Skkn vận dụng quan điểm dạy học phân hóa để xây dựng và tổ chức thực hiện chuyên đề địa lí tự nhiên lớp 12 góp phần phát triển một số phẩm chất, năng lực cho học sinh
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.52 MB, 69 trang )
TÊN ĐỀ TÀI
"VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM DẠY HỌC PHÂN HÓA ĐỂ XÂY DỰNG
VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN CHUYÊN ĐỀ ĐỊA LÍ TỰ NHIÊN LỚP
12 GĨP PHẦN PHÁT TRIỂN MỘT SỐ PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC
CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT LÊ LỢI”
Thuộc mơn/Lĩnh vực: Địa lí
1
skkn
SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƢỜNG THPT LÊ LỢI
TÊN ĐỀ TÀI
"VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM DẠY HỌC PHÂN HÓA ĐỂ XÂY DỰNG
VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN CHUYÊN ĐỀ ĐỊA LÍ TỰ NHIÊN LỚP
12 GĨP PHẦN PHÁT TRIỂN MỘT SỐ PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC
CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT LÊ LỢI”
Thuộc mơn/Lĩnh vực
: Địa lí
Người thực hiện
: Phan Thị Hồng
Tổ bộ môn
: Khoa học xã hội
Năm thực hiện
: 2020 - 2021
Số điện thoại:
: 0948 512 779
2
skkn
MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ..................................................................................................1
1. Lí do chọn đề tài ................................................................................................ 1
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................... 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................... 2
4. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 2
5. Tính mới của đề tài ........................................................................................... 3
6. Cấu trúc đề tài ................................................................................................... 3
PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ...........................................................................4
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC CỦA VIỆC VẬN
DỤNG QUAN ĐIỂM DẠY HỌC PHÂN HÓA ĐỂ XÂY DỰNG VÀ TỔ CHỨC
THỰC HIỆN CHUYÊN ĐỀ ĐLTN 12 NHẰM PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT,
NĂNG LỰC HỌC SINH ..................................................................................................4
1.1 Cơ sở lý luận ................................................................................................... 4
1.1.1 Dạy học phân hóa ......................................................................................4
1.1.1.1 Quan niệm về dạy học phân hóa ......................................................... 4
1.1.1.2 Vai trị của dạy học phân hóa đối với học sinh ................................... 5
1.1.1.3 Đặc điểm của dạy học phân hóa.......................................................... 5
1.1.1.4 Ưu điểm và khó khăn khi tổ chức dạy học phân hóa .......................... 6
1.1.2 Yêu cầu cân đạt về phẩm chất năng lực học sinh ..................................... 7
1.2 Cơ sở thực tiễn ................................................................................................ 7
1.2.1 Mục tiêu, nội dung chuyên đề Địa lí tự nhiên 12 - THPT ........................7
1.2.1.1 Mục tiêu chương trình ......................................................................... 7
1.2.1.2 Nội dung chương trình ........................................................................ 8
1.2.1.3 Khả năng áp dụng dạy học phân hóa mơn Địa lí 12 ........................... 8
1.2.2 Thực trạng về dạy học phân hóa ở trường THPT Lê Lợi..........................9
1.2.2.1 Tìm hiểu về phân hóa học sinh lớp 12 THPT ..................................... 9
1.2.2.2 Thực trạng nhận thức của giáo viên về dạy học phân hóa ................ 11
1.2.2.3 Thực trạng chung về dạy học phân hóa ........................................... 12
1.2.2.4 Những vấn đề cần giải quyết ............................................................. 14
3
skkn
CHƢƠNG 2: XÂY DỰNG QUY TRÌNH VÀ CÁCH THỨC TỔ CHỨC THỰC
HIỆN CHUYÊN ĐỀ ĐLTN LỚP 12 THEO QUAN ĐIỂM DẠY HỌC PHÂN HÓA
NHẰM PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH THPT .................15
2.1 Nguyên tắc và yêu cầu của tổ chức dạy học phân hóa trong Địa lí 12 ........ 15
2.1.1 Ngun tắc dạy học phân hóa mơn Địa lí 12 THPT ...............................15
2.1.2 Yêu cầu đối với việc tổ chức dạy học phân hóa trong mơn Địa lí 12 .....17
2.2 Xây dựng quy trình tổ chức và biện pháp thực hiện DHPH trong chuyên đề
Địa lí tự nhiên 12 THPT ......................................................................................... 20
2.2.1 Giai đoạn 1: Tìm hiểu và nhận diện học sinh ..........................................20
2.2.1.1 Mục tiêu .............................................................................................20
2.2.1.2 Biện pháp ...........................................................................................20
2.2.2 Giai đoạn 2: Lập kế hoạch và tổ chức dạy học phân hóa. .......................22
2.2.2.1 Xác định mục tiêu dạy học ................................................................22
2.2.2.2 Thiết kế nội dung dạy học .................................................................25
2.2.2.3 Lựa chọn hình thức tổ chức, phương pháp và phương tiện dạy học .30
2.2.2.4 Điều khiển tiến trình dạy học phân hóa.............................................35
2.2.2.5 Đánh giá kết quả giáo dục .................................................................38
2.2.3 Giai đoạn 3: Đánh giá - điều chỉnh, cải tiến ............................................40
2.2.3.1 Mục tiêu ..............................................................................................40
2.2.3.2 Biện pháp ............................................................................................41
2.3 Thiết kế kế hoạch DHPH Chuyên đề ĐLTN lớp 12 THPT ..........................41
CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ................................................................ 42
3.1 Mục tiêu, nhiệm vụ và đối tượng thực nghiệm ............................................. 42
3.2 Nội dung và tiến trình thực nghiệm .............................................................. 42
3.3 Kết quả thực nghiệm ..................................................................................... 42
3.3.1 Kết quả định lượng .................................................................................. 42
3.3.2 Kết quả định tính ..................................................................................... 43
PHẦN III. KẾT LUẬN .......................................................................................... 45
1. Quá trình thực hiện .........................................................................................45
2. Bài học kinh nghiệm .......................................................................................45
3. Kiến nghị . .......................................................................................................46
TÀI LIỆU THAM KHẢO
4
skkn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
PHỤ LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
Chữ viết đầy đủ
DHPH
: Dạy học phân hóa
DH
: Dạy học
ĐC
: Đối chứng
ĐLTN
: Địa lí tự nhiên
GV
: Giáo viên
GD&ĐT
: Giáo dục và đào tạo
HS
: Học sinh
HTTC
: Hình thức tổ chức
KTDH
: Kĩ thuật dạy học
KT, ĐG
: Kiểm tra, đánh giá
NLNT
: Năng lực nhận thức
PCH
: Phong cách học
PPDH
: Phương pháp dạy học
PTDH
: Phương tiện dạy học
SGK
: Sách giáo khoa
THPT
: Trung học phổ thông
TN
: Thực nghiệm
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
5
skkn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Công cuộc đổi mới đã đưa nước ta vượt qua nhiều khó khăn, thách thức, đạt
được những thành tựu to lớn nhưng vẫn chưa phát triển vững chắc, chất lượng
nguồn nhân lực và sức cạnh tranh của nền kinh tế chưa cao, mơi trường văn hố
cịn tồn tại nhiều hạn chế, chưa hội đủ các nhân tố để phát triển nhanh và bền vững.
Để bảo đảm phát triển bền vững, đổi mới giáo dục đã trở thành nhu cầu cấp thiết
nhằm mục đích nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, trang bị cho các thế hệ trẻ
phẩm chất và năng lực thích ứng cao trước thực tiễn cuộc sống.
Phát triển năng lực, thế mạnh của mỗi HS là yêu cầu tất yếu đã được hoạch
định trong chiến lược giáo dục quốc gia của Việt Nam. Nghị quyết số 29 của Hội
nghị Trung ương 8, khóa XI đã nhấn mạnh: “Đối với giáo dục phổ thơng, tập trung
phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực cơng dân, phát hiện và
bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho HS”
Chiến lược phát triển giáo dục của Bộ GD&ĐT Việt Nam, giai đoạn 20092020 đã nêu rõ sự cần thiết phải quan tâm tới từng cá nhân người học: “Vì người
học có những mong muốn, nhu cầu khác nhau, điều kiện sống và học tập khác biệt,
giáo dục chỉ thực sự có hiệu quả nếu khơng đồng nhất với tất cả mọi đối tượng.
Giáo dục phải chú trọng nhiều hơn đến cơ hội lựa chọn trong học tập cho mỗi
người học…”.
DHPH cũng là một trong những quan điểm để xây dựng Chương trình giáo
dục phổ thơng nói chung và Chương trình mơn Địa lí nói riêng ở Việt Nam. Do đó,
việc thiết kế và tổ chức các hoạt động dạy học Địa lí theo hướng phân hóa là một
trong những yếu tố nhằm đảm bảo việc thực hiện được quan điểm xây dựng và
thực hiện được Chương trình giáo dục phổ thơng mới “Chương trình giáo dục phổ
thơng bảo đảm phát triển phẩm chất và năng lực người học” để “phát huy tốt nhất
tiềm năng của mỗi học sinh.” Vận dụng DHPH vào dạy học phù hợp với xu thế của
dạy học hiện đại, đem lại hiệu quả thiết thực trong quá trình đổi mới căn bản nền
giáo dục ở nước ta hiện nay.
