lu
n
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
va
5
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
thế nhất trong nghiên cứu về Nguyễn Khuyến ở chặng đường này là của Văn Tân với
tên gọi Nguyễn Khuyến, nhà thơ Việt Nam kiệt xuất, gồm 204 trang, 5 chương.
Chặng đường thứ ba, từ 1971 đến 1984. Bắt đầu từ năm 1971, NXB Văn học
Hà Nội cho in cuốn Thơ văn Nguyễn Khuyến, dày gần 500 trang do Xuân Diệu giới
thiệu. Kể từ đây việc nhìn nhận, đánh giá Nguyễn Khuyến đã mở ra một giai đoạn
mới. Năm 1984, Nguyễn Khuyến tác phẩm, cơng trình sưu tầm biên dịch, giới thiệu
về Nguyễn Khuyến đầy đủ nhất ra đời do Nguyễn Văn Huyền thực hiện (NXB Khoa
học Xã hội, Hà Nội, 1984). Có thể coi đây như một dấu mốc khép lại một chặng
đường dài và chuẩn bị mở ra một chặng đường mới trong tìm hiểu nghiên cứu Nguyễn
Khuyến.
lu
Chặng đường thứ tư, từ năm 1985 đến nay. Đây là chặng đường có thành tựu
an
lớn nhất trong tìm hiểu nghiên cứu về Nguyễn Khuyến, trước hết được đánh dấu bằng
va
n
Hội nghị khoa học lớn kỷ niệm 150 năm sinh nhà thơ (do Viện Văn học phối hợp với
tn
to
Sở văn hóa thơng tin và Hội Văn học nghệ thuật Hà Nam Ninh tổ chức ngày
p
ie
gh
15.2.1985). Nhiều phát hiện và ý kiến mới, có giá trị trong khảo cứu, nhận định về
Nguyễn Khuyến, từ con người lịch sử đến con người thơ tác giả được công bố, phần
do
nl
w
lớn sau này được lựa chọn, tập hợp trong Thi hào Nguyễn Khuyến đời và thơ (Nguyễn
oa
Huệ Chi chủ biên, NXB Giáo dục, Hà Nội, 1994). Có thể coi đây là cơng trình chun
d
khảo quy mơ nhất về Nguyễn Khuyến. Cuối năm 1998, cuốn sách Nguyễn Khuyến về
lu
va
an
tác gia và tác phẩm, do Vũ Thanh tuyển chọn và giới thiệu, NXB Giáo dục, Hà Nội,
nf
1998. Tập hợp một cách rộng rãi những bài viết về các cơng trình khoa học tiêu biểu
lm
ul
về cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Khuyến từ xưa đến nay.
oi
Trong sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Khuyến, mảng thơ Nơm nói chung và
at
nh
thơ Nơm Đường luật nói riêng chiếm một vị trí quan trọng. Thơ Nôm Nguyễn Khuyến
z
đã trở thành một trong những đỉnh cao của lịch sử thơ dân tộc. Nhà nghiên cứu
z
@
Nguyễn Văn Hoàn đã nhận xét: “Bộ phận thơ ca của Nguyễn Khuyến có khả năng đi
gm
thẳng vào cơng chúng, chính là bộ phận thơ ca chữ Nôm, thơ văn tiếng Việt. Chính
ai
om
l.c
bộ phận văn học này sẽ tạo nên sự bất tử cho thơ văn Nguyễn Khuyến. Khuynh hướng
dân tộc hóa trong thơ văn của Nguyễn Khuyến cũng sẽ biểu hiện rõ nhất trong chữ
an
Lu
Nôm” [19, tr. 16]. Trong thơ Nôm Đường luật Nguyễn Khuyến đã dần gạt bỏ yếu tố
n
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
va
6
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
ước lệ, điển tích, điển cố trong thơ Đường luật bằng những yếu tố mang đậm chất dân
tộc, âm điệu Việt Nam đó là khuynh hướng “dân tộc hóa” trong sáng tác của ơng.
Bài viết “Chất dân gian trong thơ Nôm Nguyễn Khuyến” [54] của Trần Minh
Thương đã chỉ ra một số biểu hiện Việt hóa thơ Nơm về mặt đề tài, tiêu đề trong thơ
Nôm Đường luật Nguyễn Khuyến gắn liền với người bình dân, theo hướng dân gian,
trong đó tác giả chỉ ra Nguyễn Khuyến có sử dụng thành ngữ ngữ liệu dân gian, những
cách tân về thơ. Tuy nhiên ở bài viết, những vấn đề này mới được trình bày ở mức sơ
lược.
Hay như trong bài viết “Sự vận động và phát triển của thơ Nôm Đường luật
theo hướng kế thừa, tiếp biến và sáng tạo với Đường luật Hán trên tinh thần dân tộc
lu
hóa, dân chủ hóa thể loại”[11], tiến sĩ Trần Quang Dũng đã chỉ ra khá rõ một số biểu
an
hiện tiếp biến và sáng tạo của hệ thống đề tài, chủ đề thơ Nôm Đường luật trong tương
va
n
quan với thơ Đường luật Hán. Tuy nhiên bài viết chưa đi vào nghiên cứu những điểm
tn
to
mới của hệ thống đề tài, chủ đề trong tác phẩm thơ Nôm Đường luật Nguyễn
p
ie
gh
Khuyến.Như vậy, ở bài viết này thơ Nôm Đường luật Nguyễn Khuyến vẫn chưa trở
thành đối tượng để nghiên cứu chính trong dịng mạch nghiên cứu về q trình Việt
do
nl
w
hóa thơ Đường luật.
