Phát triển trang trại ở vùng đông nam bộ

BỘGIÁODỤCVÀ ĐÀOTẠO
TRƯỜNG ĐẠIHỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

LÃTHÚYHƯỜNG

PHÁTTRIỂNTRANGTRẠI
ỞVÙNG ĐƠNGNAMBỘ
Chunngành:ĐịaLíhọcM
ãsố:62.31.05.01

LUẬNÁNTIẾNSĨĐỊALÝ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. GS.TS. ĐỗThị MinhĐức
2. PGS.TS.PhạmXuânHậu

HÀNỘI –2017


1

LỜICAMĐOAN
Tôi xin cam đoan nội dung luận án tiến sĩ “Phát triển trang trại ở vùng
ĐơngNamBộ”làcơngtrìnhnghiêncứukhoahọcđộclậpcủatơi.
Các số liệu, tư liệu đưa ra trong luận án là trung thực. kết quả nghiên
cứukhoa học nêu trong luận án chưa từng được công bố trong các cơng trình
nghiêncứukhoahọc nào khác.
Nghiêncứusinh

LãThúyHường

LỜICẢMƠN
Trong suốt q trình thực hiện luận án, tơi đã nhận được rất nhiều sự giúp
đỡcủacácthầycôgiáo,cácnhàkhoahọc,đồngnghiệp,bạnbèvànhữngngườithân.
Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lịng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới GS.TS.
ĐỗThị Minh Đức, PGS.TS. Phạm Xuân Hậu, GS.TS. Nguyễn Viết Thịnh, là
nhữngThầy, Cơ giáo đã trực tiếp dìu dắt, chỉ bảo, hướng dẫn cho tôi những kiến
thức quýbáuvà giúp đỡ tơivề mọi mặt để hồn thành luận án.
Tơi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Đại học Sư phạm Hà
Nội,PhịngSauĐạihọc,PhịngTàichínhKếtốn,BanChủnhiệmKhoaĐịalý,tậpthểgiáoviênvàcánbộcơngnhânviênKhoaĐịalýmàtrựctiếplà
cácThầy,Cơgiáo Bộ mơn Địa lý Kinh tế - Xã hội đã giúp đỡ tôi về tinh thần, vật chất,
kiến thứcđể tơi hồnthành luậnán.
Tơi trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của các Sở NN&PTNT TP.Hồ
ChíMinh,Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước, Bà Rịa-Vũng Tàu, Tây Ninh.
ViệnChính sách và Chiến lược Phát triển Nông nghiệp Nông thôn, Cục Hợp Tác
Xã vàPhát triển nông thôn (Bộ NN&PTNT), Ban Kinh tế Trung ương, Viện Quy
hoạch
vàthiếtk ế n ô n g n g h i ệ p m i ề n N a m . T ô i đ ặ c b i ệ t c ả m ơ n c á c c á n b ộ P h ò n
g N ơ n g nghiệpvàPháttriểnnơngthơncáchuyệnChâuĐức(BàRịa-VũngTàu),PhúGiáo(Bình Dương), Hớn
Quản (Bình Phước), Thống Nhất (Đồng Nai), Bến Cầu, TânBiên (Tây Ninh), Bình
Chánh, Cần Giờ, Củ Chi (TP.Hồ Chí Minh) đã tạo điều kiệnthuậnlợi vàgiúpđỡ
tơitrongqtrình thu thậpsốliệuvà điềutrathựcđịa.
Cuối cùng cho tơi bày tỏ lịng biết ơn tới gia đình tơi: bố, mẹ và những
ngườithân đã ln chia sẻ, động viên, chăm sóc và tạo điều kiện cho tôi trong suốt
thờigianhọc tập, nghiên cứuvà hồnthành luậnán.
Tơixintrântrọngcảmơn!
Tácgiảluậnán
LãThúyHường


MỤCLỤC

Trang
LỜICAMĐOAN.............................................................................................................i
LỜICẢMƠN..................................................................................................................ii
DANHMỤCCÁCCHỮVIẾTTẮT...............................................................................vii
DANHMỤCCÁCBẢNG..............................................................................................ix
DANHMỤCCÁCBIỂUĐỒ...........................................................................................xi
DANHMỤCCÁCSƠĐỒ..............................................................................................xii
DANHMỤCCÁCBẢNĐỒ.........................................................................................xiii
MỞĐẦU........................................................................................................................ 1
1. Tínhcấpthiếtcủađềtài..................................................................................................1
2. Mụctiêuvànhiệmvụnghiêncứu.....................................................................................2
2.1. Mụctiêunghiêncứu...............................................................................................2
2.2. Nhiệmvụnghiêncứu.............................................................................................2
3. Giớihạnnghiêncứu......................................................................................................2
3.1. Vềnộidung........................................................................................................... 2
3.2. Vềkhơnggian.......................................................................................................3
3.3. Vềthờigian..........................................................................................................3
4. Quanđiểmvàphươngphápnghiêncứu............................................................................3
4.1. Quanđiểm............................................................................................................3
4.2. Phươngphápnghiêncứu........................................................................................4
5. Cácluậnđiểmbảovệ.....................................................................................................6
6. Nhữngđónggópchủyếucủaluậnán................................................................................7
7. Cấutrúccủaluậnán.......................................................................................................7
CHƯƠNG1.CƠSỞLÝLUẬNVÀTHỰCTIỄNVỀPHÁTTRIỂNTRANGTRẠI......8
1.1. Tổngquancácvấnđềnghiêncứu..................................................................................8
1.1.1. Trênthếgiới.......................................................................................................8
1.1.2. ỞViệtNam......................................................................................................13
1.2. Cơsởlýluận............................................................................................................18

