Vận dụng dạy học theo dự án trong dạy học hóa học ở trường trung học cơ sở nhằm nâng cao hiệu quả dạy học và phát triển năng lực hợp tác cho học sinh
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.07 MB, 127 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH
HOÀNG THỊ BÍCH THỦY
VẬN DỤNG DẠY HỌC THEO DỰ ÁN
TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC Ở TRƢỜNG TRUNG
HỌC CƠ SỞ NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY
HỌC VÀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC CHO
HỌC SINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
NGHỆ AN - 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH
HOÀNG THỊ BÍCH THỦY
VẬN DỤNG DẠY HỌC THEO DỰ ÁN
TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC Ở TRƢỜNG TRUNG
HỌC CƠ SỞ NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY
HỌC VÀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC CHO
HỌC SINH
Chuyên ngành: Lí luận và Phƣơng pháp dạy học bộ mơn hóa học
Mã số: 60.14.01.11
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. NGUYỄN THỊ BÍCH HIỀN
NGHỆ AN – 2017
LỜI CẢM ƠN
Để hồn thành luận văn này, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến:
- Cơ giáo PGS.TS Nguyễn Thị Bích Hiền – Giảng viên Bộ mơn Lí luận và phƣơng pháp dạy
học hố học, khoa Hóa trƣờng Đại học Vinh, đã giao đề tài, tận tình hƣớng dẫn và tạo mọi điều kiện
thuận lợi nhất cho tơi nghiên cứu và hồn thành luận văn này.
- Thầy giáo PGS.TS Cao Cự Giác và PGS. TS Nguyễn Xuân Trƣờng đã giành nhiều thời
gian đọc và viết nhận xét cho luận văn.
- Phòng Đào tạo Sau đại học, Ban chủ nhiệm khoa Hố học cùng các thầy giáo, cơ giáo thuộc Bộ
mơn Lí luận và Phƣơng pháp dạy học hoá học khoa Hoá học trƣờng ĐH Vinh đã giúp đỡ, tạo mọi điều
kiện thuận lợi nhất cho tơi hồn thành luận văn này.
Tôi cũng xin cảm ơn tất cả những ngƣời thân trong gia đình, Ban giám hiệu Trƣờng THCS
Nguyễn Hàm Ninh, THCS Ba Đồn, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tơi trong suốt q trình
học tập và thực hiện đề tài này.
Tp Vinh, ngày 10 tháng 7 năm 2017
Hồng Thị Bích Thủy
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ............................................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ..........................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................................2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................................2
4. Khách thể, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .............................................................. 2
5. Phƣơng pháp nghiên cứu .............................................................................................. 2
6. Giả thuyết khoa học .....................................................................................................3
7. Dự kiến những đóng góp của đề tài .............................................................................3
Chƣơng 1 .............................................................................................................................. 4
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ..................................................................................4
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ........................................................................................4
1.2. Dạy học theo dự án....................................................................................................5
1.2.1. Khái niệm dự án .....................................................................................................5
1.2.2. Khái niệm dạy học theo dự án ...............................................................................6
1.2.3. Đặc điểm dạy học theo dự án .................................................................................7
1.2.4. Các loại dự án ........................................................................................................8
1.2.5. Các bƣớc thực hiện dạy học theo dự án .................................................................9
1.2.6. Ƣu và nhƣợc điểm của dạy học theo dự án.......................................................... 12
1.2.7. Chuẩn bị của giáo viên khi dạy học theo dự án ...................................................13
1.2.8. Đánh giá trong dạy học theo dự án ......................................................................17
1.2.9. Lƣu trữ tài liệu dự án ........................................................................................... 18
1.3. Năng lực hợp tác .....................................................................................................18
1.3.1. Khái niệm hợp tác ................................................................................................ 18
1.3.2. Vai trò của việc rèn luyện năng lực hợp tác cho ngƣời ......................................19
1.4. Thực trạng DHTDA bộ mơn Hóa học ở các trƣờng trên địa bàn thị xã Ba Đồn ....20
1.4.1. Mục đích điều tra .................................................................................................20
1.4.2. Đối tƣợng điều tra ................................................................................................ 20
1.4.3. Kết quả điều tra ....................................................................................................20
TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 ....................................................................................................23
Chƣơng 2 ............................................................................................................................ 24
ÁP DỤNG DẠY HỌC THEO DỰ ÁN MƠN HĨA HỌC Ở ............................................24
TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ......................................................................................24
2.1. Phân tích chƣơng trình sách giáo khoa hóa học cấp trung học cơ sở .........................24
2.2. Quan điểm lựa chọn nội dung dạy học theo dự án ..................................................25
2.3. Quy trình dạy học theo dự án ..................................................................................27
2.3.1. Tiết dạy triển khai dự án .....................................................................................27
2.3.2. Tiết học giới thiệu sản phẩm ................................................................................29
2.4. Tổ chức thực hiện các dự án ...................................................................................30
2.5. Thiết kế các dự án ...................................................................................................31
2.5.1. Dự án "Giảm thiểu sự ô nhiễm không khí trên địa bàn thị xã Ba Đồn" ..............31
2.5.2. Dự án"Hành trình đến với nguồn nƣớc sạch" ......................................................44
2.5.3. Dự án "Phân bón hóa học - ngƣời bạn của nhà nơng" .........................................53
2.5.4. Dự án "Khí biogas, giải pháp cho bài tốn tìm kiếm nguồn năng lƣợng sạch" ...65
Chƣơng 3 ............................................................................................................................ 75
THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ............................................................................................ 75
3.1. Mục đích thực nghiệm............................................................................................. 75
3.1.1. Tính khả thi ..........................................................................................................75
3.1.2. Tính hiệu quả .......................................................................................................75
3.2. Nội dung thực nghiệm ............................................................................................. 75
3.3. Đối tƣợng thực nghiệm ........................................................................................... 76
3.4. Tiến trình thực nghiệm ............................................................................................ 76
3.4.1. Điều tra cơ bản .....................................................................................................76
3.4.2. Chuẩn bị thực nghiệm .......................................................................................... 77
3.4.3. Tiến hành thực nghiệm ........................................................................................77
3.4.4. Đánh giá kết quả học theo dự án ..........................................................................78
3. 5. Kết quả thực nghiệm .............................................................................................. 78
3.5.1. Kết quả định tính ..................................................................................................78
3.5.2. Kết quả định lƣợng .............................................................................................. 86
3.6. Kết luận từ thực nghiệm sƣ phạm .........................................................................100
TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 ..................................................................................................101
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT ............................................................................................102
1. Kết luận ....................................................................................................................102
1.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận của đề tài .......................................................................102
1.2. Nghiên cứu cơ sở thực tiễn ...................................................................................102
1.3. Thiết kế dự án ......................................................................................................102
1.4. Thực nghiệm sƣ phạm ..........................................................................................102
2. Đề xuất .....................................................................................................................103
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................................................105
PHỤ LỤC.........................................................................................................................107
Phiếu tham khảo ý kiến của giáo viên .............................................................................107
Phiếu thăm dò ý kiến của học sinh ..................................................................................107
Phiếu phản hồi ý kiến của học sinh ..................................................................................107
Phiếu phản hồi ý kiến của giáo viên ................................................................................107
Bài kiểm tra kiến thức lớp 8, Chƣơng Hidđro - Nƣớc .....................................................107
Bài kiểm tra kiến thức lớp 9, Chƣơng Hiđrocacbon - Nhiên liệu ....................................107
DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT
VIẾT TẮT
NỘI DUNG
CHBH
Câu hỏi bài học
CHKQ
Câu hỏi khái quát
CHND
Câu hỏi nội dung
DHTDA
Dạy học theo dự án
ĐC
Đối chứng
ĐHSP
Đại học sƣ phạm
GV
Giáo viên
HS
Học sinh
PPDH
Phƣơng pháp dạy học
PPDHTDA
Phƣơng pháp dạy học theo dự án
THCS
Trung học cơ sở
THPT
Trung học phổ thông
TN
Thực nghiệm
TX
Thị xã
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1
Tóm tắt các bƣớc hƣớng dẫn HS học theo dự án ......................................................... 12
Bảng 1.2
Bảng 1.3
Đối tƣợng điều tra dạy học theo dự án............................................................................. 19
Mức độ sử dụng các PPDH trong dạy học Hóa học ở trƣờng THCS....................... 19
Bảng 1.4
Bảng 1.5
Bảng 1.6
Mức độ hiểu biết của GV về phƣơng pháp DHTDA.................................................. 20
Ý kiến GV về mức độ phù hợp của phƣơng pháp DHTDA đối với các kiểu bài
lên lớp..................................................................................................................................... 20
Khó khăn GV thƣờng gặp khi sử dụng phƣơng pháp DHTDA................................ 21
Bảng 1.7
Ý kiến của GV về hiệu quả của DHTDA...................................................................... 21
Bảng 2.1
Bảng 2.2
Bảng 2.3
Bảng 2.4
Bảng 2.5
Bảng 3.1
Bảng 3.2
Bảng 3.3
Bảng 3.4
Một số dự án trong chƣơng trình hố học THCS..........................................................