oa
Năm 2005, tác giả Nguyễn Hoàng (Báo Nhân Dân) có bài viết “Nguyễn
d
Khuyến: Cái nhìn khơng chỉ thời buổi ấy”. Bài viết này đã nói lên, việc Nguyễn
lu
va
an
Khuyến đã từ quan, bất hợp tác với thực dân Pháp, dùng ngòi bút để phơi bày những
nf
tội ác của thực dân và quan lại xấu xa, những giả trá, đen bạc của xã hội thời bấy giờ,
lm
ul
giữ tấm lòng trong sạch và ngay thẳng cho đến cuối đời - đó đã là một nhân cách lớn.
oi
Năm 2013, tác giả Nguyễn Thanh Liêm có bài viết trên trang http://chuyen-
at
nh
qb.com bài viết với tựa đề “Đến với Nguyễn Khuyến - nhà thơ trữ tình, trào phúng xuất
z
sắc”. Bài viết đã nói lên Nguyễn Khuyến suốt cuộc đời ln sống chan hịa, gần gũi,
z
chân tình với những người nơng dân nghèo khổ.
@
gm
Năm 2013, tác giả Ngơ Thị Kiều Oanh có bài viết trong Tạp chí khoa học
om
l.c
ai
ĐHSP TPHCM với tựa đề “Chất trào phúng trong thơ Nguyễn Khuyến và Tú
Xương”.Bài viết giúp người đọc cảm nhận sâu sắc về tâm hồn, nhân cách của những
an
Lu
nhà nho yêu nước nhưng bất lực trước thời cuộc.
n
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
va
7
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Năm 2015, Luận văn thạc sỹ của tác giả Thân Thị Minh Trang ĐHSPTN
nghiên cứu “Văn hóa ứng xử trong thơ Nguyễn Khuyến”, trong đó có đề cập đến nỗi
buồn của Nguyễn Khuyến khi bà cả mất (Khóc vợ), nỗi nhớ con (Nhớ con), nỗi nhớ
cha (Ở kinh gặp ngày giỗ, cảm xúc).
Như vậy cho đến nay, đã có rất nhiều bài viết, cơng trình nghiên cứu về thơ
mảng thơ Nơm của Nguyễn Trãi và Nguyễn Khuyến. Trong đó có một số cơng trình
khi tìm hiểu về q trình Việt hóa thơ Đường luật đã đề cập đến vấn đề Việt hóa chủ
đề trong thơ Nôm Đường luật của hai tác giả.Tuy nhiên, từ trước đến nay chưa có
cơng trình nghiên cứu của tác giả nào lấy “Hệ thống chủ đề trong thơ Nôm Đường
luật của Nguyễn Khuyến (So sánh với Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi)” làm đối
lu
tượng nghiên cứu chính.
an
Trên cơ sở tiếp thu kết quả nghiên cứu của các nhà nghiên cứu đi trước, chúng
n
va
tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Hệ thống chủ đề trong thơ Nôm Đường luật của
tn
to
Nguyễn Khuyến (So sánh với Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi)” với hy vọng sẽ
gh
góp thêm một góc nhìn cụ thể, hữu ích về thơ văn Nguyễn Khuyến và Nguyễn Trãi.
p
ie
3. Mục đích nghiên cứu
do
- Làm rõ được hệ thống chủ đề trong thơ Nôm Đường luật của Nguyễn Khuyến
nl
w
trong tương quan so sánh với hệ thống chủ đề trong Quốc âm thi tập của Nguyễn
oa
Trãi. Qua đó thấy được quá trình kế thừa, phát triển hệ thống chủ đề từ tác giả Nguyễn
d
an
lu
Trãi đến Nguyễn Khuyến.
va
- Góp thêm một góc nhìn cụ thể về hai tác giả và một thể loại văn học đã quen
ul
nf
thuộc lâu nay.
lm
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
oi
- Đối tượng nghiên cứu của đề tài là hệ thống chủ đề của thơ Nôm Đường luật
nh
at
của Nguyễn Khuyến trong mối liên hệ, so sánh với hệ thống chủ đề Quốc âm thi tập
z
của Nguyễn Trãi.
z
gm
@
- Phạm vi nghiên cứu của đề tài là 86 bài thơ Nôm Đường luật của Nguyễn
Khuyến trong cuốn Nguyễn Khuyến - tác phẩm của Nguyễn Văn Huyền (Tuấn Thành
ai
om
l.c
- Anh Vũ tuyển chọn (2007), Nxb Văn học) và 254 bài thơ Nôm trong Quốc âm thi
tập của Nguyễn Trãi trong cuốn Quốc âm thi tập - Nguyễn Trãi, phiên âm và chú giải
Lu
của nhà nghiên cứu Phạm Luận, Nxb Giáo dục - Hà Nội (2012).
an
n
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
va
8
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
- Một số tài liệu nghiên cứu có liên quan đến luận văn.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích nghiên cứu đã đề ra, chúng tôi tiến hành luận giải các
vấn đề lý luận và thực tiễn có liên quan như: quan niệm về chủ đề và hệ thống chủ
đề, thơ Nôm Đường luật, tìm hiểu, khảo sát, phân tích các chủ đề thơ Đường luật mà
Nguyễn Khuyến thể hiện trong các tác phẩm thơ Nôm Đường luật của ông, trên cơ
sở đối chiếu so sánh với hệ thống chủ đề trong Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi.
6. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài này chúng tôi sử dụng một số phương pháp nghiên cứu
chính là: phương pháp thống kê, phân loại; phương pháp so sánh, đối chiếu; phương
lu
pháp phân tích tổng hợp; phương pháp cấu trúc - hệ thống; phương pháp khoa học
an
liên ngành.
n
va
6.1.Phương pháp thống kê, phân loại
tn
to
Chúng tôi sử dụng phương pháp thống kê khảo sát tìm hiểu về hệ thống chủ
gh
đề trong thơ Nơm Đường luật của Nguyễn Khuyến và hệ thống chủ đề trong Quốc
p
ie
âm thi tập của Nguyễn Trãi. Trong quá trình triển khai và giải quyết vấn đề, phương
do
pháp này có tác dụng chỉ ra và cụ thể hóa các khía cạnh của vấn đề.
nl
w
6.2. Phương pháp so sánh, đối chiếu
oa
Trong quá trình nghiên cứu, chúng tơi đã tiến hành so sánh các tác phẩm trong
d
an
lu
thơ Nôm Đường luật của Nguyễn Khuyến và Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi. Việc
va
so sánh đối chiếu sẽ thấy rõ những chủ đề mang tính kế thừa và cách tân trong sáng
ul
nf
tác thơ Nôm Nguyễn Khuyến.
lm
6.3. Phương pháp phân tích tổng hợp
oi
Phương pháp này phục vụ đắc lực cho quá trình tìm hiểu, khám phá và đánh
nh
at
giá ý nghĩa của vấn đề được nghiên cứu.Đây là phương pháp nghiên cứu khơng thể
z
thiếu để hồn thiện nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài.
z
gm
@
6.4. Phương pháp cấu trúc - hệ thống
Chúng tôi sử dụng phương pháp cấu trúc - hệ thống nhằm mục đích giúp cho
ai
om
l.c
việc tìm hiểu về vấn đề hệ thống chủ đề trong thơ Nôm Đường luật của Nguyễn
Khuyến so sánh với hệ thống chủ đề trong Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi có được
Lu
cái nhìn tồn diện và sâu sắc hơn.
an
n
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
va
9
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
6.5. Phương pháp khoa học liên ngành
Trong quá trình tìm hiểu và nghiên cứu đề tài, chúng tơi có liên hệ và kết hợp
sử dụng một cách đúng mực kiến thức của các ngành lịch sử, xã hội học, văn hóa
học… nhằm giúp cho việc đánh giá và nhìn nhận vấn đề nghiên cứu được toàn diện
và sâu sắc hơn.
7. Bố cục của đề tài
Ngồi phần Mục lục,Tài liệu tham khảo,đề tài gồm có ba phần: Mở đầu,Nội
dung và Kết luận. Trong đó phần Nội dung được chúng tôi triển khai trong ba
chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn.
lu
Chương 2: Những chủ đề mang tính truyền thống trong thơ Nơm Đường luật của
an
Nguyễn Khuyến trong tương quan với Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi.
n
va
Chương 3: Những chủ đề mang tính thời đại trong thơ Nôm Đường luật của
tn
to
Nguyễn Khuyến trong tương quan với Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi.
- Đề tài đóng góp về mặt lí luận và thực tiễn. Qua việc tìm hiểu về hệ thống
p
ie
gh
8. Đóng góp của đề tài
do
chủ đề trong thơ Nôm Đường luật của Nguyễn Khuyến trong tương quan với Quốc
nl
w
âm thi tập của Nguyễn Trãi,luận văn góp phần làm rõ nét hơn sự kế thừa, nét mới,
oa
d
những bước đi đầu tiên của quá trình hiện đại hóa văn học dân tộc.
an
lu
- Thơng qua đề tài, giá trị thơ văn và tài năng của Nguyễn Khuyến và Nguyễn
lm
ul
hơn.
nf
va
Trãi - hai nhà thơ lớn của nền văn học trung đại Việt Nam, được khẳng định sâu sắc
- Các tác phẩm thơ văn của hai tác giả đã và đang được giảng dạy trong nhà
oi
at
nh
trường các cấp. Kết quả nghiên cứu đề tài này là một tài liệu tham khảo hữu ích phục
vụ cho việc giảng dạy, học tập và nghiên cứu về Nguyễn Khuyến và Nguyễn Trãi nói
z
z
riêng, văn học trung đại Việt Nam nói chung.
gm
@
om
l.c
ai
an
Lu
n
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
va
10
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1.Chủ đề và hệ thống chủ đề
1.1.1. Chủ đề
Theo Từ điển thuật ngữ văn học, chủ đề là “vấn đề cơ bản, vấn đề trung tâm được
tác giả nêu lên, đặt ra và qua nội dung cụ thể của tác phẩm văn học”[14, tr. 61].Có thể
hiểu, chủ đề là những vấn đề được nhà văn tập trung soi rọi, tô đậm, thể hiện trong tác
phẩm mà nhà văn cho rằng quan trọng nhất, đó là điều nhà văn quan tâm cũng như chiều
sâu nhận thức của nhà văn đối với cuộc sống.Ví dụ, trong tác phẩm Truyện Kiều của
lu
Nguyễn Du nêu bật lên số phận bi kịch của người phụ nữ, những ước mơ vươn tới
an
hạnh phúc, vấn đề đấu tranh để thực hiện tự do và cơng lí.
va
n
Chủ đề ln được xây dựng từ một đề tài nhất định và xuất phát từ chính ý đồ,
tn
to
những gợi dẫn từ các hiện tượng cuộc sống cụ thể thơng qua cách nhìn, quan niệm
p
ie
gh
của nhà văn. Chủ đề là sự thể hiện thống nhất hữu cơ giữa hiện thực khách quan và
tư tưởng chủ quan của nhà văn. Vì vậy, có khi cùng viết về một đề tài gần gũi, mà
do
nl
w
mỗi nhà văn sẽ nêu lên được những vấn đề sâu sắc khác nhau tùy thuộc vào tài năng,
oa
khả năng thâm nhập vào đời sống và lí tưởng thẩm mĩ. Hay nói một cách cụ thể hơn
d
là chủ đề được hình thành trong thực tế cuộc sống, được khái qt hóa vào tác phẩm
lu
va
an
thơng qua cái nhìn chủ quan của tác giả. Đúng như tác giả M.Gorki đã từng nói: “Chủ
nf
đề là cái tư tưởng manh nha trong kinh nghiệm của tác giả, do cuộc sống gợi lên,
lm
ul
làm tổ trong kho ấn tượng của anh ta, nhưng chưa định hình và thể hiện thành hình
oi
tượng, thức tỉnh nhà văn, kêu gọi anh ta lao động để tạo dựng hình thức cho nó” [32,
at
nh
tr. 262].
z
Trong văn học, chủ đề không bao giờ là một vấn đề đơn nhất.Nếu trong cuộc
z
@
sống, bản chất con người đã là tổng hòa các mối quan hệ xã hội thì bất cứ một vấn đề
gm
nào của nhân sinh cũng liên quan tới hàng loạt vấn đề phức tạp khác của quan hệ xã
ai
om
l.c
hội.
