Năng suất sữa đàn bò con gái của 5 đực giống holstein friesian nhập từ mỹ và chị em gái của 10 đực giống tạo ra tại việt nam

NĂNG SUẤT SỮA ĐÀN BÒ CON GÁI CỦA 5 ĐỰC GIỐNG HOLSTEIN FRIESIAN
NHẬP TỪ MỸ VÀ CHỊ EM GÁI CỦA 10 ĐỰC GIỐNG
TẠO RA TẠI VIỆT NAM
Phạm Văn Giới, Trần Trung Thông, Trần Trọng Thêm, Nguyễn Văn Đức
Bộ môn Di truyền - Giống vật nuôi
Tóm tắt
Nghiên cứu này được tiến hành để đánh giá sản lượng sữa chu kỳ 305 ngày trên đàn bò cái con gái của 5
đực HF nhập về từ Mỹ giai đoạn 2003-2005 và chị em gái cùng cha của 10 đực giống HF tạo ra tại Việt Nam giai
đoạn 2006-2010. 991 HF bò cái trong nhóm tương đồng và nhóm con gái, chị em gái của các đực giống kể trên được
thu số liệu tại 2 khu vực chăn nuôi bò HF thuần tại Mộc Châu và Tuyên Quang phục vụ cho việc thu số liệu để tính
toán. Proc GLM trong SAS (1999) được sử dụng trong xử lý số liệu.
Kết quả cho biết bò cái HF nuôi tại mộc châu cho năng suất sữa cao hơn có ý nghĩa (5761kg/con/lứa) so
với bò ở Tuyên Quang (4526kg/con/lứa). Sản lượng sữa của các nhóm con gái và chị em gái của các đực giống
trong nghiên cứu đều cao hơn sản lượng sữa của nhóm tương đồng. Cụ thể, nhóm con gái của các đực giống cho sản
lượng sữa cao hơn nhóm tương đồng 11,25% và nhóm chị em gái của các đực giống cao hơn nhóm tương đồng
7,73%. Kết quả cho biết các đực 283, 281 và 284 sinh ra các con gái có năng suất sữa cao. Các bò đực non 292, 294,
293, 295, 296, 2100 và 2101 có các chị em gái của chúng có năng suất sữa tốt. Các bò đực hhaapj khảu từ Mỹ và các
đực non đã chọn lọc ở trên cần được sử dụng trong chương trình giống bò sữa Việt Nam.
1. Đặt vấn đề
Trong mô hình chọn và nhân giống đại gia súc nói chung và bò sữa nói riêng, việc chọn
tạo và sử dụng đực giống rất quan trọng chiếm tỷ lệ thành công lớn trong chương trình giống. Để
có đàn con có năng suất cao, cần chọn tạo ra được các con đực tiêu chuẩn, mang tiềm năng di
truyền tốt và khả năng truyền đạt cao tiềm năng năng suất cho đời sau, bên cạnh đó cần có đàn
bò cái có phẩm chất năng suất cao.
Trong chọn và nhân giống bò sữa hiện nay phổ biến là phối tinh nhân tạo, vì vậy một con
đực có thể sẽ có số lượng đời con rất cao so với con cái trong một đời. Do vậy, nếu con đực được
sử dụng không có chất lượng giống tốt sẽ làm giảm và mất năng suất rất lớn ở đàn con và ngược
lại nếu sử dụng một con đực giống có phẩm chất di truyền cao sẽ cải thiện được rất nhiều về
năng suất ở đàn con tạo ra. Chính vì vậy, cần thật quan tâm đến việc chọn và sử dụng các con

đực để sử dụng nhân giống. Hiện nay, để đánh giá chất lượng về tính trạng sản lượng sữa (SLS)
của các đực giống, phương pháp đánh giá chúng qua đàn con gái là phương pháp được ưa
chuộng ở nhiều quốc gia vì đạt độ chuẩn xác cao nhất, bên cạnh đó đánh giá chúng thông qua
đàn chị em gái cũng được nhiều cơ sở giống ứng dụng (John Hodges, 1990).
Để thực hiện tốt các mục tiêu của đề tài và phục vụ phát triển chăn nuôi bò sữa, giai đoạn
2003-2005 nước ta đã nhập một số đực giống Holstein Friesian (HF) thuần chất lượng tốt từ Mỹ
mang số hiệu 281, 282, 283, 284, 285 và 286. Các đực giống này đã được kiểm tra năng suất cá
thể và sản xuất tinh dịch đông lạnh phục vụ phối giống. Đến nay, các đực giống này đã được
phối giống và có khá nhiều con gái đời sau ở một số cơ sở chăn nuôi bò HF thuần và HF lai, có
thể đánh giá chất lượng về năng suất sữa của chúng thông qua năng suất đàn con gái để giúp