Bảng phân cơng nhiệm vụ..................................................................................................
Bảng điểm đánh giá khởi động dự án của HS................................................................
Bảng điểm dành cho HS đánh giá chéo lẫn nhau..........................................................
Bảng điểm dành cho GV đánh giá sản phẩm.................................................................
Danh sách các lớp TN và ĐC năm học 2016 - 2017...................................................
Đánh giá thái độ của HS khi tham gia giờ học theo dự án..........................................
Đánh giá khả năng tự học.................................................................................................
Đánh giá kĩ năng giao tiếp.................................................................................................
Bảng 3.5
Đánh giá khả năng diễn đạt................................................................................................ 80
Bảng 3.6
Bảng 3.7
Đánh giá năng lực hợp tác nhóm....................................................................................... 81
Ý kiến HS về học theo dự án.............................................................................................. 82
Bảng 3.8
Bảng 3.9
Bảng 3.10
Bảng 3.11
Bảng 3.12
Đánh giá chung về các dự án............................................................................................
Đánh giá về tính hiệu quả dạy học....................................................................................
Đánh giá về tính hiệu quả học tập.....................................................................................
Tần số và điểm trung bình bài kiểm tra giữa kì II -lớp 8...............................................
Tổng hợp các tham số đặc trƣng bài KT giữa kì lớp II -lớp 8.....................................
Bảng 3.13
Tổng hợp kết quả bài kiểm tra giữa kì II -lớp 8.............................................................. 87
Bảng 3.14
Phân phối tần suất, tần số lũy tích chƣơng “Hiđro - nƣớc” cặp TN1-ĐC1............... 87
Bảng 3.15
Tổng hợp bài kiểm tra chƣơng“Hiđro - nƣớc” cặp TN1-ĐC1................................... 88
Bảng 3.16
Bảng 3.17
Bảng 3.18
Bảng 3.19
Bảng 3.20
Phân phối tần suất, tần số lũy tích chƣơng “Hiđro - nƣớc”cặp TN2-ĐC2................
Tổng hợp bài kiểm tra chƣơng "Hiđro - nƣớc" cặp TN2-ĐC2...................................
Phân phối tần suất, tần số lũy tích chƣơng "Hiđro - nƣớc" cặp TN3-ĐC3..............
Tổng hợp bài kiểm tra chƣơng "Hiđro - nƣớc" cặp TN3 – ĐC3...............................
Phân phối tần suất, tần số lũy tích chƣơng "Hiđro - nƣớc" cặp TN4 – ĐC4............
88
89
89
90
90
Bảng 3.21
Tổng hợp bài kiểm tra chƣơng "Hiđro - nƣớc" cặp TN4 – ĐC4..............................
91
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
26
28
28
29
29
76
79
79
80
84
85
85
86
86
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Bảng 3.22
Tổng hợp các tham số đặc trƣng chƣơng "Hiđro - nƣớc"............................................ 91
Bảng 3.23
Bảng 3.24
Bảng Phân phối tần suất, tần số tích luỹ bài kiểm tra học kì 1 – lớp 9........................ 92
Tổng hợp các tham số đặc trƣng bài kiểm tra học kì- lớp 9......................................... 92
Bảng 3.25
Bảng 3.26
Tổng hợp kết quả bài kiểm tra học kì I - lớp 9................................................................ 93
Phân phối tần suất, tần số lũy tích chƣơng “Hiđro cacbon-Nhiên liệu” cặp TN5 –
Bảng 3.27
Bảng 3.28
ĐC5......................................................................................................................................... 93
Tổng hợp bài kiểm tra chƣơng “Hiđro cacbon-Nhiên liệu” cặp TN5 – ĐC5.......... 94
Phân phối tần suất, tần số lũy tích chƣơng “Hiđro cacbon-Nhiên liệu”cặp TN6 –
Bảng 3.29
ĐC6......................................................................................................................................... 94
Tổng hợp bài kiểm tra chƣơng “Hiđro cacbon-Nhiên liệu” cặp TN6 – ĐC6.......... 95
Bảng 3.30
Phân phối tần suất, tần số lũy tích chƣơng“Hiđro cacbon-Nhiên liệu” cặp TN7 –
ĐC7.......................................................................................................................................... 95
Bảng 3.31
Bảng 3.32
Tổng hợp bài kiểm tra chƣơng“Hiđro cacbon-Nhiên liệu” cặp TN7 – ĐC7
96
Phân phối tần số, tần số lũy tích chƣơng“Hiđro cacbon-Nhiên liệu” cặp TN8 –
ĐC8.......................................................................................................................................... 96
Bảng 3.33 Tổng hợp bài kiểm tra chƣơng“Hiđro cacbon-Nhiên liệu” cặp TN8 – ĐC8........... 97
Bảng 3.34
Bảng 3.35
Phân phối tần suất, tần số lũy tích chƣơng “Hiđro cacbon-Nhiên liệu” cặp TN9 –
ĐC9......................................................................................................................................... 97
Tổng hợp bài kiểm tra chƣơng“Hiđro cacbon-Nhiên liệu” cặp TN9-ĐC9.............. 98
Bảng 3.36
Phân phối tần suất, tần số lũy tích chƣơng“Hiđro cacbon-Nhiên liệu” cặp TN10-
ĐC10........................................................................................................................................ 98
Bảng 3.37 Tổng hợp bài kiểm tra chƣơng“Hiđro cacbon-Nhiên liệu” cặp TN10 – ĐC10...... 99
Bảng 3.38 Tổng hợp các tham số đặc trƣng chƣơng “Hiđro cacbon-Nhiên liệu”...................... 99
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1
Hình 1.2
Sơ đồ những đặc điểm của DHTDA.................................................
Hình 1.3
Sơ đồ kĩ thuật 5W1H..................................................................................................... 10
Hình 1.4
Sơ đồ tƣ duy tìm ý tƣởng làm giảm khí độc trong nhà...........................................