Chủ đề có mối quan hệ mật thiết với đề tài và nội dung tác phẩm. Nếu khái
an
Lu
niệm đề tài giúp chúng ta xác định “Tác phẩm viết cái gì?”thì khái niệm chủ đề trả
n
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
va
11
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
lời cho câu hỏi “Vấn đề cơ bản của tác phẩm là gì?”.Đề tài chính là nền tảng, cơ sở
hình thành của chủ đề.Trong một số trường hợp đặc biệt như một số tác phẩm truyện
đồng thoại, tác phẩm ngụ ngôn, một số thơ trữ tình… thì chủ đề và đề tài hịa quyện
vào nhau không tách rời.
Tầm quan trọng của chủ đề không phụ thuộc vào khuôn khổ văn bản, cũng không
phụ thuộc vào việc chọn đề tài. Có những văn bản rất ngắn, đề tài rất hẹp nhưng chủ đề
đặt ra hết sức lớn lao.Trong bài thơ Bánh trôi nước, nữ thi sĩ Hồ Xuân Hương qua việc
miêu tả chiếc bánh trôi nước đã gửi gắm bao tình cảm tốt đẹp về phẩm chất và thân phận
của người phụ nữ Việt Nam trong cuộc đời.
Như vậy, chủ đề chính là vấn đề, là khía cạnh hay ý nghĩa cơ bản của đề tài
lu
được tập trung thể hiện trong tác phẩm, cũng có thể hiểu chủ đề là góc độ, bình diện,
an
con đường mà tác giả đưa dắt người đọc thâm nhập vào và tiếp nhận nội dung tác
va
n
phẩm.
Trong một tác phẩm, thường khơng chỉ có một chủ đề duy nhất mà có nhiều
p
ie
gh
tn
to
1.1.2. Hệ thống chủ đề
chủ đề gắn bó chặt chẽ, bổ sung cho nhau tạo thành một hệ thống chủ đề. Nói đến
do
nl
w
hệ thống là nói đến một thể thống nhất, tập hợp các phần tử có quan hệ hữu cơ với
oa
nhau, tác động chi phối lẫn nhau theo các quy luật nhất định để trở thành một chỉnh
d
thể. Ví dụ, chủ đề chính trong tác phẩm Tắt đèn là mâu thuẫn giữa quyền sống của
lu
va
an
con người dân quê và tính chất phát xít tàn bạo trong chính sách sưu thuế của bọn
nf
thực dân nửa phong kiến, còn chủ đề phụ là lịng tham vơ độ, đạo đức thối nát, sự
lm
ul
ngu dốt và độc ác của bọn quan lại, chức dịch, phẩm chất tốt đẹp của người dân
oi
quê, số phận của phụ nữ và trẻ em.
at
nh
Hệ thống chủ đề bao gồm tập hợp các chủ đề, giữa chúng thường có mối quan
z
hệ, liên hệ lẫn nhau.Trong hệ thống chủ đề có chủ đề chính và chủ đề phụ. Chủ đề
z
@
chính là chủ đề có ý nghĩa trung tâm, chi phối tồn bộ tác phẩm, cịn chủ đề phụ là
gm
những chủ đề có ý nghĩa bộ phận, góp phần bổ sung làm nổi bật chủ đề chính. Khi
ai
om
l.c
nghiên cứu, tìm hiểu tác phẩm văn học việc xác định đúng đắn chủ đề chính, chủ đề
phụ góp phần quan trọng trong việc lí giải ý nghĩa tác phẩm.Một tác phẩm thường có
an
Lu
một chủ đề chính, song cũng có trường hợp có những tác phẩm có nhiều chủ đề.Ví dụ,
n
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
va
12
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
tác phẩm Truyện Kiều của Nguyễn Du có chủ đề trung tâm là tiếng kêu xé lòng về
quyền sống của con người bị chà đạp. Ngồi ra, cịn có chủ đề lên án sự tác oai, tác
quái của đồng tiền, lên án bộ mặt tàn bạo của giai cấp thống trị và ca ngợi những người
anh hùng đấu tranh cho tự do.
1.2. Điều kiện hình thành và q trình phát triển thơ Nơm Đường luật trong lịch
sử văn học Việt Nam
1.2.1. Điều kiện hình thành thơ Nôm Đường luật
Thơ Nôm Đường luật là một thành tựu rực rỡ của thơ ca Việt Nam.Đây được
coi là một hiện tượng vừa tiêu biểu vừa độc đáo trong lịch sử văn học dân tộc. Đó là
những bài thơ được viết bằng chữ Nôm theo thể Đường luật, bao gồm những bài thơ
lu
viết theo thể Đường luật hoàn chỉnh và cả những bài theo thể Đường luật phá
an
cách.Thơ Nôm Đường luật phản ánh những điều kiện, bản chất, quy luật của quá trình
va
n
giao lưu tiếp biến văn học.Thơ Nôm Đường luật là khái niệm dùng để chỉ một thể
tn
to
loại văn học. Nó bao gồm những bài thơ viết bằng chữ Nôm theo thể Đường luật.