chọn lọc cho sử dụng tiếp theo. Mặt khác, đề tài bò sữa giai đoạn 2006-2010 đã sử dụng một số
trong số các đực giống này để tạo bê đực giống con, chọn lọc thành đực giống HF cao sản để
nâng cao năng suất sữa (NSS) cho đời sau. Một vấn đề đặt ra là có nên sử dụng các đực giống
này để sử dụng tiếp theo hay không? Hơn nữa, trong số chúng nên sử dụng các cá thể nào để có
hiệu quả tốt về năng cao NSS.
Với yêu cầu của việc nâng cao chất lượng đàn bò HF thuần hiện nay tại các cơ sở nuôi
bò sữa, ứng dụng tinh dịch nội địa giá thành rẻ, chất lượng phù hợp để xây dựng chương trình
chăn nuôi bò sữa có hiệu quả kinh tế cao tại Việt Nam trong tương lai gần, cần đánh giá chất
lượng của các đực giống đó để chọn lọc một số cá thể có tiềm năng tốt và quan trọng là loại thải
các đực giống có chất lượng không phù hợp. Để có cơ sở giúp cho việc chọn lọc các con đực tốt
thể hiện NSS đàn con gái và chị em gái, thông qua đó để có kế hoạch nhân giống thích hợp nhằm
cải thiện năng suất sữa đàn con của chúng ở tính trạng SLS chúng tôi tiến hành đề tài: “Đánh giá
năng suất sữa đàn bò con gái của 5 đực giống Holstein Friesian nhập từ Mỹ và chị em gái của
10 đực giống tạo ra tại Việt Nam” nhằm mục tiêu: Đánh giá được năng suất sữa của đàn bò con
gái của 5 đực giống nhập từ Mỹ và và chị em gái của 10 đực giống tạo ra tại Việt Nam để tuyển
chọn cá thể tốt cho việc tạo chọn thành bò sữa Holstein Friesian Việt Nam chất lượng cao.
2. Vật liệu và phương pháp nghiên cứu
2.1. Vật liệu

5 bò đực giống HF cao sản nhập từ Mỹ giai đoạn 2003–2005 gồm: 281, 282, 283, 284,
285.
10 bò đực giống HF tạo ra tại Việt Nam trong giai đoạn 2006-2010 gồm các đực: 292,
293, 294, 295, 296, 2100, 2101, 2102, 2103 và 2104.
Tổng số 2.941 lứa sữa của 991 bò cái được thu số liệu tại hai cơ sở Mộc Châu và Tuyên
Quang của nhóm con gái và nhóm tương đồng. Cơ cấu số liệu của các đực giống và các cơ sở thu
số liệu thể hiện ở các Bảng 1, Bảng 2 và Bảng 3.
Bảng 1. Cơ cấu số liệu về số lứa sữa và số bò cái ở hai cơ sở
Mục
Mộc Châu
Tuyên Quang
Tổng cộng cả hai cơ sở
Tổng số lứa sữa ở mỗi cơ sở
690
2251
2941
Tổng số lứa sữa trong
nhóm tương đồng
593
1778
2371
Tổng số lứa sữa
trong nhóm đề tài
97
473
590
Tổng số bò cái ở mỗi cơ sở
296
695
991

Trung bình lứa sữa/bò cái
2,33
3,24
2,97



Bảng 2. Cơ cấu số liệu về số lứa sữa và số bò cái ở nhóm tương đồng và của các bò đực giống
kiểm tra năng suất qua con gái
Mục
Tổng lứa sữa
Số bò cái
TB số liệu/bò cái
Nhóm tương đồng
2349
732
3,21
281
162
65
2,49
282
3
1
3,00
283
32
15
2,13
284