Thực tiễn dạy học hiện nay ở trường THPT vẫn cịn tình trạng GV chưa quan
tâm tới sự khác biệt của HS. GV thường thiết kế hoạt động dạy học đồng loạt cho
tất cả HS trong lớp làm nảy sinh nhiều mâu thuẫn và hạn chế kết quả dạy học. HS
có trình độ trung bình bị quá tải về kiến thức, trong khi HS khá, giỏi ít có cơ hội
tìm hiểu sâu hơn kiến thức của bài học và nhiều HS đã bị bỏ rơi trong lớp học.
DHPH trong mơn Địa lí cho phép GV lập kế hoạch dạy học một cách có chủ
đích và hệ thống nhằm phát huy tối đa tiềm năng sẵn có của mỗi HS về phẩm chất,
năng lực và hứng thú học tập. Tổ chức DHPH hướng GV tới việc điều chỉnh
PPDH, hình thức tổ chức dạy học, KT, ĐG,… phù hợp với từng cá nhân HS giúp
các em hứng thú học tập và tiến bộ.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
6
skkn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Từ những lí do trên tơi chọn đề tài nghiên cứu “Vận dụng quan điểm dạy
học phân hóa để xây dựng và tổ chức thực hiện chuyên đề Địa lí tự nhiên lớp
12 góp phần phát triển một số phẩm chất, năng lực cho học sinh trƣờng
THPT Lê Lợi” để làm sáng kiến kinh nghiệm
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục tiêu nghiên cứu
Đề xuất quy trình và cách thức tổ chức DHPH chuyên đề ĐLTN lớp 12 THPT
nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, phát triển năng lực của HS trong
học tập, góp phần nâng cao chất lượng dạy học mơn Địa lí ở trường phổ thơng.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của tổ chức DHPH chuyên đề Địa lí tự
nhiên lớp 12 ở trường THPT.
- Xác định các nguyên tắc và yêu cầu của việc tổ chức DHPH chuyên đề Địa
lí tự nhiên lớp 12 ở trường THPT.
- Xây dựng quy trình tổ chức DHPH chuyên đề Địa lí tự nhiên lớp 12 THPT.
- Thiết kế và tổ chức DHPH một số nội dung trong chuyên đề Địa lí tự nhiên
lớp 12 THPT.
- Tiến hành TN sư phạm để đánh giá tính khả thi và hiệu quả của đề tài.
- Đưa ra kết luận và kiến nghị đối với việc tổ chức DHPH ở trường THPT.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu quy trình và cách thức tổ chức DHPH chuyên đề Địa lí tự nhiên
lớp 12 THPT.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu về cách thức tổ chức
DHPH trong chuyên đề ĐLTN lớp 12 THPT.
- Về địa bàn nghiên cứu: Đề tài tiến hành khảo sát GV và HS, tiến hành thực
nghiệm tại Trường THPT Lê Lợi - Tân Kỳ - Nghệ An.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu phân tích và tổng hợp tài liệu: Tác giả đã nghiên
cứu tài liệu (về DHPH, PPDH Địa lí, chỉ thị của Bộ GD&ĐT,…); trang Web có
liên quan; chương trình và sách giáo khoa Địa lí 12 THPT. Tác giả đã thu thập, lựa
chọn, phân tích, tổng hợp các tài liệu một cách tổng thể, toàn diện và khoa học để
có cái nhìn khách quan, chính xác về các vấn đề nghiên cứu.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
7
skkn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
- Phương pháp chuyên gia: trong quá trình nghiên cứu đề tài, tác giả thường
xuyên tham khảo ý kiến đồng thời trao đổi với GV phổ thơng có nhiều kinh
nghiệm dạy học mơn Địa lí để đưa ra kết luận chính xác.
- Phương pháp quan sát: Quan sát trực tiếp các hoạt động dạy của mình để
thấy được hiệu quả của việc tổ chức DHPH đến hoạt động học của từng HS. Quan
sát hành vi, thái độ học tập của mỗi HS, ghi chép sự thay đổi để đưa ra nhận xét,
đánh giá chính xác về kết quả thu được.
- Phương pháp điều tra, khảo sát: Điều tra bằng phiếu hỏi, phỏng vấn GV và
HS trong trường THPT để có kết luận chính xác về thực trạng dạy học Địa lí ở
trường THPT nói chung và thực trạng việc tổ chức DHPH mơn Địa lí nói riêng.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tác giả đã xác định cụ thể mục tiêu,
nhiệm vụ, đối tượng, nội dung tiến hành TN. Ghi chép giờ dạy TN cùng với kết
quả phân tích bài kiểm tra, phiếu khảo sát,... làm cơ sở để đánh giá tính khả thi và
hiệu quả của việc tổ chức DHPH Chuyên đề ĐLTN 12 ở trường THPT.
- Phương pháp thống kê tốn học: để xử lí các số liệu đã thu thập được, định
lượng các kết quả TN, làm cơ sở để minh chứng cho tính hiệu quả của đề tài.
5. Tính mới của đề tài
- Hệ thống hóa cơ sở lí luận của DHPH và làm sáng tỏ khả năng vận dụng
DHPH trong chuyên đề Địa lí tự nhiên 12 ở trường THPT;
- Đề xuất được nguyên tắc, yêu cầu, quy trình và cách thức tổ chức DHPH
chuyên đề Địa lí tự nhiên 12 ở trường THPT;
- Điều tra, đánh giá được thực trạng việc tổ chức DHPH trong chuyên đề
ĐLTN 12 THPT và khảo sát được năng lực của HS lớp 12 THPT;
- Thiết kế và tổ chức DHPH một bài trong chuyên đề Địa lí tự nhiên 12 THPT
theo quan điểm DHPH khác.
- Đã chứng minh được tính hiệu quả và khả thi của tổ chức DHPH trong
chuyên đề Địa lí tự nhiên 12 THPT qua kết quả TN sư phạm;
- Đưa ra kết luận và kiến nghị có ý nghĩa khoa học và thực tiễn.
6. Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần Đặt vấn đề, Kết luận Phụ lục và Tài liệu tham khảo, cấu trúc đề
tài gồm 3 chương.
Chương 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc xây dựng và tổ chức thực hiện
dạy học phân hóa trong chuyên đề Địa lí tự nhiên 12 THPT
Chương 2. Xây dựng quy trình và cách thức tổ chức thực hiện dạy học phân
hóa trong chun đề Địa lí tự nhiên 12 THPT
Chương 3. Thực nghiệm sư phạm
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
8
skkn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN
DỤNG QUAN ĐIỂM DẠY HỌC PHÂN HÓA ĐỂ XÂY DỰNG VÀ TỔ
CHỨC THỰC HIỆN CHUYÊN ĐỀ ĐỊA LÍ TỰ NHIÊN 12 NHẰM PHÁT
TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH
1.1 Cơ sở lí luận
1.1.1 Dạy học phân hóa
1.1.1.1 Quan niệm về dạy học phân hóa
DHPH được thực hiện ở rất nhiều quốc gia trên thế giới và đang là một trong
những quan điểm được quan tâm trong thời kì đổi mới căn bản toàn diện giáo dục
Việt Nam.
Theo Hall, “DHPH là cách tiếp cận dạy và học đáp ứng những đối tượng HS
khác nhau trong cùng một lớp nhằm mục đích tối đa hóa năng lực của mỗi cá nhân
bằng cách tạo ra cho người học quá trình dạy học phù hợp nhất với họ”.
Lewis và Batts nhìn nhận: “DHPH được xem như quá trình điều chỉnh nội
dung dạy học, kế hoạch dạy học và môi trường học nhằm đáp ứng nhu cầu học tập
đa dạng của tất cả HS”.
Bên cạnh đó Tomlinson, Brimijoin và Narvaez cũng nhận thấy: “DHPH là
một triết lí dạy học dựa trên tiền đề cho rằng HS học tốt nhất khi GV điều chỉnh
quá trình dạy học cho phù hợp với trình độ, sở thích và PCHT của các em”.
Jenifer Fox và Whitney Hoffman cho rằng: "DHPH bao hàm việc lập kế
hoạch giảng dạy, các phương pháp đánh giá phù hợp với các cấp độ khác nhau về
kiến thức, sở thích, nền tảng văn hố, các nhu cầu thể chất và xã hội của HS".
Tôn Thân đưa ra khái niệm: “DHPH là một quan điểm dạy học đòi hỏi phải tổ
chức, tiến hành các hoạt động dạy học dựa trên những khác biệt của người học về
năng lực, sở thích, nhu cầu, các điều kiện học tập, nhằm tạo ra những kết quả học
tập tốt nhất và sự phát triển tốt nhất cho từng người học, đảm bảo công bằng trong
giáo dục”.