p
ie
gh
Thơ Nôm Đường luật là “một thể loại có nguồn gốc ngoại lai nhưng trong quá trình
phát triển lại trở thành thể loại văn học dân tộc, có địa vị ngang hàng với những thể
do
nl
w
loại văn học thuần túy dân tộc như truyện thơ viết theo thể lục bát và ngâm khúc viết
oa
theo thể song thất lục bát” [52, tr. 5].
d
Qua quá trình tiếp thu, kế thừa, sáng tạo từ Đường luật Trung Quốc thì thơ
lu
va
an
Nơm đường luật đã trở thành một thể loại văn học mang yếu tố mới, từ một biến thể
nf
thơ ngoại lai thành một thể loại văn học dân tộc; giữ vị trí quan trọng ngang hàng với
lm
ul
những thể loại văn học thuần túy của dân tộc như: truyện thơ (viết theo thể lục bát), ngâm
oi
khúc (viết theo thể song thất lục bát), hát nói… Có thể nói, thơ Nơm Đường luật là một
at
nh
trong những thể loại độc đáo vào hàng bậc nhất của văn học Việt Nam.
z
Để thưởng thức trọn vẹn cái hay, cái đẹp của thơ Nôm Đường luật cần nắm rõ
z
@
bản chất của thể thơ này. Điểm đặc sắc tạo nên cái hay của mỗi bài thơ Đường luật
gm
đó là sự kết hợp hài hịa giữa yếu tố Nơm và yếu tố Đường luật. Chính sự đan xen,
ai
om
l.c
hịa quyện của hai yếu tố này góp phần tạo nên giá trị của mỗi tác phẩm thơ Nôm
Đường luật.Dù vậy, bản thân mỗi yếu tố đó lại mang những giá trị biểu cảm, biểu đạt,
an
Lu
thẩm mỹ riêng và khi cần có thể tách ra để nhận diện.
n
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
va
13
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Đường luật là khái niệm dùng để chỉ thể thơ có cách luật chặt chẽ xuất hiện từ
thời nhà Đường - Trung Quốc.Sử dụng thể thơ này, các nhà thơ phải tuân thủ các quy
định chặt chẽ, nghiêm ngặt đã đặt ra thì mới được công nhận.Khi phong kiến phương
Bắc - Trung Quốc xâm lược nước ta, trong quá trình giao lưu và tiếp nhận văn hóa,
các nhà thơ Việt Nam cũng tuân thủ những quy tắc đó nên sáng tác văn học thời trung
đại chịu sự chi phối chồng chéo của những quy phạm. Tính quy phạm là những quy
định chặt chẽ trong những phạm vi giới hạn đã được định sẵn mà tác giả văn học phải
tuân thủ trong quá trình sáng tác.
Yếu tố Nôm trong thơ Nôm Đường luật được xây dựng bằng hai nội dung. Đó
là những gì thuộc về dân tộc và những gì thuộc về sự dân dã bình dị (Nơm là đọc
lu
biến âm của Nam và Nơm cịn được hiểu là nơm na, dân dã).Yếu tố Nơm biểu hiện về
an
mặt đề tài, chủ đề chủ yếu hướng tới những vấn đề của đất nước, dân tộc.Biểu hiện
va
n
về mặt ngôn ngữ là chữ Nôm, ngôn ngữ văn học dân gian, ngơn ngữ đời sống…Về
tn
to
hình ảnh là những hình ảnh chân thực bình dị, dân dã. Những hình ảnh như: ao, bèo,
p
ie
gh
cá, gà…được đưa vào thơ Nôm mang tới một nét đẹp mới mẻ, gần gũi, dung dị với
cuộc sống sinh hoạt đời thường của người dân nơi thôn quê. Sự xuất hiện của yếu tố
do
nl
w
Nôm như một vệt sáng trên bầu trời thơ ca trung đại. Nó vừa khẳng định được ý thức
oa
dân tộc mạnh mẽ của người nghệ sĩ, vừa thể hiện nét đẹp trong văn hóa tinh thần của
d
người Việt Nam.Đó là những vẻ đẹp mới mẻ do chính các nhà thơ Nơm Đường luật
lu
va
an
phát hiện ra, đem tới cho người đọc những cảm nhận mới mẻ trong cuộc sống sinh
nf
hoạt thường ngày. Sự xuất hiện Yếu tố Nôm đã trở thành chiếc cầu nối đưa gần hơn
lm
ul
thơ ca đến với cuộc sống và bạn đọc.Nếu như yếu tố Đường luật mang tính quy phạm
oi
thì yếu tố Nơm mang tính bất quy phạm,hai yếu tố này vừa tác động hòa quyện, vừa
at
nh
tồn tại độc lập tương đối.Trên cơ sở tiếp thu những tinh hoa, thành tựu Đường luật
z
Trung Quốc các nhà thơ trung đại Việt Nam vẫn ln khơng ngừng đổi mới, phá cách
z
@
khỏi những gị bó của khn khổ bài thơ, những quy định ràng buộc trong q trình
gm
sáng tác, tạo nên một luồng gió mới cho thơ ca trung đại. Thơ Nôm Đường luật ra
ai
om
l.c
đời đã đáp ứng được nhu cầu xã hội lúc bấy giờ: thơ văn khơng chỉ để nói chí hay để
tải đạo mà còn hướng tới những vấn đề thực tế của con người trong cuộc sống đời
an
Lu
n
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
va
14
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
thường. Vì vậy, thơ Nôm Đường luật là kết quả tất yếu do yêu cầu cấp thiết của xã
hội thể hiện sự tự ý thức của chính lực lượng sáng tác văn học nước nhà.