1.2.1. Kháiniệm,đặcđiểm,phânloạitrangtrại..............................................................18
1.2.2. Cácnhân tố ảnh hưởngtớisự phát triểnvàphân bố trangtrại..............................27
1.2.3. Nhữngtiêuchíđánhgiápháttriểntrangtrại...........................................................33
1.3. Cơsởthựctiễn.........................................................................................................36
1.3.1. Pháttriểntrangtrạitrênthếgiới...........................................................................36
1.3.2. PháttriểntrangtrạiởViệtNam............................................................................39
1.3.3. Nhữngbàihọckinhnghiệm...............................................................................43
Tiểukếtchương1...........................................................................................................44
CHƯƠNG2C Á C NHÂNTỐẢNHHƯỞNGĐẾNSỰPHÁTTRIỂNTRANGTRẠIỞVÙN
GĐƠNGNAMBỘ................................................................................................46
2.1. Vịtríđịalí................................................................................................................46
2.2. Điềukiệntựnhiên....................................................................................................48
2.2.1. Địahình..........................................................................................................48
2.2.2. Đất.................................................................................................................48
2.2.3. Khíhậu...........................................................................................................54
2.2.4. Nguồnnước....................................................................................................57
2.2.5. Sinhvật...........................................................................................................59
2.3. Cácnhântốkinhtếxãhội...........................................................................................60
2.3.1. ChínhsáchNhànước........................................................................................60
2.3.2. Vốnđầutưvàthịtrườngtiêuthụ...........................................................................64
2.3.3. Dânsốvàlaođộng.............................................................................................66
2.3.4. Khoahọc-cơngnghệ........................................................................................68
2.3.5. Cơsởhạtầngvàcơsởvậtchấtkỹthuật..................................................................69
2.3.6. Trìnhđộquảnlý,kinh nghiệmtổchứcsảnxuấtcủachủtrangtrại.............................74
2.3.7. Khảnăngliênkếttạo rachuỗigiátrị nơngsảnởvùngĐơngNamBộ........................75
2.3.8. TrìnhđộpháttriểnkinhtếcủavùngĐơngNamBộ.................................................75
Tiểukếtchương2............................................................................................................ 76
CHƯƠNG 3.THỰCTRẠNGPHÁTTRIỂNTRANGTRẠI ỞVÙNGĐƠNGNAMBỘ78
3.1. Kháiqttìnhhìnhpháttriểnnơng,lâm,thủysảncủavùngĐơngNamBộ.......................78
3.1.1. Ngànhnơngnghiệp..........................................................................................78

3.1.2. Ngànhthủysản................................................................................................82
3.1.3. Ngànhlâmnghiệp............................................................................................82
3.2. ThựctrạngpháttriểntrangtrạiởvùngĐơngNamBộ.....................................................83
3.2.1. VịtrícủatrangtrạitrongtrongsựpháttriểnnơngnghiệpcủavùngĐơngNamBộ. .83
3.2.2. Sốlượng trangtrại, loại hìnhtrang trạivàgiátrịsảnxuất hànghóa của
trangtrại...................................................................................................................... 84
3.2.3. Tìnhhìnhhuyđộngvàhiệuquảsửdụngcácnguồnlựccủatrangtrại..........................94
3.2.4. Giảiquyếtđầurachonơngsảncủacáctrangtrại...................................................117
3.2.5. Hướngsảnxuất,kinhdoanhcủacácchủtrangtrại................................................126
3.3. Nhữngthànhtựu,hạnchếpháttriểntrangtrạiởvùngĐơngNamBộ..............................127
3.3.1. Thànhtựu......................................................................................................127
3.3.2. Hạnchế.........................................................................................................128
Tiểukếtchương3..........................................................................................................128
CHƯƠNG 4. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN TRANG TRẠI
ỞVÙNGĐÔNGNAMBỘ...............................................................................................130
4.1. Cơsởđịnhhướngpháttriểntrangtrạiởvùng ĐôngNamBộ........................................130
4.1.1. NhữngvấnđềcầnkhắcphụccủatrangtrạivùngĐôngNamBộ.............................130
4.1.2. Quyhoạch phát triển nôngnghiệpvà nông thôn vùng ĐôngNamBộ...............134
4.2. ĐịnhhướngpháttriểntrangtrạiởvùngĐôngNamBộ.................................................135
4.2.1. Pháttriểnbềnvữngtrangtrại.............................................................................135
4.2.2. Pháttriểndịchvụphụcvụtrangtrại....................................................................135
4.2.3. Pháttriểntrangtrạigắnvớithịtrườngtiêuthụ......................................................135
4.3. GiảipháppháttriểntrangtrạiởvùngĐôngNamBộ.....................................................136
4.3.1. Quyhoạchpháttriểntrangtrạitheohướngbềnvững............................................136
4.3.2. Giảiphápvềđấtđai.........................................................................................137
4.3.3. Giảiphápvềvốn.............................................................................................139
4.3.4. Giảiphápứngdụngkhoahọc-côngnghệ,pháttriểndịchvụnôngnghiệp................141
4.3.5. Nângcaochấtlượngnguồnnhânlựcchotrangtrại...............................................143

4.3.6. Giảiphápnângcaochấtlượngsảnphẩm.............................................................144

4.3.7. Giảipháppháttriểnthịtrườngtiêuthụnôngsảnphẩmchotrangtrại.......................145


Tiểukếtchương4..........................................................................................................147
KẾTLUẬNVÀKHUYẾNNGHỊ.................................................................................148
KẾTLUẬN................................................................................................................148
KHUYẾNNGHỊ.........................................................................................................149
DANH MỤC CÁCCƠNG TRÌNHĐÃCƠNGBỐ
LIÊNQUANĐẾNLUẬNÁN151TÀILIỆUTHAMKHẢO.................................................152
PHỤLỤC........................................................................................................................ i