Theo Lê Thị Thu Hương:“DHPH là một cách tiếp cận dạy học mà ở đó GV
điều chỉnh quá trình dạy học cho phù hợp với từng cá nhân hoặc nhóm HS nhằm
phát triển tối đa năng lực học tập của mỗi em”.
Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm
2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, Chương trình tổng thể nêu rõ:
“Chương trình giáo dục phổ thơng bảo đảm phát triển phẩm chất và năng lực người
học thông qua nội dung giáo dục với những kiến thức, kĩ năng cơ bản, thiết thực,
hiện đại; hài hồ đức, trí, thể, mĩ; chú trọng thực hành, vận dụng kiến thức, kĩ năng
đã học để giải quyết vấn đề trong học tập và đời sống; tích hợp cao ở các lớp học
dưới, phân hố dần ở các lớp học trên; thơng qua các phương pháp, hình thức tổ
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
9
skkn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
chức giáo dục phát huy tính chủ động và tiềm năng của mỗi học sinh” và “DHPH
là định hướng dạy học phù hợp với các đối tượng HS khác nhau, nhằm phát triển
tối đa tiềm năng vốn có của mỗi HS dựa vào đặc điểm tâm - sinh lí, khả năng, nhu
cầu, hứng thú và định hướng nghề nghiệp khác nhau của HS”.
Như vậy, DHPH là một quan điểm dạy học GV thiết kế và tổ chức dạy học
phù hợp với tình hình thực tế của học sinh, dựa vào đặc điểm cá nhân, tâm lí, sinh
lí, nhu cầu, động cơ, hứng thú, nguyện vọng, điều kiện hoàn cảnh... của các em mà
tìm cách dạy cho phù để phát triển tối đa năng lực và phẩm chất của mỗi HS.
1.1.1.2 Vai trị của dạy học phân hóa đối với HS
Dạy học phân hóa sẽ giúp HS phát triển tối đa năng lực của từng HS, đặc biệt
là năng lực đặc thù vì dạy học, giáo dục phân hóa là quá trình dạy học nhằm đảm
bảo cho mỗi cá nhân người phát triển tối đa năng lực, sở trường, phù hợp với các
yếu tố cá nhân, trong đó người học được tạo điều kiện để lựa chọn nội dung, độ
khó, hình thức, nhịp độ học tập phù hợp với bản thân.
DHPH sẽ tạo định hướng dạy vừa sức với đối tượng, phát triển được năng lực
của người học và tạo hứng thú cho người học. Bởi lẽ DHPH là một triết lí, một
quan điểm dạy học, được coi như một định hướng để phát triển năng lực cho người
học trong quá trình đổi mới giáo dục. Quan điểm DHPH được hình thành dựa trên
nhiều cơ sở khác nhau như trình độ nhận thức của người học, nhu cầu của người
học và trí tuệ của người học.
Tư tưởng chủ đạo của DHPH là lấy trình độ phát triển chung của người học
trong lớp làm nền tảng, sử dụng các biện pháp DHPH phù hợp nên có khả năng
đưa người học có trình độ yếu kém lên trình độ chung và người học giỏi lên trình
độ cao hơn mức chung của cả lớp.
DHPH sẽ hướng tới các mục tiêu dạy học, nhằm hình thành, củng cố kiến
thức, kĩ năng, kĩ xảo cho học sinh ở các giai đoạn học tập, giúp học sinh hình thành
thế giới quan duy vật biện chứng, tạo hứng thú học tập, rèn luyện phẩm chất đạo
đức của người lao động mới, giúp học sinh phát triển năng lực tư duy và hình
thành những phẩm chất tư duy khoa học, giúp giáo viên kiểm tra năng lực, trình độ
của học sinh; học sinh tự kiểm tra đánh giá năng lực của mình.
1.1.1.3 Đặc điểm của dạy học phân hóa
- Dạy học phân hóa mang tính hệ thống
Trong quá trình tổ chức DHPH, GV phải liên tục tìm hiểu HS một cách có hệ
thống để tìm hiểu những điểm mạnh và những khó khăn của mỗi cá nhân HS. GV
lập kế hoạch dạy học phù hợp với các năng lực khác nhau, sử dụng một hệ thống
các PPDH, hình thức tổ chức dạy học và kiểm tra đánh giá dành riêng cho từng HS
để dần dần nâng tầm hiểu biết của các em.
- Dạy học phân hóa mang tính chủ động
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
10
skkn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
GV chủ động tìm hiểu nhu cầu, đặc điểm cá nhân, động cơ, hứng thú, nguyện
vọng, điều kiện hồn cảnh của từng HS để lựa chọn hình thức tổ chức, PPDH, KT,
ĐG phù hợp, lựa chọn nội dung dạy học vừa sức từng đối tượng. Chủ động điều
chỉnh nội dung dạy học phù hợp với NLNT của HS trong lớp để tối đa hóa sự phát
triển và thành công của mỗi HS.
HS được trao quyền chủ động lựa chọn nội dung (chủ đề học, tài liệu), được
lập kế hoạch nghiên cứu và cách thức thiết kế sản phẩm học tập. HS được GV
hướng dẫn kĩ năng tự học, được chủ động tìm kiếm thơng tin. HS ln được tạo
điều kiện để chủ động và tích cực chiếm lĩnh các mục tiêu của bài học.
- Dạy học phân hóa đòi hỏi sự kết hợp của nhiều HTTC dạy học
Mỗi HS đều có phong cách và thế mạnh trí tuệ riêng nên thích học theo những
cách khác nhau. GV phải lựa chọn đa dạng các hình thức tổ chức dạy học để khích
lệ hứng thú học tập của HS. Việc kết hợp các hình thức tổ chức dạy học sẽ đáp ứng
các nhu cầu học tập, giúp tối đa hóa kết quả học tập của các em.
- Dạy học phân hóa phát huy tính tích cực học tập của học sinh
Trong lớp học phân hoá, GV thiết kế các hoạt động dạy học đáp ứng đa dạng
năng lực, phong cách, đặc điểm trí tuệ của HS. Mỗi HS được nhận những nhiệm vụ
học tập phù hợp với bản thân thì tính chủ động của HS sẽ được phát huy.
Trong một tiết học, GV sử dụng nhiều HTTC, PPDH, tài liệu học tập khác
nhau đáp ứng đa dạng về phong cách và đặc điểm trí tuệ của HS thì tất cả các HS
sẽ cùng nhiệt tình tham gia các hoạt động học tập.
- Dạy học phân hóa cung cấp nhiều cách thức tiếp cận nội dung, tiến trình,
đánh giá kết quả học tập của học sinh
Mục đích là giúp HS có thể tiếp nhận và phát huy tốt nhất khả năng của mỗi
em. Với các HS có năng lực khác nhau, GV có thể tạo điều kiện để HS khá giỏi
được luyện tập, nâng cao kiến thức đồng thời dành thời gian giúp đỡ các HS yếu
trong lớp. Có thể cung cấp các tài liệu học khác nhau cho các nhóm đối tượng HS.
1.1.1.4 Ƣu điểm và khó khăn khi tổ chức dạy học phân hóa
* Những ưu điểm của tổ chức dạy học phân hóa
- DHPH góp phần đổi mới PPDH, hình thức tổ chức dạy học và KT, ĐG.
- DHPH hướng tới việc hình thành khả năng tự học, tự nghiên cứu ở mỗi HS.
- DHPH giúp phát triển tư duy của HS.
- Tạo cơ hội bình đẳng cho những HS có năng khiếu và cả những HS yếu,
kém. HS biết chia sẻ, khích lệ và giúp đỡ nhau cùng tiến bộ, thiết lập mối quan hệ
tốt đẹp giữa GV và HS
- GV luôn hỗ trợ HS vượt qua các thử thách để nâng cao trình độ của bản
thân.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
11
skkn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
* Những khó khăn khi tổ chức dạy học phân hoá
- Đa số GV đã quen với việc tổ chức dạy học đồng loạt cho tất cả HS trong
lớp. Tổ chức DHPH đáp ứng tốt nhất nhu cầu đa dạng của HS là việc không dễ
thực hiện, đặc biệt là đối với các GV trẻ.
- Đa số GV các trường phổ thơng hiện nay cịn thiếu rất nhiều kiến thức về
DHPH do chưa được đào tạo.
- Phòng học nhỏ, sĩ số học sinh quá đông, cơ sở vật chất, đồ dùng dạy học
thiếu thốn, gây khó khăn cho việc tổ chức DHPH.
- DHPH địi hỏi GV phải ln học hỏi nâng cao trình độ chun mơn, phải
dành rất nhiều thời gian để tìm hiểu HS, giám sát sự tiến bộ của từng HS và phải
biết cách thiết kế và tổ chức những bài giảng phù hợp với tất cả các HS trong lớp.