Mối quan hệ thường xuyên giữa các hiện tượng văn học và hiện tượng không
phải văn học làm cho sáng tác văn học được tăng cường, xúc tiếp sự phát triển, góp
phần làm cho sự sáng tạo những hình thức mới được dễ dàng. Quá trình hình thành và
phát triển của thơ Nôm Đường luật cũng nằm trong quy luật hiện tượng văn học, nó là
kết quả của những điều kiện văn học và của những điều kiện ngoài văn học. Thơ Nơm
Đường luật được hình thành và phát triển do hai điều kiện đó là: điều kiện văn học và
điều kiện lịch sử xã hội.
Thứ nhất, điều kiện về văn học trực tiếp quyết định đến sự hình thành và phát
lu
triển thơ Nôm Đường luật. Trong cuốn Thơ Nôm Đường luật, tác giả Lã Nhâm Thìn
an
cho rằng có hai điều kiện về văn học là ngôn ngữ và thể loại có vai trị quyết định đối
va
n
với sự ra đời của thơ Nơm Đường luật, trong đó điều kiện về ngôn ngữ được coi là
tn
to
tiền đề quan trọng nhất, bởi theo ơng tiếng Việt và tiếng Hán có sự tương đồng ở ba
p
ie
gh
phương diện: khơng biến hình, đơn âm, tuyến tính và sự gần gũi về thanh điệu.
Bên cạnh đó, tiếng Việt và tiếng Hán có chung đặc điểm là cố định, khơng
do
nl
w
biến hình về vỏ âm thanh (hình thức âm thanh). Điều đó đáp ứng được tính cố định
oa
rất cao về vần của thơ Đường luật mà những ngôn ngữ biến hình như ngơn ngữ Ấn -
d
Âu khơng thể làm được. Ngoài ra, sự tương đồng giữa tiếng Việt và tiếng Hán cùng
lu
va
an
là những tiếng đơn âm đã đáp ứng được yêu cầu của thơ Nôm Đường luật - một thể
lm
ul
số câu theo quy định.
nf
thơ có số chữ cố định, mỗi chữ là một âm tiết trong câu, số âm tiết phân bố đều trong
oi
Tiếng Việt và tiếng Hán đều có đặc điểm là tuyến tính - trật tự trước sau giữa
at
nh
các từ.Đặc điểm này là điều kiện thuận lợi để giúp thơ Đường luật viết bằng tiếng
z
Việt được dễ dàng, bởi thơ Đường luật quy định rất chặt chẽ về niêm,luật.
z
@
Thơ Nơm Đường luật có nguồn gốc từ thơ Đường luật Trung Quốc. Về cơ
gm
bản nó phải tuân thủ theo những quy định chặt chẽ về niêm, luật, đối… của thơ
ai
om
l.c
Đường luật. Vì vậy, có thể nói các đặc điểm tương đồng: khơng biến hình, đơn âm,
tuyến tính và sự tương đồng về thanh điệu giữa tiếng Việt và tiếng Hán là những
an
Lu
điều kiện thuận lợi cho sự hình thành của thơ Nơm Đường luật ở Việt Nam.
n
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
va
15
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Mối quan hệ giữa thơ Đường luật Trung Quốc và thơ Nôm Đường luật là nói
đến mối quan hệ song phương cân đối. Thơ Đường luật là một trong những thành tựu
độc đáo, rực rỡ của nền văn học Trung Quốc và nhân loại. Các nhà thơ trung đại Việt
Nam đã kế thừa, sáng tạo từ thơ Đường luật tạo nên thơ Nôm Đường luật - một thành
tựu văn học dân tộc.
Thứ hai, điều kiện lịch sử xã hội và những tiền đề văn hóa tư tưởng có một vai
trị quan trọng đối với sự hình thành và phát triển của thơ Nơm Đường luật.Sau thế
kỉ X, khi đất nước ta giành được độc lập chủ quyền, bên cạnh nhiệm vụ giữ gìn tinh
hoa văn hóa dân tộc là ý thức khơng ngừng học hỏi, tiếp thu giao lưu văn hóa nhằm
làm giàu nền văn hóa dân tộc. Đó chính là nền tảng cho sự ra đời của thơ Nơm Đường
lu
luật. Ngồi ra, thơ Nơm Đường luật ra đời cịn là kết quả sáng tạo của tầng lớp trí
an
thức Việt Nam giàu tâm huyết và tài năng như Nguyễn Thuyên, Nguyễn Sĩ Cố,…
va
n
Trên thực tế tác phẩm, tính quy phạm và bất quy phạm là hai đặc trưng nổi bật
tn
to
trên nhiều phương diện của sáng tác văn học. Ở Việt Nam, chữ Hán đã được sử dụng
p
ie
gh
làm văn tự chính thức, ngay từ khi nước ta xây dựng quốc gia độc lập, tự chủ. Văn học
chữ Hán được coi là dịng văn học chính thống, mang tính cao nhã, cao q. Đó là quy
do
nl
w
phạm về chữ viết của sáng tác văn học trung đại. Sự ra đời của chữ Nôm và văn học
oa
Nôm là một minh chứng cho yêu cầu phát triển tinh thần dân tộc của nền văn học dân
d
tộc. Đến khoảng thế kỉ XIII chữ Nơm đã có đầy đủ khả năng ghi âm ngơn ngữ dân tộc,
lu
va
an
phịng trào sáng tác thơ Nơm lan tỏa rộng rãi trong nhân dân.
nf
1.2.2. Q trình phát triển thơ Nôm Đường luật
lm
ul
Trong cuốn Thơ Nôm Đường luật, Lã Nhân Thìn đề cập đến quá trình phát
oi
triển của thơ Nôm Đường luật trải qua ba giai đoạn: Giai đoạn hình thành, giai đoạn
at
z
Giai đoạn hình thành
nh
phát triển và giai đoạn cuối.