DANHMỤCCÁCCHỮVIẾTTẮT
TiếngViệt
Chữviếttắt

Chữviếtđầyđủ

BCHTW

Ban chấp hànhTrung ương

BTB&DHMT

BắcTrungBộvàDunhảimiềnTrung

CNH–HĐH

Cơngnghiệphóa–hiệnđạihóa

CSHT&CSVCKT

Cơsởhạtầngvàcơsởvậtchấtkĩthuật

DHNTB

DunhảiNamTrungBộ

ĐBSCL

ĐồngbằngsơngCửuLong

ĐBSH

ĐồngbằngsơngHồng

ĐNB

ĐơngNamBộ

HĐND

Hộiđồngnhândân

GTHHNS

Gía trị hàng hóa nơngsản

HTX

Hợptácxã

KH,CN&MT

Khoahọc,cơngnghệvàmơitrường

KH-CN

Khoahọc-cơngnghệ

KTTT

Kinhtếtrangtrại

NCS

Nghiêncứusinh

NĐ

Nghịđịnh

NHNN

NgânhàngNhànước

NNCNC

Nơngnghiệpcơngnghệcao

NN&PTNT

Nơngnghiệpvàpháttriểnnơngthơn

NQ

Nghịquyết

QĐ

Quyếtđịnh

TCTK

TổngcụcThốngkê

TT

Trangtrại

TBCN

Tưbản chủ nghĩa

TDMNPB

Trung du miền núiphíaBắc

TPAT

Thựcphẩman tồn


TP.HCM

ThànhphốHồChí Minh

UBND

ỦybanNhândân

VAC

Vườn,ao,chuồng

TiếngAnh
Chữviếttắt

Nghĩangungốc

NghĩatiếngViệt

Co.opFood

Co-operativeFood

Chuỗicửahàngthựcphẩm

GAP

GoodAgriculture
Practices

Thực hành sản xuất nơngnghiệptốt

GDP

GrossDomesticProduct

Tổngsảnphẩmquốcnội

GlobalGAP

GlobalGoodAgriculturePr
actices

Tiêu chuẩn thực hành tốt
nơngnghiệptồn cầu

HACCP

Hazard Analysis
andCriticalControlPoints

IPM

Intergrated
PestManagement

Phân tích mối nguy và điểm
kiểmsốttớihạn–
Sửdụngtrongv i ệ c thiếtl ậ p h ệ t h ố n
gquảnlýantoàn
thựcphẩm
Quảnlý dịchhại tổnghợp

IR

Inverserelationship

Mốiquanhệnghịchđảo

SPSS

StatisticalPackageforthe
SocialSciences

VietGAP

VietnameseGood
AgriculturalPractices

Phầnm ề m m á y t í n h p h ụ c v ụ c ơ
ng
tácphân tíchthốngkê
Tiêu chuẩn thực hànhsản xuấtnông
nghiệptốtởViệtNam

WTO

WorldTrade
Organization

Tổchức Thương mại thế giới


DANHMỤCCÁCBẢNG
Trang
Bảng2.1.TỷsuấttăngdânsốcủacảnướcvàvùngĐNB....................................................67
Bảng2.2.Giaothôngnôngthôntạithờiđiểm01/7/2011phântheovùngvà
tỉnh,thànhphố........................................................................................69
Bảng2 . 3 . T ỉ l ệ x ã c ó c ơ s ở c h ế b i ế n ở v ù n g Đ ô n g N a m B ộ , n ă m 2 0 0 6 v à 2011
.............................................................................................................72
Bảng2.4.Cácloạimáymóc,thiếtbịđượcđầutưvàotrangtrạinăm2014.............................72
Bảng2.5.Việcsửdụngmáytínhphụcvụsảnxuất,kinhdoanhởvùngĐơngNamBộ
.............................................................................................................73
Bảng3.1.Đónggópcủatrangtrạitrongnềnnơngnghiệpchung........................................83
Bảng3.2.SốtrangtrạiphântheolĩnhvựcsảnxuấtcủavùngĐơngNamBộ.........................87
Bảng 3. 3. Sốlượng vàcơcấut r a n g t r ạ i t h e o l o ạ i h ì n h n ă m 2 0 1 4 c ủ a
v ù n g ĐôngNamBộ.............................................................................89
Bảng3 . 4 . K ế t q u ả s ả n x u ấ t k i n h d o a n h c ủ a t r a n g t r ạ i n ô n g , l â m n g h i ệ p v à
thủysản.................................................................................................91
Bảng3.5.Kếtquảsảnxuấtkinhdoanhbìnhqntrangtrạinơng,lâmnghiệp
vàthủysản..............................................................................................92
Bảng3.6.Giátrịsản lượng trungbìnhmột trangtrạivùngĐơngNamBộ.........................93
Bảng3.7.Giátrịhànghóatrungbìnhbánramộtnămcủamộttrangtrại................................94
Bảng3.8.Tỉsuấthàngh ó a t r u n g b ì n h p h â n t h e o c á c n h ó m t r a n g
t r ạ i đ ư ợ c khảosát............................................................................94