1.1.2 Yêu cầu cần đạt về phẩm chất, năng lực học sinh
Chương trình giáo dục phổ thơng – Chương trình tổng thể được ban hành kèm
theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng
Bộ Giáo dục và Đào tạo đã nêu rõ yêu cầu cần đạt về phẩm chất năng lực học sinh:
- Chương trình giáo dục phổ thơng hình thành và phát triển cho học sinh
những phẩm chất chủ yếu sau: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách
nhiệm.
- Chương trình giáo dục phổ thơng hình thành và phát triển cho học sinh
những năng lực cốt lõi sau:
+ Những năng lực chung được hình thành, phát triển thơng qua tất cả các môn
học và hoạt động giáo dục: năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp
tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo;
+ Những năng lực đặc thù được hình thành, phát triển chủ yếu thông qua một
số môn học và hoạt động giáo dục nhất định: năng lực ngôn ngữ, năng lực tính
tốn, năng lực khoa học, năng lực cơng nghệ, năng lực tin học, năng lực thẩm mĩ,
năng lực thể chất.
Bên cạnh việc hình thành, phát triển các năng lực cốt lõi, chương trình giáo
dục phổ thơng cịn góp phần phát hiện, bồi dưỡng năng khiếu của học sinh.
Riêng môn Địa lí, cần có các năng lực đặc thù mơn Địa lí như: năng lực nhận
thức thế giới theo quan điểm khơng gian; năng lực giải thích các hiện tượng, sự vật
địa lí; năng lực liên hệ thực tiễn;....
1.2 Cơ sở thực tiễn
1.2.1 Mục tiêu, nội dung chuyên đề Địa lí tự nhiên 12 - THPT
1.2.1.1 Mục tiêu
- Về mặt kiến thức:
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
12
skkn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Tiếp tục phát triển và hoàn thiện các kĩ năng: Nắm vững kiến thức phổ thơng,
cơ bản, có tính hệ thống, thiết thực về đặc điểm tự nhiên cũng như việc sử dụng
hợp lí và bảo vệ mơi trường, tài nguyên thiên nhiên ở nước ta.
- Về kĩ năng:
+ Nhận xét, phân tích, tổng hợp, so sánh các sự vật, hiện tượng địa lí tự nhiên
cũng như kĩ năng xây dựng biểu đồ, sử dụng và khai thác bản đồ (Atlat), số liệu
thống kê của nước ta.
+ Kĩ năng thu thập, trình bày các thơng tin về địa lí tự nhiên hoặc về địa
phương nơi học sinh đang sinh sống.
+ Vận dụng kiến thức để giải thích các hiện tượng, sự vật địa lí và giải quyết
một số vấn đề của cuộc sống, sản xuất gần gũi với học sinh.
- Về thái độ, tình cảm: Góp phần làm cho học sinh:
+ Có tình u thiên nhiên, q hương đất nước
+ Có ý thức và hành động bảo vệ quê hương đất nước và môi trường.
1.2.1.2 Nội dung
Chuyên đề Địa lí tự nhiên có một vai trị nhất định trong việc trang bị kiến
thức cho học sinh để tạo nên chương trình tương đối hồn chỉnh về địa lí Tổ quốc
trên cơ sở kế thừa và phát triển chương trình Địa lí 8 nhưng so với chương trình
Địa lí lớp 8, mảng kiến thức tự nhiên Việt Nam ở Địa lí lớp 12 có tầm khái qt ở
mức độ cao hơn, đi sâu vào đặc điểm chung của tự nhiên Việt Nam. Chuyên đề có
nhiệm vụ trang bị kiến thức về Địa lí tự nhiên Việt Nam cụ thể bao gồm 3 nội dung
chính dưới đây:
- Vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ và ý nghĩa của chúng.
- Đặc điểm chung của tự nhiên Việt Nam
+ Đất nước nhiều đồi núi
+ Thiên nhiên chịu ảnh hưởng sâu sắc của biển
+ Thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa
+ Thiên nhiên phân hóa đa dạng
- Vấn đề sử dụng và bảo vệ tự nhiên
+ Sử dụng và bảo vệ tài ngun thiên nhiên
+ Bảo vệ mơi trường và phịng chống thiên tai
1.2.1.3. Khả năng áp dụng dạy học phân hóa mơn Địa lí 12
Khi phân tích đặc điểm chun đề Địa lí tự nhiên 12, tơi nhận thấy việc
DHPH là cần thiết:
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
13
skkn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Một là, nhiều nội dung kiến thức Địa lí tự nhiên lớp 12 được lặp lại ở cấp
THCS nhưng phức tạp, nâng cao và đòi hỏi ở HS nhiều kiến thức, kĩ năng hơn.
Điều này dẫn đến sự cần thiết phải phân hóa NLNT khi tổ chức dạy học Địa lí 12
cho các HS có khả năng tiếp thu khác nhau để giúp những HS yếu kém và trung
bình giải quyết khó khăn với những kiến thức khó, trừu tượng và những HS khá,
giỏi không chán nản với một số nội dung đã biết mà sẽ hứng thú học tập.
Hai là, đối tượng HS lớp 12 có sự phân hóa về nhu cầu học tập rõ nét phụ
thuộc vào năng lực, phong cách học, đặc điểm bản thân và việc xác định nghề
nghiệp tương lai. Do đó tùy vào nhu cầu, khả năng, hứng thú học tập của HS, GV
lựa chọn nội dung, PPDH, HTTC dạy học và KT, ĐG phù hợp. Điều này sẽ giảm
áp lực học tập cho những HS chọn ngành nghề khơng có mơn Địa lí, tăng những
kiến thức địi hỏi tư duy cao cho HS chọn mơn Địa lí để thi tuyển vào các trường
đại học, cao đẳng.
Ba là, thực trạng dạy học ở trường THPT hiện nay nói chung, dạy học Địa lí
nói riêng cịn thiên về dạy học một chiều. GV cung cấp kiến thức, HS ghi chép nội
dung bài giảng, hiệu quả dạy học Địa lí rất thấp. Để cải thiện tình trạng trên, ngành
GD&ĐT Việt Nam đã đưa ra nhiều giải pháp nhằm đổi mới PPDH, HTTC dạy
học, KT, ĐG. Tổ chức DHPH đòi hỏi GV phải quan tâm tới từng cá nhân HS, phải
lựa chọn các HTTC dạy học, PPDH, phương tiện DH phù hợp với đối tượng HS.
Có thể coi DHPH như một giải pháp quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả dạy học
hiện nay ở các trường THPT.
1.2.2 Thực trạng về dạy học phân hóa ở trƣờng THPT Lê Lợi
1.2.2.1 Thực trạng về phân hóa năng lực nhận thức, hứng thú học tập,
phong cách học tập, đặc điểm trí tuệ của học sinh lớp 12 THPT
- Về phân hóa năng lực nhận thức mơn Địa lí của học sinh lớp 12 THPT
Để đánh giá khả năng học mơn học, những khó khăn, thuận lợi khi học Địa lí
12, tơi đã tiến hành khảo sát năng lực theo hai hình thức sau:
Thứ nhất: Tơi điều tra kết quả học tập trường THPT Lê Lợi thông qua hệ
thống Vnedu. Kết quả thu được như sau:
Bảng tổng hợp kết quả học tập mơn Địa lí Khối 11 Trƣờng THPT Lê Lợi
năm học 2019 – 2020
Xếp loại
Kết quả
Giỏi
Khá
Yếu
Trung bình
Số
lượng
Tỉ lệ
(%)
Số
lượng
Tỉ lệ
(%)
Số
lượng
Tỉ lệ
(%)
Số
lượng
Tỉ lệ
(%)
136
29,69
280
61,14
42
9,17
0
0
Kết quả điều tra cho thấy, NLNT môn Địa lí của HS có sự phân hóa khá rõ.
Những HS đạt học lực giỏi, ngồi việc đã có những kiến thức cơ bản, các em đã
biết liên hệ, phân tích, so sánh những kiến thức Địa lí để trả lời câu hỏi nâng cao.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
14
skkn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Những HS đạt khá đã có được những kiến thức cơ bản, nhưng khả năng vận dụng
kiến thức chưa tốt. Những HS trung bình thì mới chỉ hiểu nội dung kiến thức.
Thứ hai: quan sát hoạt động học tập thường ngày của HS qua đánh giá thời
gian hoàn thành nhiệm vụ tôi nhận thấy trong các lớp học có sự phân hóa rõ rệt về
nhịp độ nhận thức: (1) nhóm hồn thành nhiệm vụ học tập trước thời gian quy
định, (2) nhóm hồn thành đúng tiến độ thời gian và (3) nhóm khơng hồn thành
đúng thời gian quy định và có sự phân hóa giữa các lớp với nhau
Kết quả khảo sát thông qua phiếu phụ lục 1 cho thấy sự khác biệt rõ rệt về
năng lực nhận thức mơn Địa lí: Một số HS có năng lực Địa lí rất tốt, có thể tự học
Địa lí hiệu quả mà không cần nhiều sự hướng dẫn từ GV. Bên cạnh đó cịn những
HS chưa có các kiến thức, kĩ năng Địa lí cơ bản. Từ kết quả khảo sát tơi thấy sẽ có
hơn 25% HS cần được trợ giúp đỡ. Trong khi đó, có khoảng 8% HS cần xem xét
để nâng cao yêu cầu so với mức độ kiến thức cơ bản.