z
@
Cho đến nay chưa có bằng chứng cụ thể nào về thời gian ra đời chính xác của
gm
thơ Nôm Đường luật.Các nhà nghiên cứu ngôn ngữ cho rằng người đầu tiên ghi dấu
ai
om
l.c
ấn cho thơ Nôm là Hàn Thuyên - đánh dấu giai đoạn hình thành của thơ Nơm Đường
luật.Trong cuốn Đại Việt sử ký tồn thư - một bộ sử chính thức của nhà nước phong
an
Lu
kiến cũng như nhiều nhà nghiên cứu đánh giá về khả năng của chữ Nơm, có ghi lại:
n
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
va
16
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
“Nhâm Ngọ (Thiên Bảo) năm thứ tư (1282) mùa thu, tháng tám… Bấy giờ có cá sấu
đến sơng Lơ. Vua sai thượng thư Hình bộ là Nguyễn Thuyên làm văn ném xuống
sông. Con cá sấu tự đi mất. Vua cho là việc này giống như việc của Hàn Dũ, cho
đổi họ là Hàn Thuyên.Thuyên lại giỏi làm thơ phú quốc âm.Nước ta thơ phú dùng
nhiều quốc âm, thực bắt đầu từ đây” [31, tr. 48].Từ sự kiện lịch sử đó, người ta cho
rằng thơ Nôm Đường luật được ra đời từ cuối thế kỉ XIII. Tuy nhiên văn bản chữ
viết đầu tiên của thể thơ này còn giữ được là Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi. Bởi
vậy, việc nghiên cứu về thơ Nôm Đường luật bắt đầu từ tập thơ này.
Các giai đoạn phát triển
Q trình phát triển của thơ Nơm Đường luật có thể lấy dấu mốc từ Quốc âm
lu
thi tập của Nguyễn Trãi đến thơ Nôm Nguyễn Khuyến, Tú Xương. Thơ Nôm Đường
an
luật trải qua năm thế kỷ đã dần ổn định và đạt được những thành tựu rực rỡ. Trong
va
n
giai đoạn phát triển, thơ Nơm Đường luật Nguyễn Trãi đóng vai trị mở đầu con đường
tn
to
Việt hóa, cịn Hồ Xn Hương là người tạo nên bước ngoặt đưa thơ Nôm Đường luật
p
ie
gh
vào con đường Việt hóa hồn tồn ở giai đoạn cuối thế kỉ XVIII - đầu thế kỉ XIX.
Trong giai đoạn phát triển đầu tiên, từ thế kỉ XV đến thế kỉ XVII.Thơ Nôm
do
nl
w
Đường luật đã trải qua những bước thăng trầm và khi Nho giáo chiếm vị trí độc tơn
oa
trong thượng tầng kiến trúc phong kiến thì thơ Nơm Đường luật cũng khẳng định
d
được vị trí của mình trong dòng chảy văn học dân tộc. Trong giai đoạn này, chủ đề
lu
va
an
thơ Nôm Đường luật nổi bật là những chủ đề gắn liền với cuộc sống, tâm sự tác giả,
nf
với quan niệm lý tưởng, phẩm chất của kẻ sĩ, như lý tưởng“ái ưu”, “trung hiếu”, cốt
lm
ul
cách người quân tử, trách nhiệm minh quân, lương thần…Những chủ đề này thường
oi
hướng tới mục đích giáo dục như tu dưỡng phẩm chất, triết lý nhân sinh, răn dạy
at
nh
cách sống, đề cao đạo lý nhân nghĩa…
z
Nguyễn Trãi được biết đến là người có công lớn đầu tiên trong việc xây dựng
z
@
một lối thơ rất Việt Nam. Nguyễn Trãi được xem là nhà thơ có ý thức trên con đường
gm
tìm tịi, sáng tạo một thể thơ dân tộc, ít nhiều thốt ly Đường luật trong khi vẫn giữ
ai
om
l.c
phong cách chung của thơ Đường luật.
Với Quốc âm thi tập gồm 254 bài thơ, Nguyễn Trãi đã khẳng định mình là một
an
Lu
người nghệ sĩ đa tài, đồng thời khẳng định sự hiện diện của thơ Nôm Đường luật
n
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
va
17
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
với tư cách của một thể loại văn học dân tộc. Qua tập thơ Nguyễn Trãi đã ca ngợi
vẻ đẹp của thiên nhiên, đất nước, với một tấm lòng yêu thương cuộc sống, suốt đời
hướng trái tim về dân tộc.Với tập thơ này, ông chính thức khơi nguồn dịng thơ
Quốc âm, góp phần mở ra một hướng đi mới trong nền thi ca dân tộc.Quốc âm thi
tập có ý nghĩa như một sự phá cách, cách tân, khắc phục tính quy phạm, mở rộng
đề tài sáng tác trong thơ ca. Bằng ngôn ngữ dân tộc, Nguyễn Trãi đã tạo ra một bức
tranh sắc màu về thế giới tự nhiên và nội tâm con người.
Hồng Đức quốc âm thi tập ra đời khoảng nửa cuối thế kỷ XV được coi là bước
phát triển tiếp theo của thơ Nôm Đường luật. Tập thơ do những nhân sĩ của hội Tao
đàn sáng tác dưới sự chủ xướng của vua Lê Thánh Tơng. Có thể thấy ở tập thơ này
lu
có sự kế thừa, tiếp thu những tinh hoa nghệ thuật của thơ Nguyễn Trãi, thể hiện sự
an
phản ánh xu hướng xã hội khá rõ nét. Lê Thánh Tông và các tác giả đương thời đã
va
n
tìm tịi, giúp thơ Nôm Đường luật thể hiện những chức năng mới để trào phúng và
tn
to
thế sự.Hồng đức quốc âm thi tập vẫn có sự kế thừa thể thơ sáu chữ xen bảy chữ từ
p
ie
gh
Quốc âm thi tập, thậm chí xuất hiện cả những bài hồn tồn lục ngơn. Đặc biệt xu
hướng dân tộc hóa được thể hiện rất rõ nét, phát huy mạnh mẽ hơn Nguyễn Trãi khi
do
nl
w
các tác giả sử dụng thành công và sáng tạo các lớp từ láy phong phú trong Hồng Đức
oa
quốc âm thi tập.