Bảng 3.9.
Đấttrangtrạisửdụngnăm2 0 1 4 p h â n t h e o t ỉ n h , t h à n h c ủ a v ù n
g ĐơngNamBộ.....................................................................................96
Bảng3.10.Diệntíchđấtsửdụngbìnhqnmộtt r a n g t r ạ i t ạ i t h ờ i đ i ể m 01/7/201
1phântheotỉnh,thànhtạivùngĐơngNamBộ..............................................96
Bảng3.11.Diệntíchđấtbìnhqncủamộttrangtrạiphântheoloạihình.............................97
Bảng3.12.VốnđầutưbìnhqntrênmộttrangtrạicủavùngĐơngNamBộ
năm2014...............................................................................................98
Bảng3.13.Tổngvốnđầutưphântheonguồncủa300trangtrạiởvùngĐơngNamBộ99


Bảng3.14.Quymơdiệntíchtrungbìnhcủatrangtrạivàquymơvốnđầutưtrungbình/
ha..........................................................................................................99
Bảng3.15.TổnglaođộngthườngxuncủatrangtrạivùngĐơngNamBộ
năm2014.............................................................................................103
Bảng3.16.DoanhthubìnhqnmộttrangtrạicủacáctỉnhvùngĐơngNam
Bộnăm2014........................................................................................107
Bảng3.17.Lợinhuậnbìnhqntrênmộttrangtrạicủacácđịaphương..............................108
Bảng3.18.BìnhqnlợinhuậntrênmộthatrangtrạiởvùngĐơngNamBộ.......................109
Bảng3 . 1 9 . B i ế n đ ộ n g d i ệ n t í c h v à d o a n h t h u c ủ a t r a n g t r ạ i v ù n g Đ ô n g N a m
Bộ.......................................................................................................110
Bảng3.20.Giátrịthutừnơng,lâmnghiệpvàthủysảnbìnhqn,năm2014.......................110
Bảng3.21.Lợinhuậnthutừnơng,lâmnghiệpvàthủysảncủatrangtrại............................112
Bảng3.22.Bìnhqnlợinhuậnthutừnơng,lâmnghiệpvàthủysảncủatrangtrại 113
Bảng3.23.Tỉsốlợinhuậntrênvốntínhtheoloạihìnhtrangtrạivàquymơ
vốnđầutư.............................................................................................113
Bảng3.24.Tỉsốlợinhuậntrêngiátrịsảnlượng..............................................................116
Bảng3.25.Dựkiếnphátt r i ể n t r a n g t r ạ i c ủ a c h ủ t r a n g t r ạ i , p h â n t h e o
c á c nhóm..........................................................................................126
Bảng3.26.Sốlượngvàcơcấutrangtrạiphântheodựđịnhđầutư,mởrộng

sảnxuất................................................................................................127
Bảng4.1.CáckhókhăncủatrangtrạihiệnnayvàkiếnnghịđốivớiNhànước.....................133


DANHMỤCCÁCBIỂUĐỒ
Biểuđồ1.1.Số lượngtrangtrạic ả n ư ớ c v à v ù n g Đ ô n g N a m
B ộ , g i a i đ o ạ n 2006–2014................................................................40
Biểuđồ1.2C ơ cấutrangtrạitheoloạihìnhcủanướctanăm2014......................................41
Biểuđồ3.1.TỉsuấtnơngsảnhànghóacủatrangtrạivùngĐơngNamBộso
vớicảnước,..............................................................................................93
Biểuđồ3.2.CơcấusửdụngđấttrangtrạiphântheotỉnhởvùngĐơngNam
Bộ,năm2011...........................................................................................95
Biểuđồ3.3.Mốiquanhệgiữaquymơdiệntíchtrangtrại(ha)và quymơvốn
đấutư/ha(triệuđồng),tínhchungcho300 trangtrạiđượckhảosát.................100
Biểuđồ3.4.Mốiquanhệgiữaquymơdiệntíchtrangtrại(ha)và quymơvốn
đấutư/ha(triệuđồng),tính riêngchotrangtrạitrồngcây lâunăm..................101
Biểuđồ3.5.Mốiquanhệgiữaquymơdiệntíchtrangtrại(ha)và quymơvốn
đấutư/ha(triệuđồng),tínhriêngchotrangtrạichănni..............................102
Biểuđồ3.6.Phânbốsốlượngtrangtrạitheoquymơlaođộng ởtrangtrại,
tínhchungcho300trangtrạiđượckhảosát..................................................104
Biểuđ ồ 3 . 7. P h â n b ố s ố l ư ợ n g t r a n g t r ạ i t h e o q u y m ô la o đ ộ n g ởt r a n g t r ạ i trồng
câylâunăm.............................................................................................105
Biểuđồ 3.8. Phâ n bố sốlượ ngtra ngtrạ ithe oquymô la ođộng ởtra ngtrạ i
chănnuôi...............................................................................................106
Biểuđồ 3.9. Phâ n bố sốlượ ngtra ngtrạ ithe oquymơ la ođộng ởtra ngtrạ i
nitrồngthủysản...................................................................................106
Biểuđồ3.10.Tỉsốlợinhuậntrênvốnvàtổnglợinhuậntrongnămcủacác
TTtrồngcâylâunămđượckhảosát............................................................114
Biểuđồ3.11.Tỉsốlợinhuậntrênvốnvàtổnglợinhuậntrongnămcủa cáctrangtr
ạichănni.............................................................................................115

Biểuđồ3.12.Tỉsốlợinhuậntínhtrêntổnggiátrịsảnlượng..............................................116
Biểuđồ3.13.Tổnglợinhuậntrongnămcủacácloạihìnhtrangtrại...................................117
Biểuđồ3.14.Tỉlệtiêuthụsảnphẩmcủatrangtrại..........................................................119
Biểuđồ3.15.Tỉlệtiêuthụsảnphẩmcủatrangtrại..........................................................120
Biểuđồ3.16.Tỉlệtiêuthụsảnphẩmcủatrangtrại..........................................................120