- Về hứng thú học tập môn Địa lí của học sinh lớp 12 THPT
Khảo sát hứng thú học tập của HS qua Phụ lục 1 cho kết quả có 60% HS
được hỏi thích học mơn Địa lí. Có 80% HS cho rằng học Địa lí giúp các em giải
thích được những hiện tượng tự nhiên xung quanh, có 22% HS học mơn Địa lí để
xét tuyển vào đại học, cao đẳng và có tới 40% HS khơng u thích mơn Địa lí. Chỉ
có 27% HS gặp GV để được giải đáp những thắc mắc. Vì vậy GV phải biết cách
tổ chức DH hiệu quả, xây dựng được môi trường học tập thân thiện, luôn quan tâm
tới HS để các em u thích mơn Địa lí. Đồng thời, có 55% HS xem các chương
trình trên truyền hình có nội dung về Địa lí; có 47% HS đọc tạp chí, báo, hay
những vấn đề có liên quan đến Địa lí. Vì thế để khai thác tốt nguồn thơng tin và
tăng hứng thú học tập, GV nên hướng dẫn HS và giao các nhiệm vụ học tập yêu
cầu HS tìm kiếm thơng tin về địa lí trên các phương tiện thơng tin đại chúng, trên
Internet.
- Tìm hiểu về phong cách học của HS lớp 12 THPT
PCHT là thói quen học tập riêng của từng người học. PCHT bao gồm ưu thế
của giác quan và cách xử lý thông tin. Tác giả đã tiến hành quan sát sở thích của
HS khi tham gia các hoạt động học tập và phỏng vấn riêng HS để xác định chính
xác đặc điểm PCHT nổi bật của HS như sau:
Bảng kết quả điều tra PCH của HS
Phong cách học
HỌC SINH
qua nhìn
qua nghe
qua đọc
qua
và ghi
vận động
Tổng
168
35
44
30
59
Tỉ lệ %
11
20,8
26,2
17,9
35,1
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
15
skkn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Kết quả khảo sát HS cho thấy: chiếm tỉ lệ cao nhất (35,1%) HS thích học qua
vận động; 20,8% HS có PCH qua nhìn, 26,2% HS có PCH qua nghe và ít nhất là
PCHT qua đọc và viết (17,9%). Như vậy, có sự phân hóa sâu sắc về PCH giữa các
HS.
Tuy nhiên, quá trình thực tế cho thấy có những HS khơng nổi bật về PCH
nào và có những HS sở hữu 2 hoặc 3 PCH. Vì vậy, khi giao nhiệm vụ học tập, GV
không mặc định PCH của HS mà cho phép các em tự lựa chọn nhiệm vụ, tài liệu
học tập phù hợp với bản thân.
- Tìm hiểu về thế mạnh trí tuệ của học sinh lớp 12 THPT
Tác giả đã tìm hiểu qua kết quả học tập của các môn học khác và trao đổi với
giáo viên dạy các bộ mơn khác. HS có thế mạnh logic - tốn thường học tốt mơn
Tốn và các mơn tự nhiên. Các HS có thế mạnh ngơn ngữ thường đạt thành tích
cao trong mơn Ngữ văn. HS có thế mạnh trí tuệ hình thể - động năng thường đạt
thành tích về thể thao. Các HS có thế mạnh khơng gian thường học tốt mơn Vật lí,
Cơng nghệ…
Kết quả điều tra, quan sát, tìm hiểu cho thấy, HS trong mỗi lớp đều có đủ các
kiểu thế mạnh, có những HS có nhiều thế mạnh nhưng cũng có những HS khơng
thực sự có trí tuệ nào nổi bật.
1.2.2.2 Thực trạng nhận thức của giáo viên về dạy học phân hóa
- Tìm hiểu về việc trang bị kiến thức dạy học phân hóa của giáo viên
Để tổ chức DHPH, GV phải có những hiểu biết về DHPH. Kết quả điều tra
thực tiễn cho thấy: Có 30,0% GV được hỏi đã được trang bị kiến thức về DHPH
song 70,0% tự tìm hiểu từ các nguồn thông tin khác nhau. Như vậy, GV rất quan
tâm tới DHPH.
Tổ chức DHPH phù hợp với NLNT của HS là một yêu cầu cấp thiết song kết
quả điều tra cho thấy chỉ có 20 % GV cho rằng rất cần phải phân hóa nhiệm vụ
học. Điều này cho thấy cần phải phổ biến kiến thức về sự phân hóa NLNT của HS
cho GV phổ thơng.
Khảo sát GV về mức độ phân hóa thể hiện trong chương trình mơn Địa lí, hầu
hết GV cho rằng chương trình học đã ít nhiều thể hiện mức độ phân hóa. Tuy
nhiên, đánh giá của GV về mức độ thể hiện phân hóa ở mỗi phần có sự khác biệt
đáng kể, cụ thể:
Kết quả điều tra về mức độ phân hóa của chƣơng trình mơn Địa lí
TT
Các phần của chƣơng trình học mơn Địa lí
Rõ ràng
(%)
Khơng rõ
ràng (%)
1
a. Mục tiêu của chương trình mơn học
80
20
2
b. Nội dung của chương trình mơn học
80
20
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
16
skkn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
3
c. Định hướng về phương pháp, hình thức tổ
chức, phương tiện dạy học
60
4
d. Định hướng về kiểm tra đánh giá
80
5
e. Hướng dẫn thực hiện chương trình mơn học
70
40
20
30
Số liệu thống kê cho thấy, có 80% GV cho rằng mức độ phân hóa được thể
hiện rõ nhất là định hướng về KT, ĐG vì Sở GD&ĐT yêu cầu xây dựng ma trận
đề kiểm tra thành bốn mức độ: Biết -Hiểu - Vận dụng - Vận dụng cao. Với 40%
GV khẳng định mức độ phân hóa cịn chưa thể hiện rõ trong định hướng về
PPDH, HTTC và PTDH cho thấy sự cần thiết của việc bồi dưỡng GV.
Nhận thức của giáo viên về tầm quan trọng của dạy học phân hóa mơn Địa
lí: Hầu hết GV đánh giá cao và coi trọng việc tổ chức DHPH mơn Địa lí. Có 80%
GV cho rằng DHPH để giáo dục về tính tồn diện HS, 70% coi DHPH để phát
hiện và bồi dưỡng tài năng và 65% nghĩ DHPH để đáp ứng yêu cầu về cơng bằng.
- Tìm hiểu phong cách học tập và thế mạnh trí tuệ của giáo viên
Hầu hết GV được hỏi đều thấy thú vị khi tìm hiểu và tự đánh giá PCH và
thế mạnh trí tuệ của bản thân: 70% GV cho rằng họ có thế mạnh ngơn ngữ, 40%
nhận ra họ có thế mạnh trí tuệ giao tiếp, 70% GV cho rằng mình có PCH qua nhìn,
10% GV có PCH qua nghe. Đây cũng là những điểm mạnh cần thiết cho DH.
1.2.2.3 Thực trạng DHPH ở trƣờng Trung học phổ thơng
- Thực trạng việc tìm hiểu HS của GV
Hầu hết GV (70%) thấy cần xác định kiến thức, kĩ năng đã có của HS trước
khi dạy; nhưng chỉ có 40% GV coi trọng tìm hiểu hứng thú học mơn học, có 40%
thấy cần phải xác định PCH và chỉ có 07% GV muốn tìm hiểu thế mạnh của HS.
Khảo sát HS cho thấy: 40% GV có tìm hiểu thuận lợi và khó khăn của các
em HS và chỉ có 2/10 GV quan tâm tới hồn cảnh gia đình của HS. Hầu hết GV
cho rằng cần phải thấu hiểu HS song họ thừa nhận chưa làm tốt việc này, thậm chí
một số GV khơng nhớ tên HS. Một số GV cho thấy: Địa lí là mơn phụ, tổ chức
điều tra sẽ làm mất thời gian của HS; Một số GV khơng quan tâm tới sở thích,
hứng thú học của HS vì họ chưa thấy cần thiết nhưng nhiều GV cũng muốn được
hướng dẫn cách tìm hiểu HS về PCH, thế mạnh trí tuệ, …
- Thực trạng việc lập kế hoạch dạy học
Điều tra về việc lập kế hoạch dạy học cho thấy: 50% GV quan tâm tới mục
tiêu dạy học, nội dung dạy học, phương tiện dạy học, sở thích, cách tiếp thu kiến
thức của từng HS. Cịn 20% GV chỉ quan tâm tới nội dung SGK, mục tiêu dạy
học, PTDH.