64
26
2,46
285
309
144
2,15
286
22
8
2,75
Tổng của các đực
592
259
2,29
Tổng số lứa sữa
2.941
991
2,97

Bảng 3. Cơ cấu số liệu về số lứa sữa và số bò cái ở nhóm tương đồng và của các bò đực giống
kiểm tra năng suất qua chị em gái
Các đực giống và
nhóm tương đồng
Bố của các
đực giống
Tổng số
lứa sữa
Tổng bò
cái

Trung bình
lứa/bò cái
Nhóm tương đồng

2597
831
3,13
292, 294
283
32
15
2,13
293, 295, 296, 2100, 2101
285
309
144
2,15
2102, 2103, 2104
282
3
1
3,00
Tổng số chị em gái của các đực

344
160
2,15
Tổng số trong nghiên cứu

2.941

991
2,97

2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Đối tượng và địa điểm nghiên cứu
Tất cả bò HF con gái của 5 đực giống nhập từ Mỹ, chị em gái của 10 đực giống tạo ra tại
Việt Nam và nhóm tương đồng tại Mộc Châu và Tuyên Quang.
2.2.2. Thời gian nghiên cứu
Từ năm 2003 đến 2009.
2.2.3. Phương pháp thu số liệu
- Thu thập và tập hợp các số liệu của các bò cái tại hai cơ sở Mộc Châu và Tuyên Quang
theo mẫu: Số hiệu, ngày sinh, bố, mẹ, ngày đẻ từ lứa 1 đến 7, năng suất sữa 305 ngày từ lứa 1
đến 7.
2.2.4. Phương pháp Phân tích số liệu


Để so sánh năng suất sữa của bò ở hai khu vực, năng suất sữa của các lứa, năng suất sữa
đàn con gái của các đực giống trong đề tài so với nhóm con gái của các đực giống khác, ước tính
giá trị LSM về sản lượng sữa theo các yếu tố đó dùng Proc GLM trong SAS (1999).
- Mô hình để đánh giá NSS ở 2 khu vực, các nhóm, các lứa đẻ:
Y
ijkl
= µ + KV
i
+ ND
j
+ LD
k
+ e
ijkl

Trong đó:
- µ là trung bình toàn đàn
- Y là Sản lượng sữa 305 ngày của các bò cái thứ l, sinh bê ở khu vực chăn nuôi thứ i, trong nhóm đực
thứ j, lứa đẻ thứ k.
- KV là Ảnh hưởng cố định của khu vực (i=2: Mộc Châu và Tuyên Quang)
- ND là Ảnh hưởng cố định của nhóm thứ j (j=2: Nhóm con gái của các đực giống nghiên cứu và của các
đực giống khác hay con gọi là nhóm tương đồng).
- LD là Ảnh hưởng cố định của lứa đẻ thứ k (k=4: lứa 1, lứa 2, lứa 3 và từ lứa 4 trở đi)
- e
ijkl
là Sai số ngẫu nhiên N(0, σ
2
e
).
- Để đánh giá năng suất sữa và so sánh nhóm con gái, chị em gái của các đực giống và
nhóm tương đồng dùng mô hình sau.
Y
ij
= µ + DG
i
+e
ij

Trong đó:
- Y là Sản lượng sữa 305 ngày của các bò cái thứ j của nhóm thứ i.
- DG là Ảnh hưởng cố định của nhóm thứ i (nhóm con gái, chị em gái của các đực giống và nhóm tương
đồng: i= 2 với nhóm con gái của các đực và nhóm tương đồng. i= 6 với nhóm con gái của các đực và nhóm
tương đồng (281, 282, 283, 284, 285 và nhóm tương đồng). i=4 với nhóm chị em gái (Nhóm chị em gái của
các đực 2102, 2103, 2104; nhóm chị em gái của các đực 292, 294; nhóm chị em gái của các đực 293, 295,