DANHMỤCCÁCSƠĐỒ
Sơđồ3. 1.Kênhphânphối tráicây vàmột sốloại câycơngnghiệp................................118
Sơđồ3.2.Tiêuthụ hànghóanơngsảntừcáctrangtrại....................................................121
Sơđồ3.3.Sơđồphântíchchuỗigiátrịnơngsản.............................................................125


DANHMỤCCÁCBẢNĐỒ
Hình2.1.BảnđồhànhchínhvùngĐơngNamBộ............................................................47
Hình2.2.BảnđồcácloạiđấtởĐơngNamBộ..................................................................53
Hình2.3.BảnđồkhíhậuvùngĐơngNambộ...................................................................56
Hình3.1.BảnđồphânbốcáctrangtrạiđượckhảosátởvùngĐơngNamBộ.........................85
Hình3.2.BảnđồphânbốcáctrangtrạiởvùngĐơngNamBộnăm2011..............................88
Hình3.3.BảnđồphânbốcáctrangtrạiởvùngĐơngNamBộnăm2014..............................90


1

MỞĐẦU
1. Tínhcấpthiếtcủađềtài
Với lịch sử phát triển hàng trăm năm, trang trại (TT) đã trở thành một
trongnhữnghìnhthứctổchứcsảnxuấtphổbiếnvàhiệuquảnhấtcủanềnnơngngh
iệpthếgiới.Ởcácnướctưbảnchủnghĩa(TBCN),hầuhếtsảnphẩmnơngnghiệpđượcsảnxuấtratừTT.
ỞViệtNam,sựpháttriển nhanhchóngcủa TTtừđầu thậpniên 90trở lạ i

đâyđãgópphầnkhaitháchiệuquảđấttrống,đồitrọc,đấthoanghóa,khaitháctốtnguồn vốn trong dân, góp phần xóa
đói giảm nghèo, làm đổi thay diện mạo kinh tế -xãhộivàthúcđẩychuyểndịchcơcấukinhtếtrongnông
nghiệp,nôngthôn.Thànhcông của TT khơng chỉ thể hiện ở hiệu quả của chính nó mà quan
trọng hơn, nókhẳng định một hướng đi đúng đắn cho sự phát triển nông nghiệp,
nông thôn cũngnhư làm thay đổi nhận thức của nhiều cấp, nhiều ngành trong việc
hoạch định chínhsách cho phù hợp với xu thế phát triển kinh tế của thời đại. Chính
vì
vậy,
phát
triểnTTlàxuhướngtấtyếutrongsảnxuấtnơngnghiệp,nơngthơnởnướctahiệnnay.
Tuy nhiên, so với các nước trên thế giới và yêu cầu của sự nghiệp
côngnghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH – HĐH) nơng nghiệp, nơng thơn thì sự phát
triển TTnướctacịnmangtínhtựphát,chưađónggópthỏađángvàoviệcmởrộngquymơsản xuất hàng hố, nâng
cao năng suất, hiệu quả và sức cạnh tranh trong điều kiệnthị trường mở cửa hội
nhập quốc tế như hiện nay. Vì vậy, việc tiếp tục nghiên cứuvấnđềphát triểnTTcó
ýn g h ĩ a rấtthiếtthựccảvềlýluậnvàthựctiễn.
TTở v ù n g Đ ô n g N a m B ộ ( Đ N B ) c ũ n g x u ấ t h i ệ n v à g i a t ă n g m ạ n
h v à o nhữngnăm90củathếkỉtrướcnhưcácvùngkhácnhưngxétvềsốlượngvàhiệuquả thì cao hơn rất nhiều.
Năm 2014, TT vùng ĐNB chiếm tới 20,7% số lượng,38,6% diện tích và 44,5%
doanh thu TT của cả nước. So sánh với ngành nôngnghiệp chung của vùng ĐNB,
TT cũng thể hiện vai trò đặc biệt quan trọng. Với diệntíchchỉchiếm2,72%diệntíchđấtnơngnghiệp,
laođộngchỉchiếm2,62%vàsốhộtham gia sản xuất chỉ chiếm 0,39% nhưng TT đã chiếm tới
14% giá trị sản xuất tồnngành nơng nghiệp [113]. Có thể nói, vùng ĐNB là một điển hình phát triển TT
cầnphảiđượcphổbiếnrộng rãi để cácvùngkhác học tập.
Tuy nhiên, cũng như tình trạng phát triển TT chung của cả nước, TT ở
đâychưap h á t t r i ể n t ư ơ n g x ứ n g v ớ i t i ề m n ă n g c ủ a v ù n g . C ó n h i ề u n g u y ê n n
h â n k ì m hãmsựpháttriểnTTởĐNBvàcũnglàcácvấnđềcầnphảitiếptụcđượcng
hiên