11
Hình 1.5
Sơ đồ câu hỏi khung .....................................................................................................
14
Hình 1.6
Cây thƣ mục lƣu trữ tài liệu dự án............................................................................... 18
Hình 2.1
Tổng quan dự án............................................................................................................. 27
Hình 2.2
Slide bài học mở đầu dự án..........................................................................................
30
Hình 2.3
Ba bƣớc thực hiện dự án...............................................................................................
30
Hình 2.4
Hình 2.5
Quy trình hoạt động của GV và HS trong DHTDA...............................................
Sơ đồ tƣ duy về ơ nhiễm khơng khí............................................................................
31
33
Hình 2.6
Học sinh thảo luận nhóm xác định nhiệm vụ...........................................................
34
Hình 2.7
Sơ đồ tƣ duy, bảng phân cơng nhiệm vụ và ý tƣởng của học sinh......................
34
Hình 2.8
Sản phẩm dự án..............................................................................................................
37
Hình 2.9
Học sinh giới thiệu sản phẩm dự án............................................................................ 37
Hình 2.10
Sơ đồ tƣ duy của HS về ơ nhiễm khơng khí.............................................................
Hình 2.11
Ơ nhiễm khơng khí do khói bụi thải ra từ các phƣơng tiện giao thơng................ 40
Hình 2.12
Khói bụi thải ra từ các nhà máy xi măng Sơng Gianh............................................
Hình 2.13
Sơ đồ tƣ duy của HS về biện pháp ngăn ngừa và chống ô nhiễm không
Phƣơng pháp lập sơ đồ tƣ duy.....................................................................................
7
10
39
40
khí....................................................................................................................................... 42
Hình 2.14
Một số hình ảnh về sự ơ nhiễm nguồn nƣớc............................................................. 45
Hình 2.15
Ơ nhiễm nguồn nƣớc do thói quen vứt rác bừa bãi và thải nƣớc bẩn của ngƣời
dân xã Q Lộc - TX Ba Đồn....................................................................................... 49
Hình 2.16
Hậu quả của việc sử dụng nguồn nƣớc bẩn..............................................................
Hình 2.17
Chu trình tuần hồn của nƣớc trong tự nhiên............................................................ 52
Hình 2.18
Đƣa nƣớc sạch về nơng thơn........................................................................................ 52
Hình 2.19
HS trƣờng THCS Nguyễn Hàm Ninh làm vệ sinh và chăm sóc cây xanh........ 52
Hình 2.20
Một số loại phân bón hóa học thơng dụng................................................................
Hình 2.21
Ảnh hƣởng của phân bón hóa học đến mơi trƣờng................................................. 59
Hình 2.22
Sơ đồ tƣ duy phân đạm.................................................................................................. 61
Hình 2.23
Một số hình ảnh về phân đạm...................................................................................... 61
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
49
52
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
Hình 2.24
Một số hình ảnh về phân bón hữu cơ.........................................................................
64
Hình 2.25
Hình 2.26
Quy trình sản xuất phân bón hữu cơ...........................................................................
Một số hình ảnh về cơng nghệ khí biogas.................................................................
64
70
Hình 2.27
Hình 2.28
Một số hình ảnh về năng lƣợng mặt trời, năng lƣợng gió......................................
Một số hình ảnh về năng lƣợng nƣớc, năng lƣợng đại dƣơng..............................
72
73
Hình 3.1
Đồ thị đƣờng lũy tích bài kiểm tra giữa kì II -lớp 8.................................................. 86
Hình 3.2
Biểu đồ kết quả bài kiểm tra giữa kì II lớp 8............................................................
Hình 3.3
Đồ thị đƣờng lũy tích bài kiểm tra chƣơng“Hiđro - nƣớc” cặp TN1-ĐC1......... 88
Hình 3.4
Biểu đồ kết quả bài kiểm tra chƣơng “Hiđro - nƣớc” của cặp TN1-ĐC1........... 88
Hình 3.5
Đồ thị đƣờng lũy tích bài kiểm tra chƣơng "Hiđro - nƣớc" cặp TN2-ĐC2........ 89
Hình 3.6
Biểu đồ kết quả bài kiểm tra chƣơng "Hiđro - nƣớc" cặp TN2-ĐC2..................
Hình 3.7
Đồ thị đƣờng lũy tích bài kiểm tra chƣơng "Hiđro - nƣớc" cặp TN3 –
87
89
ĐC3................................................................................................................................... 90
Hình 3.8
Biểu đồ kết quả bài kiểm tra chƣơng "Hiđro - nƣớc" của cặp TN3-ĐC3.......... 90
Hình 3.9
Đồ thị đƣờng lũy tích bài kiểm tra chƣơng "Hiđro - nƣớc" cặp TN4 –
ĐC4................................................................................................................................... 91
Hình 3.10
Biểu đồ kết quả bài kiểm tra chƣơng "Hiđro - nƣớc" của cặp TN4 – ĐC4........ 91
Hình 3.11
Đồ thị đƣờng lũy tích bài kiểm tra học kì I - lớp 9.................................................... 92
Hình 3.12
Biểu đồ kết quả bài kiểm tra học kì I - lớp 9............................................................. 93
Hình 3.13
Đồ thị đƣờng lũy tích bài kiểm tra chƣơng “Hiđro cacbon-Nhiên liệu” cặp TN
5-ĐC5.............................................................................................................................
Hình 3.14
Biểu đồ kết quả bài kiểm tra chƣơng “Hiđro cacbon-Nhiên liệu” của cặp TN5ĐC5..............................................................................................................................
Hình 3.15
93
94
Đồ thị đƣờng lũy tích bài kiểm tra chƣơng “Hiđro cacbon-Nhiên liệu” cặp
TN6 – ĐC6...................................................................................................................... 94
Hình 3.16
Biểu đồ kết quả bài kiểm tra chƣơng “Hiđro cacbon-Nhiên liệu” của cặp TN6
– ĐC6...........................................................................................................................
Hình 3.17
95
Đồ thị đƣờng lũy tích bài kiểm tra chƣơng“Hiđro cacbon-Nhiên liệu” cặp
TN7 – ĐC7...................................................................................................................... 95
Hình 3.18
Biểu đồ kết quả bài kiểm tra chƣơng“Hiđro cacbon-Nhiên liệu” cặp TN7 –
ĐC7..................................................................................................................................
Hình 3.19
96
Đồ thị đƣờng lũy tích bài kiểm tra chƣơng“Hiđro cacbon-Nhiên liệu” cặp
TN8 – ĐC8...................................................................................................................... 96
Hình 3.20
Biểu đồ kết quả bài kiểm tra chƣơng“Hiđro cacbon-Nhiên liệu” của cặp TN8
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
– ĐC8...........................................................................................................................
Hình 3.21
97
Đồ thị đƣờng lũy tích bài kiểm tra chƣơng“Hiđro cacbon-Nhiên liệu” cặp
TN9 – ĐC9...................................................................................................................... 97
Hình 3.22
Hình 3.22. Biểu đồ kết quả bài kiểm tra chƣơng“Hiđro cacbon-Nhiên liệu”
cặp TN9 – ĐC9..............................................................................................................
Hình 3.23
Đồ thị đƣờng lũy tích bài kiểm tra chƣơng“Hiđro cacbon-Nhiên liệu”cặp
TN10- ĐC10...................................................................................................................