- Thực trạng việc sử dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực
Bảng kết quả điều tra mức độ sử dụng một số PPDH của GV
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
17
skkn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
TT
Phƣơng pháp dạy học
Thƣờng
xuyên (%)
Thỉnh
thoảng (%)
Chƣa bao
giờ (%)
1
a. Dạy học hợp tác
70
30
0
2
b. Dạy học theo dự án
10
80
10
3
c. Đàm thoại cả lớp
70
30
0
4
d. Dạy học theo góc
10
50
40
5
e. Dạy học theo trạm
10
40
50
6
f. Dạy học theo hợp đồng
10
30
60
7
g. Dạy học dựa vào vấn đề
30
40
30
Như vậy, có 70% GV đã tổ chức dạy học hợp tác và phương pháp đàm thoại
cả lớp. Trong khi đó 50% GV chưa bao giờ dạy học theo trạm, 60% GV chưa từng
sử dụng PPDH theo hợp đồng,... dạy học hợp tác, dạy học theo trạm, dạy học theo
hợp đồng là những PPDH tích cực tạo điều kiện thuận lợi để DHPH. Qua trao đổi,
một số GV cho rằng áp dụng các PPDH mới mất nhiều thời gian nên chỉ sử dụng
khi thao giảng. Như vậy, cần thiết phải hướng dẫn và động viên GV sử dụng
PPDH tích cực để nâng cao hiệu quả dạy học.
Kết quả điều tra cũng cho thấy: có 70% GV sử dụng tranh ảnh, bản đồ, biểu
đồ,... trong các giờ học của mình. Trong khi đó, 50% GV thỉnh thoảng mới sử
dụng video clip, 40% GV thỉnh thoảng mới tạo cơ hội cho HS được lựa chọn học
liệu để thực hiện nhiệm vụ. Có 20% GV chưa bao giờ thiết kế nhiệm vụ học tập
phân hoá, 10% GV chưa bao giờ phối hợp các HTTC dạy học..
- Về kiểm tra, đánh giá học sinh
Có 30% GV cho rằng cần để HS được lựa chọn hình thức đánh giá phù hợp
(trình bày miệng hay viết câu trả lời,…), Scũng có 30% GV chưa bao giờ thực
hiện. 50% GV cho rằng rất cần đưa ra các câu hỏi để phân biệt khả năng áp dụng
kiến thức của HS song 40% GV thực hiện chưa tốt. 40% GV thấy cần đánh giá
mức độ hứng thú học tập của HS nhưng cũng có đến 40% GV chưa làm tốt việc
này. Như vậy, khâu KT, ĐG đang bị xem nhẹ, GV chủ yếu đánh giá HS dựa vào
kết quả các bài kiểm tra định kì. Đây là một trở ngại cho việc tổ chức thực hiện
DHPH Địa lí.
- Xây dựng mơi trường lớp học
Có 40% GV thấy được sự cần thiết của sự hợp tác giữa GV và HS. Tuy
nhiên, chỉ có 30% GV cho rằng phải làm cho mỗi HS cảm thấy được tơn trọng và
an tồn trong lớp học. Có tới 50% GV chưa thực hiện tốt việc “Sử dụng phiếu
đánh giá để HS tự đánh giá và đánh giá kết quả học tập của bạn”, hay 40% GV
thỉnh thoảng mới cho HS lựa chọn cách trình bày nhiệm vụ học tập được giao,
20% HS cho rằng chưa bao giờ được GV cho cơ hội lựa chọn cách trình bày
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
18
skkn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
nhiệm vụ học tập. Điều này chứng tỏ khơng khí dân chủ trong lớp học cũng chưa
được quan tâm.
- Nhận thức của học sinh về DHPH
Có 50 % HS cho rằng GV Địa lí đã biết trình độ của các em trước khi bắt
đầu dạy học, 60% thầy cô quan tâm tới hứng thú học tập của HS, 68% HS mong
muốn được lựa chọn cách thiết kế sản phẩm học tập, 56% HS muốn được tự tìm
kiếm tài liệu trên Internet, 62% HS mong được lựa chọn chủ đề nghiên cứu theo
sở thích.
- Những khó khăn của giáo viên khi tổ chức DHPH
Có 80% GV gặp khó khăn về cơ sở vật chất khi tổ chức DHPH. Có 50%
GV gặp khó khăn khi xác định NLNT, PCH, thế mạnh trí tuệ của HS nên có tới
50% GV gặp khó khăn khi thiết kế nhiệm vụ học tập đáp ứng sự đa dạng về
NLNT, PCH, thế mạnh trí tuệ của HS. Kết quả điều tra đã phản ánh thực trạng của
việc DHPH chưa được phổ biến và tổ chức rộng rãi. Mặt khác, DHPH địi hỏi GV
phải có năng lực chuyên môn vững vàng, linh hoạt, chủ động khi tổ chức dạy học,
phải có khả năng bao quát lớp học tốt, phải tận tâm với nghề.
1.2.2.4 Những vấn đề cần giải quyết
Nghiên cứu thực trạng DHPH mơn Địa lí 12 THPT tơi nhận thấy:
- GV Địa lí THPT đã nhận thức được tầm quan trọng của DHPH và đã có
những hiểu biết nhất định về DHPH. Tuy nhiên, nhiều GV mới chỉ dạy theo kinh
nghiệm, chưa được trang bị kiến thức về DHPH nên hiệu quả chưa cao.
- Mức độ vận dụng DHPH trong dạy học Địa lí vẫn còn thấp. Nhiều GV
chưa tiến hành DHPH mặc dù biết DHPH là cần thiết và có khả năng thực hiện.
Đa số GV mới chỉ phân loại HS theo giỏi, khá, trung bình, yếu, kém để phân hóa
nhiệm vụ học tập. Hầu hết GV chưa được trang bị kiến thức về DHPH phù hợp
với PCHT và đa dạng trí tuệ HS trong lớp học.
- Nhiều HS chưa quan tâm tới môn Địa lí. Hầu hết các em đều nhận ra bản
thân có thể đạt thành tích cao hơn nếu chăm chỉ, quyết tâm, biết lập kế hoạch học
tập hiệu quả và được khích lệ, động viên, được học theo cách các em thấy hứng
thú.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
19
skkn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
CHƢƠNG 2: XÂY DỰNG QUY TRÌNH VÀ CÁCH THỨC TỔ CHỨC
THỰC HIỆN CHUYÊN ĐỀ ĐỊA LÍ TỰ NHIÊN LỚP 12 THEO QUAN
ĐIỂM DẠY HỌC PHÂN HÓA NHẰM PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG
LỰC HỌC SINH THPT
2.1 Nguyên tắc và yêu cầu của tổ chức dạy học phân hóa trong mơn Địa lí
12 THPT
2.1.1 Ngun tắc dạy học phân hóa mơn Địa lí 12 THPT
Tổ chức DHPH mơn Địa lí ngoài việc phải tuân thủ theo những nguyên tắc
dạy học nói chung cần đặc biệt quan tâm tới một số ngun tắc sau:
* Đảm bảo tính hệ thống
Dạy học nói chung và DHPH nói riêng cần đáp ứng các yêu cầu của một hệ
thống các thành tố như: mục tiêu dạy học, nội dung dạy học, PPDH, HTTC dạy
học, PTDH và KT, ĐG. Các thành tố trên ln có mối quan hệ mật thiết với nhau,
quy định, tác động và ảnh hưởng lẫn nhau.
Q trình DHPH mơn Địa lí phải luôn thể hiện được mối quan hệ mật thiết
giữa việc hiểu đặc điểm năng lực, phong cách, hứng thú của mỗi HS trong lớp học
và việc xác định mục tiêu dạy học, cách thức tổ chức dạy học, KT, ĐG. Các hoạt
động dạy học cần được thiết kế phù hợp với HS nhằm đạt các mục tiêu dạy học đã
đề ra. Hoạt động KT, ĐG phải diễn ra trong suốt q trình dạy học đảm bảo kiểm
sốt việc thực hiện mục tiêu và điều chỉnh tiến trình dạy học để mọi HS đều tiếp
nhận được các kiến thức, kĩ năng cơ bản của bài học.
Tính hệ thống của DHPH cịn thể hiện ở mối liên hệ chặt chẽ giữa kiến thức
chuyên môn, khả năng truyền đạt của GV và lượng kiến thức, kĩ năng mà mỗi HS
có khả năng tiếp thu. Lựa chọn PPDH, kĩ thuật, HTTC dạy học, cách thức KT, ĐG,
xây dựng mơi trường lớp học và đóng vai cả người học. GV luôn phải học cách tổ
chức và kiểm sốt q trình học tập của HS để điều chỉnh hoạt động dạy học sao
cho đạt hiệu quả cao nhất.
Đảm bảo được tính hệ thống trong DHPH giúp nâng cao chất lượng dạy học,
xây dựng môi trường lớp học thân thiện, HS tự tin vào khả năng của bản thân, xây
dựng mối quan hệ gắn bó giữa GV và HS.
* Đảm bảo tính vừa sức đối với học sinh
Các nguyên tắc đảm bảo tính vừa sức đối với người học khi tổ chức DHPH
mơn Địa lí 12 thể hiện ở các điểm sau:
- GV hiểu biết sâu sắc nội dung môn học, chủ động lựa chọn các nội dung dạy
học có mức độ kiến thức phù hợp với năng lực của HS.