cứu, tháo gỡ . Đó là thị trường nơng nghiệp chưa phát triển, các yếu tố đầu vào,
đầura cho sản xuất chưa được đảm bảo; chính sách phát triển TT (về đất, vốn, vật
tư,tiêu thụ,…) còn nhiều bất cập, chưa thực sự tạo tác động đủ mạnh để giải phóng
sứcdân, huy động toàn lực trong dân vào phát triển TT. Việc phát triển TT do đó
cịnthiếuquyhoạch,tìnhtrạngpháttriểnchạytheosốlượngvẫncịnkháphổbiến.
Đứng trước xu thế phát triển của đất nước, trước những thời cơ và thách
thứcđangmởrachonơngnghiệpvùngĐNB,việcphảinhanhchóngcơcấulạinềnnơngnghiệptheohướngsảnxuấthànghóagắnvới
pháttriểnbềnvữngdựatrênviệckhaithácnhữnglợithếnhằmgiatăngtínhcạnhtranhcủasảnphẩmlàvơcùngcầnthiết.Để làm
được điều này, đẩy mạnh phát triển TT sẽ là một hướng đi đúng đắn cầnđược ưu
tiên.
Xuất phát từ thực tiễn trên, nghiên cứu sinh (NCS) đã quyết định chọn đề
tài“PháttriểntrangtrạiởvùngĐôngNamBộ”làmđềtàiluậnántiếnsĩ.
2. Mụctiêuvànhiệmvụnghiêncứu
2.1. Mụctiêunghiêncứu
Mục tiêu của luận án là: làm rõ sự phát triển trang trại ở vùng Đơng Nam
Bộdướig óc đ ộđ ịa l í, t r o n g đ ó t ậ p t r u n g và o v i ệ c p hâ n t í c h c á c n h â n t ố ả n h h ư ở
n g, thực trạng phát triển trang trại, từ đó đề xuất định hướng và giải pháp góp phần
thúcđấysựpháttriểntrangtrạiởĐơngNamBộ.
2.2. Nhiệmvụnghiêncứu
- Tổng quan cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển TT vận dụng vào địa
bànvùngĐNB.
- PhântíchcácnhântốảnhhưởngđếnpháttriểnTTởvùngĐơngNamBộ.
- PhântíchhiệntrạngpháttriểnTTởvùngĐNBgiaiđoạn2006-2014.
- Đềxuấtđịnhhướngvà cácgiảipháppháttriểnTTởvùngĐNB.
3. Giớihạnnghiêncứu
3.1. Vềnộidung
Luận án giới hạn nghiên cứu phát triển TT ở vùng ĐNB theo các khía
cạnh:Tổng quan cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển TT, phân tích các nhân tố
ảnhhưởng, hiện trạng phát triển TT ở vùng ĐNB giai đoạn 2006 - 2014. Trong đó,
hiệntrạng phát triển TT được nghiên cứu theo các nội dung: Khái quát nông nghiệp

vàphátt r i ể n T T v ù n g Đ N B ; h i ệ n t r ạ n g p h á t t r i ể n T T ở v ù n g Đ N B : S ố l ư ợ n
g , l o ạ i hình, quy mơ sản xuất, hiện trạng huy động các nguồn lực đầu vào của TT (đất
đai,vốn,nguồnlao động, máymóc,thiếtbị,vật tư); tìnhhình sửdụngcác nguồnl
ực


đầu vào (thể hiện ở doanh thu, thu nhập, hiệu quả sử dụng đất, vốn), tiêu thụ
nơngsản, các khó khăn và định hướng sản xuất của các chủ TT; Định hướng và đề
xuấtcácgiảiphápnhằmđẩymạnhpháttriểnTTởvùngĐNBtheohướngbềnvững.
3.2. Vềkhơnggian
ĐềtàinghiêncứuvềTTởđịabànvùngĐNB,cácchỉtiêuchủyếuđượcphântích đến cấp tỉnh,
mộtsốchỉtiêuđếncấphuyện.9huyệnđãđượcchọnđểkhảosát300 trang trại như là nghiên cứu trường hợp,
gồm
Bến
Cầu,
Tân
Biên
(tỉnh
TâyNinh),HớnQuản(tỉnhBìnhPhước),PhúGiáo(tỉnhBìnhDương),ThốngNhất(tỉnhĐồng
Nai),ChâuĐức(tỉnhBàRịa–VũngTàu)vàBìnhChánh,CầnGiờ,CủChi(TP.HồChíMinh).
3.3. Vềthờigian
Thời gian nghiên cứu, đánh giá hiện trạng TT từ năm 2006 đến 2014.
Tuynhiên, vì năm 2011 có sự thay đổi về tiêu chí xác định TT của Bộ NN&PTNT
nênnhữngphân tích, đánh giá được chia thành 2thời kỳ: 2006 -2011 và 2011-2014
4. Quanđiểmvà phươngphápnghiêncứu
4.1. Quanđiểm
4.1.1. Quanđiểmhệthống
TTv ừ a l à m ộ t b ộ p h ậ n c ủ a h ệ t h ố n g k i n h t ế n ô n g n g h i ệ p , v ừ a l à m ộ t h
ệ thốnggồmcáchệthốngnhỏ(trồngtrọt,chănnuôi,nuôitrồngthủysản,lâmnghiệp,tổng hợp). Trong mỗi hệ thống
nhỏ lại chia ra các hệ thống nhỏ hơn: trồng trọt (cáccây hàng năm, các cây lâu

năm),
chăn
ni
(gia
súc,
gia
cầm).
Mỗi
cây
trồng,
vậtniđượctổchứcsảnxuấttrongmộtkhơnggianphùhợpnhấtđịnh.Vìvậy,luận
ánphảixácđịnhcácbộphậntronghệthốngTTởvùngĐNBđểthấyrõmốiquanhệgiữa
cácthànhphầntronghệthống, hệ thốngđó vớihệ thốngkhác.
4.1.2. Quanđiểmlãnhthổ
Khơng gian TT và không gian kinh tế - xã hội chung của vùng ĐNB là
mộtthể thống nhất hữa cơ. Số dân đông với điều kiện kinh tế khá của vùng là thị
trườngtiêu thụ sản phẩm cho TT, đồng thời cũng là nơi cung ứng các dịch vụ, vật
tư, thànhtựuKH-CN,nguồntàichính,laođộngchocácTT.Vậndụngquanđiểmlãnhthổ,luận án xem xét mối
quan hệ qua lại giữa không gian TT với không gian nôngnghiệpvà không gian
kinhtế chung của vùng.