296, 2100, 2101 và nhóm tương đồng).
- e
ij
là Sai số ngẫu nhiên N(0, σ
2
e
).
3. Kết quả nghiên cứu va thảo luận
3.1. Năng suất sữa của đàn bò nghiên cứu và đàn con gái của các đực giống
Kết quả nghiên cứu thể hiện ở Bảng 4 cho thấy NSS bò ở Mộc Châu đạt trung bình
5761kg/con/lứa, cao hơn có ý nghĩa (P<0,05) so với bò ở Tuyên Quang (4526 kg/con/lứa). NSS
của bò ở Mộc Châu trong nghiên cứu này cao hơn so với kết quả nghiên cứu của chúng tôi năm
2008 (5128,84kg/con/lứa); cao hơn kết quả của Nguyễn Hữu Lương và cs. (2009) nghiên cứu
trên 4 lứa sữa đầu (từ 4867kg đến 5377kg). Sự khác nhau này là do đối tượng và thời gian thu
thập số liệu không trùng nhau, trong nghiên cứu này số liệu thu đến năm 2009, hơn nữa số liệu
thu đến 7 lứa sữa.
Mặt khác, kết quả trong nghiên cứu này cho thấy NSS của đàn bò con gái của các đực
giống tạo ra tại Việt Nam từ đề tài đạt trung bình 5418kg/con/lứa, cao hơn có ý nghĩa (P<0,05)
so với nhóm bò cái tương đồng là con gái và thân thuộc của các đực giống khác (4870
kg/con/lứa). Sự sai khác về NSS đó đạt 548 kg và chênh lệch ở mức xấp xỉ 11,25%. Kết quả này


cho biết các bò đực giống của nhóm đề tài có chất lượng tốt, đảm bảo được yêu cầu sản xuất thực
tiễn chăn nuôi bò HF hiện nay.
Bảng 4 còn cho biết NSS của đàn bò này cũng thay đổi khá rõ rệt qua các lứa đẻ, cụ thể
lứa đẻ 1 đạt 5073kg và bị giảm xuống ở lứa đẻ 2 (5064kg) và tăng lên đạt đỉnh cao nhất ở lứa 3
(5325kg) và giảm xuống ở lứa 4 (5113kg). Sự giảm về NSS ở lứa 2 so với lứa 1 trong nghiên
cứu này được giải thích là tại Tuyên Quang nhiều bò cái bị năng suất thấp ở lứa 2 so với lứa 1 do
nhiều bò sinh lứa 2 vào giai đoạn 2005-2007 là giai đoạn chăn nuôi bò sữa ở Tuyên Quang gặp
nhiều khó khăn, làm ảnh hưởng tiêu cực tới năng suất của chúng.

Bảng 4. Năng suất sữa của đàn bò con gái và nhóm tương đồng tại Mộc Châu và
Tuyên Quang
Yếu tố
Chỉ tiêu
n (lứa sữa)
Mean
SE
Min
Max
Khu vực chăn nuôi
Mộc Châu
690
5761
a
40,9
4105
11718
Tuyên Quang
2.251
4526
b
24,2
1098
7716.5
Con gái của nhóm
đực nghiên cứu và
nhóm tương đồng
Nhóm tương đồng
2371
4870

a
22,37
1098
10814
Nhóm đực NC
570
5418
b
44,6
3264
11718
Lứa đẻ
1
970
5073
a
34
2378
7805
2
668
5064
a
38,71
2066
9910
3
563
5325
b

45,29
1098
11718
4+
740
5113
a
45,12
1605
10814
Chú thích: Trong cùng một chỉ tiêu, nếu các giá trị LSM có các chữ nhỏ ghi ở góc trên giống nhau thì giữa
chúng sự khác nhau không có ý nghĩa thống kê (P>0,05).

3.2. Năng suất sữa của nhóm các con gái của 5 đực giống nhập nội
Bảng 5 cho biết trong số 5 con đực giống từ 281 đến 285, năng suất của các đàn con gái
của các đực giống này biến động từ giá trị thấp nhất ở con gái của đực giống số 282
(4046kg/con/lứa) đến cao nhất ở năng suất của con gái của đực giống số 283 (5743 kg) tất cả các
con đực này có năng suất sữa của đàn con gái đều cao hơn nhóm tương đồng (Trừ đực 282, do số
liệu thu được quá ít, chỉ có 3 lứa). Sự sai khác về năng suất giữa các đực và nhóm tương đồng
thể hiện có ý nghĩa thống kê rõ rệt (P<0,05). Kết quả này cho biết dùng các đực giống này để
phối giống năng suất sữa đàn bò sẽ được cải thiện đáng kể. Ngoài ra, để chọn ra các đực có chất
lượng tốt thông qua đàn con, ta có thể chọn các đực giống có năng suất sữa đàn con gái cao đó là
các đực giống 283 (5743kg/con/lứa), 281 (5047kg/con/lứa) và 284 (4947kg/con/lứa).