Hình 3.24
98
98
Biểu đồ kết quả bài kiểm tra chƣơng“Hiđro cacbon-Nhiên liệu” cặp TN10 –
ĐC10.............................................................................................................................
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
99
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Việt Nam đang bƣớc trên con đƣờng cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc. Viễn cảnh sơi
động, tƣơi đẹp nhƣng cũng nhiều thách thức, đòi hỏi ngành Giáo dục - Đào tạo phải có những đổi mới
căn bản, tồn diện. Trong đó, đặc biệt chú trọng đến đổi mới phƣơng pháp dạy học và phƣơng tiện dạy
học. Theo nghị quyết TW 8 khóa XI đã chỉ rõ “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo
hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người
học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ,
khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng
lực..."[22]
Định hƣớng trên đây đã đƣợc pháp chế trong luật giáo dục điều 28.2 “Phương pháp giáo d ục
phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm
của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ
năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác đ ộng đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho
học sinh…”[7]
Vấn đề đặt ra đối với các trƣờng học là cần không ngừng đổi mới về nội dung và phƣơng pháp
dạy học. Giáo dục phải gắn chặt với yêu cầu phát triển của đất nƣớc, phù hợp với xu thế thời đại. Song
nền giáo dục nƣớc ta trong giai đoạn vừa qua chƣa đáp ứng đƣợc điều đó. Trong kiểm điểm việc thực
hiện nghị quyết Trung ƣơng 2 khoá VIII đã chỉ rõ những yếu kém và nguyên nhân: “Hoạt động học tập
trong các nhà trường ở mọi cấp học chủ yếu vẫn là hướng vào mục đích khoa cử, chưa quan tâm làm
cho người dạy , người học, người quản lý coi trọng thực hiện mục đích học tập đúng đắn. Phương pháp
giáo dục nặng về áp đặt thường khuyến khích tiếp thu một cách máy móc, chưa khuyến khích sự năng
động, sáng tạo của người học...”[23]
Đã có nhiều phƣơng pháp dạy học tích cực đƣợc nghiên cứu và áp dụng thành công ở nhiều
nƣớc trên thế giới, ở Việt Nam cũng đang từng bƣớc triển khai áp dụng. Tuy nhiên, trong đề tài này, tôi
đề cập đến việc nghiên cứu và vận dụng phƣơng pháp dạy học theo dự án, hiện đang còn tƣơng đối mới
ở Việt Nam.
Dạy học theo dự án là mơ hình giáo dục điển hình của phong trào cải cách giáo dục ở Mỹ cuối
thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX; là một hình thức dạy học quan trọng để thực hiện quan điểm dạy học định
hƣớng vào ngƣời học, quan điểm dạy học định hƣớng hoạt động và quan điểm dạy học tích hợp nhằm
khắc phục nhƣợc điểm của dạy học truyền thống. dạy học theo dự án góp phần gắn lý thuyết với thực
hành, tƣ duy và hành động, nhà trƣờng và xã hội, tham gia tích cực vào việc đào tạo năng lực làm việc,
năng lực sáng tạo, năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp, tinh thần trách nhiệm và khả năng cộng tác
làm việc của ngƣời học.
Hoá học là mơn học khoa học tự nhiên có mối liên kết với các môn học khác nhƣ Vật lý, Sinh
học, Địa lí,... nên việc ứng dụng kiến thức mơn học trong cuộc sống rất phong phú, liên quan đến nhiều
ngành nghề trong xã hội. Đây là điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng dạy học theo dự án thông qua sự
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
2
tích hợp kiến thức của các mơn học này. Tuy nhiên, việc áp dụng dạy học theo dự án trong dạy
học Hố học ở trƣờng phổ thơng, đặc biệt là các trƣờng trung học cơ sở (THCS) chƣa đƣợc chú ý tƣơng
xứng với tầm quan trọng trong thực tiễn do mơn học mang lại. Với những lí do trên, tôi lựa chọn đề tài:
“Vận dụng dạy học theo dự án trong dạy học Hóa học ở trường THCS nhằm nâng cao hiệu quả dạy
học và phát triển năng lực hợp tác cho học sinh"
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu và vận dụng dạy học dự án vào dạy học một số nội dung kiến thức trong chƣơng
trình hóa học THCS nhằm phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh, nâng cao năng lực hợp tác, rèn
luyện cho học sinh khả năng giải quyết các vấn đề phức hợp trong bài học và trong thực tiễn cuộc sống.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt đƣợc mục đích nghiên cứu ở trên, chúng tôi đề ra các nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể nhƣ
sau:
- Nghiên cứu cơ sở lý luận của đề tài
- Tìm hiểu thực tế dạy và học mơn Hóa học lớp 8, 9 ở các trƣờng THCS.
- Nghiên cứu nội dung kiến thức sách giáo khoa Hóa học lớp 8,9. Từ đó, vận dụng lí luận của
dạy học theo dự án để thiết kế các dự án, các hoạt động để vận dụng vào việc dạy học Hóa học chƣơng
trình THCS
- Xây dựng các giáo án thực nghiệm
- Tiến hành thực nghiệm sƣ phạm theo nội dung và tiến trình đã soạn
thảo.
- Phân tích kết quả thực nghiệm thu đƣợc để đánh giá tính khả thi của đề tài.
4. Khách thể, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Khách thể: Q trình dạy học Hóa học ở các trƣờng THCS
Đối tƣợng: Vận dụng dạy học dự án thông qua dạy học một số nội dung kiến thức dạy học Hóa
học lớp 8, 9.
Phạm vi:
- Một số nội dung kiến thức mang tính thực tiễn cao trong chƣơng trình Hóa học THCS
- Địa bàn nghiên cứu: Một số trƣờng THCS trên địa bàn thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Để thực hiện các nhiệm vụ trên, chúng tơi sử dụng các phƣơng pháp sau:
Nhóm các phƣơng pháp nghiên cứu lí luận
- Đọc và nghiên cứu tài liệu
- Phân tích và tổng hợp
- Phân loại, khái qt hố
Nhóm các phƣơng pháp thực tiễn
- Điều tra thu thập thông tin
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
3
- Thực nghiệm sƣ phạm
- Phƣơng pháp quan sát
- Phƣơng pháp điều tra phỏng vấn
- Phƣơng pháp chuyên gia
Các phƣơng pháp toán học: sử dụng toán thống kê để xử lí số liệu.
6. Giả thuyết khoa học
Nếu áp dụng dạy học theo dự án để tổ chức dạy học khi dạy học Hóa học 8, 9 thì sẽ giúp học sinh
vận dụng đƣợc các kiến thức Hóa học vào đời sống thực tiễn, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
và nâng cao năng lực hợp tác.
7. Dự kiến những đóng góp của đề tài
Làm rõ hơn cơ sở thực tiễn của đề tài và những thuận lợi cũng nhƣ những khó khăn khi thực hiện
hình thức dạy học này đối với cấp THCS trong thực tiễn.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
4
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Đầu thế kỷ 20, các nhà sƣ phạm Mỹ (Woodward; Richard; J.Dewey; W.Kilpatrick) đã xây
dựng cơ sở lý luận cho phƣơng pháp dự án và coi đó là phƣơng pháp dạy học quan trọng để thực hiện
quan điểm dạy học lấy học sinh làm trung tâm, nhằm khắc phục nhƣợc điểm của dạy học truyền thống
coi giáo viên là trung tâm. Ban đầu, phƣơng pháp dự án chỉ đƣợc vận dụng trong dạy học thực hành ở
các môn học kỹ thuật trong các trƣờng đại học và cao đẳng, về sau phƣơng pháp dự án đƣợc dùng trong
hầu hết các môn học, kể cả các môn khoa học xã hội. Sau một thời gian phần nào bị lãng quên, ngày nay
phƣơng pháp dạy học dựa trên dự án lại đƣợc chú ý vận dụng nhiều ở các nƣớc có nền giáo dục phát
triển và kể cả ở Việt Nam [2].