4.1.3. Quanđiểmtổnghợp
TT phụ thuộc chặt chẽ vào các nhân tố KT - XH (chính sách, dân số và
laođộng, thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước, vốn, KH - CN,…) và các nhân tố
tựnhiên (địa hình, đất, khí hậu, nước,…). Chúng kết hợp và tác động qua lại trong
mộtthểthốngnhất.Dựavàoquanđiểmtổnghợp,luậnánđãxácđịnhcácnhântốvàphân tích mức độ ảnh hưởng
của các nhân tố đối với phát triển TT; tác động qua
lạigiữaTTtớinôngnghiệpchungcũngnhưnềnkinhtếcủavùngĐNB.
4.1.4. Quanđiểmlịchsử-viễncảnh

TT và các yếu tố tác động đến TT luôn thay đổi, vận động theo thời gian
vàkhông gian. Dựa vào quan điểm lịch sử - viễn cảnh, luận án phân tích, đánh
giákhách quan hiện trạng phát triển TT ở vùng ĐNB, so sánh với quá khứ đồng
thờiđịnhhướng được xu thế phát triển đếnnăm2030.
4.1.5. Quanđiểmpháttriểnbềnvững
Phát triển TT có thể gây tác động xấu đến tài nguyên, mơi trường và
đồngthời chịu tác động xấu do q trình phát triển công nghiệp, dịch vụ. Quán triệt
quanđiểm phát triển bền vững, luận áncố gắng xem xét, nghiên cứu một cách tổng
thểcác yếu tố tác động qua lại với TT, hiện trạng phát triển TT và tác động của nó
đếncácmặtkinhtế,xãhộivàmơitrường.
4.2. Phươngphápnghiêncứu
4.2.1. Phươngphápthuthập vàxửlýtàiliệu
Tácg i ả l u ậ n á n đ ã t h u t h ậ p c á c t à i l i ệ u s ơ c ấ p v à t h ứ c ấ p t ừ n h i ề u n g u ồ n
khácnhau.Tàiliệusơcấpđượcthuthậpthơngquaviệckhảosát300TTcủachínhtác giả. Tài liệu thứ cấp bao gồm
kết quả tổng điều tra nông nghiệp, nông thôn, thủysảnnăm2006,2011vàbáocáotìnhhìnhpháttriểnTT
năm 2014 từ các địa phươngdo Cục Hợp tác xã và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Phát triển
nơngthơn)tổnghợp;cácniêngiámthốngkê,đềánquyhoạch,đềtàinghiêncứu,lu
ậnán, sách, báo, tạp chí đã được cơng bố ở trong và ngồi nước; tư liệu của
BộNN&PTNT,BộTàichính,cácSởNN&PTNT,...trêncáctrangwebchunngành.
Saukhithuthậpcácsốliệu,tàiliệu,tácgiảtiếnhànhchắtlọcthơngtinvàxửlí
c húngbằ ng phầ n mề mSPSS đểc ó những kế t quảđầ y đủ, xácthực nhấ tvề thựctrạ
ngpháttriểnTTtạiđịabànnghiêncứu.
4.2.2. Phươngphápphântích,tổnghợp,sosánh
Căn cứ vào nguồn tài liệu đã thu thập và xử lý, luận án tiến hành phân
tíchtừngphânngành,phântíchcáckếthợpcủacácphânngànhđểrútrabảnchất,quy


luật phát triển của TT ở vùng ĐNB. Bên cạnh đó, ở một số khía cạnh phân tích
nhưhiệu quả sản xuất trên đất, trên vốn, luận án cũng tiến hành phân đối tượng
nghiêncứu thành nhiều nhóm nhỏ (như theo nhóm diện tích, sản lượng, vốn, thu

nhập, laođộng,…) để dễ so sánh cũng như tìm ra những quy luật của đối tượng
nghiên cứutrong những điều kiện thời gian và không gian nhất định, từ đó thấy
được xu hướng,mứcđộbiếnđộngcủacácloạihìnhTTcủavùng.
4.2.3. Phươngphápđiềutraxãhộihọc
-Mục đích điều tra: Điều tra xã hội học giúp tác giả thu thập thơng tin sơ
cấpởcấpTT,đểbổsung,đốichiếuvàkiểmchứngcáckếtquảnghiêncứuvềTTvùngĐNB đồng thời để phân tích
sâu những diễn biến mới, cập nhật trong sự phát triểncủa TT ở Đơng Nam Bộ,
những khía cạnh nghiên cứu mà các thông tin nền chưalàmrõđược.
- Nội dung điều tra:hiện trạng sản xuất kinh doanh của các TT trồng
trọt,chăn nuôi, thủy sản ở vùng ĐNB. Phương thức điều tra là NCS trực tiếp phỏng
vấnvà quan sát (Mẫu phiếu điều tra ở Phụ lục 1.2). Điều tra tập trung vào các vấn
đề:thông tin chung về TT (tên tuổi, địa chỉ, chuyên môn, quy mơ gia đình, quy mơ
laođộng, loại hình sản xuất, quy mơ TT), nguồn lực đầu vào (đất, máy móc, vật tư),
kếtquảsảnxuấtkinhdoanh(vốn,sảnlượng,lợinhuận,quảnlý),tâmtư,nguyệnvọngcủa chủ TT. Kết quả điều tra
khảo
sát
và
phỏng
vấn
đã
là
cơ
sở
quan
trọng
để
phântích,đánhgiáhiệntrạngvàđềxuấtgiảipháppháttriểnTTtheohướngbềnvững.
- Địa điểm điều tra: 9 huyện gồm Bến Cầu, Tân Biên, Hớn Quản, Phú
Giáo ,Thống Nhất, Châu Đức và Bình Chánh, Cần Giờ, Củ Chi (Hình 3.1). Trong
đó, TânBiên, Hớn Quản, Phú Giáo, Thống Nhất, Củ Chi, Cần Giờ là các huyện có