Bảng 5. Năng suất sữa của đàn bò con gái của 5 đực giống nhập từ Mỹ tại Mộc Châu và Tuyên
Quang
Đực giống
n (lứa sữa)
Mean

SE
Min
Max
281
162
5047
a
67,58
3416
7716.5
282
3
4046
a
496,63
3660
4362
283
32
5743
b
152,06
4209
11718
284
64
4947
a
107,52
3691

6710
285
309
4873
a
48,93
3264
8171
Chú thích: Trong cùng một chỉ tiêu, nếu các giá trị LSM có các chữ nhỏ ghi ở góc trên giống nhau thì giữa
chúng sự khác nhau không có ý nghĩa thống kê (P>0,05)

Bảng 6. So sánh kết quả đánh giá của bò đực tại Mỹ và kết quả đánh giá qua năng suất đàn con
gái của chúng tại Mộc Châu và Tuyên Quang
Kết quả đánh giá của Mỹ
Kết quả kiểm tra năng suất sữa đàn con gái của đề tài
Số hiệu
Chỉ số
PTPI
Xếp cấp
Số hiệu
NSS đàn con gái
(kg)
Xếp cấp
283*
+1364
1
283
5743
1
282

+1361
2
281
5047
2
285
+1298
3
284
4947
3
284
+1212
4
285
4873
4
281
+1017
6
282
4046
5

Nếu so sánh với dữ liệu của các con đực giống này khi nhập, kết quả có phần giống nhau
về thứ tự xếp cấp của bò đực 283, còn các đực giống khác bị thay đổi vị trí, chi tiết thể hiện ở
Bảng 6. Theo kết quả đánh giá của Mỹ, tất cả các bò đực đêu có chỉ số PTPI đạt giá trị dương,
thấp nhất là bò số 281 đạt +1017 và cao nhất ở đực giống số 283 đạt +1364. Với kết quả đánh giá
tại Việt Nam của đề tài chỉ có đực 282 có năng suất con gái thấp hơn năng suất nhóm tương
đồng.

3.3. Năng suất sữa của 10 đực giống tạo ra tại Việt Nam
Kết quả thể hiện ở Bảng 7 cho thấy trong số các chị em gái của các đực giống tạo ra tại
Việt Nam, năng suất của nhóm chị em gái của các đực giống này đạt trung bình 4947kg/con/lứa,
giá trị này cao hơn có ý nghĩa thống kê (P<0,05) so với năng suất sữa của nhóm tương đồng
(4592kg/con/lứa). Như vậy, năng suất của nhóm chị em gái của các đực giống được chọn tạo cao


hơn năng suất của nhóm tương đồng là 355 kg, cao hơn xấp xỉ 7,73%, mức chênh lệch này cho
thấy các đực giống được chọn tạo có chất lượng khá tốt và đáp ứng phù hợp với yêu cầu của đực
giống HF cho các khu vực chăn nuôi bò HF thuần của nước ta.
Bên cạnh đó, trong nhóm các đực giống này, để chọn được một số đực giống có chất
lượng cao hơn nữa thông qua năng suất chị em gái để chọn ra được một số con đủ tiêu chuẩn xây
dựng đàn hạt nhân chất lượng cao. Trong Bảng 7 cũng cho biết trong số các chị em gái của các
đực giống kiểm tra, có hai nhóm chị em gái của hai nhóm đực giống đạt 5744kg/con/lứa và
4873kg/con/lứa, cả hai nhóm này đều cao hơn có ý nghĩa thống kế (P<0,05) so với nhóm tương
đồng (4592kg/con/lứa). Riêng có 1 nhóm chị em gái của các đực giống 2102, 2013 và 2104 đạt
4047kg/con/lứa thấp hơn nhóm tương đồng nhưng sự sai khác giữa chúng không có ý nghĩa
thống kê (P>0,05).
Kết quả trong bảng cho biết các đực giống 292, 294 có tiềm năng năng suất sữa tốt,
chúng thích hợp để chọn sản xuất tinh dịch và theo dõi qua đời sau để chọn thành đực giống cao
sản về năng suất sữa, các đực giống 293, 295, 296, 2100, 2101 cũng có năng suất của đàn chị em
gái cao và có thể chọn một số trong số chúng có thành tích tốt về năng suất cá thể để theo dõi
qua đời sau để chọn làm giống cho đàn nhân giống mở rộng trong sản xuất.
Bảng 7. Năng suất sữa của đàn bò chị em gái của 10 đực giống tạo ra tại Việt Nam và nhóm
tương đồng tại Mộc Châu và Tuyên Quang
Nhóm bò cái
n
LSM
SE
Min