Tại Việt Nam, năm 2004, phƣơng pháp dạy học theo dự án đã đƣợc triển khai và tiến hành thí
điểm bằng việc đƣa cơng nghệ thơng tin vào dạy học thơng qua chƣơng trình “Dạy học hƣớng tới tƣơng
lai” của Intel. Chƣơng trình này giúp các giáo viên khối phổ thông trở thành những nhà sƣ phạm hiệu quả
thông qua việc hƣớng dẫn họ cách thức đƣa công nghệ vào bài học, cũng nhƣ thúc đẩy kỹ năng giải
quyết vấn đề, tƣ duy phê phán và kỹ năng hợp tác đối với học sinh. Chƣơng trình này đã tạo ra những sự
thay đổi tích cực trong thực tiễn dạy học và cả trong quản lý dạy học ở các trƣờng phổ thông ở Việt Nam
[14]
Trong xu thế đổi mới phƣơng pháp dạy học thì dạy học theo dự án đã đƣợc rất nhiều sinh viên,
giáo viên, các nhà nghiên cứu giáo dục tìm hiểu và vận dụng linh hoạt, hiệu quả ở hầu hết các bộ môn.
Với những ƣu điểm vƣợt trội, dạy học theo dự án đã và đang thu hút đƣợc sự quan tâm của nhiều
nhà nghiên cứu, một số bài viết và công trình nghiên cứu chúng tơi trình bày trong phần sau đây.
Khoá luận tốt nghiệp
“Xây dựng tư liệu dạy học và áp dụng phương pháp dạy học dự án cho dạy học nội dung ứng
dụng các phi kim và hợp chất của chúng trong chương trình hố học THPT – nâng cao” của Đào Thị
Nhƣ (2008), ĐHSP Hà Nội.
Mặc dù là khố luận tốt nghiệp nhƣng tác giả đã trình bày tƣơng đối đầy đủ cơ sở lý luận của
phƣơng pháp dạy học theo dự án; sƣu tầm đƣợc nhiều tƣ liệu bổ ích trong dạy học phần ứng dụng các phi
kim, mang tính thực tiễn cao có thể vận dụng trong dạy học theo dự án.
Luận văn thạc sĩ
Luận văn thạc sĩ giáo dục học: “Dạy học hoá học vơ cơ 10 – nâng cao tích hợp dạy học dự án,
dạy học dựa trên câu hỏi và công nghệ thơng tin” của Nguyễn Thị Hồng Anh (2010), Đại học Sƣ phạm
(ĐHSP) Hà Nội.
Trong đề tài này, tác giả đã nghiên cứu và tổng hợp các quan điểm và lí thuyết dạy học tích cực,
tổng quan cơ sở lý luận và thực tiễn của việc tổ chức dạy học theo dự án, dạy học dựa trên câu hỏi và áp
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
5
dụng công nghệ thông tin trong các bài hóa học và trong thiết kế khung chƣơng trình giảng dạy phần vô
cơ lớp 10 trung học phổ thông chƣơng trình nâng cao. Tác giả cũng đã tiến hành thực nghiệm sƣ phạm
để xác định hiệu quả và tính khả thi của đề tài. Từ đó rút ra những biện pháp thực tiễn nhằm giúp cho GV
hóa học ở trƣờng trung học phổ thông tiếp cận với phƣơng pháp mới, góp phần đổi mới phƣơng pháp
dạy học Hóa học.
Luận văn thạc sĩ giáo dục học: “Vận dụng dạy học theo dự án trong dạy hóa học lớp 11 trường
trung học phổ thông” của Nguyễn Thị Lan Phƣơng (2012), ĐHSP Tp Hồ Chí Minh.
Trong đề tài này tác giả xây dựng đƣợc các dự án Hóa học gắn bài học với những vấn đề liên
quan đến thực tiễn đời sống. Ví dụ nhƣ: Sử dụng phân bón Hóa học, các oxit của các bon và vấn đề ô
nhiễm môi trƣờng, nhiên liệu trong cuộc sống, tecpen - mang hƣơng sắc cho đời, rƣợu và an toàn về rƣợu
trong cuộc sốngvv...Đƣa các dự án đó vào trực tiếp dạy học trong chƣơng trình hóa học 11 và đánh giá
hiệu quả của việc sử dụng phƣơng pháp dạy học theo dự án. Tiếp theo, tác giả đã khảo sát và đánh giá
năng lực đƣợc phát triển ở học sinh thơng qua q trình học tập theo dự án.
Ngoài những luận văn nghiên cứu về dạy học theo dự án bộ mơn Hố học, chúng tôi cũng tham
khảo thêm một số đề tài thuộc một số bộ môn khác.
Luận án tiến sĩ
Luận án tiến sĩ “Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án trong dạy học phần hóa phi kim
chương trình hóa học trung học phổ thông” của Phạm Hồng Bắc, ĐHSP Hà Nội 2013.
Trong đề tài này tác giả đã xây dựng đƣợc hệ thống đề tài các dự án học tập phần hóa học phi kim
trung học phổ thơng.. Thiết kế một số dự án nhƣ: Hợp chất có oxi của clo, Hóa học và vấn đề ơ nhiễm
mơi trƣờng....Thiết kế bộ công cụ và phƣơng pháp đánh giá kết quả học tập của học sinh khi thực hiện
dạy học theo dự án. khá phù hợp.
Nhận xét chung:
Ta thấy đã có rất nhiều cơng trình nghiên cứu về dạy học theo dự án, qua các đề tài chúng ta cũng
đã có đƣợc phần nào đầy đủ những nghiên cứu về cơ sở lý luận của dạy học theo dự án , những thuận lợi
và khó khăn khi áp dụng dạy học theo dự án và tính khả thi của hình thức dạy học này ở Việt Nam. Tuy
nhiên, cũng chƣa tìm thấy đề tài nào đƣợc áp dụng ở cấp THCS.
1.2. Dạy học theo dự án
1.2.1. Khái niệm dự án
Thuật ngữ dự án (project) là những phác thảo, dự thảo, thiết kế đƣợc sử dụng phổ biến trong thực
tiễn sản xuất, kinh tế, xã hội. Nét đặc trƣng cơ bản của dự án là tính khơng lặp lại của các điều kiện thực
hiện dự án. Khái niệm dự án đƣợc hiểu là một dự định, một kế hoạch trong đó cần xác định rõ mục tiêu,
thời gian, phƣơng tiện, tài chính, vật chất, nhân lực và các nhiệm vụ cần thực hiện nhằm đạt đƣợc các
mục tiêu đề ra.[8].
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
6
1.2.2. Khái niệm dạy học theo dự án
Cụm từ “Dạy học dự án” hiện nay có nhiều cách gọi: “Dạy học dựa trên dự án”; “Dạy học theo
dự án”; “Học theo dự án”… nhƣng trong các tài liệu bằng tiếng Anh chúng tơi có đƣợc thì chỉ có
“Project based learning” (PBL). Trong luận văn này, để cho ngắn gọn, chúng tôi thống nhất sử dụng cụm
từ “Dạy học theo dự án” (DHTDA).