- Các PPDH, các tài liệu học tập được sử dụng trong giờ học phù hợp với nội
dung dạy học, phong cách và đặc điểm HS.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
20
skkn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
- Mức độ yêu cầu về nội dung KT, ĐG phải phù hợp với năng lực của HS và
mục tiêu dạy học.
- Các nhiệm vụ học tập có độ khó vừa sức để các em vừa có tri thức mới, vừa
phát triển năng lực từ thấp đến cao. GV không nên ôm đồm kiến thức mà cần quan
tâm tới khả năng tiếp nhận của HS, kịp thời giúp đỡ HS gặp khó khăn.
* Đảm bảo tính sự thống nhất giữa vai trò chủ đạo của GV và vai trị chủ
động của HS trong q trình dạy học
Vai trị chủ đạo của GV khi tổ chức DHPH được thể hiện ở việc hiểu và phân
nhóm HS theo năng lực, phong cách và đặc điểm HS; thiết kế giáo án và điều
khiển hiệu quả các hoạt động dạy học.
Vai trò chủ động của HS thể hiện ở việc tham gia tích cực tất cả các hoạt
động học tập để chủ động lĩnh hội tri thức. GV có thể tác động để HS thể hiện chủ
động hơn trong học tập bằng cách:
- Điều chỉnh nội dung, quy trình và sản phẩm học tập theo đặc điểm cá nhân
HS.
- Hiểu điểm mạnh và hạn chế của từng HS để giao nhiệm vụ học tập phù hợp.
Khích lệ, động viên các em tự nghiên cứu.
- Lựa chọn phương pháp, kĩ thuật dạy học, hình thức tổ chức dạy học phù
hợp. Tạo động lực để HS tích cực tham gia các hoạt động học tập, tự tin trình bày ý
kiến để nâng cao kết quả học tập HS.
- Các tiêu chí đánh giá sản phẩm học tập thống nhất rõ ràng để HS tự đánh giá
kết quả học tập của bản thân và đánh giá sản phẩm học tập của bạn học.
- GV thể hiện vai trò chủ đạo, linh hoạt trong việc điều khiển các hoạt động
dạy học đáp ứng sự khác biệt của các HS. Ở lớp học phân hóa, hoạt động học của
HS là chủ yếu song sự tác động của GV thể hiện trong tất cả các hoạt động đó, GV
giúp HS chủ động chiếm lĩnh kiến thức. Từ đó hình thành và phát triển năng lực tự
học, năng lực sáng tạo cho HS.
* Đảm bảo tính tính cảm xúc tích cực của HS
Nguyên tắc này giúp HS dễ dàng nắm bắt kiến thức bài học mặc dù các em có
sự khác biệt về năng lực, phong cách và đặc điểm cá nhân. GV cần đảm bảo:
- Xác định mục tiêu bài học, nội dung dạy học gắn với nhu cầu của HS. Các
tài liệu học tập rõ ràng, tường minh, hấp dẫn giúp HS hứng thú học tập.
- Tổ chức các hoạt động dạy học phù hợp với HS trong lớp khiến HS quan
tâm và hăng hái hoàn thành các nhiệm vụ được giao.
- GV thấu hiểu cả ngay vấn đề ăn uống, nghỉ ngơi, mối quan hệ bạn bè,... để
xác định các yếu tố ảnh hưởng đến cảm xúc tích cực của mỗi HS.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
21
skkn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
- Huy động HS tham gia tích cực các hoạt động học tập bằng những lời khen
chân thành, đúng lúc để HS cảm nhận được giá trị, thế mạnh và luôn tự tin. Đây là
động lực để HS nhiệt tình học tập và sáng tạo.
- Thường xuyên đưa phản hồi cụ thể và tích cực về kết quả học tập của HS
trong suốt quá trình dạy học. Thể hiện sự tôn trọng đối với HS. Với những HS có
kết quả học tập chưa cao, tránh tạo áp lực để HS cảm nhận thất bại, yếu kém và sợ
học nhưng cần có thái độ dứt khốt, cương quyết khi HS không hợp tác song
không đe dọa hay phạt nặng để đảm bảo cảm xúc tích cực một cách bền vững.
* Đảm bảo phát triển các năng lực của HS
Tổ chức DHPH giúp HS được phát triển tối đa năng lực của bản thân:
- Mục tiêu của bài học được mô tả chi tiết về các năng lực cần được hình
thành và phát triển trong giờ học.
- Nội dung dạy học, hình thức tổ chức dạy học, các PPDH đều gắn với việc
hình thành và phát triển các năng lực cốt lõi và năng lực chun biệt mơn Địa lí.
- Tổ chức các hoạt động học tập hướng tới việc bồi dưỡng và phát triển đặc
điểm cá nhân: giao tiếp, sử dụng ngôn ngữ, tư duy lôgic, năng lực thẩm mĩ,... bên
cạnh đó là các năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự học, năng lực sáng tạo,...
Phát hiện các năng lực nổi trội của HS, khích lệ các em rèn luyện để phát triển
các năng lực đó, khuyến khích HS thiết kế được nhiều sản phẩm sáng tạo.
2.1.2 Yêu cầu đối với việc tổ chức DHPH trong môn Địa lí 12 THPT
* Tổ chức dạy học phân hóa phải xác định đƣợc nhu cầu của ngƣời học
Để DHPH thành công GV phải hiểu rõ các đặc điểm cá nhân HS về năng lực,
phong cách học, đặc điểm trí tuệ của HS. Điều này giúp GV xây dựng và tổ chức
các hoạt động dạy học phù hợp. Với lớp học có nhiều HS thiên về trí tuệ hình thể động năng sẽ tổ chức các trị chơi mang tính cạnh tranh, tạo điều kiện cho các em
được đứng lên trả lời câu hỏi, được di chuyển để thực hiện các nhiệm vụ học tập,...
nhưng GV cần quản lí lớp học trật tự. Ngược lại, ở lớp học có nhiều HS thiên về
trí tuệ nội tâm, GV giao nhiệm vụ đọc tài liệu, các dự án học tập độc lập,...
GV phải hiểu HS để lựa chọn nội dung DH, thiết kế tiến trình DH phù hợp.
Phải phát hiện các nhu cầu mới, biết thế mạnh nội bật của HS để lựa chọn cách
thức tổ chức DH phù hợp. GV phải sử dụng nhiều chiến lược dạy học khác nhau
sao cho phù hợp với sự khác biệt của HS. Ví dụ: Dạy Bài 9. Địa lí 12, ở lớp 12A3
có 2 học sinh Ý và Kiên là hai trong những HS nhiệt tình nhất thể hiện bài hát …...
Khi HS được tạo điều kiện để thể hiện năng khiếu, HS sẽ hững thú học tập tiếp
theo và tạo khơng khí phấn khởi cho lớp hoc.
* Tổ chức dạy học phân hóa phải đáp ứng tính đa dạng của HS
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
22
skkn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
HS trong cùng một lớp ln có sự khác biệt về năng lực, đặc điểm trí tuệ,
hồn cảnh gia đình, phong cách học, sức khỏe, tình cảm,... Vì vậy, mỗi PPDH,
HTTC dạy học chỉ phù hợp với một nhóm HS. GV xây dựng mục tiêu, lựa chọn
nội dung, sử dụng nhiều PPDH, HTTC dạy học, cho phép HS được lựa chọn sản
phẩm học tập nhằm đáp ứng sự đa dạng của HS trong lớp học.
Để tổ chức DHPH, mục tiêu dạy học được điều chỉnh đảm bảo tính vừa sức.
Ví dụ: Dạy về gió mùa (Bài 9, Địa lí 12), GV đã thiết kế mục tiêu dạy học dành
riêng cho các HS có trí tuệ âm nhạc - khơng gian theo các mức độ NLNT như sau:
(1) Tìm và thể hiện một bài hát có thể hiện nội dung về hoạt động gió mùa
nước ta.
(2) Tìm, thể hiện một bài hát có thể hiện nội dung về hoạt động gió mùa nước
ta và phân tích lời bài hát về khía cạnh Địa lí.
Rõ ràng hai mục tiêu trên có sự phân hóa rất rõ về kiến thức và mức độ năng
lực tư duy của HS. Chỉ tìm và thể hiện (1) dễ thực hiện hơn so với vừa tìm, thể
hiện vừa tư duy về hiện tượng (2).
GV tạo điều kiện cho HS được lựa chọn nhiệm vụ học tập và hỗ trợ HS phát
huy tối đa khả năng sáng tạo và tự tin hoàn thành nhiệm vụ.