d
Tiếp nối và phát triển thơ Nôm Đường luật từ Quốc âm thi tập và Hồng Đức
lu
va
an
quốc âm thi tập là Bạch Vân quốc ngữ thi tập của Nguyễn Bỉnh Khiêm.Nếu so sánh
nf
với quy mơ số lượng thì Bạch Vân quốc âm thi tập không bằng hai tác phẩm Nôm
lm
ul
Đường luật thế kỷ XV.Tuy nhiên, đến Bạch Vân quốc âm thi tập, tầm khái qt nghệ
oi
thuật của nhà thơ Nơm Đường luật đã có bước tiến mới. Với trên 170 bài thơ, tập thơ
at
nh
của Trình Quốc Cơng đã trở thành dấu mốc quan trọng trong q trình vận động và
z
phát triển của thơ Nơm Đường luật Việt Nam.Trong Bạch Vân quốc ngữ thi tập, đề
z
@
tài và chủ đề dân tộc không đậm nét như trong thế kỷ XV. Điểm nổi bật trong thơ
gm
Nôm Nguyễn Bỉnh Khiêm là những đề tài, chủ đề mang tính chất xã hội. Tác giả Lê
ai
om
l.c
Trí Viễn khi tìm hiểu Bạch Vân quốc ngữ thi tập đã nhận xét: “Trong Bạch Vân quốc
ngữ thì tất cả đều khơng có đầu đề, nhưng xét chung thì xoay quanh một số đề tài nhất
an
Lu
định: Sự suy tàn của đạo đức phong kiến, cuộc đời nhàn dật, phong cảnh thiên nhiên, ý
n
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
va
18
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
nghĩ về bổn phận với vua với nước” [61, tr. 473]. Cũng theo tác giả Lê Trí Viễn, Bạch
Vân quốc ngữ thi tập được viết trong thời gian Nguyễn Bỉnh Khiêm đã về trí sĩ nên
nội dung phản ánh nhiều khía cạnh của chế độ phong kiến. Khi đó các nhóm phong
kiến đang tranh nhau quyền vị, nhóm nào cũng cho mình đúng, khơng ai nhường ai,
mà chỉ tập trung dồn sức mạnh để nhằm lật đổ nhau, điều đó đã khiến đạo đức phong
kiến bị đảo lộn, xuất hiện nhiều nơi cảnh dâm loạn, anh em nhà vua giết nhau, bề tối
giết vua nhằm đoạt vị. Những hình ảnh đó giống như thước phim quay chậm về cảnh
thối nát trong xã hội phong kiến.“Tư duy thế sự” đã tạo cho ông một phong cách triết
gia, khơng lẫn với bất kì tác giả nào khác. Nguyễn Bỉnh Khiêm vẫn tiếp tục kế thừa xu
hướng phá cách trong sáng tác thơ Nôm Đường luật. Tuy nhiên số lượng câu thơ sáu
lu
chữ giảm khá nhiều so với Quốc âm thi tập và Hồng Đức quốc âm thi tập. Dù vậy,
an
đóng góp của Trạng Trình là điều khơng thể phủ nhận trong xu hướng Việt hóa và q
va
n
trình dân chủ hóa ở thể loại thơ Nơm Đường luật. Đúng như nhận xét của nhà nghiên
tn
to
cứu Mai Quốc Liên: “Nguyễn Bỉnh Khiêm đã góp phần quan trọng vào việc xây dựng
p
ie
gh
thơ Tiếng Việt,… ông tiếp tục cái quá trình sử dụng và khống chế chất liệu ngơn ngữ
thuần Việt. Đặc biệt là đưa vào những chất liệu ngày thường, những câu chữ xuất từ
do
nl
w
ca dao, tục ngữ, từ tiếng nói bình dân.Đó là q trình dân chủ hóa nền văn học dân
oa
tộc, một quá trình vĩ đại” [60, tr. 107].
d
Sau Nguyễn Bỉnh Khiêm đến trước Hồ Xuân Hương, thơ Nơm Đường luật
lu
va
an
phát triển với nhịp độ bình thường. Sau gần hai thế kỷ phát triển với nhịp độ bình
nf
thường, khơng có những thành tựu lớn,khơng có gì đặc sắc, bước vào nửa cuối thế
lm
ul
kỷ XVIII - nửa đầu thế kỷ XIX thơ Nôm Đường luật bắt đầu khởi sắc trở lại. Trong
oi
giai đoạn này Hồ Xuân Hương giống như mạch nối giữa văn học dân gian và văn
at
nh
học viết. Với Hồ Xuân Hương, thơ Nôm Đường luật tiếp tục xu hướng dân tộc hóa
z
của các tác giả thời kỳ trước, đồng thời chuyển nhanh thể loại thơ Nôm Đường luật
z
@
trên con đường dân chủ hóa nội dung và hình thức thể loại. Hồ Xuân Hương đã thực
gm
hiện một cuộc cách tân đầy ý nghĩa, đưa cuộc sống đời thường, nguyên sơ, dân dã
ai
om
l.c
trở thành đối tượng thẩm mỹ vào thơ.Nếu Nguyễn Trãi là người đầu tiên thể hiện
mạnh mẽ tinh thần phá cách thì Hồ Xuân Hương là người tạo nên sự ổn định trong
an
Lu
chính chỉnh thể của nó. Để góp phần tạo nên diện mạo của thơ Nôm Đường luật giai
n
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
va
19
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
si