DHTDA là hình thức dạy học trong đó ngƣời học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có
sự kết hợp giữa lí thuyết và thực tiễn, thực hành. Nhiệm vụ này đƣợc ngƣời học thực hiện với tính tự lực
cao trong tồn bộ q trình học tập, từ việc xác định mục đích, lập kế hoạch đến việc thực hiện dự án,
kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện [8].
Theo Bộ Giáo dục Singapore: “Học theo dự án (Project Work) là hoạt động học tập nhằm tạo cơ
hội cho học sinh tổng hợp kiến thức từ nhiều lĩnh vực học tập và áp dụng một cách sáng tạo vào thực tế
cuộc sống”[8].
Trong học theo dự án, các hoạt động học tập đƣợc thiết kế mang tính thiết thực, liên quan đến
nhiều lĩnh vực học thuật, lấy ngƣời học làm trung tâm và gắn kiến thức nhà trƣờng với những vấn đề
thực tiễn của thế giới thực tại. Xuất phát từ nội dung học, GV đƣa ra một dự án hấp dẫn, kích thích ngƣời
học tham gia thực hiện. Dự án là một bài tập tình huống mà ngƣời học phải giải quyết bằng các kiến thức
theo nội dung bài học. DHTDA đặt ngƣời học vào tình huống có vấn đề nhƣng việc giải quyết vấn đề đòi
hỏi sự tự lực cao của ngƣời học. Khi ngƣời học nhận đƣợc bài tập hoặc những thông tin chi tiết về dự án
của mình, họ sẽ quyết định cách thức giải quyết vấn đề đƣợc đặt ra. Ngƣời học trong quá trình thực hiện
nhiệm vụ đƣợc giao phải tự tìm hiểu những nội dung cần học thông qua các nguồn tài liệu và thơng qua
trao đổi một cách có định hƣớng các nhiệm vụ cần thực hiện.
Những gì xảy ra bên ngồi trƣờng học sẽ đem lại nhiều cơ hội học tập. Điều này có nghĩa cách
tiếp cận theo dự án sẽ đem đến các cơ hội phát triển năng lực và những kiến thức chuyên sâu. Nếu bắt
đầu từ thực tế chúng ta có thể đƣa cuộc sống hằng ngày của trẻ vào mơi trƣờng lớp học, có thể tái hiện lại
thế giới đó trong mơi trƣờng sƣ phạm thơng qua các hình thức khác nhau. Cách tiếp cận này sẽ đem lại
nhiều điều mới mẻ, một khởi đầu mới với những cơ hội học tập độc đáo. Sau một thời gian làm việc tích
cực, học sinh thấy đƣợc kết quả cơng việc của mình. Giáo viên có thể đánh giá đƣợc kết quả học tập của
học sinh theo mục tiêu bài học. Và sau đó học sinh có đƣợc cái nhìn rõ hơn về những gì chúng nhận thức
đƣợc.
Học theo dự án mang các vấn đề thực tế vào môi trƣờng lớp học, không đơn thuần chỉ là tập hợp
các nhân tố đơn lẻ mà là một hệ thống các hoạt động đƣợc kết nối tới các lĩnh vực khác nhau của việc
học. Các hoạt động này đƣợc liên kết với nhau theo một cách có tính q trình (và khơng chỉ mang tính
logic đơn thuần). Kết quả là học theo dự án sẽ vƣợt qua các ranh giới của mỗi môn học đơn lẻ, động lực
đƣợc tạo ra từ bên trong. học sinh (HS) sẽ lựa chọn các dự án của mình và sẽ tự phân tích, khám phá các
chủ đề dự án đó vì các vấn đề thƣờng vơ cùng thú vị đối với sự tò mò của các em .
Hoạt động trong học theo dự án bao gồm các hành động, việc xây dựng các công việc, sự sáng
tạo, tham gia thảo luận, thái độ cởi mở, trao đổi thông tin… Trong một dự án học tập, các hoạt động đƣợc
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
7
học sinh thực hiện không chỉ giới hạn trong việc đọc, nghiên cứu và viết mà các hoạt động đƣợc trải dài
trong một khoảng thời gian (từ vài ngày đến vài tuần) để có thể hồn thành q trình cơ bản áp dụng kiến
thức vào thực tế [8].
Nhƣ vậy, DHTDA là một phương pháp dạy học để thực hiện quan điểm dạy học định hướng
vào người học, quan điểm dạy học định hướng hoạt động. DHTDA góp phần gắn lý thuyết với thực
hành, tư duy và hành động, nhà trường và xã hội, tham gia tích cực vào việc đào tạo năng lực là việc tự
lực, năng lực sáng tạo, năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp, tinh thần trách nhiệm và khả năng làm
việc cộng tác của người học.
1.2.3. Đặc điểm dạy học theo dự án
Theo [2] DHTDA có các đặc điểm sau đây:
Hình 1.1. Sơ đồ những đặc điểm của DHTDA
Định hướng thực tiễn. Chủ đề của dự án gắn liền với thực tiễn, kết quả của dự án phải có ý
nghĩa thực tiễn xã hội. Dạy học dự án tạo ra kinh nghiệm học tập thu hút ngƣời học vào những dự án
phức tạp trong thực tiễn xã hội và ngƣời học sẽ dựa vào đó để phát triển và ứng dụng các kĩ năng, kiến
thức của mình. Dự án có ý nghĩa thực tiễn xã hội, góp phần gắn việc học tập trong nhà trƣờng với thực
tiễn, trong những trƣờng hợp lí tƣởng, việc thực hiện các dự án cịn mang lại những tác động tích cực về
mặt xã hội.
Định hướng đến hứng thú người học. Chủ đề và nội dung của dự án phù hợp với hứng thú của
ngƣời học, thúc đẩy mong muốn học tập của ngƣời học, tăng cƣờng năng lực hồn thành những cơng
việc quan trọng và mong muốn đƣợc đánh giá. Khi ngƣời học có mong muốn kiểm sốt đƣợc việc học
của chính mình, giá trị của việc học đối với họ cũng tăng lên. Cơ hội cộng tác với các bạn cùng lớp cũng
làm tăng hứng thú học tập của học sinh.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
8
Định hướng tính tự lực cao của người học. Ngƣời học tham gia tích cực vào tất cả các giai
đoạn của quá trình dạy học: đề xuất vấn đề, lập kế hoạch giải quyết vấn đề, có trách nhiệm và sáng tạo
trong việc giải quyết vấn đề và trình bày kết quả. Giáo viên chủ yếu đóng vai trò tƣ vấn, hƣớng dẫn, giúp
đỡ. Tuy nhiên mức độ tự lực cần phù hợp với kinh nghiệm, khả năng của học sinh và độ khó của nhiệm
vụ.
Định hướng kĩ năng mềm: Làm việc theo dự án sẽ hỗ trợ phát triển cả kĩ năng tƣ duy siêu nhận
thức lẫn tƣ duy nhận thức nhƣ hợp tác, tự giám sát, tìm kiếm, phân tích dữ liệu và đánh giá thơng tin...
Trong suốt q trình thực hiện dự án, các câu hỏi định hƣớng sẽ kích thích HS tƣ duy và liên hệ với các
khái niệm mang ý nghĩa thực tiễn cao. Đồng thời, HS cịn có cơ hội hình thành và rèn luyện các kĩ năng
mềm cần có của con ngƣời trong thế kỉ XXI nhƣ: kĩ năng học tập và thích ứng, kĩ năng thu thập và xử lí
thơng tin, kĩ năng sống và hoạt động nghề nghiệp.