Để tổ chức các hoạt động dạy học phù hợp với nhu cầu, GV phải vận dụng
linh hoạt các PPDH, KTDH. Việc thành lập các nhóm học tập cũng phải thường
xuyên thay đổi, có thể chỉ định các nhóm học tập cùng NLNT, hoặc thành lập
nhóm hỗn hợp gồm HS khá, giỏi, trung bình, yếu để các em hỗ trợ lẫn nhau hoặc
HS tự lựa chọn các bạn cùng nhóm theo sở thích,... Tạo điều kiện cho HS được
làm việc với thế mạnh của bản thân sẽ kích thích khả năng nghiên cứu và tạo ra
nhiều sản phẩm học tập sáng tạo.
* Tổ chức DHPH phải kết hợp chặt chẽ giữa dạy học và đánh giá
Để tổ chức DHPH hiệu quả GV phải đánh giá được mức độ nắm kiến thức, kĩ
năng và hứng thú học tập của HS. Vì vậy, DH và ĐG song hành trong suốt quá
trình DHPH.
Cần phải tổ chức ĐG trong mọi thời điểm của quá trình DH:
- ĐG trong giờ học để xác định mức độ sẵn sàng và hiểu bài của HS. ĐG việc
chuẩn bị các bài tập về nhà để biết mức độ hiểu bài cũ và sự chuyên cần của HS.
ĐG kết quả thảo luận nhóm để xác định mức độ phù hợp của các nhiệm vụ học tập.
ĐG khi kết thúc bài học để biết mức độ kiến thức, kĩ năng HS đã đạt được.
Trong suốt q trình DH, GV thu thập thơng tin để đánh giá chính xác mức
độ nắm bắt kiến thức, kĩ năng, đặc điểm trí tuệ, phong cách học cùng những khó
khăn của từng HS. Sử dụng kết quả ĐG để điều chỉnh, bổ sung điều chỉnh kế
hoạch DH ngay trong tiết học hoặc rút kinh nghiệm về sau.
* GV và HS phải hợp tác chặt chẽ khi tổ chức DHPH
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
23
skkn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Các quy tắc ứng xử trong lớp học; mục tiêu dạy học, các tài liệu học tập phù
hợp với HS; tiến trình dạy học hợp lí; mơi trường lớp học thân thiện,... là những
yếu tố ảnh hưởng đến sự thành cơng của q trình DHPH. Tất cả các yếu tố trên
cần có sự hợp tác hiệu quả giữa GV và HS để lựa chọn mục tiêu học, thỏa thuận
nhiệm vụ học tập, chuẩn bị tài liệu học tập... Để các nhóm học tập hiệu quả, GV
hướng dẫn nhóm trưởng lập kế hoạch thực hiện nhiệm vụ và quản lí hoạt động.
Trong suốt thời gian HS thực hiện nhiệm vụ học tập, GV luôn giám sát tiến
độ, hiệu quả thực hiện công việc để kịp thời giúp đỡ những HS gặp khó khăn. GV
hướng dẫn HS tự ĐG sản phẩm học tập. Sự phối hợp sẽ giúp GV điều chỉnh mức
độ nhiệm vụ học tập, quy định thời gian hồn thành nhiệm vụ, kiểm sốt mức độ
đạt mục tiêu đã đề ra và giúp đỡ HS khi cần thiết của GV.
Khi tổ chức DHPH, GV vừa là người thầy, người đồng hành giúp HS thành
cơng. Vai trị của GV sẽ luôn thay đổi từ một người hướng dẫn, cố vấn, hỗ trợ…
đến trở thành người thầy bổ trợ kiến thức mới cho HS. Hợp tác hiệu quả giữa GV
và HS là nhân tố quan trọng giúp mỗi HS đều tiến bộ so với chính khả năng của
các em.
* Điều chỉnh nội dung, tiến trình và sản phẩm DH khi tổ chức DHPH
Cần điều chỉnh nội dung dạy học phù hợp với NLNT, phong cách học và đặc
điểm của HS. Mục đích là HS yếu học được các kiến thức và kĩ năng cơ bản, HS
khá, giỏi được tiếp cận những nội dung đòi hỏi tư duy cao hơn. GV điều chỉnh nội
dung dạy học bằng việc thiết kế các tài liệu học tập để HS được tiếp nhận tri thức
theo cách các em thấy hứng thú.
Kế hoạch dạy học mà GV thiết kế không phải lúc nào cũng khả thi. Khi phát
hiện bài giảng khơng cịn phù hợp với một số HS, GV phải điều chỉnh tiến trình
dạy học. GV không nên giao các nhiệm vụ học tập HS đã biết hoặc nói nhiều về
một nội dung mà HS khơng hiểu. Trong lớp học phân hóa, GV có thể cho phép HS
lựa chọn cách thể hiện các sản phẩm học tập khác nhau mà vẫn đạt được các mục
tiêu dạy học đã đề ra. Ví dụ: Khi tổ chức dự án học tập “Phòng chống thiên tai” để
dạy về Các thiên tai chủ yếu và biện pháp phòng chống (Bài 15, Địa lí 12) GV đã
thiết kế các phương án về sản phẩm học tập để HS lựa chọn như bảng sau:
Bảng các phƣơng án về sản phẩm học tập của dự án
“Phòng chống thiên tai”, Bài 15, Địa lí 12
Sản phẩm viết
Sản phẩm trực quan
Sản phẩm nói
Một báo cáo nghiên cứu
Bài trình bày PP
Thiết kế cuộc tọa đàm
Một bản tin
TỰ CHỌN
Một phỏng vấn radio
TỰ CHỌN
Sơ đồ tư duy
Một bài diễn văn
HS được phép lựa chọn linh hoạt các phương án thiết kế sản phẩm học tập
phù hợp với bản thân dựa trên cơ sở NLNT, phong cách học và đặc điểm của mình.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
24
skkn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
* Phải chú ý tới CSVC và môi trƣờng lớp học khi tổ chức DHPH
Để tổ chức DHPH cần quan tâm tới cơ sở vật chất dạy học như: Phịng học đủ
rộng có chỗ ngồi thoải mái cho mỗi HS; Ánh sáng đủ cho tất cả các HS trong lớp;
Lớp học có đủ các phương tiện nghe nhìn, bảng, bàn ghế phù hợp và luôn sạch sẽ.
Cần xây dựng môi trường lớp học đáp ứng các yêu cầu sau:
- GV cùng HS xây dựng khơng khí thân thiện của lớp học: coi trọng sở thích,
phong cách học, đặc điểm trí tuệ của bạn học, nhận thức tích cực về HS khác trong
lớp học.
- GV luôn tôn trọng, lắng nghe ý kiến và công nhận các sản phẩm học tập của
HS. Những câu nói hài hước của GV khi HS mắc lỗi sẽ hiệu quả hơn những lời
châm biếm, mỉa mai.
- Tạo dựng khơng khí an tồn trong lớp học: GV chấp nhận cả những đức tính
tốt, khả năng nổi trội và sự chậm chạp,… của HS. Động viên HS mạnh dạn khi cần
giúp đỡ và khuyến khích HS nói ra những ý tưởng mới, sáng tao.
- Phải quan sát để phát hiện những tiến bộ và kịp thời động viên HS. GV trân
trọng các sản phẩm học tập do HS thiết kế. Ví dụ: đề nghị cán bộ Thư viện cho
phép HS trưng bày các sản phẩm học tập tại Thư viện để ngiới thiệu sản phẩm học
tập của mình, tạo động lực cho HS tiếp tục học tập say mê và sáng tạo.
- HS thể hiện trách nhiệm học tập của bản thân và ghi nhận sự thành cơng của
bạn học. Xây dựng đội ngũ nhóm trưởng làm việc hiệu quả: biết phân chia nhiệm
vụ rõ ràng, biết giám sát hoạt động và luôn sẵn sàng giúp đỡ các bạn trong nhóm.
2.2 Xây dựng quy trình và cách thức tổ chức thực hiện DHPH trong
chuyên đề ĐLTN 12 THPT
Dựa trên những cơ sở lí luận và thực tiễn đã nghiên cứu và giảng dạy, tôi đề
xuất quy trình và cách thức tổ chức thực hiện DHPH trong trong chuyên đề Địa lí
tự nhiên 12 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực học sinh ở trường THPT gồm 3
giai đoạn sau:
2.2.1 Giai đoạn 1: Tìm hiểu và nhận diện học sinh
2.2.1.1 Mục tiêu
- Tìm hiểu và nhận diện được khá chính xác các đặc điểm của mỗi HS trong
lớp học để lựa chọn mục tiêu, nội dung DH, HTTC, PPDH và KT, ĐG phù hợp.
- Hiểu đặc điểm của HS để GV kiểm soát được sự tiến bộ, khích lệ hứng thú
học tập của mỗi em. Xây dựng được cơ sở dữ liệu và cung cấp thông tin cho HS
biết thế mạnh, điểm yếu, sở thích cá nhân để tìm ra phương pháp tự học hiệu quả.
- Hiểu điểm mạnh, điểm yếu của các HS trong lớp giúp các em hiểu biết và
tôn trọng lẫn nhau, cùng nhau xây dựng mơi trường lớp học thân thiện, tích cực.
2.2.1.2 Các biện pháp tìm hiểu và nhận diện học sinh
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
25
skkn