Max
Nhóm tương đồng
2597
4592
a
21,34
1098
10814
Nhóm chị em gái của 10 đực giống
344
4947
b
58,63
3263.5
11718
Nhóm chị em gái và tương đồng
n
LSM
SE
Min
Max
Nhóm chị em
gái của 10 đực
giống
2102, 2103, 2104
3
4047
ac
625.82
3660

4362
292, 294
32
5744
b

191.62
4209
11718
293, 295, 296, 2100, 2101
309
4873
a
61.66
3263.5
8171
Nhóm tương đồng
2597
4592
c
21,27
1098
10814
Chú thích: Trong cùng một chỉ tiêu, nếu các giá trị LSM có các chữ nhỏ ghi ở góc trên giống nhau thì giữa
chúng sự khác nhau không có ý nghĩa thống kê (P>0,05)

4. Kết luận và đề nghị
4.1. Kết luận
- 5 đực giống nhập khẩu từ Mỹ và 10 đực giống tạo ra tại Việt Nam có chất lượng tốt về
tính trạng SLS trên đàn bò con gái và chị em gái của chúng. Các đực giống nhập khẩu từ Mỹ có

năng suất đàn con gái cao hơn so với đàn con của các đực giống khác là 11,25%, năng suất sữa
đàn chị em gái của các đực giống tạo ra tại Việt Nam cao hơn nhóm tương đồng là 7,73%.
- Đàn con gái của đực giống 283, 281 và 284 có SLS cao, đàn chị em gái của đực giống
292, 294, 293, 295, 296, 2100, 2101 có NSS cao. Chúng cần được sử dụng và đánh giá tiếp tục
để sử dụng có hiệu quả cho chương trình giống bò sữa trong thời gian tới.


4.2. Đề nghị
- Tiếp tục nghiên cứu trên quy mô mở rộng hơn để đánh giá và chọn lọc thêm các đực
giống HF khác nuôi tại Việt Nam có NSS đàn bò con gái và chị em gái cao.
- Cần triển khai tính giá trị giống của các đực giống ứng dụng phối tinh trên đàn bò HF
của Việt Nam để góp phần chọn lọc chính xác các cá thể có tiềm năng di truyền về sản lượng sữa
cao.
- Tiếp tục theo dõi qua đời sau của các đực giống có kết quả tốt về chị em gái để chọn lọc
chính xác chất lượng chúng.
- Phát triển phương pháp ước tính giá trị giống tổng hợp nhiều tính trạng trên bò sữa để
chọn được đàn bò sữa có hiệu quả kinh tế cao.
Tài liệu tham khảo
1. Phạm Văn Giới (2008). Nghiên cứu đặc điểm di truyền và giá trị giống về sản lượng sữa của bò Holstein
Friesian nuôi ở Mộc Châu và Tuyên Quang, Luận án tiến sỹ Nông nghiệp, Viện chăn Nuôi, Hà Nội.
2. John Hodges. (1990). Genetic improvement of Livestock in developing countries using the open nucleus
breeding system. Animal Breeding and Genetic Resources, FAO, Rome, Italy. Animal Science Papers and
Reports 6.
3. Nguyễn Hữu Lương, Phạm Hải Nam, Trần Sơn Hà, Nguyễn Hùng Sơn và Nguyễn Văn Đức (2009). “Tuổi
đẻ, khoảng cách giữa 2 lứa đẻ và sản lượng sữa của bò Holstein Friesian (HF) nhập nội từ Cu Ba, Mỹ, Úc
nuôi tại Mộc Châu”. Báo cáo khoa học năm 2008 của Viện Chăn Nuôi, Phần Di truyền – Giống vật nuôi
tháng 10 năm 2009. Trang 9-14.