Định hướng hoạt động. Trong quá trìnhthực hiện dự án đòi hỏi HS phải kết hợp giữa lý thuyết
và thực hành, huy động nhiều giác quan. Ngƣời học khám phá, giải thích và tổng hợp thơng tin sao cho
có đƣợc sản phẩm có ý nghĩa.
Định hướng sản phẩm. Đó là những sản phẩm hành động có thể cơng bố, giới thiệu đƣợc. Kết
quả của dự án có thể là bài báo, bài trình bày, các mơ hình vật chất, thí nghiệm...
Nội dung phức hợp. Nội dung dự án có sự kết hợp tri thức của nhiều lĩnh vực hoặc môn học
khác nhau. Dạy học theo dự án yêu cầu ngƣời học sử dụng thông tin của nhiều môn học khác nhau để
giải quyết vấn đề.
Cộng tác làm việc. Các dự án học tập thƣờng đƣợc thực hiện theo nhóm, việc học mang tính xã
hội. Dạy học theo dự án thúc đẩy sự cộng tác giữa ngƣời học với giáo viên và giữa ngƣời học với nhau.
Nhiều khi sự cộng tác còn đƣợc mở rộng đến cộng đồng. Sự làm việc mang tính cộng tác của ngƣời học
có tầm quan trọng làm phong phú và mở rộng tầm hiểu biết của ngƣời học về những điều họ đang học.
1.2.4. Các loại dự án
Theo [4] các loại dự án học tập có thể phân chia theo nội dung, theo thời gian thực hiện hoặc theo
hình thức tham gia.
Phân theo nội dung:
- Dự án trong môn học: trọng tâm nội dung nằm trong một môn học.
- Dự án liên mơn: trọng tâm nội dung có thể nằm ở nhiều mơn khác nhau.
- Dự án ngồi mơn học: là các dự án không phụ thuộc trực tiếp vào các môn học.
Phân theo sự tham gia của ngƣời học:
- Dự án cho nhóm học sinh.
- Dự án cá nhân.
Phân theo quỹ thời gian:
- Dự án nhỏ: thực hiện trong một số giờ học, có thể từ 2-6 giờ học.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
9
- Dự án trung bình: dự án trong một hoặc một số ngày nhƣng giới hạn là một tuần hoặc 40 giờ
học ("Ngày dự án")
- Dự án lớn: dự án thực hiện với quỹ thời gian lớn, tối thiểu là một tuần (hay 40 giờ học), có thể
kéo dài nhiều tuần ("Tuần dự án")
1.2.5. Các bƣớc thực hiện dạy học theo dự án
Dạy học theo dự án bao gồm các bƣớc sau [17]:
Bước 1: Quyết định chủ đề và lập kế hoạch
Là bƣớc đầu tiên quan trọng, giáo viên cần tổ chức cho học sinh cùng tham gia xác định:
- Lựa chọn chủ đề dự án
- Xây dựng các tiểu chủ đề
- Xác định kế hoạch thực hiện dự án.
Chủ đề của dự án trƣớc hết phải gắn với các bài học cụ thể trong chƣơng trình nhằm giải quyết
một nhiệm vụ nào đó. Các nhiệm vụ này phải có ý nghĩa với học sinh, gợi đƣợc sự quan tâm và hứng thú
với ngƣời học. Nó có thể khởi đầu bằng một ý tƣởng mà học sinh quan tâm. Ví dụ: ơ nhiễm mơi trƣờng,
sử dụng năng lƣợng sạch...
Từ chủ đề lớn, giáo viên tổ chức hƣớng dẫn học sinh phát triển tìm các chủ đề nhỏ cịn gọi là tiểu
chủ đề, là vấn đề nghiên cứu cụ thể, là tên của các tiểu dự án. Sơ đồ tƣ duy là công cụ hữu hiệu để xác
định tiểu chủ đề, lựa chọn ý tƣởng cũng nhƣ vấn đề cần giải quyết xung quanh dự án.
Sử dụng sơ đồ tƣ duy để:
- Tập hợp ý kiến của các thành viên.
- Kết hợp các ý tƣởng.
- Xây dựng cấu trúc kiến thức.
- Xác định quy mô nghiên cứu.
- Xác định hoạt động học tập cần thực hiện.
Cách tiến hành nhƣ sau:
Giáo viên ghi chủ đề chính lên bảng, đồng thời cử một học sinh lên ghi lại các ý tƣởng.
Giáo viên đặt câu hỏi để phát triển các ý tƣởng, khi đặt câu hỏi để phát triển ý tƣởng có thể sử
dụng sơ đồ 5W1H (What, Where, When, Why, How) có nghĩa là cái gì, ở đâu, khi nào, tại sao, nhƣ thế
nào. Trong các câu hỏi này, câu hỏi tại sao và nhƣ thế nào là quan trọng nhất.
Từ những ý tƣởng tập hợp đƣợc sẽ đƣợc liên kết nhờ một sơ đồ tƣ duy.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
10
Hình 1.2. Phương pháp lập sơ đồ tư duy
Hình 1.3 . Sơ đồ kĩ thuật 5W1H
Xây dựng ý tưởng mới:
- Để các ý tƣởng phát triển tự do, các ý tƣởng đều đƣợc tôn trọng, không phê phán.
- Khi khơng có thêm ý tƣởng, sắp xếp kết hợp các ý tƣởng, lập sơ đồ tƣ duy.
- Sau khi lập sơ đồ tƣ duy tìm đƣợc các tiểu chủ đề, giáo viên (GV) yêu cầu học sinh lựa chọn
chủ đề theo sở thích và yêu cầu các HS cùng sở thích về một tiểu chủ đề tạo thành một nhóm.
- Lập kế hoạch các nhiệm vụ học tập
Khi các HS có cùng sở thích ngồi thành các nhóm, lúc này tiểu chủ đề là vấn đề nghiên cứu của
nhóm, tên của tiểu chủ đề chính là tên dự án [8], [24].
Ví dụ: “Ngun nhân gây ơ nhiễm mơi trƣờng” hoặc “Hậu quả của ô nhiễm môi trƣờng” hoặc
“Làm thế nào để bảo vệ môi trƣờng?”…
Từ các tiểu chủ đề HS thảo luận lập kế hoạch thực hiện dự án. Giáo viên hƣớng dẫn học sinh sử
dụng sơ đồ tƣ duy để lập kế hoạch dự án.
Xác định các vấn đề cần nghiên cứu liên quan đến tiểu chủ đề nhằm giải quyết trả lời cho câu hỏi
nghiên cứu [8], [25].
Ví dụ:
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
11
Hình 1.4. Sơ đồ tư duy tìm ý tưởng làm giảm khí độc trong nhà
Sau khi xây dựng đƣợc quy mô nghiên cứu, HS thảo luận xác định các nhiệm vụ cần thực hiện
để đạt đƣợc mục tiêu, đồng thời phân cơng các thành viên trong nhóm ai sẽ làm việc gì và thời hạn hồn
thành, xác định phƣơng tiện và dự kiến sản phẩm.
Sau khi lập đƣợc kế hoạch các nhóm cử đại diện trình bày, các nhóm khác và giáo viên bổ sung ý
kiến, học sinh chỉnh sửa hồn thiện kế hoạch.