số lượngTT nhiều của tỉnh. Các huyện Bến Cầu, Châu Đức, Bình Chánhm ặ c d ù
s ố l ư ợ n g TT ít nhưng lại có cơ cấu TT theo loại hình mang đặc điểm chung của
tỉnh (tỉnh TâyNinh có TT trồng trọt chiếm chủ yếu; Bà Rịa - Vũng Tàu , TP.HCM phần lớn là
TTchănnuôi).Nhưvậy,việcđiềutrasẽđảmbảokháchquan.
- Đốit ư ợ n g đ i ề u t r a :C á c T T t r ồ n g t r ọ t ( ở 5 t ỉ n h , t r ừ T P . H C M ) , T T c h
ă n nuôi(ởcả6tỉnh,thànhphố)vàTTthủysản(ởhuyệnCầnGiờ,TP.HCM).
- Số mẫu điều tra: 300 mẫu (TT), trong đó có 133 TT trồng trọt, 150 TT
chănnuôi,17TTthủysản(phụlục1.1,1.3).
Cáck ế t q u ả đ i ề u t r a đ ư ợ c x â y d ự n g t h à n h c ơ s ở d ữ l i ệ u v à x ử l í p hù h ợ p
bằngphần mềmSPSSvàđồng thờiđược biểudiễnbằng bảnđồvàbiểu đồ.


4.2.4. Phươngphápthốngkê
Trên cơ sở các số liệu thống kê thứ cấp và sơ cấp, NCS đã xử lý, phân
tích,tổng hợp, thành các thông tin phù hợp với từng nội dung nghiên cứu nhờ vào
cácphần mềm Excel và SPSS. Riêng đối với cơ sở dữ liệu sơ cấp, bên cạnh các
bảngphân tích các đặc trưng của TT được phân lớp thơng tin, luận án cịn có các
biểu đồvề đặc điểm phân phối của chỉ tiêu thống kê, các biểu đồ thể hiện quan hệ
hàm sốgiữa quy mơ diện tích TT và quy mơ vốn đầu tư, tính chung và tính cho
từng loạihình TT (biểu đồ 3.3, 3.4, 3.5), các biểu đồ thanh sai số (Error Bar) thể
hiện sự biếnthiêncủacácchỉtiêuthốngkêđượcphânnhóm(biểuđồ3.10,3.11,3.12,3.13).
4.2.5. Phươngphápbản đồ,hệthốngthơngtinđịalý (GIS)
Bản đồ cụ thể hóa một cách trực quan, sinh động và tổng hợp các kết
quảnghiên cứu của tác giả. Trong luận án, NCS đã sử dụng phần mềm Mapinfo,
ArGIS,xử lí và phân tích dữ liệu của các tỉnh thành và vùng ĐNB, số liệu sơ cấp, để
thểhiệncáckếtquảnghiêncứutrêncácbảnđồchuyênđề.Cácbảnđồđượcthànhlậplà bản
đồhànhchínhvùngĐNB,bảnđồcácloạiđấtchínhởvùngĐNB,bảnđồkhíhậu ĐNB, bản đồ phân bố các TT
được
khảo
sát

ở
vùng
ĐNB,
bản
đồ
phân
bố
cácTTởvùngĐ N B năm 2011và bả n đồ kinhtế TT ở vùng Đ NB năm2 01 4. Tron
gluận án, các bản đồ kết quả được biên tập ở tỉ lệ 1: 1.400.000, riêng bản đồ các loạiđấtchính
đượcbiêntậpởtỉlệ1:400.000.
4.2.6. Phươngphápchun gia
Bằngphươngphápchungia,NCSđãthamvấncácnhàkhoahọctronglĩnhvựcĐịalý;các
lãnhđạo,cácnhàquảnlýđạidiệnchoUBNDcáctỉnh,thànhthuộcvùng ĐNB, các Sở NN&PTNT, Chi cục
Phát
triển
Nơng
thơn,
Trung
tâm
Khuyếnnơng,H ộ i l à m v ư ờ n v à T T c á c t ỉ n h ; c á c n h à k h o a h ọ c c ủ a V i ệ n C h í
n h s á c h v à ChiếnlượcPháttriểnnôngnghiệpnôngthôn,PhânviệnQuyhoạchthiếtkếnôngnghiệp miền Nam,…
Ý kiến tham vấn của các chuyên gia có kinh nghiệm thuộc cáclĩnhvựckhácnhauđãgiúptácgiả
tháogỡnhữngkhókhăn,vướngmắctrongqtrìnhthựchiệnluậnán.
5. Cácluậnđiểmbảovệ
- Luận điểm 1: Vùng ĐNB có những thế mạnh riêng về phát triển kinh tế
TT,đặcbiệtlàvềTTcâylâu nămvàTTchănnuôi.
- Luận điểm 2: Kinh tế TT ở ĐNB đã có bước phát triển nổi bật về quy
mơTT và thay đổi rõ rệt về cơ cấu các loại hình TT, về mức độ đầu tư và về hiệu
quảkinht ế . T u y n hi ê n, s ự p há t t r i ể n T T c ị n c ó n hữ ng h ạ n c hế n h ư t h i ế u q u y h o
ạ c h,