Khi các nhóm đã hồn thiện kế hoạch dự án, giáo viên hƣớng dẫn học sinh cách thực hiện dự án,
tổng hợp kết quả, trình bày báo cáo, đánh giá rút kinh nghiệm.
Bước 2: Thực hiện dự án
- Thu thập thông tin
- Thực hiện điều tra
- Thảo luận với các thành viên khác
- Tham vấn giáo viên hƣớng dẫn
Trong giai đoạn này, dự án đƣợc định hình. Ngƣời học bằng cách nghiên cứu, biến đổi hoặc tạo
ra thông tin mới trong sự hợp tác để đi đến kết quả chung. Đồng thời xin ý kiến của giáo viên, cần sự giúp
đỡ kịp thời để đảm bảo tiến độ và hƣớng đi của dự án.
Tuy nhiên, tác động của giáo viên cần mang đến một không khí cởi mở. Những câu hỏi về các
hoạt động của nhóm, về sự chịu trách nhiệm, về phƣơng pháp nghiên cứu, về sự phân biệt giữa cái đúng
và cái sai,... sẽ dẫn đến những đề nghị hấp dẫn đối với các dự án tƣơng lai.
Bước 3: Tổng hợp báo cáo kết quả
- Thu thập kết quả và công bố sản phẩm
- Đánh giá dự án.
Kết quả thực hiện dự án có thể đƣợc cơng bố dƣới dạng bài thu hoạch, báo cáo bằng văn bản, bài
trình diễn powerpoint hoặc là các sản phẩm vật chất đƣợc tạo ra qua hoạt động thực hành nhƣ: mơ hình
máy hút rác, mơ hình máy cắt cỏ....hoặc là những sản phẩm phi vật thể nhƣ: một buổi triển lãm tranh ảnh,
một buổi tuyên truyền, một buổi biểu diễn văn nghệ, kịch...
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
12
Sản phẩm của dự án có thể đƣợc trình bày trong lớp, có thể đƣợc giới thiệu trƣớc toàn trƣờng,
hay ngoài xã hội.
Đánh giá rút kinh nghiệm
Sau khi trình bày báo cáo các nhóm sẽ đánh giá kết quả của nhau và nhìn lại quá trình thực hiện
dự án. Các nhóm tự đánh giá, các nhóm đánh giá lẫn nhau, GV đánh giá…
Đánh giá mục tiêu học tập đã đạt đƣợc hay chƣa? Liệu sản phẩm của dự án có dùng đƣợc hay
khơng? Những thiếu sót gì đã bỏ qua? Các yếu tố khác nhƣ cảm giác thoải mái trong q trình hoạt động
nhóm – thời gian thực hiện dự án – các vấn đề gặp phải và sự hỗ trợ… đều phải đƣợc đề cập và đánh giá.
Từ đó rút ra những kinh nghiệm cho việc phát triển dự án hoặc thực hiện các dự án tiếp theo khác.
Bảng 1.1. Tóm tắt các bước hướng dẫn HS học theo dự án [8]
Bƣớc
Hoạt động của GV
Mục đích dạy học
1
HS xây dựng ý tƣởng (sử dụng SĐTD)
Giới thiệu phƣơng pháp học theo dự án. Giới
và chọn tiểu chủ đề cho dự án theo sở
thiệu chủ đề, hƣớng dẫn phát triển tiểu chủ đề.
thích.
2
Hƣớng dẫn HS lập kế hoạch, trình bày kế hoạch.
HS lập kế hoạch và phân công nhiệm vụ
trong nhóm. Trình bày hồn thiện kế
hoạch.
3
Hƣớng dẫn HS thu thập thông tin.
HS biết cách thu thập thông tin từ nhiều
nguồn.
4
Hƣớng dẫn HS xử lý, tổng hợp thông tin.
5
Hƣớng dẫn HS trình bày báo cáo kết quả.
HS biết xây dựng, trƣng bày/trình bày
SP với các hình thức đa dạng.
6
Hƣớng dẫn HS đánh giá, nhìn lại quá trình.
HS đánh giá lẫn nhau, chia sẻ rút kinh
nghiệm.
HS biết cách phân tích và tổng hợp
thông tin.
1.2.6. Ƣu và nhƣợc điểm của dạy học theo dự án
1.2.6.1. Ưu điểm
Khi áp dụng dạy học theo dự án , ta có thể thấy những ƣu điểm nổi bật nhƣ sau:
- Kích thích đƣợc động cơ và hứng thú học tập của HS.
- Phát huy tính tự lực, tính trách nhiệm, sáng tạo
- Phát triển năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp.
- Phát triển năng lực cộng tác làm việc, hỗ trợ kỹ năng giao tiếp.
- Phát triển năng lực tự đánh giá
- Phát triển năng lực hợp tác, chia sẽ, phản biện.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
13
- Phát triển kĩ năng sử dụng công nghệ thông tin trong hoạt động bên cạnh việc phát triển các kĩ
năng mềm khác.
- Ln có ý thức tìm hiểu và gắn kết kiến thức lỹ thuyết với thực tiễn, từ đó sẽ tạo đƣợc bộ tƣ liệu
dạy học ngày càng phong phú, đa dạng, sâu sắc hơn.
1.2.6.2. Nhược điểm
Tuy nhiên, bên cạnh những ƣu điểm DHTDA cũng có những hạn chế và thách thức nhất định.
- Đòi hỏi nhiều thời gian, khơng thích hợp với những bài truyền thụ kiến thức mang tính lí thuyết
hệ thống. Trong chƣơng trình phổ thơng chỉ có một số nội dung có thể tổ chức dạy học theo phƣơng
pháp này.
- Không khuyến khích thực hiện vào phần kiến thức then chốt đƣợc chỉ định phải truyền đạt
chính xác, đầy đủ cho ngƣời học.
- Địi hỏi phƣơng tiện vật chất và tài chính nhất định để thực hiện dự án một cách có hiệu quả.
- Địi hỏi GV phải có trình độ chun môn cao và nghiệp vụ vững vàng.[17]
1.2.7. Chuẩn bị của giáo viên khi dạy học theo dự án
Bước 1: Suy nghĩ, hình thành ý tưởng và đề xuất đề tài dự án [8]
GV cần nhìn thấy những vấn đề của cuộc sống xung quanh, nhất là vấn đề có tính thời sự,. Từ
nội dung cần dạy, tìm sự liên quan tới các vấn đề thực tiễn, từ bỏ những nội dung buộc phải dạy theo lối
cũ, đặt ra câu hỏi có liên quan đến nội dung và kiến thức thực tiễn hay có tính liên mơn để kích thích HS
suy nghĩ, luôn chú ý đến kĩ năng tƣ duy bậc cao muốn phát triển ở HS để đặt ra những câu hỏi có mức độ
khái quát phù hợp.
Ngƣời GV phải đặt ra các câu hỏi trong suốt quá trình tìm ý tƣởng:
- Dự án này đƣợc thực hiện thì có tạo nên sự học tập tích cực khơng?
- Trong tƣơng lai dự án này có thể thực hiện khác đƣợc không?
- Làm thế nào để nội dung bài học trở nên có ý nghĩa hơn đối với học sinh?
- Nội dung môn học ảnh hƣởng đến đời sống thực của các em nhƣ thế nào?
- Tại sao các em phải quan tâm đến điều đó?
Bước 2: Xây dựng bộ câu hỏi khung xuất phát từ nội dung và mục tiêu cần đạt được
Có thể hình dung sơ đồ hệ thống câu hỏi khung nhƣ sau:[33]
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
